müqaviləsi sözü azərbaycan dilində

Adana müqaviləsi — 1998-ci ildə Suriya ilə Türkiyə arasında bağlanmış və Suriyadakı Kürdüstan İşçi Partiyasına qarşı əlaqədar tədbirlər görülmüşdür. == Arxa plan == XX əsrdə Türkiyə-Suriya münasibətləri narahat idi. Suriya, ərazilərin Hatay liləsinə qaytarılmasını iddia etdi, ölkələrin Dəclə və Fırat çay sistemi üzərində nəzarəti ilə bağlı fikir ayrılıqları var idi, əlavə olaraq, Suriya və Türkiyə Soyuq müharibə dövründə barrikadaların əks tərəflərində tapıldı, ikincisi NATO-ya qoşuldu, keçmiş SSRİ-yə qarşı cazibə çəkdi. 1980-90-cı illərdə Suriyanın PKK lideri Abdullah Öcalanın öz ərazisindəki PKK yaraqlılarının düşərgələrini yerləşdirməsinə və Suriya ətrafında sərbəst hərəkət etməsinə icazə verdikdən sonra ölkələr arasındakı münasibətlər daha da pisləşdi. PKK, ərazilərinin bir hissəsi Türkiyə ərazisində yerləşən Kürdüstanın müstəqilliyini əldə etməyi planlaşdırırdı və buna nail olmaq üçün Türkiyəyə qarşı silahlı mübarizə apardı. Türkiyə PKK-nı terror təşkilatı elan etdi və PKK-ya qarşı mübarizəyə başladı, bu qruplaşmada Suriyanın PKK-ya dəstək verməməsini və PKK lideri Abdullah Öcalanın təhvil verilməsini, əks təqdirdə Suriyanı işğal etməklə təhdid etməsini tələb etdi . ABŞ Türkiyənin mövqeyini dəstəklədi. Suriya əvvəlcə Türkiyənin tələblərini rədd etdi, lakin uzun sürən danışıqlardan sonra PKK-ya ərazisindəki dəstəyi məhdudlaşdırmağa razı oldu. Öcalan Suriyadan qovuldu, lakin Türkiyəyə təhvil verilmədi, lakin Moskvaya təyyarəyə mindirildi. Bundan sonra, Suriya səlahiyyətliləri ölkədəki PKK düşərgələrini bağladılar və o vaxta qədər hələ də olan bir neçə PKK liderini həbs etdilər.

Akkerman konvensiyası, Osmanlı İmperiyası ilə Rusiya arasında 7 oktyabr 1826-cı ildə Moldavianın Akkerman şəhərində imzalanmış tənzimləmə və ticarət müqaviləsidir. Müqaviləni Rusiya tərəfdən Mixail Vorontsov və Aleksandr İvanoviç Ribopyer, Türkiyə tərəfindən - Mehmed Hadi-Əfəndi və İbrahim-Əfəndi imzaladılar. Rusiya,1812-ci il Buxarest sülh müqaviləsinin müddəalarının aydınlaşdırılması və izahının verilməsi istiqamətində 1814-cü ildən bəri çalışılmış,Babıaliyə (Sədrəzəm verilən iltumatum ilə məqsədinə çatmışdır. Osmanlı və Rusiya nümayəndələri Akkermanda danışıqlara başladılar. Ruslar istəklərini çox çoxaldaraq,demək olar ki, hamısını qəbul etdirdilər. Beləliklə, 1812-ci il Buxarest sülh müqaviləsinin izahını verən müqavilə formasından çıxaraq, Akkerman konvensiyası Buxarest müqaviləsini tamamilə dəyişdirən bir forma aldı. Səkkiz maddə və iki ayrı əlavədən ibarət olan Akkerman konvensiyasına görə, Osmanlı dövləti, Buxarest sülh müqaviləsinin müddəalarına uyğun olaraq ona verilməsi lazım olan Qafqaz qalalarından imtina edərək,müharibə səbəbiylə Rus vətəndaşlarının ziyanlarını ödəməyi, Rus tacirlərinin Osmanlı ölkəsi daxilində sərbəst ticarət etmələri və Rusiyanın Qara dəniz ticarətini genişləndirməsi üçün başqa dövlətlərin gəmiləri haqqında Çar hökumətinin irəli sürdüyü təşəbbüslərə kömək etməyi qəbul etdi. Bundan əlavə, iki dövlət arasında əvvəlki müqavilələrin müddəaları möhkəmləndirildi. Konvensiyaya aid olan iki əlavədən birincisinə görə Valaxiya və Moldaviada voyvodaların boyarlar tərəfindən yeddi il müddətinə seçilməsinə,voyvodaların Porteyə bağlı olmadan ölkələrini idarə edəcəkləri və Rusiyanın razılığı olmadan tutduğu vəzifələrindən azad edilməməsinə qərar verilmişdi. İkinci əlavədə, Buxarest sülh müqaviləsi ilə serblərə verilən imtiyazlar və on səkkiz ay ərzində Serbiya nümayəndələri ilə qəbul ediləcək qərarlar və danışıqlar barədə bir fərman veriləcəyi və bu barədə Rusiyaya bildiriləcəyi vəd edilmişdir.

Altmark müqaviləsi və ya Stari Targ müqaviləsi (Almanca: Vertrag von Altmark, İsveçcə: Stillståndet i Altmark, Polyakca: Rozejm w Altmarku) 16 (O. S.)/26 (N. S.) Polşa-Litva İttifaqı və İsveç İmperiyası arasında imzalanmış sülh müqaviləsidir. Otuzillik müharibədə baş verən 1626–1629 Polşa-İsveç müharibəsinə son qoymaq üçün imzalanmışdır.

Amsterdam müqaviləsi 1997-ci il 2 oktyabr tarixində Avropa Parlamentinin sədri Xose Mariya Gil-Roblesin iştirakı ilə Niderland Krallığının Amsterdam şəhərində imzalanıb. Müqavilə 1999-cu ildə bütün üzv dövlətlər tərəfindən ratifikasiya olunaraq qüvvəyə minib. 1999-cu ilin may ayında qüvvəyə minməsi ilə Avropa İttifaqının qərar qəbulu proseduru sadələşdirilmiş və əhatə dairəsi genişləndirilmişdir. Amsterdam müqaviləsi Maastrix müqaviləsinin maddələrini şərh etməklə yanaşı, müqavilədəki əsaslı dəyişikliklər həm də Aİ-ni gələcək genişlənmə prosesinə hazırlamaq məqsədi daşıyırdı. Müqavilədən qazanclı çıxan əsas Avropa İttifaqı orqanı Parlament oldu. Belə ki, artıq Avropa Parlamenti Avropa Komissiyasının prezidentinin təyin etmək hüququ var idi. Maastrix müqaviləsi ilə yaradılmış "3 sütün sistemi"nin (eng: three pillars system) 3-cü sütunundakı bir çox məsələlərə düzəlişlər edilmişdi. Həmçinin Avropa İttifaqı vətəndaşlığı da əsas müzakirə mövzularından biri idi. Amsterdam müqaviləsinin gətirdiyi əsas yenilik isə Ümumi Xarici və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndə (eng: High Representative for CFSP) vəzifəsinin yaradılması oldu. İlk Ali Nümayəndə Xovier Solama idi.

Ayqun müqaviləsi — 16 may 1858-ci il tarixində Rusiya ilə Çin arasında Ayqun şəhərində imzalanmış müqavilə. Ayqun müqaviləsinə görə Arqun çayının Amura töküldüyü yerdən Amurun ağzınadək Amurun sol sahili Rusiyaya keçmişdir. Ussuri çayınadək Amurun sağ sahili Çində qalmışdır. 1860-cı il Pekin müqaviləsinə əsasən Ussuri çayından dənizədək ərazi də Rusiyaya keçmişdir. Ayqun müqaviləsinə görə Amur, Ussuri və Sunqari çaylarıda yalnız rus və Çin gəmilərinin işləməsinə icazə verilmişdir. Ayqun müqaviləsini 2 iyun 1858-ci ildə Çin boqdıxanı və 8 iyun 1858-ci ildə Rusiya hökuməti təsdiq etmişdir. Rusiya ilə Çin arasında sərhəd qəti olaraq 1860-cı il Pekin müqaviləsi ilə müəyyən edilmişdir. Bu müqavilə Ayqun müqaviləsini və 1858-ci ildə imzalanmış Tyanszin müqaviləsini təsdiq etmiş, Ussuri çayı sərhəd müəyyən olmuşdur. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == Айгунский договор 1858 // А — Анкетирование. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005.

