III Vasili
III Vasili İvanoviç (rus. Василий III Иванович; 25 mart 1479, Moskva, Böyük Moskva Knyazlığı – 3 dekabr 1533, Moskva, Böyük Moskva Knyazlığı) — Böyük Moskva knyazlığının knyazı (1505-1533), Büten Rusun hökmdarı.
Onun hakimiyyəti dövründə Qızıl Orda süqut etdi və müstəqil Moskva knyazlığı qonşu əraziləri ilhaq edə bildi ki, bu da sonralar “rus torpaqlarının birləşdirilməsi” adlandırıldı. Mərkəzləşdirilmiş Rusiya dövlətinə (o zaman Moskva knyazlığı) Pskov, Smolensk və Ryazan daxil oldu.
II Vasili
Vasili Vasiliyeviç (rus. Василий Васильевич; 10 mart 1415 – 27 mart 1462-ci il, həmçinin II Kor Vasili (Василий II Тёмный) kimi tanınan Moskvanın Böyük Knyazı idi, onun hökmranlığı dövründə (1425–1462) Qədim Rusiya tarixinin ən böyük vətəndaş müharibəsi ilə üzləşdi. Vasili müharibədə düşmənləri tərəfindən ələ keçirilib kor edildi, lakin sonra taxt-tacını geri qaytara bildi. Ömrünün son illərində oğlu İvanı vəliəhd təyin etmişdir.
I Vasili
Vasili I Dmitriyeviç (rus. Василий I Дмитриевич; Rom: I Vasili Dmitriyeviç; 30 dekabr 1371, Moskva, Böyük Moskva Knyazlığı – 27 fevral 1425, Moskva, Böyük Moskva Knyazlığı) Moskvanın Böyük Knyazı (1389–1425), Dmitri Donskoyun (h. 1359–1389) varisi idi.
O, 1389–1395-ci illərdə və 1412–1425-ci illərdə Qızıl Orda vassalı kimi hökm sürmüşdür. 1395-ci ildə türk-monqol əmiri Teymurun Volqa zonalarına basqını Qızıl Orda üçün anarxiya vəziyyəti və Moskvanın müstəqilliyi ilə nəticələnmişdir. O, 1392-ci ildə Litva Böyük Hersoqluğu ilə ittifaqa girmiş və Böyük Vitautanın yeganə qızı Sofiya ilə evlənmişdir.
Vasili Abayev
Vasili İvanoviç Abayev (oset. Абайты Васо; 2 (15) dekabr 1900, Kobi[d], Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası – 18 mart 2001[…] və ya 12 mart 2001, Moskva) — sovet və Rusiya filoloqu, dilçisi, iranşünası, diyarşünası.
== Həyatı ==
Vasili İvanoviç Abayev 15 dekabr 1900-cü ildə indiki Gürcüstanın Kobi kəndində anadan olmuşdu.Sankt-Peterburq Universitetinin ictimai elmlər fakültəsini bitirmişdi. (1925).
Vasili Abayev 12 mart 2001-ci ildə Moskva şəhərində vəfat edib.
== Elmi fəaliyyəti ==
Avrasiyanın geniş ərazilərinin iskit və sak xalqlarının məskəni olduğunu digər müəlliflər də təsdiqləmişlər. Belələrindən biri də V.İ. Abayev olmuşdur. Bütün bu müəliflər artıq yuxarıda qeyd edildiyi kimi, iskit və saklara aid edilən "heyvani üslub"un bütün bu ərazilərə səpələnmiş kurqanlardan tapılan zəngin maddi mədəniyyət nümunələrinə xas olması faktından, eləcə də Herodot da daxil olmaqla bütün antik müəlliflərin həmin mədəniyyətin daşıyıcılarını ümumiləşdirici "iskit" adı ilə adlandırması faktından çıxış etmişlər. Fəqət həmin müəlliflər həmin kurqanların xronoloji ardıcıllığını, yəni hansı kurqanların nisbətən daha qədim olması faktını nəzərə almadan, bu etnik qrupların Şərqdən Qərbə doğru yayıldıqlarını söyləmişlər.
