Heliks körpüsü
Heliks körpüsü — Sinqapurda körpü
== Tarixi ==
Heliks körpüsü 2010-cu ildə açılmışdır.
== Quruluşu ==
Sinqapur çayı üzərində olan bu körpü öz dizaynı ilə unikaldır. Bütünlüklə poladdan düzəldilib. Quruluşca DNK molekulunu xatırladır.
Kapel körpüsü
Kapel körpüsü — İsveçrədə körpü. Avropanın ən qədim körpülərindən biridir.
== Tarixi ==
Körpü 1333-cü ildə tikilmişdir.
== Quruluşu ==
Lüsern şəhərində yerləşən bu körpü öz dizaynı ilə unikaldır. Bu körpü çarpaz şəkildə Roys çayını ikiyə ayırır. Kənarları taxtalarla əhatə olunmuşdur.
== Yanğın ==
Körpü daxildən ölkədə baş verən tarixi hadisələri əks etdirən XVII əsrin rəsm əsərləri ilə bəzədilmişdi. Lakin 18 avqust 1993-cü ildə baş vermiş yanğında rəsmlərin demək olar ki, hamısı yanmışdı. Bu yanğında körpünün 2/3 hissəsi və 110 rəsm əsəri məhv oldu. Bu rəsmlərin bəzilərinin 1611-ci ilə aid olduğu bildirilir.
Karl körpüsü
Karl körpüsü (çex. Karlův most; ) – Çexiyanın Praqa şəhərində, Vltava çayı üzərində yerləşən tarixi körpüdür. Körpünün inşasına 1357-ci ildə Kral IV Kralın himayəsi altında başlanmış, tikinti işləri XV əsrin əvvəllərində tamamlanmışdır. Karl körpüsü 1342-ci il daşqını zamanı ciddi zədələr almış Yudit körpüsünün (1158–1172) yerində inşa edilmişdir. Əsasən Daş körpü (Kamenný most) və ya Praqa körpüsü (Pražský most) kimi tanınsa da, abidə 1870-ci illərdən Karl körpüsü adlandırılır.
1841-ci ilə kimi Praqa qəsri ilə Qədim şəhər arasında Vltava çayı üzərindən yeganə əlaqə vasitəsi olan Karl körpüsü mühüm əhəmiyyətə malik olmuşdur. Məhz bu möhkəm əlaqə Praqanın orta əsrlərdə Şərqi və Qərbi Avropa arasında mühüm ticarət məntəqəsi olmasını təmin etmişdir. 16 tağlı körpü 621 m uzunluğa və 10 m enə malikdir. Körpü üç qüllə ilə mühafizə olunurdu ki, bunlardan da ikisi Mala Strana tərəfdə, biri isə Qədim şəhər tərəfdə yerləşir. Qədim şəhər tərəfdəki qüllə bəzən, dünyada ən yaxşı ictimai qotik memarlıq nümunələrindən biri kimi dəyərləndirilir.
Kollontaev körpüsü
Azovka çayı üzərində avtomobil körpüsü — Rostov-na-Donu şəhəri rekreasiya zonası ilə birləşdirir. Rekreasiya zonası çayın sağ sahilində yerləşir. Burada Azov şəhər çimərliyi, Azov Avtomobil çimərliyi, Monastr, Dini-vətənpərvər kazak güşərgəsi, yaxt-klub, "Şer-Xov-Azov" restoran-otel, uşaq-idman bazası yerləşir. Bura Kollontaevsi xiyabanının davamını təşkil edir.
== Əhəmiyyəti ==
Azov şəhərində rekreasiya zonası daim yenilənir. Bu yaxınlara qədər qamış basmış və boş ərazilərdə hazırda istirahət obtektləri yerləşir. Bunlar arasında "Şer-Xov-Azov" restoran-oteli və yaxt-klubu göstərmək olar. Çayın sağ tərəfində Məbəd mövcuddur. Bir qədər aralıda isə Dini-vətənpərvər kazak güşərgəsi qərarlaşır. Burada uşaqlar kazak həyatı, dini görüşlərlə tanış ola bilərlər.
Krım körpüsü
Krım körpüsü və ya Kerç körpüsü — Kerç boğazından keçən transport körpüsü. Körpü Kerç və Taman yarımadalarını birləşdirir. Körpü həm də Tuzla adası ilə Tuzla dilini birləşdirir. Körpü iki paralel hissədən — avtomobil yolundan (A-290) və dəmiryol xəttindən ibarətdir. Körpünün ümumi uzunluğu 19 km-dir. Krım körpüsü Rusiya ərazisində tikilən ən uzun körpü hesab olunur. Bəzi mənbələrdə isə körpü Avropanın ən uzun körpüsü hesab olunur.Ancaq nəzərə almaq lazımdır ki, körpünün bir hissəsi mübahisəli Krım ərazisinə daxildir.
Körpünün tikilməsi ideyası Krımın Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra meydana gəldi. Ukrayna və Rusiya arasında olan münasibətlərin korlanmasından sonra ruslar Krımın Ukraynadan asılılığını azaltmaq üçün körpü tikintisinə start verdilər. Avtomobil yolu 2018-ci ildə istifadəyə verilsə də, dəmiryol xətti 2019-2020-ci illərdə mərhələli şəkildə istifadəyə verildi.
Kükü körpüsü
Kükü körpüsü — Şahbuz rayonu ərazisində körpü.