Bardo müqaviləsi — Tunis bəyliyinin Fransa tərəfindan işğalından sonra imzalanan müqavilə. Müqavilə 12 may 1881-ci ildə imzalanmışdır. Fransız qanunlarında müqavilə "zəmanət və qoruma müqaviləsi" adlanır.

Baxçasaray müqaviləsi (rus. Бахчисарайский мирный договор, türk. Bahçesaray Antlaşması) və ya Çexrin müqaviləsi (türk. Çehrin Antlaşması) — 1676-1681 Osmanlı-Rusiya müharibəsinin sonunda Osmanlı İmperiyası, Krım xanlığı və Rusiya Çarlığı arasında Krımın Bağçasaray şəhərində 3 yanvar 1681-ci ildə imzalanmış sülh müqaviləsi. Eyni zamanda da Rusiya çarlığı ilə Osmanlı İmperiyası arasında imzalanmış ilk rəsmi müqavilədir. == Mahiyyəti == Bu müqavilənin maddələrinə görə Osmanlı İmperiyası və Moskva mərkəzli Rusiya çarlığı arasında 20 il müddətinə sülh olmalı idi. İki dövlətin əsas sərhədi kimi isə Dnepr çayı nəzərdə tutulmuşdu. Hər iki tərəf də Dnepr çayı ilə cənubdakı Buq çayı arasında yaşayış məskəni salınmayacağını öhtəsinə götürürdü. Noqay köçərilərinin Ukraynanın cənub steplərində köçəriliklə məşğul olmaları qəbul edilirdi. Zaporojye Kazaklarının Dnepr çayı və onun qolları üzərində balıqçılıq etmə, cənubda duzlaq işlətmə, Dnepr çayı və Qara dənizdən istifadə haqları dəyişmədən qalırdı.

Berlin müqaviləsi (1878)

Birlik Müqaviləsi İngiltərənin (artıq Uels də daxil olmaqla) və Şotlandiyanın "Böyük Birliklə Bir Krallığa Birləşməli" olduğunu ifadə edərək, Böyük Britaniyanın yeni bir dövlətinin yaranmasına səbəb olan anlaşmaya verilən addır. O vaxt daha çox Birlik Məqalələri deyilirdi . Müqavilənin detalları 22 iyul 1706-cı ildə razılaşdırıldı və razılaşdırılmış maddələrin qüvvəyə minməsi üçün İngiltərə və Şotlandiya parlamentləri tərəfindən ayrıca Birlik aktları qəbul edildi. Siyasi birlik 1 may 1707-ci ildə qüvvəyə mindi. == Fon == İngiltərə və İrlandiya kraliçası I Elizabet, Tudor sülaləsinin sonuncu monarxı 24 mart 1603-cü ildə vəfat etdi.Taclar İttifaqı tərəfindən 1603-cü ildə İngiltərə krallığı və İrlandiya Krallığının taxtını Kral James I olaraq qəbul etdi. Bu fərdi birlik, İngiltərəyə qorxulu bir Fransız işğalı ilə Şotlandiya ilə Fransa arasındakı davamlı İngilis qorxularını azaltdı. Bu fərdi birlikdən sonra yeni monarx James I və VI, Şotlandiya Krallığını və İngiltərə Krallığını "Böyük Britaniya" adlandırdığı bir dövlətə birləşdirməyə çalışdı. Buna baxmayaraq, iki ölkəni birləşdirməyə çalışan Məclis aktları 1606, 1667 və 1689-cu illərdə uğursuz oldu. 1698-ci ildən başlayaraq Şotlandiya Şirkəti, o dövrdə Şotlandiyada dövriyyədə olan bütün pulların dörddə birinə bərabər olan Scott investisiyalarından toplanaraq Panama bərzəxi bölgəsində bir Şotlandiya ticarət koloniyası qurmaq uğursuz cəhdi olan Darien sxeminə sponsorluq etdi. İngilis ticari maraqları tərəfindən qarşılanan müqavimət qarşısında, Şotlandiya şirkəti də sxeminə görə Amsterdam, Hamburq və Londonda abunəçilər yetişdirdi.

Atəşkəs müqaviləsi və ya atəşkəs razılaşması — silahların susdurulması, müharibələrdə münaqişələrə son qoyan son atəşkəs müqaviləsidir. Bağlanılan müqavilənin mətninə “Atəşkəs razılaşması” deyilir. Atəşkəs müqaviləsinin imzalanmasından sonrakı məsələlərin, xüsusən də torpaq tələblərinin həll olunduğu və ya həll edildiyi bir sülh müqaviləsi imzalanır.

Dövlətlərin Ay və digər göy cisimləri üzərindəki fəaliyyətlərini tənzimləyən Saziş, yaxud digər adı ilə Ay Sazişi, Ay Müqaviləsi və ya Ay Konvensiyası, bütün səma cisimlərindəki (göy cisimlərinin orbitində olanlar da daxil olmaqla) yurisdiksiyanı beynəlxalq ictimaiyyətin səlahiyyətinə verən beynəlxalq bir konvensiyadır. Bu obyektlər üzərindəki bütün fəaliyyətlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsi də daxil olmaqla beynəlxalq hüquqa uyğun olmalıdır. Praktik olaraq insanlı kosmik uçuş proqramı olan və ya bununla bağlı planları olan ölkələr tərəfindən təsdiqlənmədiyi üçün uğursuz bir konvensiyadır.

Ağstafa müqaviləsi - Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası ilə Gürcüstan Demokratik Respublikası arasında "sülh və dostluq" müqaviləsi. == Tarix == 1920-ci il iyunun 12-də Azərbaycanın Ağstafa stansiyasında imzalanmışdır. Ağstafa müqaviləsinin bağlanmasına ehtiyac Şimali Azərbaycanda Bolşevik işğalından dərhal sonra yaranmışdı. Belə ki, aprelin 28-də sovet qoşunlarının Şimali Azərbaycana müdaxiləsi nəticəsində yaranmış vəziyyətdən istifadə edən Gürcüstan hökuməti Azərbaycan sərhədinə qoşun çıxardı. Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları irəli sürən Gürcüstan elə həmin gün Poylu körpüsünü, Poylu stansiyasını, həmçinin Tiflis-Qazax yolu üzərindəki körpünü tutdu və Ağstafa istiqamətində hücuma keçdi. Azərbaycan Hökumətinin diplomatik səylərinə baxmayaraq, sərhəddə yaranmış gərginliyi xeyli müddət aradan qaldırmaq mümkün olmadı. Azərbaycan Hökuməti sərhəd məsələlərinin müzakirəsi məqsədilə danışıqlara başlamaq üçün razılıq əldə edilməsinə yalnız 1920-ci il mayın sonlarında nail oldu və bununla əlaqədar xüsusi komissiya yaratdı. == Komissiyanın faəliyyəti == Azərbaycan Hökuməti sərhəd məsələlərinin müzakirəsi məqsədilə danışıqlara başlamaq üçün razılıq əldə edilməsinə yalnız 1920-ci il mayın sonlarında nail oldu və bununla əlaqədar xüsusi komissiya yaratdı. Həmid Sultanov Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri təyin edildi. Danışıqlar 1920-ci il iyunun 3-də Ağstafada başladı.