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Абаев В. С. Общегуманитарные аспекты теоретического языкознания
Статья в электронной энциклопедии «Кругосвет»
V. İ. Abayev.
Vasili Abaşidze
Vasili (Vaso) Alekseyeviç Abaşidze (gürc. ვასილ (ვასო) ალექსის ძე აბაშიძე; 22 noyabr (4 dekabr) 1854, Duşeti, Rusiya imperiyası – 9 oktyabr 1926, Tiflis, SSRİ) — Gürcüstan aktyoru, Gürcüstan SSR xalq artisti (1922). O, milli aktyor sənətində realizm cərəyanının banilərindən biri hesab edilir.
== Həyatı ==
4 dekabr 1854-cü ildə Rusiya imperiyasında, indiki Gürcüstanın Duşeti şəhərində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini Tiflisdə almış, sonra Kutaisi Klassik Gimnaziyasını bitirmişdir. 1872–1877-ci illərdə Kutaisidə, 1877–1879-cu illərdə Şuşada müəllimlik etmişdir. Abaşidze 1874-cü ildə Kutaisidə Aleksandr Ostrovskinin “Gəlirli yer” pyesinin gürcü dilində ilk tamaşasında iştirak etmişdir.
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Абашидзе, Василий Алексеевич — статья из Большой советской энциклопедии.
Vasili Adadurov
Vasili Vasilyeviç Adadurov (rus. Васи́лий Васи́льевич Ададу́ров; 1765 – 28 aprel 1845, Sankt-Peterburq) — Rusiya sərkərdəsi, general-mayor. Napoleon müharibələri dövründə yaşamışdır.
== Həyatı ==
Vasili Vasilyeviç Adadurov 1765-ci ildə anadan olmuşdur. O, 1781-ci ildə leytenant rütbəsində Həyat Mühafizəçiləri Preobrajenski alayına daxil olmuşdur. Adadurov 1788-1790-cı illərdə Fin körfəzində avarçəkmə flotiliyasında olarkən isveçlilərlə müharibədə iştirak etmişdir. O, 6 aprel 1798-ci ildə Tiflis muşketyor alayının rəisi təyin edilərək İzmailovski alayının mühafizəçilərinin polkovnikindən general-mayor rütbəsinə yüksəlmişdir. Adadurov 5 oktyabr 1798-ci ildə "yeni vəzifəyə gəlməyi gecikdirdiyinə görə" işdən azad edilmişdir. Adadurov 1801-ci ilin martında hərbi xidmətə çağırılmışdır. O, 8 noyabr 1804-cü ildə Tobolsk muşketyor alayının rəisi təyin edilmişdir.
Vasili Adodurov
Vasili Yevdokimoviç Adodurov (rus. Васи́лий Евдоки́мович Адоду́ров; 15 (26) mart 1709 və ya 26 mart 1709, Veliki Novqorod – 5 (16) noyabr 1780 və ya 16 noyabr 1780, Moskva) — Rusiya riyaziyyatçı, filoloqu, rusşünası, Peterburq Elmlər Akademiyasının müəllimi, adyunktu (1733) və fəxri üzvü (1777), Moskva Universitetinin kuratoru.
== Həyatı ==
Vasili Adodurov 15 mart 1709-cu ildə Rusiya imperiyasında, Novqorod şəhərində əsilzadə ailəsində anadan olmuşdur. O, 1723–1726-cı illərdə Moskva Akademiyasında (1775-ci ildən Slavyan-Yunan-Latın Akademiyasında), sonra Akademik Universitetdə (1731-ci ildən tərcüməçi) təhsil almışdır. Adodurov Qotlib Bayerin elmi əsərlərini alman dilindən tərcümə etmişdir (Gerhard Millerin redaktorluğu ilə nəşr edilmişdir); Leonard Eylerin rəhbərliyi altında riyaziyyatı öyrənmişdir. O, 1-dən hər hansı bir seçilmişə ardıcıl olaraq alınan natural ədədlərin kublarının cəminin bu eyni ədədlərin cəminin kvadratına tam bərabər olduğu bir teorem tərtib etmişdir [13 + 23 + 33 + ... = (1 + 2 + 3 + ...)2]. Adodurov 1731-ci ildə Erenreyx Veysmanın alman-latın-rus lüğəti haqqında qısa bir esse tərtib etmişdir (rus dilində yazılmışdır; 1750-ci ildə M. Qröninq tərəfindən isveç dilində nəşr edilmişdir). O, 1733-cü ildən ali riyaziyyat kafedrasının adyunkturasıdır. Adodurov Eylerin əsərlərini tərcümə etmişdir (Arifmetika üçün qısa bələdçi, 1740; İnteqral hesablama haqqında diskurs, nəşr olunmamışdır).
