Nahiyə
Nahiyə — tarixən Azərbaycan və şərq ərazi bölgüsündə tətbiq edilmiş inzibati ərazi vahidi.
== Tarixi ==
Səfəvilər dövlətində əyalətlər vilayətlərə bölünürdü. Vilayətlərə hakimlər rəhbərlik edirdilər. Hakimlərin xan, bəzən də sultan titulu olurdu. Vilayətlər qəzalara bölünürdü. Qəzalara hakim və qazı başçılıq edirdi. Qəzalar mahallara ayrılırdı. Mahallara naiblər, bəzi hallarda isə məliklər rəhbərlik edirdilər. Mahallar nahiyələrə ayrılırdı. Nayiyələrə bəylər başçılıq edirdilər.
Nahiyə (Heris)
Nahiyə (fars. ناحيه) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Heris şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 195 nəfər yaşayır (42 ailə).
Gığı nahiyəsi
Kiği nahiyəsi və yaxud Gığı nahiyəsi — 1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin Urud livası tərkibində nahiyə.
== Kəndləri ==
Urud və İsgəndərqalası livalarının müfəssəl dəftərinə görə Urud livasının Kiği nahiyəsində ümumilikdə 12 kənd var. Onlardan 5-i erməni, 7-si türk kəndidir. Türklər yaşayan kəndlərdən 5-i dağıdılıb, yaşayış olan kəndlərdən yalnız ikisində etnik tərkib türklər idi.
Kəndlərin dağıdılmış, boş olmasına əsas səbəb Osmanlı hücumu ərəfəsində bölgədə, xüsusilə şiə etiqadlı yerli əhali arasında kütləvi köçlərin baş tutmasıdır.
Gəncəbasan nahiyəsi
Gəncəbasan nahiyəsi — Osmanlı dövründə ölkə inzibati cəhətdən livalara (əyalətlərə), livalar da nahiyələrə bölünmüşdü.
== Tarixi ==
Gəncə livasının Gəncəbasan nahiyəsi 69 kənd, 10 məzrədən ibarət idi.
== Məzrələri ==
Qaraca Əmirli məzrəsi
Əmir Saleh məzrəsi
Qulaca məzrəsi
Köhnəşəhər məzrəsi
Düldül məzrəsi
Hacı Hüseyinli məzrəsi
Yusifbinə məzrəsi
Köhnəşəhər məzrəsi
Qızılbağça məzrəsi
Ocaqlı məzrəsi
== Kəndlər ==
Kilsə kəndi
Yeni kəndi
Molla Cəlil kəndi
Ziyatlı kəndi
Karlızəbanlı kəndi
Süleymanlı Hacılı kəndi
Sarbanlar kəndi
Xanlıqlar kəndi
Ərəbli (Lalələr) kəndi
Cukət kəndi
Qurban Hacılı kəndi
Qadılı kəndi
Ocaqlı kəndi
Molla Osmanlı kəndi
Girzan kəndi
Əhmədbəyli kəndi
Hacı Murad kəndi
Şahsevən kəndi
Salehli kəndi
Fadıllı kəndi
Qırıqlı kəndi
Qurtlu kəndi
Tavlalı kəndi
İmamlı kəndi
Qarasaqqal kəndi
Düldül məzrəsi
Şamyeri kəndi
Həsəngüney kəndi
Nəsirtop Allavar kəndi
Sofular kəndi
Alıxlı kəndi
Əsbəkürək kəndi
Üçtəpə çayı kənarı
Kürəyəsultan kəndi
Qızılqayalı kəndi*
Kəngərli camaatı
Qibtiyan camaatı
Zərgərli camaatı
Hastin (Ballıca) kəndi
Qaftəpə kəndi
Əmiryar kəndi
Yuxarı Bayan kəndi
Quşçu kəndi
Aşağı Bayan
Tülkü kəndi
Seyid kəndi
Şadaq kəndi
Çovdar kəndi
Bəhşik kəndi
Afuca kəndi
Korlar kəndi
Nükzər kəndi
Vəng kəndi
Qaşqaçay kəndi
Sərxoş kəndi
Yenicə kəndi
Quytul kəndi
Savur kəndi
Fazil kəndi
Mədəni-Zac kəndi
Daşkəsən kəndi
Basil kəndi
Hacıbulaq
Cavanşir camaatı
== Mənbə ==
Gəncə—Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri. Bakı: "Şuşa", 2000.