Baxçasaray müqaviləsi (rus. Бахчисарайский мирный договор, türk. Bahçesaray Antlaşması) və ya Çexrin müqaviləsi (türk. Çehrin Antlaşması) — 1676-1681 Osmanlı-Rusiya müharibəsinin sonunda Osmanlı İmperiyası, Krım xanlığı və Rusiya Çarlığı arasında Krımın Bağçasaray şəhərində 3 yanvar 1681-ci ildə imzalanmış sülh müqaviləsi. Eyni zamanda da Rusiya çarlığı ilə Osmanlı İmperiyası arasında imzalanmış ilk rəsmi müqavilədir. == Mahiyyəti == Bu müqavilənin maddələrinə görə Osmanlı İmperiyası və Moskva mərkəzli Rusiya çarlığı arasında 20 il müddətinə sülh olmalı idi. İki dövlətin əsas sərhədi kimi isə Dnepr çayı nəzərdə tutulmuşdu. Hər iki tərəf də Dnepr çayı ilə cənubdakı Buq çayı arasında yaşayış məskəni salınmayacağını öhtəsinə götürürdü. Noqay köçərilərinin Ukraynanın cənub steplərində köçəriliklə məşğul olmaları qəbul edilirdi. Zaporojye Kazaklarının Dnepr çayı və onun qolları üzərində balıqçılıq etmə, cənubda duzlaq işlətmə, Dnepr çayı və Qara dənizdən istifadə haqları dəyişmədən qalırdı.

Biaknabat müqaviləsi (1897) — Filippin milli azadlıq inqilabı (1896–98) zamanı filippinli üsyançıların İspaniya hakimiyyətinə qarşı silahlı mübarizəsinin dayandırılması haqqında saziş. == Haqqında == Noyabrın 18-də Manilada imzalanmışdır; inqilabi hökumətin başçısı E. Aginaldonun qərargahının yerləşdiyi Biaknabato şəhərinin adındandır. İspaniya hakimiyyət orqanları ilə danışıqlar zamanı Aginaldonun burjua-mülkədar qruplaşması müstəmləkiçilərlə kompromisə hazır olduğunu bildirərək, yalnız islahatların (filippinlilərin ispanlarla hüquq bərabərliyi, Filippinin korteslərdə təmsil edilməsi, rahib ordenlərinin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması və s.) keçirilməsini tələb edirdi. General-qubernator Primo de Rivera islahatlarla bağlı şifahi vəd verməklə kifayətləndi. Biaknabat müqaviləsinə görə, üsyançılar silahı yerə qoymalı, onların liderlərinə isə 800 min peso məbləğində “kompensasiya” ödənilməli idi. 1897-ci il dekabrın 16-da Aginaldo mübarizənin dayandırılması haqqında bəyanat verdi, inqilabi hökumət özünü buraxdı. İspaniya hakimiyyət orqanları Biaknabat müqaviləsinin imzalanması zamanı verdikləri vədləri yerinə yetirmədi. Bir müddət sonra (1898-ci ilin fevralından) silahlı mübarizə yenidən vüsət aldı.

Brest-Litovsk sülh müqaviləsi – Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının yeni bolşevik hökuməti ilə İttifaq Dövlətləri (və ya Dördlər ittifaqı — Almaniya İmperiyası, Avstriya-Macarıstan İmperiyası, Osmanlı dövləti və Bolqarıstan krallığı) arasında imzalanmış sülh müqaviləsi. Sülh müqaviləsi Osmanlı dövlətinin torpaq qazandığı son müqavilədir. Müqavilə 2 aylıq sürən danışıqların nəticəsində, Ukraynanın Alman nəzarəti altında olan Bialstok-Grodna əyalətinin Brest-Litovsk şəhərində (Polyak dilində: Brześć Litewski, Alman dilində: Friedensvertrag von Brest-Litowsk, 1945-ci ildən bəri sadəcə Brest) imzalandı. Müqavilə bolşevik hökuməti tərəfinin müharibədə Almaniya və Avstriya-Macarıstan qüvvələrinin irəliləməsinin dayandırılması mövzusu üzərində idi. Bununla da, Sovet Rusiyası keçmiş Rusiya imperiyasının İttifaq ölkələrinə dair heç bir öhdəliyini yerinə yetirməmişdir. Müqavilə 1918-ci il martın 3-də Brest-Litovskda imzalanmış, martın 15-də 4-cü Ümumrusiya Fövqəladə Sovetlər Qurultayı, sonra isə 22 martda Almaniya reyxstaqının razılıq verməsindən sonra, martın 26-da Almaniya imperatoru II Vilhelm tərəfindən təsdiq olunmuşdur. == Müharibənin arxa planı == === Son hərbi manevrlər === === Ərazi dəyişiklikləri === Sülh müqaviləsi Rusiyanın I Dünya müharibəsindən çıxması ilə nəticələndi. Müqaviləyə əsasən, Bolşevik Rusiyası Baltikyanı ərazilərini Almaniyaya verərək idarəçilikdən imtina etdi, bu ərazilər Almaniyanın vassalına çevrilərək kiçik krallıqlara bölündü. Rusiya həmçinin Cənubi Qafqazda yerləşən əyalətini — Qarsı Osmanlı İmperiyasına verərək oradan imtina etdi və Ukrayna Xalq Respublikasının müstəqilliyini tanıdı. Konqresdə Polşanın müqavilədə qeyd olunmaması və Almanların Polşa təmsilçilərinin iştirakını tanımaması mübahisələrə və etirazlara səbəb oldu.

Bretinyi müqaviləsi 8 may 1360-cı ildə tərtib edilmiş və 24 oktyabr 1360-cı ildə İngiltərə kralı III Edvard və Fransa kralı II Con arasında imzalanmış müqavilədir. Geriyə nəzər saldıqda, bu, Yüzillik Müharibənin (1337–1453) birinci mərhələsinin sona çatması, eləcə də Avropa qitəsində ingilis gücünün zirvəsi kimi görünür. O, Şartr yaxınlığındakı Bretinyi kəndində imzalanmış və daha sonra 24 oktyabr 1360-cı ildə Kale müqaviləsi kimi təsdiqlənmişdir. == Arxa plan == Puatye döyüşündə (19 sentyabr 1356) əsir götürülən Fransa kralı II Con London müqaviləsini yazmaq üçün İngiltərə kralı III Edvard ilə birlikdə çalışdı. Müqavilə Dofin Çarlz-a onu rədd etməyi tövsiyə edən Fransa Baş Ştatları tərəfindən pisləndi. Cavab olaraq, bir il əvvəl ləğv edilmiş London Müqaviləsində iddia edilən üstünlüklərdən bir neçəsini əldə etmək istəyən Edvard Reymsi mühasirəyə aldı. Mühasirə yanvar ayına qədər davam etdi və təchizat tükəndiyi üçün Edvard Burqundiyaya çəkildi. İngilis ordusu Parisi əbəs yerə mühasirəyə almağa cəhd etdikdən sonra Edvard Şartra yürüş etdi və şərtlərin müzakirəsi aprelin əvvəlində başladı. == Şərtlər == Bretinyi müqaviləsi 1360-cı il mayın 10-da Hôtel de Sensdə Dofin Çarlz və altı ingilis cəngavəri tərəfindən təsdiqləndi 14 iyun 1360-cı ildə İngiltərədə məhbus qalan II İohann və Puatye döyüşündə əsir olan digər fransız əsgərləri Uels şahzadəsi III Edvardın iştirak etdiyi ziyafətdə müqaviləni təsdiq etdi. Müqavilənin yekunlaşması 24 oktyabr 1360-cı ildə Kaledə baş tutacaqdı.