== Ümumi məlumat ==
Şahbuz-Kükü avtomobil yolunun 14 kilometrliyində Küküçay üzərindədir. Uzunluğu 20 paqonometrdir. Kükü körpüsünün inşa edilib istifadəyə verilməsi nəticəsində (1967) Ayrınc, Qızıl Qışlaq və Güney Qışlaq, Kükü kəndlərinin rayon mərkəzi, həmçinin magistral avtomobil yolu vasitəsilə Naxçıvan şəhəri ilə əlaqəsi təmin edilmişdir.
Laləzar körpüsü
Laləzar körpüsü – Qubadlı rayonunun Əliquluuşağı kəndində yerləşən tarixi memarlıq abidəsi.
== Abidə haqqında ==
Laləzar körpüsünün tikilmə tarixi 1867-ci il götürülür. Lakin bəzi mənbələr körpünün daha əvvəl, XVIII əsrdə tikildiyini bildirirlər. Bərgüşad çayı üzərində salınmış abidə bir tağlı olub alt hissəsi oval, yuxarı hissəsi düz formalıdır. Azərbaycanda olan bir çox tarixi körpülər kimi dayaq üçün təbii qayalardan istifadə edilmişdir. Laləzar körpüsünün eni 2,8 metr, su səthindən hündürlüyü 4,5 metrdir. XX əsrin birinci yarısında yaşayan yaşlı ağsaqqalların körpünün tikilməsi barədə danışdıqlarına görə, Laləzar adlı şəxsin atası Xoca Simon əsrin əvvəllərində Əliquluuşağı kəndindən olan bəydən baha qiymətə bağ sahəsi alır. Kəndin 2000 m-liyində olan bağ sahəsi satılandan sonra həmin bağla birlikdə 1000 ha-dan artıq böyük ərazi ermənilərin əlinə keçir.Xoca Simonun (Əhliman Axundovun "Qaçaq Nəbi" kitabında Nəbinin "Yazı düzü"ndə Xocanın varidatını alıb yoxsullara paylaması səhnəsinə rast gəlinir) oğlu Laləzar XIX əsrdə körpünü tikdirir. Məqsəd aclıq və səfalət içərisində yaşayan Zəngəzurun erməni kəndlərini Azərbaycan meşələrinə qovuşdurmaq olmuşdur. Keçən əsrin ortalarında Xınzırək (Xındzoresk), Dığ (Tex) və başqa erməni kəndlərinin qənşərindəki dağ yamacından camaat arasında "Erməni yolu" adlanan yol ilə ermənilər dəstə-dəstə odun, kömür və meşə materialları daşıyardılar.
Liduvenay körpüsü
Liduvenay körpüsü (lit. Lyduvėnų tiltas) — Litva, Kaunas qəzasının Liduvenay kəndində yerləşən Dubısa çayı vadisi üzərindəki dəmir yolu körpüsü. Radvilişkis-Paqeqyay dəmir yolu xəttinin bir hissəsidir. Litvada ən uzun (599 m) və ən hündür (42 m) körpüdür. Körpü dövlət tərəfindən qorunan Litva Respublikasının Mədəni Mülkiyyət Reyestrinə daxil edilmişdir (kod 2288).
== Tarix ==
Körpü Birinci Dünya müharibəsi zamanı alman hərbçiləri tərəfindən tikilib. Tikinti alman ordusunun 2000 nəfərdən ibarət iki hərbi bölüyü tərəfindən tikilmişdir. 1915-ci ilin sentyabrında işlərə başlanılır, 20 iyun 1916-cı ildə körpünün tikintisi başa çatır. Körpü Pol fon Hindenburqun şərəfinə adlandırılmışdır. Taxta körpünün uzunluğu 670 m, hündürlüyü 42 m olur.
Ləkətağ körpüsü
Ləkətağ körpüsü — Culfa rayonunun Ləkətağ kəndində, Əlincə çayının üzərində orta əsrlərə aid memarlıq abidəsi.
Körpü Əlincə çayının sol sahilində yerləşən digər Culfa kəndlərini Ləkətağ ilə əlaqələndirmək məqsədilə inşa olunmuşdur.
== Tarixi ==
Körpü XVI–XVII əsrlərdə, Səfəvilər tərəfindən inşa edilmişdir.
== Tədqiqi və xüsusiyyətləri ==
1991-ci ildə AMEA Naxçıvan Elm Mərkəzinin arxeoloji ekspedisiyası bu ərazidə işləyərkən körpünün ölçülərini və fotosunu götürmüşdür. Körpü tağvari formada olub, müxtəlif həcmli çay və dağ daşlarından tikilmişdir. Onun tağı kənarlarda yonulmuş ağ daşlardan, ortada isə müxtəlif çay daşları ilə hörülmüşdür. Bərkidici maddə kimi iri qum və əhəng qarışığı olan gəcdən istifadə edilmişdir. Aşağı hissədə körpünün eni 7 metrdir. Onun hündürlüyü daş özülə qədər 5, çaya qədər 6,5 metrdir. Körpünün eni 2,7 metrdir.
Mes körpüsü
Mes körpüsü (alb. Ura e Mesit) Albaniyada Şkoderin 5 km şimal-şərqində, Mes kəndində yerləşən körpü. Ölkənin önəmli turistik yerlərindən biridir.
Körpü 1770-ci illərdə Qara Mahmud paşa tərəfindən tikdirlmişdir. Körpü Kir çayının iki sahilini birləşdirir.