Gərgər nahiyəsi
Gərgər nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. İnzibati ərazi. Adı Gərgərin adındandır.
Elxanilər dövlətinin Marağa tüməninin Gərgər nahiyəsi.
Gərmrud nahiyəsi
Gərmrud nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. Sərabın İnzibati ərazi. Mərkəzi Gərmrud (digər adı Gərməri) şəhəri idi. Miyanə kəndi
== Tarixi ==
Elxanilər dövlətinin Sərab tüməni nin nahiyəsi.
Gərmərud—İsti çay anlamındadır. Bəzi ədəbiyyatda bu mahalın adı Gərməri kimi də yazılır.
Sərhədləri Qərbdən Həştərud mahalı, şimaldan Sərab mahalı, şərqdən Sərab mahalı, cənubdan Xalxal xanlığı.
Həmdullah Müstofi Qəzvini (740h.q.) Nüzhətülqülub kitabında Azərbaycanın şəhərlərini belə sayır: "Təbriz, Ocan, Təsuc, Ərdəbil, Xalxal, Darmərzin, Şahrud, Meşkin, Ənar, Ərcaq, Təklifə, Xiyav, Dəravərd, Kəhran qalası, Kəleybər, Gilan fəslun, Mərdan qum, Nozər, Xoy, Səlmas, Urumiyə, Üşnəviyə, Sərav (Sərab), Mianc(Miana), Gərmrud, Mərağa, Dehxarqan, Bəsoy, Neylan (Leylan), Mərənd, Dizmar, Zəngian, Zunuz, Kərkər (Gərgər), Nəxcivcan, Ordubad, Əcənan, Azad, Makuye(Maku)."
Gərmrud ülkasının kəndləri
Zərniqabad kəndi
Yengicə kəndi
1727-də Ərdəbil livası Gərmərud nahiyəsi olmuşdur.
1747 Sərab xanlığının inzibati ərazilərindən biri
Məşhur Türkmənçay kəndi burada yerləşir.
== Əhalisi ==
Əhalisi Şəqaqilər
== Tanınmış şəxsiyətləri ==
Mirzə Məhəmmədsəid Gərmərudi isə bu mahalın şeyxülislamı və qazısı
Mirzə Əbdürrəhim Gərmərudi - Gərmərud mahalının kələntəri
Fatma xanım Kəminə - Əslən Cənubi Azərbaycanın Gərmərud mahalından
== Coğrafiyası ==
Gərmərud mahalının XVIII əsrdə 110 kəndi vardı.
Gərmərud nahiyəsi
Gərmrud nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. Sərabın İnzibati ərazi. Mərkəzi Gərmrud (digər adı Gərməri) şəhəri idi. Miyanə kəndi
== Tarixi ==
Elxanilər dövlətinin Sərab tüməni nin nahiyəsi.
Gərmərud—İsti çay anlamındadır. Bəzi ədəbiyyatda bu mahalın adı Gərməri kimi də yazılır.
Sərhədləri Qərbdən Həştərud mahalı, şimaldan Sərab mahalı, şərqdən Sərab mahalı, cənubdan Xalxal xanlığı.
Həmdullah Müstofi Qəzvini (740h.q.) Nüzhətülqülub kitabında Azərbaycanın şəhərlərini belə sayır: "Təbriz, Ocan, Təsuc, Ərdəbil, Xalxal, Darmərzin, Şahrud, Meşkin, Ənar, Ərcaq, Təklifə, Xiyav, Dəravərd, Kəhran qalası, Kəleybər, Gilan fəslun, Mərdan qum, Nozər, Xoy, Səlmas, Urumiyə, Üşnəviyə, Sərav (Sərab), Mianc(Miana), Gərmrud, Mərağa, Dehxarqan, Bəsoy, Neylan (Leylan), Mərənd, Dizmar, Zəngian, Zunuz, Kərkər (Gərgər), Nəxcivcan, Ordubad, Əcənan, Azad, Makuye(Maku)."
