Qohumluq münasibətləri
Qohumluq münasibətləri — yaxın genetik münasibətləri olan insanların sosial qrupu.
Tam ögey qohumluq
Tam ögey qohumluq — əvvəlki ailədən uşaqları olan valideynlərin ailə qurduqdan sonra uşaqlarının bir-biri ilə qohumluq münasibətləri. Tam ögey bacı-qardaşlar bir ailədə böyüsələr də, bir-birləri ilə bioloji qohumluqları yoxdur .
Bir atadan ya anadan olan olan uşaqlar sadəcə ögey qardaş-bacı sayılırlar.
Eskimos qohumluq sistemi
Eskimos qohumluq sistemi — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Lüis Henri Morqan tərəfindən 1871-ci ildə "İnsan ailəsinin qohumluq və yaxınlıq sistemləri" adlı əsərində müəyyən edilən Eskimos sistemi altı əsas qohumluq sistemindən biridir.
== Terminologiya ==
Eskimos termini Kanadada aşağılayıcı hesab olunur və orada inuit termini ilə əvəz edilmişdir. Keçmiş onilliklərə nisbətən daha az olsa da, birincisi Alyaskada istifadə olunur.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
William Haviland, Cultural Anthropology, Wadsworth Publishing, 2002. ISBN 0-534-27479-XISBN 0-534-27479-X
"The Nature of Kinship". 26 June 2001 tarixində arxivləşdirilib.
"The Encyclopedia of North American Indians - Eskimo (Yupik/Inupiat/Inuit)". 24 December 2002 tarixində arxivləşdirilib.
"Systematic Kinship Terminologies".
Havay qohumluq sistemi
Havay qohumluq sistemi, həmçinin nəsillərarası sistem — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Lüis Henri Morqan tərəfindən 1871-ci ildə "İnsan ailəsinin qohumluq və yaxınlıq sistemləri" adlı əsərində müəyyən edilən Havay sistemi altı əsas qohumluq sistemindən biridir.
== Qohumluq sistemi ==
Ümumi tipologiyalar daxilində Havay sistemi qohumluğun ən sadə təsnifat sistemidir. Qohumlar yalnız nəsil və cinsinə görə fərqlənirlər. Valideyn nəsli var, uşaq nəsli var. Bu sistemdə bir eqo valideynlərinin nəslinin bütün qadınlarına (ana, bibi-xala və bu nəsildəki kişilərin arvadlarına) "Ana" və bütün kişilərə (ata, əmi-dayı və bu nəsildəki qadınların ərlərinə) "Ata" kimi istinad edir. Uşaq nəslində bütün qardaşlara və kişi kuzenlərə "Qardaş", bütün bacılar və qadın kuzenlərə "Bacı" deyilir.
Bu şəkildə krosskuzen "qardaş" kimi xatırlanır. İnsest tabusu semantikada öz əksini tapdığı üçün Havay sistemi ilə kuzen nikahının qadağan edilməsi arasında korrelyasiya tapılmışdır.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
William Haviland, Cultural Anthropology, Wadsworth Publishing, 2002.
Krou qohumluq sistemi
Krou qohumluq sistemi — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Lüis Henri Morqan tərəfindən 1871-ci ildə "İnsan ailəsinin qohumluq və yaxınlıq sistemləri" adlı əsərində müəyyən edilən Krou sistemi altı əsas qohumluq sistemindən biridir.
Sistem Montana ştatında yaşayan Krou qəbiləsinin adını daşıyır. Sistem müxtəlif mədəniyyətlər arasında tez-tez görünür. ABŞ-nin cənub-qərbində ənənəvi olaraq hopi hindi mədəniyyətinin və Navaxo Millətinin bir hissəsi olmuşdur.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
William Haviland, Cultural Anthropology, Wadsworth Publishing, 2002. ISBN 0-534-27479-X
Thomas Trautmann and Peter M. Whiteley, Crow-Omaha : new light on a classic problem of kinship analysis, University of Arizona Press, 2012.
Sudan qohumluq sistemi
Sudan qohumluq sistemi, həmçinin deskriptiv sistem — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Lüis Henri Morqan tərəfindən 1871-ci ildə "İnsan ailəsinin qohumluq və yaxınlıq sistemləri" adlı əsərində müəyyən edilən Sudan sistemi altı əsas qohumluq sistemindən biridir.
