İbtidai-icma quruluşu
İbtidai-icma quruluşu— ictimai-iqtisadi formasiya, bəşər cəmiyyətinin ilkin inkişaf mərhələsi, heç bir sinfi ziddiyyətlərin olmadığı yeganə quruluş.
Bəşər cəmiyyətinin ilkin inkişaf dövrü ibtidai icma quruluşu adlanır. İbtidai icma quruluşunun yaranması və inkişafı təbii-coğrafi şəraitlə və təbii ehtiyatların mövcudluğu ilə bağlı olmuşdur.
Ən qədim insanların qalıqlarına Şərqi Afrikada (Keniya va Tanzaniya ərazisində) daha çox təsadüf olunmuşdur.Bu qalıqlar ilk insanların 5,5 milyon il bundan əvvəl yaşadıqlarını göstərir.
İbtidai icma quruluşu əmək alətlərinin hazırlanma materialına və texnologiyasına uyğun olaraq üç mərhələyə (arxeoloji dövrləşmə) bölünür:
Daş dövrü.
Tunc dövrü.
Dəmir dövrü.Daş dövrünün özü də üç mərhələyə ayrılır:
Qədim daş dövrü (Paleolit);(İlk insan tipinin yaranmasından e.ə XII minilliyə qədər davam edir)
Orta daş dövrü (Mezolit);(e.ə XII minillikdən e.ə VIII minilliyə qədər davam edir)
Yeni daş dövrü (Neolit).(e.ə VIII minillikdən e.ə VI minilliyə qədər olan dövrü əhatə edir)Daş dövrünün bu üç mərhələsindən sonra Eneolit (mis-daş) dövrü gəlir.Eneolit daş dövrünün sonu - metal əsrinin başlangıcı hesab edilən b.e.ə. VI-IV minillikləri əhatə edir.Eneolitin sonunda Tunc dövrünə keçidin əsası qoyulmuşdur.
Tunc dövrü də üç mərhələyə bölünür:
erkən tunc dövrü;(e.ə IV minilliyin II yarısından e.ə III minilliyin sonlarına qədər davam etmişdir)
orta tunc dövrü;(e.ə III minilliyin sonlarından e.ə II minilliyin ortalarına qədər davam edir)
son tunc dövrü.(e.ə XlV əsrdən e.ə VII əsrə qədər davam etmişdir)
== İbtidai icma dövrü mədəniyyəti ==
İbtidai cəmiyyətin tarixi amerikalı etnoqraf L.Q.Morqanın "Qədim cəmiyyət" adlı tədqiqatında öz əksini tapmışdır. Aparılan tədqiqatlar bir daha sübut edir ki, insan təkcə təbiətin tərkib hissəsi olmamış, o həm də incəsənət vasitəsilə özünü formalaşdırmış və kamilləşdirmişdir.Bunu sübut edən bir çox dəlillər mövcuddur.Xüsusilə, dünya arxeologiya elminin mütəxəssisləri bu haqda yetərincə misallar göstərmək iqtidarındadırlar.1836-cı ildə Şaffoda (Vyana departamenti) məşhur arxeoloq Eduard Larte tərəfindən xüsusi rəsmlərlə cizgilənmiş lövhəciklərin tapıntısı bu sahədə ən dəyərli nümunələrdəndir.O, həm də La Madlendə (Fransa) mamont təsvirini də tapmışdır.