Gərmrud ülkasının kəndləri
Zərniqabad kəndi
Yengicə kəndi
1727-də Ərdəbil livası Gərmərud nahiyəsi olmuşdur.
1747 Sərab xanlığının inzibati ərazilərindən biri
Məşhur Türkmənçay kəndi burada yerləşir.
== Əhalisi ==
Əhalisi Şəqaqilər
== Tanınmış şəxsiyətləri ==
Mirzə Məhəmmədsəid Gərmərudi isə bu mahalın şeyxülislamı və qazısı
Mirzə Əbdürrəhim Gərmərudi - Gərmərud mahalının kələntəri
Fatma xanım Kəminə - Əslən Cənubi Azərbaycanın Gərmərud mahalından
== Coğrafiyası ==
Gərmərud mahalının XVIII əsrdə 110 kəndi vardı.
Gərni nahiyəsi
Gərni nahiyəsi — XIV əsr əsr-XIX əsrlər. İnzibati ərazi. Adı Gərni çayının adındandır.
1591-ci ildə Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan əyalətinin nahiyəsi
İndiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal.. Osmanlı dönəmində Qırxbulaq nahiyəsi davamı olan Qırxbulaq mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə İrəvan qəzası təşkil olmuşdur.
1591-ci ilə aid Osmanlı təhrir dəftərində qeydə alınmış Oğuz-Türkmən tayfalarımız:
Karni nahiyədə yaşayan Türkmən tayfaları: Başlı, Ağa Çorum, Əyricə, Göynük, Şərur, Girilücə, Eymir Bulacı, Şirvankəndi, Tuluca, Dikmədaş, Alpavud, Samaqar, Muğanlu, Əli Bəglü (Avşar), Əkrək, Uluxanbəg, Anduvan, Ağacəri, Mustafalu, Almalu, Candarlar, Toquz (Varsaq).
1590-cı ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Gərni nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi:
Yolkəsən kəndi (Qaraqoyunlu (Qəmərli))
1728-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Gərni nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi:
Qaraqoyunlu (Qəmərli)
== Dağıdılmış kəndlər ==
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Gərnibasar mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
1. Məsimli, 2.
Hacısamlı nahiyəsi
Hacısamlı nahiyəsi – Qarabağ xanlığının bir bölgəsi.
İbrahimxəlil xan Cavanşirin baş vəziri olmuş, tarixçi Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği 1847-ci ildə Vorontsovun tapşırığı ilə yazılan Qarabağ xanlarının tarixinə dair "Qarabağnamə" əsərində yazırdı: "…Cavanşir, Otuziki, Kəbirli, Dəmirçi, Həsənli, Bərgüşad, Qaraçorlu, Hacı Samlı, Kolanı, və Qapan ellərinin bəyləri ilə Dizaq, Vərəndə, Çiləbörd, Talış və Xaçın mahallarının məlikləri də bir para vilayət xanları kimi dövlət, əzəmət, cəlal və bünövrə sahibi idilər."
Burada adı çəkilən Hacısamlı nahiyyəsinin ərazisi indiki Laçın rayonunun şimalından Qırqız dağının aşırımına qədər, indiki Kəlbəcər rayonunun sərhəddi boyunca böyük bir ərazini əhatə edir. Aranı və yaylağı olmaqla heyvandarlıq və əkinçilik üçün əlverişli bir ərazidir.
Pənahəli xan Qarabağlının razılığı ilə təməli qoyulan Hacısamlı bəyliyinin daha yaxşı inkişafı və şöhrətlənməsi 1880-ci illərdə özünü göstərmişdir. Belə ki, Hacısamlı nahiyəsində bəylik titulunu Bülövlük (Biləvlik) bəylərindən sonra Əlipaşa bəy qazanmışdır. Şuşa bəy komissiyasının 21 dekabr 1872-ci il 374 saylı protokolu 16 avqust 1877-ci ildə Qafqaz canişini M. Vorontsov tərəfindən təsdiq edilərək Əlipaşa bəy Sultanova bəylik titulu verilmişdir. Məhz Hacısamlı nahiyəsinin şöhrətlənməsi Əlipaşa bəy Sultanovun və Sultan bəy Sultanovun bəyliyi dövründə olmuşdur.