Bryomsebru müqaviləsi — 13 avqust 1645-ci ildə Blekinge və Smoland vilayətlərinin sərhəddindəki Bryomsebru kəndində, Fransanın vasitəçiliyi ilə İsveç krallığı və Danimarka-Norveç krallığı arasında imzalanmış sülh müqaviləsi. Müqavilə üzrə danışıqlar həmin ilin fevralında başlamışdır. Bu müqavilə Otuzillik müharibənin bir hissəsi olan Danimarka-İsveç müharibəsinə son qoymuşdur. == İstinadlar == == Əlavə ədəbiyyat == History of the Norwegian People by Knut Gjerset, The MacMillan Company, 1915, Volume I. Nordens Historie, ved Hiels Bache, Forslagsbureauet i Kjøbenhavn, 1884. The Struggle for Supremacy in the Baltic: 1600-1725 by Jill Lisk; Funk & Wagnalls, New York, 1967.

Buçaş müqaviləsi — 18 oktyabr 1672-ci il tarixində Osmanlı İmperiyası ilə Polşa-Litva Birliyi (Reç Pospolita - Polşa Krallığı Taxt-tacı və Böyük Litva knyazlığı arasında 1569-cu ilin iyul ayında imzalanmış Lyublin uniyasına əsasən yaradılmış federativ dövlət) arasında bağlanmış sülh müqaviləsidir. Bu saziş Osmanlı İmperiyasının ərazi qazandığı son müqavilədir. Bundan başqa, Osmanlı Dövləti, Bucaş müqaviləsi ilə qərbdə ən geniş sərhədlərinə çatmışdır. Hotin müqaviləsidən sonra (1621), Polşa-Litva Birliyi və Osmanlı İmperiyası arasında 50 il davam edən bir sülh prosesi baş vermişdi. Osmanlı himayəsindəki Ukrayna kazaklarına hücum edən polşalılar, sülhü pozublar. Sultan IV Mehmed və Körpülü Fazil Əhməd Paşa Ukrayna kazaklarının kömək istəməsi ilə Polşa yürüşünə çıxdılar. Kamaniçe yürüşü olaraq da adlandırılan səfərdə Osmanlı ordusunun ard-arda qazandığı uğurlardan sonra, Krım xanının da vasitəsilə Polşa sülh istədi. İmzalanan Buçaş (Buczacz) müqaviləsinə (18 oktyabr 1672) görə, Podolya Osmanlılara keçdi, Ukrayna da Osmanlı himayəsində Kazaxlara buraxılırdı. Reç Pospolita Krım xanına vergi ödəməyə davam etdiyi kimi peşkəş adı altında hər il Osmanlı İmparatorluğuna 22.000 də qızıl vergi ödəməyə məcbur edilirdi. Sazişin digər maddələrinə görə, Reç Pospolitadakı Lipka tatarlarından Türk ordusuna qoşulanların mallarına və ailələrinə zərər verilməyəcəkdi.

Devol müqaviləsi — Birinci səlib yürüşündən sonra Antioxiya knyazı I Boemund ilə Bizans imperatoru I Alexios arasında 1108-ci ildə imzalanan müqavilədir. Müqavilə günümüzdə "Devol" olaraq bilinən Bizans qalası olan Diabolisdə imzalandığından bu adla tanınır və Antioxiya knyazlığını Bizans İmperiyasının vassal dövlətinə çevirmək məqsədi daşıyırdı. Birinci səlib yürüşünə çıxan Xaçlı ordusu, müsəlman dövlətlərinin üstünə yerimədən əvvəl Konstantinopola toplaşaraq fəth edəcəkləri hər ərazini Bizans İmperiyasına verməyə söz verdilər. Ancaq I Alexiosun keçmiş düşməni Robert Qviskarın oğlu Boemund, Antioxiya knyazlığının özünün olduğunu bildirdi. Alexios Antioxiya knyazlığını tanımadığı üçün Boemund dəstək almaq üçün Avropaya getdi. Alexiosa qarşı müharibə elan etsə də, çox keçmədən təslim olmalı və müqavilə imzalamalı oldu. Boemund, müqavilənin şərtlərinə əsasən imperatora bağlı olmağı, lazım olduqda ordularını Bizans İmperiyasının xidmətinə təqdim etməyi və həmçinin Antioxiyaya bir Yunan patriarxını təyin etməyə razı oldu. Bunun müqabilində isə ona sebastos və duks adı verildi və onun varislərinə Edessa qraflığına getmək hüququ təmin olundu. Müqavilənin ardından Apuliyaya geri dönən və burada ölən Boemundun Antioxiya knyazlığında naib olan qardaşı oğlu Tancred müqaviləsinin şərtlərini rədd etdi. Antioxiya 1137-ci ildə müvəqqəti Bizans hakimiyyəti altında olmasına baxmayaraq, 1158-ci ildə həqiqətən Bizans vassalı oldu.

Drezden müqaviləsi — Polşa kralı və Saksoniya kurfyursti II Avqustla Danimarka-Norveç kralı IV Frederik arasında gənc İsveç kralı XII Karla qarşı barışıq müqaviləsi. Müqavilə 14 sentyabr 1699-cu idə Drezdendə imzalanmış və Şimal müharibəsinə hazırlıq məqsədi daşımışdır. == Müqavilənin əhəmiyyəti == 25 avqust 1699-cu ildə Danimarka kralı V Kristianın ölümündən taxta IV Frederik adı ilə onun böyük oğlu gəldikdən sonra sonuncu öz nümayəndəsi qraf Kristian fon Reventlovu gizli missiya ilə Drezdenə göndərmişdir. Kristian fon Reventlov kralın adından II Avqustla İsveç əleyhinə gizli ittifaq müqaviləsi imzalanmasına nail olmuşdur. Gənc qraf bu missiyanı elə məharətlə yerinə yetirmişdir ki, Polşa kral sarayında olan İsveç diplomatı Vellinq heç nədən şübhələnməmişdir.. elə həmin ilin noyabrında bu ittifaqa II Aqqustla Preobrajenskidə müqavilə imzalayan Rusiya hökmdarı I Pyotr da qoşulmuşdur. Maraqlıdır ki, II Avqust bu ittifaq müqaviləsini IV Frederiklə və I Pyotrla Polşa kralı kimi deyil, Saksoniya kurfyursti kimi imzalamışdır. Nəticədə Şimal müharibəsinin başlanmasına təkan verən üç tərəfli Şimal ittifaqı yaradılmışdır. Drezden müqaviləsi bir ildən az müddətdə qüvvədə olmuşdur, 1700-cü ilin avqustunda Danimarka İsveçlə separat Travendal sülhü bağlayaraq müharibədən çıxmışdır. == Mənbə == Анисимов Е. В. Реформы Петра Великого.

Barter və ya dəyişmə müqaviləsi — bir tərəfin əmlakının alınması müqabilində həmin tərəfə onun əmlakı dəyərində başqa bir əmlakın verilməsini öhdəsinə götürməklə bağlı vətəndaş hüququ növüdür.

Latın Amerikası və Karib dənizində ətraf mühit məsələlərində məlumat əldə etmək, ictimaiyyətin iştirakı və ədalət haqqında Regional müqavilə, Eskassus müqaviləsi kimi daha yaxşı bilinir (isp. Acuerdo de Escazú) — Latın Amerikası və Karib dənizindəki 24 ölkənin imzaladığı beynəlxalq müqavilədir. Razılaşma ətraf mühit haqqında məlumat əldə etmək hüquqlarına, ətraf mühitə dair qərarların qəbul edilməsində ictimaiyyətin iştirakına, ekoloji ədalətə və indiki və gələcək nəsillər üçün sağlam bir mühit hüququna aiddir. Saziş Latın Amerikası və Karib dənizinin 33 ölkəsi üçün hazırlanmışdır. İmzalanan 24 ölkədən yalnız on iki nəfər bu müqaviləni təsdiqlədi: Antiqua və Barbuda, Argentina, Boliviya, Ekvador, Qayana, Meksika, Nikaraqua, Panama, Sent-Vinsent və Qrenadin, Sent-Kits və Nevis, Sent-Lüsiya və Uruqvay. Eskasutiya Sazişinin inkişaf etdirilməsi barədə razılaşma 2012-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Davamlı İnkişaf Konfransında əldə edilmiş və bu konfransın sonunda qəbul edilmiş yeganə məcburi müqavilədir. Saziş 2015-2018-ci illər arasında hazırlanıb və 4 Mart 2018-ci ildə Escazu (Kosta Rika) da qəbul edildi. Saziş 27 sentyabr 2018-ci ildə imzalanmış və 26 sentyabr 2020-ci il tarixinədək imzalanması üçün açıq qalmışdır. Müqavilənin 22 yanvar 2021-ci ildə Meksika və Argentinanın qoşulması ilə əldə edilmiş on birinci dövlət tərəfindən təsdiq edildikdən sonra qüvvəyə mindiyi düşünülür. Razılaşma 22 aprel 2021-ci ildə qüvvəyə minmişdir.