Vasili Ajayev
Vasili Nikolayeviç Ajayev (rus. Васи́лий Никола́евич Ажа́ев; 30 yanvar (12 fevral) 1915, Moskva quberniyası[d] – 27 aprel 1968[…], Moskva, RSFSR, SSRİ) — SSRİ yazıçısı. O, "Moskvadan uzaqda" (1948; SSRİ Dövlət mükafatı, 1949) romanında İkinci Dünya müharibəsi illərində tayqada neft kəmərinin çəkilişində iştirak edən müharibə əsirlərinin zəhmətini azad insanların əmək şücaəti kimi təsvir etmişdir. 1930-cu illərin insanlarının, metro inşaatçılarının faciəli taleyindən bəhs edən "Vaqon" romanının (1955–1964, 1988-ci ildə çap olunub) müəllifidir.
== Müfakatlar ==
I dərəcəli "Stalin" mükafatı (1949) – "Moskvadan uzaqda" romanına görə (1948).
"Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (1965).
== Əsərləri ==
"Moskvadan uzaqda", 1948
"Sonsuz tarix", 1971
"Həyata ön söz", 1972
"Vaqon", 1988 ("Dostluq xalqları" jurnalı, 1988, № 6–8)
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Lahusen Thomas. How Life Writes the Book: Real Socialism and Socialist Realism in Stalin’s Russia. Ithaca, New York; London: Cornell University Press, 1997.
Vasili Aksyonov
Vasili Pavloviç Aksyonov (rus. Васи́лий Па́влович Аксёнов; 20 avqust, 1932 – 6 iyul, 2009) — rus yazıçısı.
== Həyatı ==
Vasili Aksyonov 1980-2004-cü ildə Amerikada mühacirətdə yaşamışdı.
== Əsərləri ==
Vasili Aksyonovun “Moskva saqası” trilogiyası, “Yanıq”, “Krım adası” romanları, “Mərakeşdən portağallar”, “Mənim babam heykəldir” povestləri və sairə əsərləri var.
Vasili Aleksandri
Vasili Aleksandri (mold. Василе Александри, rum. Vasile Alecsandri; 21 iyul (2 avqust) 1821, Bakeu judetsi, Moldova knyazlığı – 22 avqust (3 sentyabr) 1890[…], Mirçeşti[d]) — Moldova və Rumıniya yazıçısı, publisist, folklor toplayıcısı.
== Həyatı ==
Vasili Aleksandri 2 avqust 1821-ci ildə Moldova knyazlığında anadan olmuşdur. O, 1848-ci il inqilabında, həmçinin Moldaviya və Valaxiyanın birləşməsi uğrunda mübarizədə fəal iştirak etmişdir. "Yassı karnaval vaxtı", "Kiritsa əyalətdə" (1852) komediyalarında, "Müstəbid voyevoda" (1879), "Ovidi" və s. tarixi dramlarında və hekayələrində feodal-təhkimcilik quruluşu, istibdad, hakim siniflərin həyat tərzini tənqid edir. 1877–1878-ci illər Rusiya–Osmanlı müharibəsi dövründə yazdığı "Bizim döyüşçülərə pyes" silsiləsində xalqın istiqlaliyyət uğrunda mübarizəsini tərənnüm etmişdir. "Doynalar" (1843–1853), "İnci-cicəkləri" (1848–1863) şeir silsilələrinin, tarixi poemaların müəllifidir. Aleksdrinin yaradıcılığı moldav və rumın ədəbiyyatında tənqidi realizmin, ədəbi dilin inkişafına güclü təsir göstərmişdir.
Vasili Amaşukeli
Vasili Yakovleviç Amaşukeli (gürc. ვასილ ამაშუკელი; 14 mart 1886, Kutaisi – 1 dekabr 1977, Tbilisi, SSRİ) — SSRİ rejissoru, operator, Gürcüstan SSR-nin xalq artisti.(1974)
== Həyatı ==
Vasili Amaşukeli gürcü kinosunun yaradıcılarından biridir. İlk gürcü operatorudur. 1906-cı ildən Bakıda kinomexanik işləyən kinooperator, sonradan Gürcüstana köçüb ömrünün sonuna kimi Tbilisidə yaşamışdır. Əsasən sənədli filmlər çəkən Amaşukeli sonralar kinodan uzaq düşmüşdür.