Hacısamlı nahiyyəsi yaşayış məskəni kimi qədim əsrlərdən, minilliklərdən xəbər verir. Hətta bu ərazidə xristanlıqdan əvvəllərə aid abidələr var.
== Mənbə ==
Qarabağnamələr.
Həkəri nahiyəsi
Həkəri nahiyəsi —
1593 cü ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Həkəri sancağı inzibati–ərazi nahiyə
1593-cü ildə Osmanlı dövləti Həkəri nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və məzrələrini siyahıya alıb.
Həştrud nahiyəsi
Həştərud mahalı — XIV əsr-1990 inzibati nahiyə. Ərdəbil xanlığının bölgələrindən biri.
== Tarixi ==
Elxanilər dövləti Azərbaycan vilayətinin Marağa tüməninin nahiyəsi olmuşdur.
Xərsu kəndi
1594 Təbriz əyalətinin Təbriz sancağının nahiyəsi
1724-ci ilin icmal dəftərinə görə Ərdəbil əyalətinə tabe olan Ərdəbil livası Həştrud nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: Mərkəzi Həştrud şəhəridir. 106 kənddən ibarət idi.
Karbi nahiyəsi
Karbi mahalı — XIV əsr-XIX əsrlərdə inzibati nahiyə. İrəvan xanlığına tabe olmuş mahal.
== Tarixi ==
Elxanilər dövlətinin Çuxursəəd tüməninin Karbi nahiyəsi
Matenadaranda saxlanan alqı-satqı sənədlərinə görə, hələ 1431-ci ildə Ağqoyunlu Yaqub padşahın nümayəndəsi Əmir Rüstəm 7 kəndi (Vağarşabad (Eçmiədzin-Üçkilsə), Əştərək, Batrinc, Noraqavit, Ağunatun, Kirəcli və Muğni) katolikos Qriqor Makuluya 530 min Təbriz dinarına satmışdı.
1441-ci ildə erməni katalikoslarının fəaliyyət mərkəzi Kilikiyanın Sis şəhərindən Azərbaycana - İrəvan yaxınlığındakı Üçkilsə (Üçmüədzin) Cahanşah Qaraqoyunlu fərman vermiş
1590-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Karbi nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi:
73 kənd
Karpi kəndi
Öşgan
Masdıra
Abdallar məzrə ("əkin yeri") - Maçdərə kəndinin yaxınlığında yerləşİR. "Kasim vələdi Yusif" adlı bir şəxsə (mülkədara) məxsus olmuş
Maçdərə kəndi
Qoş kəndi
Qızıləyrək kəndi
Əxis (?) kəndi
Pirtəkiyyəsi kəndi
Pireken kəndi
Kötüklü məzrə`əsi
Qızılağıl və Dəmirkilsə məzrə`əsi.
Zopanus kəndi
Parpi kəndi
Arani məzrə`əsi
Xızır İlyas məzrə`əsi
Uşi kəndi
Maqta kəndi
Xanevənk kəndi
Ədis kəndi
Əştərək
Molla Dursun kəndi.
Tus kəndi
Firənk kəndi
Qızıldəmir kəndi
Ağdəmir kəndi
Kəranpa (?) kəndi
Oşakan kəndi
Hacı Qaralı (Hacıqara (Üçkilsə)) kəndi
Kətxuda Tal (?) məzrə`əsi.
Hacılar kəndi
Yoncalıq məzrə`əsi
Hacavəng məzrə`əsi.
Dığır kəndi
Batrınc kəndi
Qaraağıl kəndi
Ağcaqala kəndi. Başqa adı Xatunkənddir.
Üçkilsə kəndi
Əbdürrəhman məzrə`əsi.
Keştasf nahiyəsi
Keştasf (Güştəsf) nahiyəsi-Səfəvilər dövləti dönəmində Qarabağın bir bölgəsi idi.