Finkenşteyn müqaviləsi — Qacarlar dövləti ilə Fransa arasında bağlanmış saziş. == XVIII əsrin sonları-XIX əsrin əvvəllərində İran-Fransa münasibətləri == Fransa İngiltərənin Hindistandakı mövqelərinə zərbə vurmaq üçün İranda möhkəmlənməyə çalışırdı. 1796-cı ilin iyulunda Fransanın nümayəndələri Olivye və Brüger Tehrana gəldi. Onlar 1708 və 1715-ci illər Fransa-Səfəvi müqavilələrinin yenidən təsdiqinə nail olmaq və İran-Rusiya münasibətlərinin kəskinləşdirilməsinə çalışırdılar. Lakin bütövlükdə bu missiyanın diplomatik kəşfiyyat xarakteri daşıdığı bildirilir. Fransanın İranda möhkəmlənməsinə yol vermək istəməyən İngiltərə diplomatik fəallığı artırdı və siyasi və ticarət müqavilələri imzalamağa nail oldu. Lakin İngiltərə 1804-cü ildə İranla-Rusiya arasında başlanan müharibənin gedişində üzərinə götürdüyü təəhhüdləri yerinə yetirməkdə ardıcıllıq göstərmədi. Belə bir vəziyyətdə Fransa ilə İran arasında münasibətlər yenidən canlandı. Fətəli şah (1797–1834) 1804-cü ildə I Napoleona məktubla müraciət etdi. Məktub növbəti ilin yanvarında Parisə çatdı.

Fyuçers müqaviləsi yaxud Birja əqdi (qısaca fyuçers) — müəyyən edilmiş tarix də müəyyən baza aktivinin əvvəlcədən razılaşdırılmış qiymətlərlə alınması və ya satılması haqqında öhdəliyi təsbit edən standartlaşdırılmış birja müqaviləsini ifadə edən qiymətli kağızdır. Fyuçers müəyyən məhsul partiyasının sövdələşmə anında hər iki tərəfi qane edən qiymətlə alınması üçün müqavilədir, məhsul özü isə satıcı tərəfindən kifayət qədər uzun müddət sonra təqdim olunur. Fyuçers fond bazarında sövdələşmə obyekti olan ikinci dərəcəli qiymətli kağızdır. Fyuçers müqavilələrini alıb-satan şəxsləri hecerlər və spekulyantlar adlandırmaq olar. Hecerlər əsasən riskin azaldılması üçün fyuçers sövdələşmələrində iştirak edirlər, belə ki onlar aktivi öz biznesləri çərçivəsində ya istehsal, ya da istifadə edirlər. Spekulyantlar isə qısa müddət ərzində gəlir əldə etmək məqsədilə fyuçers müqvilələri bağlayırlar. Fyuçers müqavilələrinin bağlandığı əsas məhsullar buğda, qiymətli və rəngli metallar, neft və neft məhsullarıdır. 1970-ci ildən əsas birjalarda xarici valyuta, fiksə olunmuş gəlirlə qiymətli kağızlar və bazar indeksləri üzrə maliyyə fyuçers müqavilələri tətbiq olunmağa başlandı. Ticarətin həcminə görə onlar hazırda baza aktivləri və ənənəvi fyuçers müqavilələrindən daha mühüm əhəmiyyətə malikdirlər. Maliyyə aktivləri bazarında fyuçers müqaviləsi iki sərmayəçi arasında olan müqavilədir, ona əsasən sərmayəçilərdən biri müqavilənin bitmə müddətinə digər sərmayəçiyə öncədən razılaşdırılmış qiymətə müəyyən miqdarda qiymətli kağız satmağı (və ya almağı) öz öhdəsinə götürür.

İstanbul müqaviləsi (rus. Константинопольский договор, ing. Treaty of Constantinople) — 24 iyun 1724-cü ildə Rusiya və Osmanlı imperiyaları arasında Səfəvi torpaqlarının bir hissəsinin sözügedən dövlətlər arasında bölünməsinə dair bağlanmış müqavilə. == Müqavilənin imzalandığı siyasi şərait == 1722–1723-cü illərdə Pyotrun Xəzəryanı bölgələrə yürüşü və Peterburq sülhünün imzalanması Osmanlıda böyük narahatlıq və narazılıqla qarşılanmışdı. Sultan III Əhməd hökümətinin vəziri İbrahim paşa Rusiyanın İstanbuldakı konsulu İ. Nepluyevə 1722-ci ilin noyabrında etiraz bəyənatı verdi. Bəyənatda bildiridi ki, rus qoşunları İrana tabe olan torpaqlarda olduqca türk xalq rahatlıq tapa bilməyəcək. Həmin ilin oktyabr ayında Osmanlı dövləti Hacı Davudun Şirvan üzərində hakimiyyətini tanıyaraq onu öz himayəsinə götürdü. Hacı Davud Krım xanı hüququ, yəni Osmanlı imperatorluğu tərkibində vassal hökmdar hüququ aldı. Ona sultanın ayrıca fərmanı, ikibuncuqlu (birinci dərəcəli) paşa şərafəti, quyruqlu bayraq, 30 min çervon, pul verildi. Dekabr ayında böyük vəzir İbrahim paşa, iki dövlət arasında savaş olmasın deyə, Nepluyev vasitəsilə çar Pyotra yenidən öz tövsiyəsini bildirdi: "Bir yaxşı dost, iki imperatorluq arasında sülh saxlamaq istəyən bir adam kimi qoşunlarını alıb öz məmləkətinə varıb getsin".

1818-ci il müqaviləsi (ing. Treaty of 1818), 1918-ci il konvensiyası (ing. Convention of 1818), 1818 anqlo-amerikan konvensiyası (ing. Anglo-American Convention of 1818), London müqaviləsi (ing. Treaty of London) və ya Balıqçılıq, sərhəd və kölələrin bərpası barədə konvensiya (ing. Convention respecting fisheries, boundary and the restoration of slaves) — ABŞ və Böyük Britaniya arasında 1818-ci ildə imzalanan beynəlxalq müqavilə. Ceyms Monronun prezidentlik dövründə imzalanmış müqavilə iki ölkə arasındakı sərhəd problemlərini həll etmişdir. Konvensiya Britaniya və Kanada tarixinin "Hudon's Bay Company" şirkətinin Kolumbiya qəzası olaraq tanınan Oreqon və qardaş bölgəsi Yeni Kaledoniya qəzasının cənub hissəsinin də ortaq şəkildə işğal edilməsinə və əhalinin yerləşdirilməsinə icazə vermişdir. İki ölkə 49-cu şimal paralelini əhatə edən bir sərhəd üzərində razılaşmışdılar. Bunun səbəbi 49-cu şimal paralelində yaranan sərhəd qismən düz olacaqdı.