Metexi körpüsü
Metexi körpüsü (gürc. მეტეხის ხიდი) – Tbilisi şəhərində Kür çayı üzərində yerləşən və Qədim Tbilisi və Metexi rayonlarını birləşdirən körpüdür. Körpü şəhərin ən qədim keçididir.
== Yerləşməsi ==
Körpü Vaxtanq Qorqasalı və Avropa meydanlarını birləşdirir. Körpü yaxınlığında Metexi kilsəsi, Rike parkı və çar Vaxtanq Qorqasalı heykəli yerləşir. Axın boyunca yuxarıda Sülh körpüsü, aşağıda isə 300 araqvinli körpüsü (Ortaçal SES-in bəndi üzərində) yerləşir.
== Tarixi ==
Belə hesab edilir ki Metexi dərəsi üzərindən keçid, şəhərin salınması dövründən mövcud olmuşdur. Tbilisi haqqında məlumat verən bir çox mənbələrdə körpü qeyd edilir həmçinin şəhərin Vaxtuşi Baqrationi tərəfindən 1735-ci ildə tərtib edilmiş ilk planında da körpü göstərilmişdir.
Bu ərazidə yerləşən körpü, uzun əsrlər boyunca şəhərin iki hissəsini birləşdirən yeganə keçid olmuşdur. Strateji əhəmiyyət daşıdığına görə, körpü dəfələrlə həm şəhər uğrunda döyüşlər zamanı yadelli işğalçılar, həm də şəhəri müdafiə etməyə çalışan yerli əhali tərəfindən dağıdılmışdır.
Moltke Körpüsü
Moltke körpüsü (alm. Moltkebrücke) — Almaniyanın Berlin şəhərində Şpree çayının üstündə qurulmuş körpü. İnşaatı 1891-ci ildə bitmiş və şimal sahildə yerləşən Alt-Moabit dəmiryol stansiyasını cənubdakı Villi-Brandt-Strasse stansiyasına və Kansler binasına birləşdirir. Körpü Prussiya krallığı ordusuna 30 il rəhbərlik etmiş general-feldmarşal Helmut Karl Bernhard fon Moltkenin (1800–1891) şərəfinə adlandırılmışdır. Körpünün tamamlanmasına az müddət qalmış o vəfat etdiyi üçün açılış mərasimi onun cənazə korteji tərəfindən icra edildi. Körpü 3 arkadan ibarətdir və qum daşından tikilmiş, həmçinin Yohan Böse, Karl Piper və Karl Beqasın heykəlləri ilə bəzədilmişdir.
== Tarixi ==
İnşaat işləri 1888-ci ildə başlamış və 1891-ci ildə tamamlanmışdır. Körpü 1945-ci ilin aprelində İkinci dünya müharibəsinin sonlarında ağır döyüşə şahidlik etmişdi. Alman müdafiəçilər olan 5000-ə qədər SS və Volksştrum üzvləri körpünün hər iki girişində barrikada qurdular və körpünü partlatmaq üçün minaladılar. Aprelin 28-də general-mayor Semyon Perevyortkinin başçılıq etdiyi sovet 3-cü həmləçi ordu Alt-Moabitdən aşağıya doğru körpüyə tərəf yaxınlaşdılar.
Kələki körpüsü
Kələki körpüsü — Ordubad rayonunun Kələki kəndi ərazisində, Vənəndçayın üzərində Dəstə-Dırnıs-Rumus avtomobil yolunun 21 kilometrliyində yerləşən körpü.
London körpüsü
London körpüsü (ing. London Bridge) — İngiltərənin paytaxtı London şəhərində, Temza çayı üzərində yerləşən körpü. Körpünün əsası eramızın 50-ci ilində qoyulsa da müasir London körpüsü 1973-cü ildə istifadə verilmişdir.
== Tarixi ==
Körpü şəhər mərkəzi ilə Soutvark səmti arasında yerləşir. 1750-ci ilə qədər Temza çayı üzərində yeganə körpü olmuşdur. Körpünün şimalında Böyük London Yanğınınan həsr olunmuş abidə yerləşir.
Körpünün əsasını 2000 il əvvəl romalılar qoymuşdur. 60-cı illərdə taxta körpü ilk dəfə Temza çayının iki sahilini birləşdirmişdir.
Bir çox dəfə yıxılıb tikilən körpü 1000-ci ildən başlayaraq üzərində ev tikilmək üçün istifadə olunmağa başlanmışdır. Bu evlər əsasən varlılara mənsub olmuşdur.
Mahmudoba körpüsü
Mahmudoba körpüsü — Şahbuz rayonu ərazisində, Şahbuz-Nursu avtomobil yolunun 4 kilometrliyində, Nursu çayı üzərində körpü.
== Ümumi məlumat ==
Mahmudoba körpüsünün 1997-ci ildə istifadəyə verilməsi nəticəsində Nursu, Mahmudoba, Qarababa kəndlərinin rayon mərkəzi, həmçinin magistral avtomobil yolu ilə əlaqəsi təmin edlmişdir.
Mazi körpüsü
Mazi körpüsü — Azərbaycan Respublikasının Daşkəsən rayonunun Bayan kəndindən 0,5 km cənub-qərbdə yerləşən, Qoşqarçay üzərindən keçən tarixi piyada körpüsü.
Körpü XII–XIII əsrlərə aiddir. Bu, XIX əsrin sonlarında dağıdılmışdır. Məlumdur ki, 1988-ci ilə qədər Qoşqarçayın hər iki sahilində hələ də körpü dayaqları mövcud olmuşdur.