== Tarixi ==
Hazırkı Laçın rayonunun bir hissəsi bu bölgəni əhatə edir. Xanlıq dönəmində bu nahiyə Qaraçorlu mahalının tərkibinə daxil oldu. Adının açımı keşti asp-at seyrangahı anlamındadır. Saxtakar erməni müəllifləri həmişə Qarabağın iki tarixi bölgəsi Keştasf və Keştəyi dəyişik salıb, ikisini də Keşatağ şəklində göstərirlər. Bu bölgənin yer-yurdunu, yiyələrini aydınlatmaq qərarına gəldik. Keştasf bölgəsi yerli Qarabağ ləhcəsində Keştaz adlanırdı. Bu yörə qədim mənbələrdə Quştasfi (At əti) biçimində də hallanır. 1593-cü ildə Osmanlı dövləti Keştasf nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və məzrələrini siyahıya alıb.
Baldadı
Miri məzrəsi
Hacılar
Qorçu
Uzun Hacı
Məhav
Ceyk
Nevşəhri
Şirənho/Şirənohur
Oğuzaberd
İmirli
Yenicə
Hortagird
Çəpni
Pul/Körpükəndi
Kəlibərd
Dərətüm
Şəbəki
Bəridli
Şeyxabad
Obadaş
Babalı
Köhnək
Əngücək
Ağcaqışlaq
Xətək
Əsətkəndi
Pənçlər
Salır Andazor
Şeyx Izzəddin
Ağabad Parqa məzrəsi
Əmir qışlağı
Qaraxan
Səfiyan
Quşçu
Alpatay
Kasos/Katos
Dəndvay
Allahverənli
Bəyobası
Açqız
Bəyəxan
Bu siyahıda erməni dilinin vasitəsilə çözüləcək bir yurd yeri yoxdur.
Keştək nahiyəsi
Keştasf — Səfəvilər dövləti dönəmində Qarabağın bir bölgəsi idi.
== Tarixi ==
Hazırkı Kəlbəcər rayonunun bir hissəsi bu bölgəni əhatə edir. Xanlıq dönəmində bu nahiyə Qaraçorlu mahalının tərkibinə daxil oldu. Adının açımı keştək seyrangah anlamındadır. Saxtakar erməni müəllifləri həmişə Qarabağın iki tarixi bölgəsi Keştasf və Keştəyi dəyişik salıb, ikisini də Keşatağ şəklində göstərirlər..
1593-cü ildə Osmanlı dövləti Keştək nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və məzrələrini siyahıya alıb. Keştək nahiyəsi 1727-ci ildə Keştək nahiyəsi Osmanlı dövləti tərəfindən siyahıya alındı. Əhali yurdlarını tərk etdiyindən aşağıdakı kəndlərin bəziləri boş qalmışdı.
Pircamallı kəndi
Seyid Sultan kəndi
Yarımcalı kəndi
Mərdəgird kəndi
Şeyx Arıq kəndi
Çerebis kəndi
Dirxinək kəndi
Deyülər kəndi
Qazı kəndi
Daş kəndi
Güllücə kəndi
Alagöl kəndi
Xak kəndi
Cadəvi kəndi
Tusi kəndi
Xoşaman kəndi
Əfsunçu kəndi
Qoyunlu Mahmudlu kəndi
Şəhərəgedər kəndi
Sümə kəndi
Acıtala kəndi
Sümə Qaraağac kəndi
Qunduzçu kəndi
Şeyxlər kəndi
Kərkilər kəndi
Xəratan və Düzələn kəndləri.
Kələki kəndi
Cəbə kəndi
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Keştək, "Soy" dərgisi, Bakı,2012.
Kiği nahiyəsi
Kiği nahiyəsi və yaxud Gığı nahiyəsi — 1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin Urud livası tərkibində nahiyə.
== Kəndləri ==
Urud və İsgəndərqalası livalarının müfəssəl dəftərinə görə Urud livasının Kiği nahiyəsində ümumilikdə 12 kənd var. Onlardan 5-i erməni, 7-si türk kəndidir. Türklər yaşayan kəndlərdən 5-i dağıdılıb, yaşayış olan kəndlərdən yalnız ikisində etnik tərkib türklər idi.