Sudan qohumluq sistemi bütün qohumluq sistemləri arasında ən mürəkkəbidir. O, eqonun qohumlarının demək olar ki, hər biri üçün eqodan uzaqlığına, qohumluğuna və cinsinə görə ayrıca təyinat saxlayır. Eqonun atası eqonun atasının qardaşından və eqonun anasının qardaşından fərqlənir. Eqonun anası eqonun anasının bacısından və eqonun atasının bacısından eyni şəkildə fərqlənir. Kuzenlər üçün səkkiz mümkün termin var. Azərbaycan dili Sudan qohumluq sistemindən istifadə edir.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
William Haviland, Cultural Anthropology, Wadsworth Publishing, 2002.
Çin qohumluq sistemi
Çin qohumluq sistemi (çin. ənən. 親屬系統, sadə. 亲属系统, pinyin: qīnshǔ xìtǒng) — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Bu, dünyanın bütün qohumluq sistemləri arasında ən mürəkkəblərindən biridir. Bu, demək olar ki, hər bir ailə nümayəndəsinə nəslinə, nisbi yaşına və cinsinə görə xüsusi təyinatı saxlayır. Ənənəvi sistem aqnatik idi, patriarxal hakimiyyətə, patrilokal yaşayışa və kişi nəslindən mənşəyə əsaslanırdı. Ötən əsrdə, xüsusən 1949-cu ildən sonra Çində çoxlu dəyişiklik olsa da, əsaslı davamlılıq da olmuşdur.
Böyük ailədə hər bir uşaq doğulandan böyük qardaşlar, bacılar, ana tərəfdən böyük qardaşların arvadları, müxtəlif xala-bibilər, dayı-əmilər, kuzenlər, baba-nənələr və qayınana-qayınatalardan ibarət mütəşəkkil qohumluq münasibətləri sistemində iştirak edirdi. Bu münasibətlər dəqiq adlandırılmış və fərqləndirilmiş, hüquq və vəzifələr daşıyırdı.
İrokez qohumluq sistemi
İrokez qohumluq sistemi, həmçinin bifurkat birləşmə — ailəni təyin etmək üçün istifadə edilən qohumluq sistemi. Lüis Henri Morqan tərəfindən 1871-ci ildə "İnsan ailəsinin qohumluq və yaxınlıq sistemləri" adlı əsərində müəyyən edilən İrokez sistemi altı əsas qohumluq sistemindən biridir.
İrokez ənənəsində qəbilə və ya qəbilə nəsli ana tərəfdən izlənilmişdir. Buna baxmayaraq, Amerika inqilabı səbəbindən zaman keçdikcə qəbilədəki qadınların səlahiyyətləri azalmışdır.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Lappas, Thomas. ""for God and Home and Native Land": The Haudenosaunee and the Women's Christian Temperance Union, 1884–1921." Journal of Women's History 29.2 (2017): 62-85. ProQuest. Web. 28 Feb. 2022.
Yaponlarla yəhudilərin qohumluq nəzəriyyəsi
Yaponlarla yəhudilərin qohumluq nəzəriyyəsi (日ユ同祖論, Nichiyu Dōsoron) — ilk dəfə XVII əsrdə ortaya atılan və yaponların əslində İsrailin itmiş on qəbiləsindən biri olduğunu iddia edən marginal nəzəriyyədir. Digər versiyaya görə isə yaponlar əslində yəhudi nestorianların bir qəbiləsinin davamçılarıdırlar. Bu nəzəriyyənin bəzi versiyaları bütün yaponlara şamil edilsə də, bəziləri sadəcə spesifik qrupa aid edilə biləcəyini iddia edir.
Tədqiqatçı və müəllif Con Entin DNT testinin yaponlarla yəhudilər arasında əhəmiyyətli əlaqələrin olmadığını göstərdiyini vurğulamışdır.
== Mənşəyi ==
Kəşflər dövründə avropalı səyyahlar qarşılaşdıqları ilk xalqları İtmiş on qəbilə ilə əlaqələndirməyə və xristian missionerlərə təqdim etməyə çalışmışdılar. İtmiş qəbilələrin Şərqi Asiyada olduğunu iddia edən ilk şəxs missioner və tərcüməçi olan Joao Rodriges (1561-1634) olmuşdur. 1608-ci ildə o, çinlilərin əslində İsrailin itmiş on qəbiləsinin davamçıları olduğunu iddia etmişdir. O inanırdı ki, çinlilər konfutsiçi və laoçu ideyaları iudaizmdən götürüblər. Yaponiya tarixindən bəhs edən kitabında o, Yaponiyanın biri Çindən, digəri Koreyadan olmaqla iki dalğa üzrə məskunlaşıldığını iddia etmişdir.
Yaponlarla yəhudilər arasında ortaq əcdad nəzəriyyəsi Yaponiyada missioner olan şotland Nikolas Makleod tərəfindən XIX əsrdə populyarlaşdırılmışdır.