Mazi körpüsü 10,15 metr, keçid uzunluğu 3 metr olan daş tağlı körpüdür. Körpünün bünövrəsi altında yerləşən qaya tamamilə açıqdır və çay qayanın arasından keçərək məcrasını təxminən 10 metr dərinləşdirmişdir.
Misis körpüsü
Misis körpüsü — Ceyhan çayı üzərində, Adananın Yürəgir ilçəsinin Misis bölgəsində yerləşən tarixi körpü.
IV əsrdə Roma İmperatoru II Flavius Julius Costantinus tərəfindən tikdirilmişdir. VI əsrin ortalarında Bizans İmperatoru Justinianus tərəfindən təmir edilmşidir. Doqquz hissəli olaraq inşa edilmişdir. Köhnə Adana-Hələb yolu buradan keçirdi. Anadolunun ilk Roma körpüsü kimi tanınır. Səlcuqilər Bizanslılar və Səlibçilər arasında döyüşlərə səhnə olan əfsanəvi şəhər Misis adını daşıyan körpü, Ramazanoğlu bəyliyi və Osmanlı dövründə şiddətli zəlzələlərlə ziyan dəymiş, amma buna baxmayaraq bu günümüzə qədər qalan memarlıq abidələrindən biridir.
Körpü haqqında söylənilən əfsanələrdən biri olan Loğman Həkimin ölümsüzlük dərmanını tapdığı və bu dərmanı yazdığı kağızı Misis Körpüsündə əlindən uçmasıdır.
Günümüzdə insanları üzərində daşımağa davam edən körpü, 1998-ci ildə yenidən bərpa edilmişdir. Körpü hələ də təsirli bir şəkildə istifadə edilir.
Mostar körpüsü
Mostar körpüsü (bosn. Stari most; türk. Mostar Köprüsü) — Bosniya və Herseqovinanın Mostar şəhərindən keçən Neretva çayı üzərində Memar Sinanın şagirdi Memar Xeyrəddin tərəfindən 1566-cı ildə inşa edilən körpüdür. Bu körpü Bosniya müharibəsi zamanı Xorvat hərbi qüvvələri tərəfindən 1993-cü ilin noyabrın 9-da dağıdılıb. Sonralar körpünün yenidən tikilməsi üçün layihə hazırlandı. Körpü 23 iyul 2004-cü ildə—yenidən bərpa olunduqdan sonra açıldı.
Bu körpü ölkənin ən çox tanınan görməli yerlərindən biri kimi, həmçinin Balkanlarda İslam memarlığının ən nümunəvi əsərlərindən sayılır.
== Xüsusiyyətləri ==
Neretva çayından 24 metr yüksəklikdə, 30 metr uzunluğunda və 4 metr enində olan Mostar Körpüsü, dövrünə görə inkişaf etmiş bir texnologiyayla inşa edilib. Körpünün tikintisində 456 qəlib daş istifadə edilib. Körpünün tağları tenelija kimi tanınan yerli daşdan tikilib.
Myosa körpüsü
Myosa körpüsü (norv. Mjøsbrua) — Norveçin İnnlandet vilayətində yerləşən Moelv və Biri yaşayış məntəqələri arasında, Myosa gölü üzərindən keçən körpü. Körpünün uzunluğu 1421 metr, ən uzun eni 69 metr, suya qədər olan məsafə isə 15 metrdir. Körpünün hər istiqamətdə bir avtomobil zolağı var. Myosa körpüsü 1985-ci ildə açılmışdır.
Məhəmmədabad körpüsü
Məhəmmədabad körpüsü və ya Şah Abbas körpüsü, (az.-əski. شاه عاباس محمدآباد کؤرپۆسۆ) — Qəzvin ostanının Buyinzəhra bölgəsində, Gəlinçay (Xərəçay, Şor çayı) üzərində yerləşən tarixi körpüdür.
== Haqqında ==
Bu körpü I Şah Abbas dönəmində, Qəzvin səfəvilərin paytaxtı olduğu zaman Azərbaycanın iki önəmli şəhərlərindən olan Qəzvin və Sava arasında, Xərəçay (Şor) çayı üzərində və Məhəmmədabad-i Xərə kəndinin yaxınlığında tikilmişdir. İndilikdə Qəzvindən 37 kilometr güneydə və Buyinzəhra yolunun qırağında yerləşir. Hazırda körpünün qəzalı olmasından asılı olaraq, körpüdən keçmək qadağadır və daha körpü işlək deyil. Körpüdən 10 kilometr quzeydə isə Məhəmmədabad Karvansarası yerləşir ki bu körpü ilə eyni vaxtda tikilmişdir.
== Memarlığı ==
Körpünün uzunluğu 52 metr, eni 7,5 metrdir. Körpünün üç aşırımı, iki böyük aşırım və bir daha balaca aşırımı vardır və hər üç aşırımın iti tağları vardır. Su axınının əks istiqamətində olan körpünün əsasları, hər yanın uzunluğu təxminən 3 metr olan üçbucaqlı su qıran silsilələri vardır. Çayın dibindən bir metr hündürlüyə kimi orta tağın yan əsasları daş bloklardan və əhəng məhlulundan düzəldilib və diblərə dəyən dalğaların sıxıntı gücünü azaltmaq üçün əsaslar daş və məhlul köməyi ilə formalaşdırılıb.