Kəndlərin dağıdılmış, boş olmasına əsas səbəb Osmanlı hücumu ərəfəsində bölgədə, xüsusilə şiə etiqadlı yerli əhali arasında kütləvi köçlərin baş tutmasıdır.
Kəhram Sahibi nahiyəsi
Kəhram Sahibi nahiyəsi — 1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livasının nahiyəsi
== Tarixi ==
== Kəndləri ==
1. Bəhrivar erm. kəndi (37 ailə)
2. Lök erm. kəndi (10 ailə)
3. Əştərək azərb. kəndi (6 ailə)
4. AĢağı Vartanazor. Kəndin Xəbir məzrəəsi azərb. kəndi (8 ailə)
5.
Kəhram Əyrinci nahiyəsi
Kəhram Əyrinci nahiyəsi — XIV əsr-1747 əsrlər. İnzibati ərazi. Qarabağ xanlığı dövründə Mehri mahalı adlanmışıdr.
1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livasının nahiyəsi
== Tarixi ==
== Kəndləri ==
1. Mehri (Meğri) erm. kəndi (65 ailə)
2. Yenicə erm. kəndi (4 ailə)
3. Təştun erm. kəndi (43 ailə)
4.
Kəkəberd nahiyəsi
Kəkəberd nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. İnzibati ərazi.
1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livasının nahiyəsi
== Tarixi ==
== Kəndləri ==
1. Qarçivan erm. kəndi (43 ailə)
2. Kar erm. kəndi (21 ailə)
3. Əyərək erm. kəndi (38 ailə)
4. Gorus erm.
Kənduvan nahiyəsi
Kənduvan nahiyəsi — XIV əsr-1990 inzibati nahiyə.
== Tarixi ==
1724-ci ilin icmal dəftərinə görə Ərdəbil əyalətinə tabe olan Ərdəbil livası Kənduvan nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: Mərkəzi Kənduvan
41 kənd ibarət idi.
İranın Şərqi Azərbaycan ostanı Kənduvan oldu.
Masırı nahiyəsi
Kəhram Sahibi nahiyəsi — 1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livasının nahiyəsi
== Tarixi ==
== Kəndləri ==
Nüvədi (Meğri)
1. Kərdəzor azərb kəndi (20 ailə)
2. Yarıkətxuda. BaĢqa adı Xətibandır azərb. kəndi (7 ailə)
3. Kəmasəri azərb. kəndi (6 ailə)
4. Tas 1 azər. ailəsi + 1 er. ailəsi
5.
Mağavuz nahiyəsi
Mağavuz nahiyəsi — Qarabağ əyalətinin bir bölgəsi idi. 1747-ci ildən sonra Qaraçorlu mahalının, 1840-cı ildən sonra Şuşa qəzasının Zəngəzur sahəsinin, 1867-ci ildə Zəngəzur qəzasının, 1930-cu ildən sonra Laçın rayonunun tərkibində olub.
== Məğavuz nahiyəsi 1593-cü ildə ==
1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Xaçın sancağı inzibati–ərazi nahiyə
1593-cü ildə Osmanlı dövləti Məğaviz nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və məzrələrini siyahıya alıb. Həmin siyahıdan çıxarış belədir:
Vəqazin
Əritaq
Çorman
Bozdoğan
Ərdəş
Pərixan
Qarıqışlaq
Qarasaqqal
Şılk
Gündüz
Bayındır
Səgaxar
Xəsili
Abdallar
Bozdoğan II
Godgai
Daşlı böyük
İlxılı
Moracıq məzrəsi
Ağbulaq
Həzili
Sos
Rəraxsi
Daşlı kiçik
== Mağavuz nahiyəsi 1727-ci ildə ==
1727-ci ildə Məğavuz nahiyəsi Xaçın nahiyəsinin tərkibində yerləşirdi. Məğavuz nahiyəsinin kəndləri:
Ələyi kəndi.
Kənddə heç kim yaşamırdı.
Acıkənd kəndi.
Kənddə heç kim yaşamırdı.
Ağcakənd kəndi.
Gözəlməzrə kimi tanınan bu kənddə heç kim yaşamırdı.