Abo sülh müqaviləsi — 1743-cü ildə Rusiya imperiyası ilə İsveç arasında bağlanmışdı. Müqavilə Rusiya-İsveç müharibəsində (1741-1743) İsveçin məğlubiyyətini təsdiqlədi. Avqustun 7-də Finlandiyanın Abo şəhərində bağlanmışdı. == Şərtlər == Danışıqlarda Rusiya, rus taxtının vəliəhdi Pyotr Fyodoroviçin dayısı Holşteyn şəhzadəsi Adolf Fridrixin İsveç taxtına vəliəhd seçilməsi şərti ilə öz ərazi iddialarını məhdudlaşdıracağına razılıq verdi. İsveç tərəfi bu təklifi qəbul etdi. Müqavilənin 21-ci maddəsi yərəflər arasında "əbədi sülh və dostluq" müəyyən edir, Rusiya və İsveç düşmən ittifaqlarda yer almayacağı barədə təəhhüd götürürdü. 1721-ci il Niştadt müqaviləsinin təsdiqi olaraq Rusiyanın Pribaltikada əraziyə sahib olmasını qəbul etdi. Kummene çayı sərhəd müəyyən edildi == Nəticə == Abo sülh müqaviləsi Rusiyanın Pribaltika və Baltik dənizində vəziyyətini,onun şm.-q sərhədlərinin müdafiəsini daha da möhkəmləndirdi.

Alman-Sovet Sərhəd müqaviləsi — 23 avqustda Molotov-Ribbentrop paktının ikinci bir əlavə protokolu idi. 28 sentyabr 1939-cu ildə Polşanın birgə işğalı və işğalından sonra Nasist Almaniyası və Sovet İttifaqı tərəfindən dəyişdirilən gizli bir hökm idi. İosif Stalinin iştirakı ilə, müvafiq olaraq, Almaniyanın və Sovet İttifaqının xarici işlər nazirləri tərəfindən İoahim fon Ribbentrop və Vyaçeslav Molotov tərəfindən imzalanmışdır. Nasist Almaniyası və Sovet İttifaqının təsir dairələri təsnif edilərkən ilk müqaviləni dəyişdirən protokolun yalnız kiçik bir hissəsi açıq elan edildi. Paktın üçüncü gizli protokolu 1941-ci il yanvarın 10-da Molotov və Almaniyanın Litva hissələrinə olan iddialarından imtina etdiyi Sovet İttifaqı əleyhinə Barbarossa əməliyyatından bir neçə ay əvvəl Fridrix Vemer fon Şulenburq tərəfindən imzalanmışdır. == Gizli məqalələr == Müqaviləyə bir neçə gizli məqalə əlavə edildi. Bu məqalələr Polşanın işğal edilmiş iki zonası arasında sovet və alman vətəndaşlarının mübadiləsinə imkan yaratdı, Molotov-Ribbentrop paktı ilə ifadə olunan mərkəzi Avropa maraq dairələrinin bir hissəsini yenidən çəkdi və müqavilənin heç bir tərəfinin onun ərazisinə icazə verməyəcəyini bildirdi. qarşı tərəfə yönəlmiş istənilən "Polşa təşviqatı". Polşaya qərb istilası zamanı Alman Wehrmacht, Lublin Voivodeship və şərqdə Varşava Voivodeziya - Molotov-Ribbentrop Paktına görə Sovetlərin təsir dairəsində olan ərazilərə nəzarət etdi. Sovet İttifaqını bu "itkiyə" görə kompensasiya etmək üçün, müqavilənin gizli qoşulması Liviyanı, bəzən Suwałki Üçbucağı kimi tanınan kiçik bir ərazi istisna olmaqla, Sovet təsir dairəsinə köçürdü.

Alqı-satqı müqaviləsi — satıcının məhsulu alıcının mülkiyyətinə verməyi, alıcının isə həmin məhsulu qəbul etməyi və onun müqabilində müəyyən pul məbləğini ödəməyi öhdəyə götürməsi. Müqavilədə satışın predmeti və həcmi, müddəti və yeri, malın keyfiyyətinin müəyyən edilməsi metodları, gələcəkdə satışın qiyməti və dəyəri, daşıma şərtləri, malın təhvil verilməsi və qəbul edilməsi qaydası, ödənişin şərtləri, zəmanətlər və sanksiyalar, arbitraj haqqında şərtlər, müqavilə bağlayan tərəflərin hüquqi ünvanları və imzaları göstərilir. Məzmunu ömürlük dəyişməyən alqı-satqı müqaviləsi yaşına və ya səhhətinin vəziyyətinə görə əmək qabiliyyəti olmayan şəxs ona mülkiyyət hüququnda məxsus olan daşınmaz əmlakı alıcıya verməsi, alıcının isə satıcının ömrünün sonuna qədər alış qiymətinin ödənilməsi kimi ona mənzil, qida verməyi, ona qulluq etməyi və kömək göstərməyi öhdəyə götürməsidir. Satıcının ömürlük saxlanması şərti ilə daşınmaz əmlakın alqı-satqı müqaviləsi üzrə alıcı hətta daşınmaz əmlak təsadüfən məhv olduqda belə müqavilə üzrə öhdəliklərinə riayət etməyə borcludur. Satıcı sağ ikən alıcı tərəfindən həmin daşınmaz əmlakın özgəninkiləşdirilməsi yolverilməzdir.

Amasya sülh müqaviləsi — Səfəvilər ilə Osmanlılar arasında imzalanmış ilk sülh müqaviləsi. 29 may 1555-ci ildə imzalanmışdır. Müqavilə iki dövlət arasında Çaldıran döyüşü (1514) ilə başlayan uzunmüddətli müharibələri yekunlaşdırıb. Müqavilə 1578-ci ilə qədər davam edib və Osmanlıların növbəti dəfə Azərbaycana hücum etməsi ilə pozulmuşdur. Beləki 1578-ci ildə Osmanlı ordusu Amasya müqaviləsinin şərtlərini pozub Səfəvi sərhədlərini keçdi. Bununla da Osmanlı-Səfəvi müharibələrinin 1578–1590 mərhələsi başladı. Müqavilə ilə Ərəb İraqı Bağdad da daxil olmaqla, Osmanlılara verilmiş, beləliklə Osmanlı dövləti İran körfəzinə daxil olma imkanı əldə etmişdir, Gürcüstan isə iki dövlət arasında bölünmüşdür. Səfəvi dövləti Təbriz də daxil olmaqla, şimal-qərb sərhədlərini qorumağı bacarmışdır. == Arxa planı == Osmanlı-Səfəvi rəqabəti XVI əsrin birinci yarısında müharibələrə və sülh dövrünə şahidlik etmişdir. 1501-ci ildə yaradılmış Səfəvi dövləti rəhbərlərinin dini və şəxsi hakimiyyət kultu Anadoludakı bir çox türk tayfalarını özünə cəlb edirdi.

Ankara müqaviləsi (20 oktyabr 1921) — TBMM və fransız hökuməti arasında türk-fransız cəbhəsindəki fəaliyyətləri dayandırmışdır. TBMM idarəçiliyindəki bölgənin cənub sərhədinin ayırıcı xətt olaraq qəbul edilməsi qərara alınmışdır, lakin əsas qərarların verilməsi Lozanna müqaviləsinə buraxılmışdır. == Arxa fon == Şərq problemində Birləşmiş Krallıq, Yunanıstan və İtaliya ilə milli mənfəətləri uyğun gəlməyən Fransa, Sevr müqaviləsinin imzalanmasından 3 ay əvvəl türk-fransız cəbhəsində müvəqqəti saziş imzalayaraq, TBMM ilə ikili münasibətlərə başlamışdı. Ancaq, yeni Türkiyə Böyük Millət Məclisini bir siyasi mövcudiyyət olaraq qəbul etmələrinə rəğmən, Milli Hökumətin Fransa ilə münasibətləri daha da irəli aparmaq cəhdləri baş tutmamışdı. Sakarya meydan döyüşünün TBMM tərəfindən qazanılması və Sovetlərlə Ankara hökuməti arasında imzalanan Moskva müqaviləsi, türk-fransız münasibətlərinə də müsbət təsir etdi.ref name=HRI/> Fransa hökuməti, köhnə nazirlərindən Henry Franklin-Bouillonu qeyri-rəsmi olaraq Ankaraya göndərdi. 9 iyun, 1921-ci ildə Ankaraya gələn Henry, Mustafa Kamal paşa, Xarici İşlər naziri Yusif Kamal bəy və Ümumqoşun Qərərgahı Komandanı Fevzi paşa ilə iki həftə davam edən görüşmələrdə oldu. Xüsusilə, Mustafa Kamal paşa ilə Henry Franklin arasında edilən görüşmələrdə əsas olaraq "Misak-i Milli" mövzusu və yeni Türk dövlətinin mövcudiyyəti müzakirə edildi. Fransa nümayəndəsi dolayı yolla izah etdi ki, Fransa tərəfi Sakarya meydan döyüşünün nəticəsini görmədən TBMM hökuməti ilə rəsmi danışıqlara getməyə çəkinir. Sakaryada TBMM hökumətinin qələbəsi fransızların tərəddütlərini aradan qaldırdı və iki ölkə arasında Ankara müqaviləsi imzalandı. == Nəticə == Ankara müqaviləsi ilə Antanta dövlətlərinin siyasi birliyi pozulmuş və yeni türk dövləti Fransa tərəfindən tanınmışdır.