Nideqq körpüsü
Nideqq körpüsü (alm. Nydeggbrücke) — İsveçrənin Bern şəhərində Aare çayı üzərində tikilmiş körpü. Bern şəhərinin qədim hissəsinin şərqi ilə yeni hissəni birləşdirir. Üç il ərzində tikilmiş körpü İsveçrənin Əhəmiyyətli Milli İrs siyahısındadır.
== Tarixi ==
3 illik planlama mərhələsindən sonra 1840-cı ilin 7 iyununda körpünü tikmək Karl Emanuel Müllerə həvalə olundu. 1840-cı ilin avqustunda başlayan işlərin birinci mərhələsi 1841-ci ilin qışına qədər davam etdi. Daşqınlara və digər gecikmələr baxmayaraq 1841-ci ilin mayından körpünün sütunları su səviyyəsindən yüksəkdə qaldı. Təməl atma mərasimi isə həmin ilin iyun ayının əvvəlində keçirildi. Daha sonra şərq və qərb qövsləri tikildi. 1842-ci ilin qışında isə mərkəz hissənin tikintisinə başlanıldı.
Normandiya körpüsü
Normandiya körpüsü — kabel qaldırılmış yol körpüsüdür. Dünyanın ən uzun dəniz körpüsüdür. Mişel Virlojo adlı fransız mühəndisi tikib. Havr və Honflyor şəhərləri birləşdirir. Uzunluğu 2350 m-dir. İki üst keçidi var: cənub 600 m, şimal 800 m. Eni 23 m-dir. 4 zolaqlı yoldur. Körpünün 184 dayağı var. Hündürlüyü 215 m-dir.
Nüsnüs körpüsü
Nüsnüs körpüsü — Ordubad rayonun ərazisində yerləşir.
== Tarixi ==
Dübəndi çayı üzərində, Ordubad-Nüsnüs avtomobil yolunun 10km-liyindədir. Uzunluğu 10 paqonometr. 1998-ci ildə inşa edilmişdir. Körpü Nüsnüs kəndinin rayonunn mərkəzi ilə nəqliyyat əlaqəsini etibarlı şəkildə bərpa etmişdir.
== Mənbə ==
Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 453.
Nəzərabad körpüsü
Nəzərabad körpüsü — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonu ərazisində, Naxçıvan-Biçənək aşırımından keçən avtomobil yolunun 12 km-də, Cəhriçayın üstündə yerləşən körpü.
== Tarixi ==
1932-ci ildə tikilmiş bu körpü 1997-ci ildə bərpa edilərək, yenidən qurulmuşdur.
== Texniki göstəriciləri ==
Uzunluğu 54 paqonometrdir.
Hacı Bədəl körpüsü
Hacı Bədəl körpüsü — Qubadlı rayonunun Dəmirçilər kəndində yerləşən tağsız körpü.
ХIХ əsrdə Dəmirçilər kənd sakini, mötəbər insan, şer yazmaqda fitri istedad sahibi оlan Hacı Bədəl tərəfindən Ağa çayı üzərində tikilmişdir.
Körpünün inşasında put daşdan (xüsusi bəzək vurmaqla) əhəng və yumurta sarısından istifadə оlunmuşdur. Bu körpü 15 kəndin Qubadlı rayоnunun mərkəzi ilə əlaqəsini bərpa etmişdir. Körpünün son dərəcə maraqlı arxitekturası vardır. Belə ki, körpü kükrəyən, yaz gələndə yerə-göyə sığmayan, hər an kükrəyib daşan dağ çayının (Ağa çayı) üstündə salınmışdır. Heç vaxt ram olunmayan, dəlisov dağ çayının üstündə salındığından körpü tağbənd formasında idi. Onun ortasında dayaqlar qoyulmamışdı. Belə etməkdə məqsəd kükrəyib daşan dağ çayının maneəsiz axını üçün idi.
Bu tariхi abidə də 31 avqust 1993-cü ilə qədər оlduğu kimi qalırdı.
Hacı Nağı körpüsü
Orta əsrlər zamanı Ordubad rayonu ərazisində inşa olunmuş körpülərdən biri də yerli əhali arasında "Hacı Nağı körpüsü" kimi tanınan körpü olmuşdur.
== Coğrafi mövqeyi ==
Körpü rayon ərazisinin şimalından cənuba doğru axaraq Dəstə kəndinin Tub-Basar kövşənindən keçərək Araza qovuşan Vənəndçayın üzərində salınmışdır. Bir aşırımlı bu daş körpü (çayın yatağında, şərq va qərb dayaqlar arasında uzunluğu 6 metr, eni 3 m) Böyük İpək Yolunun Naxçıvandan keçən qolları ilə hərəkət edən edən ticarat karvanlarının hərəkətini asanlaşdırmaq məqsədi ilə inşa edilmişdi. Uzun müddət şərqdən qərbə və əksinə hərəkət edən ticarət karvanlarına xidmət edən körpü XX yüzilliyin ortalarınadak salamat olmuşdur. El arasında banisinin adı ilə "Hacı Nağı körpüsü" kimi tanınan körpünün qalıqları hazırda qalmaqdadır.