Mehranrud nahiyəsi
Mehranrud mahalı — XIV əsr-1990 inzibati nahiyə. Təbriznın bölgələrindən biri.
== Tarixi ==
Təbrizin şərqində yerləşən bu mahal Təbrizdən axan Mehranrud çayının adı ilə əlaqədardır. Şəhər darvazasından oraya beş fərsəng məsafə var idi. İsfənc, Sədabad onun böyük qəsəbələri idi. Orada bir sıra kəndlər, o cümlədən Çanqur, Qasımabad, Yuxarı Gəvanlıq, Mərnab, Bakşin, Nəhənd, Üsbənc, Qərəçəlu, Növcədih, Quvalan, Anbardan, Kəlixan, Zırnıq, Fəhvəsfənc (indiki Basmınc), Ġstiliq, Keçəlabad, Kərmavcan, Barus var idi
1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının Təbriz əyalətinin nahiyəsi
E. Çələbinin yazdığına görə, Təbrizin dörd tərəfində təqribən 7 nahiyə (Mehranrud, Səravrud, Dideherdər, Ərdənəq, Dudqat, Canımrud, Bədistan) var. Şəhərin şərqində yerləşən Mehranrud nahiyəsinə daxil olan Rut, İsfənc, Səidabad kəndlərində müxtəlif məscid, karvansara, hamam, kiçik üstüörtülü bazar, bağ və bağçalar yerləşirdi. Səyyah xüsusilə vurğulayır ki, əksər kəndlər adı çəkilən ictimai tikililərə malik idilər.
1725-ci ildə Osmanlı İmperiyasının Təbriz əyalətinin Təbriz livasının nahiyəsi .
Mincivan nahiyəsi
Mincivan nahiyəsi — 1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İsgəndərqalası livasının nahiyəsi
== Tarixi ==
== Kəndləri ==
1.Bozartuq azərb. kəndi (8 ailə)
2. Əbdülsəməd azərb. kəndi (dağıdılıb)
3. Keçlə məzrəə azərb. kəndi (dağıdılıb)
4. Kis kəndi və Qafalı məzrəəsi azərb. kəndi (dağıdılıb)
5. Xürrəmabad azərb. kəndi (dağıdılıb)
6.
Miyandab nahiyəsi
Miyandab mahalı — XIV əsr- inzibati nahiyə. Urmiya xanlığının bölgələrindən biri.
== Tarixi ==
Elxanilər dövləti Azərbaycan vilayətinin Marağa tüməninin nahiyəsi olmuşdur.
1593-cü ildə Osmanlı İmperiyasının Təbriz əyalətinin Marağa livası nahiyəsi
1724-ci ilin icmal dəftərinə görə Təbriz əyalətinə tabe olan Marağa livası Miyandab nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: Mərkəzi Miyandoab (Qoşaçay) şəhəridir.
İran İslam Respublikasının Qərbi Azərbaycan ostanının (vilayətinin) 14 şəhristanından biri. Şəhristanın inzibati mərkəzi Miyandoab (Qoşaçay) şəhəridir.
Miyanə nahiyəsi
Məyanic nahiyəsi — XIV əsr-1990 inzibati nahiyə.
== Tarixi ==
Elxanilər dövləti Azərbaycan vilayətinin Sərab tüməninin nahiyəsi olmuşdur.
1724-ci ilin icmal dəftərinə görə Ərdəbil əyalətinə tabe olan Ərdəbil livası Miyanə nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: Mərkəzi Miyanə şəhəridir.
101 kənd və 9 məzradan ibarət idi.
İranın Şərqi Azərbaycan ostanının 20 şəhristanından biri Miyanə şəhristanı oldu.
Mülki-Arslan nahiyəsi
== Tarixi ==
XVI əsrdə Naxçıvan ölkəsinə daxil olan nahiyələrdən biri də Mülki-Arslan nahiyəsi olmuşdur. AMEA-nın müxbir üzvü A. Bağırovun fikrincə bu ad Azərbaycan Atabəylər dövlətinin başçısı Müzəffərəddin Özbəyin (1210–1225) oğlu Qızıl Arslanın adı ilə bağlıdır. Tədqiqatçı qeyd edir ki, atasının ölümündən sonra Naxçıvanın hakimi olmuş Qızıl Arslana (1225–1229) məxsus torpaq sahələri və kəndlər "Mülki-Arslan" adlandırılmışdır. Qeyd edək ki, tədqiqatçı bu fikri ifadə edərkən tarixdə daha çox Xamuş ləqəbi ilə qalmış Qızıl Arslanı nəzərdə tutmuşdur.