Ankara müqaviləsi (1926) — 5 iyun 1926-cı ildə Türkiyə və İraq arasındakı siyasi sərhədləri müəyyən etmək və qonşuluq əlaqələrini tənzimləmək üçün Ankarada imzalanıb. == Müqavilənin imzalanması zamanı siyasi vəziyyət == Lozanna müqaviləsindən sonra Türkiyənin qarşılaşdığı problemlərdən biri, İraq sərhədidir və Mosul problemidir. İngiltərə və Türkiyə arasındakı təhlükəyə sülh qoyan Mosul problemi çətin həll edilə bildi. Mosul Mudros müqaviləsi imzalanması zamanı Osmanlı dövlətinə bağlı idi. Əsrlər boyu Türk hökmranlığı altında qalmış olan Mosul vilayətinin Milli Paktında yer parçaları kimi qeyd edilmişdir. Müqavilənin imzalanmasından bir neçə gün sonra İngiltərə Mudros müqaviləsinin 7-ci maddəsinə əsasən, Mosulu işğal etdi. Milli Mübarizənin çətin vaxtlarında, Türkiyə Böyük Millət Məclisi bu bölgə ilə maraqlanmadı. Türkiyə Lozanna konfransında Mosul və Kərkükün Böyük Britaniyadan geri alınmasını tələb etdi. Amma Böyük Britaniya bu bölgənin gələcəyini Millətlər Liqasının qərarına buraxmaq lazım olduğunu müdafiə etdi. Britaniya ilə ilk görüş 1924-cü ildə İstanbulda Haliç konfransında Mosul problemini həll etmək üçün keçirilmişdir.

Avropada adi silahlı qüvvələr haqqında Müqavilə (AASQHM) — Avropada adi silahların məhdudlaşdırılması müqaviləsi. "Avropada adi silahlı qüvvələrin məhdudlaşdırılması haqqında" müqavilə 1990-cı ilin noyabrın 19-da Parisdə imzalanmış və 1992-ci il noyabrın 9-da qüvvəyə minmişdir. Postsovet məkanı ölkələri arasında Rusiya bu anlaşmanı 1992-ci ildə ratifikasiya etsə də, müqaviləyə əməl etməmişdir. 2007-ci ilin aprelin 26-da isə Moskva AASMM-dəki iştirakına və bu müqavilənin şərtlərinə əməl olunmasına birtərəfli moratorium tətbiq etmişdir. Latviya, Litva və Estoniya isə ümumiyyətlə, AASMM-ə qoşulmayacaqlarını bəyan etdilər. AASMM-in şərtlərinə görə, Atlantik Okeanından tutmuş, Ural dağları və Xəzər dənizi sahillərinədək sənədi imzalamış üzv dövlətlərin silahlı qüvvələrində 40 min tank, 60 min zirehli maşın, 40 min artrilleriya mərmisi (100 mm və daha böyük çaplı), 13600 döyüş təyyarəsi və 4 min döyüş vertolyotu ola bilər. Sənəd üzv dövlətlərin silahlı qüvvələrindəki hərbi texnika və silahların sayını məhdudlaşdırmaqla yanaşı, sayı artıq olan texnikanın azaldılma mexanizmlərini də göstərirdi. Azərbaycan AASMM-i imzaladı və proses ratifikasiya mərhələsinə qədər yüksəldi. Lakin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və ərazilərinin bir hissəsinin erməni işğalında olması ilə əlaqədar rəsmi Bakı müdafiə potensialı ilə bahəm, döyüş hazırlığı səviyyəsini sürəkli olaraq yüksək səviyyədə saxlamaq məcburiyyətində qaldığından, bununla bağlı üzv dövlətlərə, sonra da NATO-ya dəfələrlə müraciət etmişdir.

Avstriya ilə dövlət müqaviləsi (alm. Österreichischer Staatsvertrag‎) və ya Müstəqil və demokratik Avstriyanın bərpası haqqında dövlət müqaviləsi (alm. Staatsvertrag betreffend die Wiederherstellung eines unabhängigen und demokratischen Österreich‎) — Avstriyanın dövlət müstəqilliyini bərpa edən müqavilə. Bu, İkinci Dünya müharibəsində antihitler koalisiyasına daxil olan dörd böyük dövlət – SSRİ, ABŞ, Birləşmiş Krallıq və Fransa ilə Avstriya arasında 15 may 1955-ci ildə Vyana şəhərində imzalanmışdır. Müqavilə Avstriyanın dörd böyük dövlət tərəfindən işğalına son qoymuşdu. Böyük dövlətlər Avstriyanın müstəqilliyinə və ərazi bütövlüyünə hörmət edəcəyi, Avstriya isə Almaniya ilə hər hansı bir şəkildə siyasi, iqtisadi ittifaqa girməyəcəyi, ölkədə demokratik azadlığı təmin edəcəyi, nasist və faşist təşkilatların fəaliyyətinə imkan verməyəcəyi barədə öhdəlik götürmüşdür. Müqaviləyə anşlussu qadağan edən maddə də əlavə edilmişdir Avstriya ilə dövlət müqaviləsi beynəlxalq gərginliyin zəiflədilməsi və Avropada sülhün möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynamış, müstəqil Avstriyanın inkişafına zəmin yaratmışdır.

Bağdad sülh müqaviləsi — Səfəvilər və Osmanlı dövləti arasında bağlanan sülh müqaviləsi. 6 yanvar 1733-cü ildə bağlanmışdır. == Arxa plan == Nadir xan II Təhmasibin imzaladığı Kirmanşah sülh müqaviləsi ilə razılaşmadı və Osmanlı qüvvələri üzərinə yenidən hücuma keçdi. Osmanlı dövləti Nadirin hücumunun Qafqazdan olacağını gözləsə də, Nadir gözlənilməz formada İraqdan hücum etdi. Samarra döyüşündə məğlub olan Nadir sonradan qüvvələrini cəmləşdirib əsas Osmanlı ordusunu Kərkük döyüşündə darmadağın etdi. Bu zaman əsnasında Bağdad şəhəri uzun müddət mühasirədə saxlanıldı. Köməyə göndərilən orduların məğlubiyyətə uğradılmasından sonra Bağdaddakı Osmanlı canişini Əhməd paşa sülh danışıqlarına başlamaq xahişi ilə öz elçisini Nadirin düşərgəsinə göndərdi. == Şərtlər == Tarixi ədəbiyyatda olan məlumata görə, Nadirlə Əhməd paşa arasında sülh müqaviləsi ilə bağlı danışıqlar 1733-cü il dekabr ayının ortalarında aparıldı və həmin ayın 19-da sülh razılaşması əldə edildi. Bağdad qalası hələlik osmanlıların əlində qalmaqla, razılaşmada Nadirin əsas tələbi öz əksini tapdı. Birincisi, Osmanlı sarayı son 10 il ərzində ələ keçirdiyi torpaqları geri qaytarmalı və 1639-cu ildə Osmanlı sarayı ilə Səfəvi sarayı arasında imzalanmış müqavilədə göstərilən sərhəd xətti bərpa edilməli idi.