== İnşa tarixi ==
Körpünün üzərində onun inşa tarixi, sifarişçisi, memarı və s. haqqında məlumatları əks etdirən kitabə olmamışdır. Yaxud da belə bir kitabə olmuşdursa da indiyədək gəlib çatmamışdır. Ancaq bu körpü haqqında rayonun Dəstə kəndində 1610-1611-ci illərdə inşa olunmuş və əhali arasında "Meydan məscidi" adlandırılan məscidin kitabəsində məlumat verilir. Hazırda məscidin qərbdən giriş qapısının baş tərəfində qoyulmuş kitabənin məlumatından aydın olur ki, məscid və Dəstə kəndinin Tub-Basar kövşənindəki körpü eyni vaxtda – 1610-1611-ci ildə Məşədi Huseynəli Dəstəqinin oğlu Fəxrül-Hac Hacı Məhəmmədnəqi tərəfindən inşa edilmişdir.
Hacı Rəşid körpüsü
Hacı Rəşid körpüsü yaxud Daşüz körpüsü — Oğuz rayonunun Xaçmaz kəndi ərazisində, Daşüz yaşayış ərazisində XIX əsrə aid tarixi abidə.
== Haqqında ==
Hacı Rəşid körpüsü (Daşüz körpüsü) Oğuz rayonunun Xaçmaz kəndinin ərazisində Daşüz yaşayış ərazisində yerləşir. Mənzərəli bir yerdə, Sarısu adlanan kiçik bir çay üzərində tikilmişdir.
Körpü çatma tağlıdır. Yəni iri dairə qövsünün kəsişməsindən yaranır. Körpünün inşasında əsas tikinti materialları kimi səliqə ilə hamarlanmış iri kvadrat formal tuf daşı və kirəc məhsulundan istifadə olunmuşdur. Körpü bir aşırımlı olub, çayın özünə yol açdığı təbii kiçik qayalar üzərində tikilmişdir. Uzunluğu 12 m-ə yaxın, eni 4,5 metrdir. Körpünün aşırımının eni 5 metrə yaxındır. Tağın suyun səthindən hündürlüyü isə 7 metrdir.
III Aleksandr körpüsü
III Aleksandr körpüsü (fr. Pont Alexandre III) — rus çarı III Aleksandrın adını daşıyan körpü Fransa ilə Rusya arasında razılıq sazişinə xatirə olaraq 1897-1900-cü illərdə inşa edilmişdir.
== Tarixi ==
Çörçül xiyabanının qurtaracağında yerləşir. İnvalid kompleksi ilə Yelisey xiyabanını birləşdirir. Onu III Aleksandrın oğlu II Nikolay açmışdır. Körpünün sağ sahildəki naxışlı sütünlarında orta əsrlər və müasir Fransa, sol sahildəki hər iki sütünunda İntibah və XIY Ledovik dövlərindəki Fransa təsvir edilmişdir. Fransa-Rusya ittifaqının simvolu kimi körpü girəcəyindəki sütunlarda Neva və Sena çaylarının alleqorik təsviri verilmişdir. Körpüboyu sütünlar çiçəklərə və amurlu fanarlarla bəzədilmişdir. Onun uzunluğu 160, eni isə 40 metrdir.
== Memarlıq xüsusiyyətləri ==
Körpü, o dövrün məşhur memarları olan Cozef Kassiyen-Bernard və Qaston Kuzin tərəfindən dizayn edilib.
II Bist körpüsü
II Bist körpüsü — Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonunun Bist kəndinin şərq tərəfindən keçən Nəsirvazçayın üstündə körpü.
Yuxarıdan çatma tağla tamamlanan formada inşa olunmuş körpünün tikilməsində əsasən dağ daşından istifadə olunmuşdur. Çatma hissəsi yonulmuş dağ daşı ilə işlənib. Cənub tərəfdəki həmin daşlardan birinin üzərində “1869”-cu il tarixi yazılmışdır. Fikrimizcə, Rusiyaya birləşdirildikdən sonra, qeyd olunan ildə körpü təmir edilmişdir.
Yuxarıdan çatma bağla tamamlanan və “Qozbel körpü”lər qrupuna daxil olan II Bist körpüsü tikinti texnikasına və materialına görə birinci körpü ilə müəyyən oxşar cəhətlərə malikdir.
Körpünün uzunluğu 23 metr, eni 10 metr, hündürlüyü 4 metrdir. Bu körpünün salınmasında məqsəd Böyük İpək yolunun bu ərazidən keçən yardımçı qolu ilə hərəkət edən ticarət karvanlarına xidmət etmək və kəndə gediş-gəlişi asanlaşdırmaq olmuşdur. Əlincə mahalı kəndlərindən gələn adamlar bu körpüdən yararlanır, Tiviyə, Parağaçaya, Ordubada və şərqdəki yaşayış məskənlərinə gedir və qayıdır, şərq tərəfdə yaşayanlar da eyni qayda ilə bu körpüdən istifadə edərək qərbə gedirdilər.
Körpünün inşa tarixi XVII-XVIII yüzilliyə aid edilir.
II Qazançı körpüsü
2005-ci ildə ərazidə olarkən bu körpüdən bir qədər şimal tərəfdə, dəqiq desək Qazançı kəndinin şimal-şərq tərəfində indiyədək qalan qalıqlarına əsasən orta əsrlər dövrünə aid daha möhtəşəm bir körpünün yeri müəyyən edilmiş, təxmini də olsa ölçüləri götürülmüş, haqqında məlumat toplanmışdır. Əhali tərəfindən “Çay məhəlləsi” adlandırılan yerdə, Əlincəçayın üzərində inşa edilmiş körpünün çayın sahilində və ortasında qalan qalıqlarına əsasən müəyyən edilmişdir ki, körpünün tağlarının dayaqları arasındakı məsafə təxminən 10 metr, uzunluğu 30 metrdən artıq olmuşdur. İnşasında çaydaşı, yonulmuş dağ daşı və əhəng məhlulundan istifadə olunmuş körpü haqqında aparılan tədqiqatların nəticəsi olaraq E.İsayev fəlsəfə doktoru dissertasiyasında və monoqrafiyasında məlumat vermişdir .