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru E. Kəlbizadənn fikrincə də bu ərazinin adının formalaşmasının Atabəylər dövrü ilə bağlı olduğu şəksizdir. Lakin "Mülki-Arslan" sözündəki "Arslan" hissəsinin məhz Qızıl Arslan Xamuşla niyə əlaqələndirilməsi maraq doğurur. Qeyd edək ki, Azərbaycan Atabəylər dövlətinin mövcudluğu illərində Eldənizlər sülaləsində 2 Qızıl Arslan olmuşdur. Bunlardan biri Şəmsəddin Eldənizin Möminə Xatından olan ikinci oğlu Müzəffərəddin Qızıl Arslan (1186–1191), digəri isə Eldənizlərin sonuncu — 5-ci hökmdarı Müzəffərəddin Özbəyin İraq Səlcuqlu Sultanı III Toğrulun qızı Məlikə Xatından olan oğlu Qızıl Arslan Xamuşdur
I Qızıl Arslanın daha böyük ərazilərin hakimi və Atabəylər dövlətinin hökmdarı, II Qızıl Arslanın isə xarəzmşahlar və monqollar dönəmində qısamüddətli Naxçıvanın hakimi olması faktını nəzərə alsaq, bu əsaslandırmanı məntiqi qəbul etmək lazımdır.
== Səfəvilər dövrü ==
Bu nahiyə şimaldan Məvaziyi-Xatın, şərqdən Dərəşahbuz, cənubdan Naxçıvan nahiyələri, qərbdən Qarabağlar sultanlığı ilə həmsərhəd olmuşdur. Nahiyənin ərazisi, təqribən, 320 km2
-dən artıq olmuşdur.
Məvazixatun nahiyəsi
XII-XIII əsrlərdə Naxçıvan vilayətinin şimalında Eldəniz hökmdarlarının xanımlarına məxsus mülklər yerləşirdi. Dəbil istiqamətində gedən yollar üzərində yerləşən bu mülklər sonrakı dövrlərdə xüsusilə XVI-XVII əsrlərdə elə “Xatın mülkləri” kimi xatırlanmış və “Məvaziyi-xatın” adlandırılmışdır .
Eldənizlər dövründə bu mülklərdə çoxlu karvansaralar tikilmiş və onların bəzilərinin qalıqları günümüzə qədər qalmışdır. Bu fakt isə bizə əski Oğuz-Səlcuq adətlərini xatırladır . F.Sümər “Oğuzlar” kitabında yazır ki, karvansaralar, xəstəxanalar və körpülər kimi dini səciyyə daşımayan çoxlu əsərlər tikdirənlər arasında Səlcuq xanədanına mənsub xatınların olması da maraqlıdır. Hətta İranda karvansaraların əsasən və ya daha çox Səlcuq sultanlarının qızları tərəfindən inşa edildiyi sanılırdı .
A.Bağırovun irəli sürdüyü ehtimala görə nahiyənin adı 1225-1229-cu illərdə Naxçıvanın hakimi olmuş Qızıl Arslanın arvadı Xatına məxsus kəndləri əhatə edən ərazinin adı ilə bağlı yaranmışdır .
Sözün birinci hissəsindəki “Məvazi” - “mevzi” sözü əski Osmanlı türkcəsindən “mövqe”, “mənzil”, “yer” kimi tərcümə edilir. “Xatın” isə Eldənizlərdə saraya xanımlarını ifadə etmək üçün işlədilmişdir. Məvaziyi-Xatın nahiyəsi şimaldan və qərbdən Dərələyəz, şərqdən Dərəşahbuz, cənubdan Mülki-Arslanlı nahiyələri ilə həmsərhəd olmuşdur.