Belqrad sülh müqaviləsi — Osmanlı imperiyası ilə Rusiya arasında bağlanmış müqavilə == Arxaplan == 1724-cü il Rusiya-Osmanlı müqaviləsi tərəflər arasındakı ziddiyyətləri həll etmədi. Qara dənizə çıxmağa və Krım xanlığına zərbə vurmağa çalışan Rusiya Avstriyanın təsiri altında Osmanlı dövləti ilə müharibəyə başladı. T.Mustafazadə haqlı olaraq yazmışdır ki, "Rusiya-Osmanlı münasibətlərinin kəskinləşməsi nəhayət iki dövlət arasında açıq müharibəyə gətirib çıxartdı. ... İki imperiya arasında münasibətlərin kəskinləşməsində onların Xəzəryanı regionda, xüsusilə də Azərbaycanda maraq və mənafelərinin toqquşması da çox mühüm rol oynamışdır. Ona görə XVIII əsrin 20-30-cu illərində Azərbaycanda Rusiya-Osmanlı ziddiyyətlərinin 1735-1739-cu illər Rusiya-Osmanlı müharibəsinin əsas səbəblərindən biri olduğunu güman etmək düzgün olar...". Müharibədə rus qoşunlarına B.K.Minix (1683-1767) komandanlıq edirdi. Ruslar 1736 və 1737-ci illər kampaniyasının gedişində Krım xanlığının paytaxtı Baxçasarayı tutmağa nail oldular, ikinci paytaxt hesab olunan Qarasu da general-feldmarşal P.Lassi tərəfindən yandırıldı. Avstriya Rusiya ilə 1726-cı il Vyana ittifaq müqaviləsinə uyğun olaraq Osmanlı dövlətinə müharibə elan etdi. Rusiya 1732-ci il Rəşt və 1735-ci il Gəncə müqavilələrinə baxmayaraq, İranla antiosmanlı ittifaqına nail ola bilmədi.

Berlin müqaviləsi — Osmanlı İmperiyası, Rusiya İmperiyası, Böyük Britaniya, Alman İmperiyası, Avstriya-Macarıstan İmperiyası, İtaliya krallığı və Fransa arasında 13 iyul 1878-ci ildı Berlində imzalanan sülh müqaviləsidir. == Müqavilənin səbəbləri və forması == 1877-1878-ci il müharibəsinin ardından Osmanlı ilə Rusiya arasında, 3 mart 1878-ci ildə San-Stefano sülh müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilənin şərtləri Osmanlı baxımından son dərəcə ağır idi və Rusiyanı Balkan yarımadasında tək böyük güc edirdi. Bu vəziyyət başda Böyük Britaniya olmaqla Avropanın digər iri dövlətlərini qane etmirdi. Avropa dövlətlərindən gələn təzyiqlər nəticəsində onlarla müharibəyə hazır olmayan Rusiya müqavilənin şərtlərinə yenidən baxılmasına razılıq verdi. 1878-ci il, 13 iyunda Almaniya kansleri Otto fon Bismarkın başçılığı altında Berlində, Osmanlı, Rusiya, İngiltərə, Almaniya, Fransa, Avstriya-Macarıstan və İtaliyanın iştirakə ilə bir konqres toplandı. Osmanlı imperiyasının nümayəndəsi olaraq Karatodori Paşa, Müşir Mehmed Əli Paşa və Berlin səfiri Sədullah bəy göndərilmişdir. Digər dövlətləri də baş nazirləri və xarici işləri təmsil edirdi. == Müqavilənin nəticəsi == Müqavilənin əsas nəticələri belə qruplandırılır: === Osmanlının torpaq itkiləri === Osmanlı imperiyası özünə tabe olan Serbiya, Bolqarıstan, Ruminiya və Çernoqoriyanın krallıq olmalarını qəbul etdi. Şərqi Rumeli vilayəti qurulmuş və Osmanlı imperiyasına bağlı ancaq müxtəlif imtiyazlara sahib olmuşdur.

Berlin müqaviləsi — 24 aprel 1926-cı ildə Almaniya və SSRİ arasında imzalanmış müqavilədir. Müqaviləyə əsasən qarşıdakı beş il ərzində üçüncü bir tərəfin hücum edəcəyi təqdirdə bitərəfliyə söz verildi. Müqavilə 1922-ci ildə imzalanmış Alman-Sovet Rapallo müqaviləsini bir daha təsdiqlədi. Razılaşma təsdiqləri 29 iyun 1926-cı ildə Berlində dəyişdirildi və həmin gün qüvvəyə mindi. Müqavilə 3 avqust 1926-cı ildə Millətlər Birliyi müqaviləsi seriyası kimi qeyd edildi. 24 iyun 1931-ci ildə imzalanan əlavə protokol ilə , 1933-cü il 5 mayda təsdiqlənmiş sənədlə yeniləndi. Əlavə protokol 15 fevral 1935-ci ildə Millətlər Birliyi Müqaviləsi Seriyasında qeydiyyata alındı. == Reaksiyalar == Almaniyadakı razılaşma Bismarkın 1887-ci ildə Rusiyayla bağladığı sığorta müqaviləsi ilə müqayisə edildi. Reyxstaq Xarici Komitəsində razılaşmanı təsdiqləyən səslər Veymar Respublikası üçün ilk olaraq yekdilliklə qəbul edildi. Almaniyanın Baş naziri Vilhelm Marks: "Rapalloda qurulan Alman-Rusiya əlaqələrini Lokarno müqavilələrinin yaratdığı yeni siyasi vəziyyətə uyğunlaşdırmaq niyyəti".

Birinci Torun müqaviləsi — 1410-cu ildə baş verən Qrinvald döyüşündə Tevton ordeninin qoşunlarının müttəfiq qoşunları tərəfindən darmadaön edilməsi nəticəsində 1409-1411-ci illərdə baş vermiş Böyük müharibəni yekunlaşdıran və 1 fevral 1411-ci ildə Tevton ordeni ilə Polşa Krallığı və Böyül Litva Knyazlığı arasında Torun şəhərində imzalanmış sülh müqaviləsidir. == Sülh müqaviləsi haqqında == Sülh müqaviləsi 570x496+45 mm ölçülərində olan perqament üzərində latın dilində yazılmışdır. Böyük Litva knyazı Vitovtun 50 mm diametrində olan möhürü qirmızı mum üzərindədir. Peqamentin 10 vərəqində möhür yoxdur.. == Sülh müqaviləsinin şərtləri == Polşa kpallığı tərəfindən müharibənin gedişində Prussiya torpaqlarında ələ keçirdiyi Tevton ordeninə qaytarılır və Polşa qoşunları da həmin ərazidən çıxarılırdı. Döyüşlərdə əsir alınan Tevton ordeninin bütün təbəələri Polşa kralı tərəfindən azad olunurdu. Tevton ordeni Polşa kralına üş müddətə külli miqdarda xərac odəməli idi. Jematiya Böyük Ltva knyazlığına verilməli, lakin Polşa kralı Vladislavın və Böyük Litva knyazı Aleksandrın (Vitovtun) ölümündən sonra bu ərazi Tevton ordeninə qaytarılmalı idi.. == Əhəmiyyəti == Müttəfiqlərlə döyüşdə Tevton ordeninin ağır itkilərə məruz qaldığı nəzərə alınaraq sülh müqaviləsinin şərtlərində Ordenə xeyli güzəştlər edilmişdir. Buna baxmayaraq Böyük müharibə nəticəsində Tevton ordenin Şərqə doğru yürüşünə son qoyulmuş, orden Pribaltikada başlıca hərbi-siyasi quvvə kimi öz rolunu itirmişdir.