Körpünü XVII əsrin əvvəllərinə air etmək olar.
== Mənbə ==
Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: “Əcəmi” Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s.
I Bist körpüsü
Ordubad rayonunun ucqar, yüksək dağlıq ərazidə yerləşən yaşayış məskənlərindən olan Bist kəndində dövrümüzədək iki körpü qalmışdır. Şərti olaraq I Bist körpüsü adlandırılan körpü kəndin qərb tərəfindən keçən Ələhi çayının üzərində qaba şəkildə yonulmuş boz rəngli dağ daşından və bişmiş kərpicdən yarım dairə formasında inşa edilmişdir.
== Memarlıq quruluşu ==
Körpü bir aşırımlı şəkildə inşa olunmuşdur. Yarım dairə hissəsinin kənarları yonulmuş dağ daşı ilə səliqəli şəkildə işlənmişdir. Uzunluğu 21 metr, eni 3,8 metr, hündürlüyü 10 metrdir.
== Tarixi ==
Oxşar abidələrlə müqayisə edərək körpünü XVII əsrə aid etmək olar.
== Mənbə ==
Hacıfəxrəddin Səfərli. Naxçıvanın türk-islam mədəniyyəti abidələri. Naxçıvan: "Əcəmi" Nəşriyyat Poliqrafiya Birliyi, 2017, 115 s.
Kral Fəhd körpüsü
Kral Fəhd körpüsü — Bəhreyn adasını Səudiyyə Ərəbistanı ilə birləşdirən körpü. 1986-cı ilin noyabrında salınmışdır. Asiyada ən uzun (25 km) 7 torpaq bənddən və onları birləşdirən 5 körpüdən ibarət olan həmin yolun su üzərində ümumi uzunluğu 12,5 km-dir. Ən böyük torpaq bəndin uzunluğu 2,3 km-dir.
== Tarixi ==
İki ərəb dövləti arasında dayaz körfəzin üstündən körpü salmaq fikri çox əvvəllərdən meydana çıxmışdır. İlk dəfə bu məsələ dövlət
rəhbərliyi səviyyəsində 1970-ci ilin ortalarında müzakirə edilmiş və fikrin həyata keçirilməsində Səudiyyə Ərəbistanı məliklərinin
xidməti böyük olmuşdur. 1968-ci ildə Məlik Feysəlin dövründə layihələrin öyrənilməsi barədə ilk işçi qrupu yaranmışdır. Feysəli əvəz edən məlik Xaled proqramın həyata keçirilməsi üçün 1976-cı ildə sarayda xüsusi komitə yaratmış və beş ildən sonra Bəhreyn əmiri ilə tikintinin başlanması barədə müqavilə imzalamışdır. Layihə Səudiyyə Ərəbistanı–Danimarka müştərək şirkəti tərəfindən hazırlanmış və tikintisi Hollandiya şirkəti tərəfindən həyata keçirilən bu nəhəng və nadir mühəndis qurğusunun başa çatması isə Səudiyyə Ərəbistanı məliki Fəhdin adı ilə bağlıdır. Ona görə də Səudiyyə Ərəbistanını Bəhreyn ilə birləşdirən bu magistralı bəzən "Məlik Fəhd yolu"da adlandırırlar.
Kral körpüsü (Paris)
Kral körpüsü (Pont Royal) — Parisdə yerləşən və Sena çayı uzərindən keçən fransız körpüsüdür. Pont Neuf və Pont Marie'dən sonra şəhərin ən qədim üçüncü körpüsüdür. Bu abidə 11 may 1939 tarixdən bəri tarixi abidə kimi təsnif edilmişdir .
== Yerləşməsi və giriş ==
Körpü çayın sağ sahilini Pavillon de Flore adlanan yerdən sol sahilin Bac küçəsi və Beaune küçəsi arasındakı hissəsinə bağlayır. Ondan əvvəl Carrousel körpüsü və sonda Leopold-Sédar-Senghor piyada keçidi yerləşir.
Tuileries metro stansiyası bu ərazidə yerleşir.
== Təsvir ==
Körpünün ən vacib texniki detallarını1685-ci ildə Jules Hardouin-Mansart tərəfindən tərtib etdilən plan müəyyən edir :
arkalar və tağlar : uzunluğu 72 pieds (23,40 m) olan 5 arka, uzunluğu olan 69 pieds (22,42 m) olan aralıq arkalar və 64 pieds (20,80 m) uzunluqlu yan arkalar ;
körpü dayaqlarının təməl səviyyəsi ;
dayaqların qalınlığı və arkaların açılış nisbəti : Kral körpüsü üçün memar bu nisbəti 5 olaraq təyin edib. Bu nisbət həm də arkaların ölçüsündən asılı olub dayaqların sabitliyini riskə atmadan, arkaların bir-birindən azad mövcud olmasını təmin etməlidir. Bütün dayaqların qalınlığı –14 pieds (4,55 m) ;
arkaların forması : Kral Körpüsündə, memar 3 mərkəzli səbət saplı tipli arkadan istifadə edib. Bu seçim sonra tikilən körpülərədə də istifadə olunacaq.
Lanqkavi səma körpüsü
Lanqkavi səma körpüsü — Malayziyada körpü
== Tarixi ==
Körpü 2005-ci ildə istifadəyə verilmişdir.
== Quruluşu ==
Körpüyə çıxmaq üçün funikulyordan istifadə edirlər. Gəzmək üçün olan sahə 410 fut və təxmini 125 metrdir. Körpü Qanqun Mat Çinçanq dağının zirvəsində, dəniz səviyyəsindən 2300 fut hündürlükdə yerləşir. Xüsusi lift ilə dağa qalxan turistlər tropik meşələri və Malayziyanın ən gözəl dağ mənzərələrini seyr edə bilirlər.
Merefo-Xerson körpüsü
Merefo-Xerson körpüsü — Ukraynanın Dnepr şəhərində Dnepr çayı üzərindəki dəmir yolu körpüsü. Şəhərin ikinci ən köhnə körpüsüdür. Bədii ekspresivliyi, görkəmli texniki keyfiyyətləri, zamanla sınaqdan keçirildiyi üçün memarlıq abidəsi kimi dövlət qorumasına alınmışdır. İnşa edildiyi dövrdə Avropadakı ən uzun dəmir-beton tağlı körpü olmuşdur.
Layihəsi 1912-ci ildə hazırlanmış, körpünün inşası 1914-1916-cı illərdə həyata keçirilmişdir. Akademik Q. Perederi tərəfindən dizayn edilmiş metal bir körpünün 22 dayağı quraşdırılır, lakin aralıqların inşasına başlamağa vaxt olmur. Körpünün inşası 1917-ci il inqilabı ilə dayanır və yalnız 1929-cu ildə inşasını başa çatdırmaq qərarı nəhayət yetişir. O zaman gediş-gəliş üçün açıq olan Lotsmanskaya - Apostolovo dəmir yolu xəttini sol sahil ilə birləşdirmək lazım dəlir.
Yeni körpü layihəsinin müəllifi N. Kolokov olur. Baş inşaat mühəndisi dəmir yolu körpülərinin tikintisinə texniki nəzarət etdiyinə görə Qırmızı Ulduz ordeni ilə təltif edilmiş Sovet mühəndisi Makar Aleksandroviç Kienya olmuşdur.
Millennium körpüsü (London)
Millennium körpüsü Londonda Temza çayı üzərindəki piyadalar üçün körpüdür. Bu körpü polad asma körpü olub, Banksayd ilə Şəhəri birləşdirir. Körpü Sauzvak Körpüsü ilə Bləkfrayə Dəmiryolu Körpüsü arasında yerləşir. Körpü 10 iyun 2000-ci ildə açılıb. Bu Temza çayı üzərindəki ən yeni körpüdür.
Şəhər sakinləri tərəfindən "Tərpənən körpü" adı verilən körpü açılışdan iki gün sonra həyata keçirilən xeyriyyə yürüşündən sonra bəzi piyadaların narahatlığına görə bağlandı. İki gün ərzində körpünün həddən artıq yüklənməsinə görə körpü iki il müddətində əsaslı şəkildə təmir olundu və yırğalanmasının qarşısı alındı. 2002-ci ildə yenidən istifadəyə verildi.
Körpünün cənub tərəfindəki girişində Qlob Teatrı, Banksayd Qalereyası və Tate Modern, şimal tərəfindəki girişdə isə London Şəhər Məktəbi və Müqəddəs Pavel kafedral kilsəsi yerləşir.
Körpüyə ən yaxın metro stansiyası Mansion Hauz stansiyasıdır.
Mir Bahaəddin körpüsü
Mir Bəhaəddin körpüsü, (az.-əski. میربهاءالدین کؤرپۆسۆ), keçmişki Zəncan-Bicar yolunda, Zəngançayı üzərində tikilmiş körpüdür.
== Tarix ==
Mir Bəhaəddin körpüsü Zəncanın güneyində, suyu elə də çox olmayan Zəngançayı üzərində yerləşir. Körpü onu 1312-ci hicri ilində, Nasirəddin şah Qacar dönəmində tikən, Zəncanın görkəmli şəxsiyyətlərindən olan Mir Bəhaəddin Zənganinin adını daşıyır.
== Memarlığı ==
Bu körpü təxminən 100 metr uzunluğunda olaraq, eni sığınacaqla birlikdə 6.70 metrə çatır. Çayın ən yüksək yerindəki hündürlüyü təxminən 11 metrdir və orta aşırımı başqa aşırımlarında daha böyükdür. Bu körpü tamamilə kərpicdən tikilərək, ən gözəl tağının iç görünüşündə çox gözəl Məqeli adlı bir xəttlə tikildiyi tarix "Ya Əli" sözü ilə birlikdə simmetrik şəkildə oyulmuşdur. Təməlləri döşənmiş səthin üstünə qoyularaq, oyma daş parçaları və əhəng harçından hazırlanmışdır və suyun səviyyəsindən 1,40 metr yüksəkliyə kimi qalxmışdır. Bu hündürlükdə bu körpünün tağının və əsas gövdəsinin ayağından 5 × 24 × 24 sm ölçülü kərpiclə başlanıb. Bu təməllərin hər birində üst-üstə iki otaqcıq düzəldilmişdir.