== Filmoqrafiya ==
Bakı bazarlarının tipləri (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film)
Daş-kömür daşınması (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film)
Dəniz kənarında gəzinti (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film)
Neft buruqlarında iş (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film)
Neftin çıxarılması (film, 1907) (qısametrajlı sənədli film)
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər.
Vasili Bakşeyev
Vasili Nikolayeviç Bakşeyev (rus. Васи́лий Никола́евич Бакше́ев) — sovet rəssamı. Peterburq Rəssamlıq Akademiyasının akademiki (1913). SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının həqiqi üzvü (1947). SSRİ xalq rəssamı (1956).
== Həyat və yaradıcılığı ==
Vasili Bakşeyev 24 dekabr 1862-ci ildə Moskvada anadan olmuşdur. 1877—1888-ci illərdə A.K.Savrasov, V.D.Polenov və başqalarından dərs almışdır. Realist rəssamlar Birliyinin (1927—1931) təşkilatçılarından olmuşdur. Erkən yaradıcılığı son peredvijnikçilik ənənələri ilə bağlı idi. ("Gündəlik həyat" 1892—1893, "Evə qayıtma" 1898; hər ikisi Tretyakov qalereyasındadır).
Vasili Barnov
Vasili Zaxariyeviç Barnov (Barnovi, əsl adı — Barnaveli; 3 iyun 1856, Koda kəndi — 4 noyabr 1934, Tbilisi) — gürcü və sovet klassik yazıçısı və müəllimi.
== Həyatı ==
Vasili Koda (indiki Gürcüstanın Aşağı Kartli (Kvemo-Kartli)) kəndində, feodal ənənələrinin hakim olduğu zəngin keşiş ailəsində anadan olmuşdur. Tiflis və Moskvadakı ilahiyyat seminariyalarında təhsil almışdır. 1882-ci ildə vətəninə qayıdaraq Senaki, Telavi və Tiflisdə gürcü dili və ədəbiyyatından dərslər verir.
Tbilisi İlahiyyat Seminariyasında ədəbiyyat müəllimi olaraq həm folklordan, həm də gürcü ədəbiyyatının öyrənilməsi üçün xüsusi dərslər verir. Xüsusilə bunun üçün "Gürcü ədəbiyyatı tarixinin dərsləri" dərsliyini yazır(1919). Bu dərslik ilə məktəbli gürcü gəncləri milli folklor nümunələri ilə tanış olurlar və doğma ədəbiyyat tarixinə yiyələnirlər.
Vasili Barnov Tiflis kursant məktəbində gürcü ədəbiyyatı kursundan dərs demişdir.
O, həmçinin jurnalistika ilə məşğul idi, gürcü folklorunu öyrənirdi.
== Yaradıcılığı ==
Vasili Barnov gürcü ədəbiyyatında tarixi roman janrını canlandırır.
Vasili Bartold
Vasili Vladimiroviç Bartold (3 (15) noyabr 1869, Sankt-Peterburq – 19 avqust 1930[…], Leninqrad) — şərqşünas, türkoloq, tarixçi, akademik, rus şərqşünaslıq məktəbinin banilərindən biri.
== Həyatı ==
Vasili Vladimiroviç Bartold 3 noyabr 1869-cu ildə Sankt-Peterburq şəhərində anadan olmuşdu.
O, Peterburq Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmuş və 1891-ci ildə oranı bitirmişdir. Həmin ildə də elmi – pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır.
Vasili Vladimiroviç Bartold 1930-cu il avqust ayının 19-da Sankt-Peterburq şəhərində vəfat etmişdir.
== Yaradıcılığı ==
Yaxın və Orta Şərq xalqlarının tarixi, coğrafiyası, mədəniyyəti, ədəbiyyatı və dininə aid 400-dən çox əsəri vardır.
Bartold rus şərqşünaslıq məktəbinin banilərindəndir.
1899-1900-cü illərdə yaratdığı "Türküstan monqol istilası dövründə" əsərinə görə ona "Şərq tarixi üzrə "doktor" elmi dərəcəsi verildi.
Bartold islam dini tarixinə dair əsərlərində ərəb və qərbi Avropa alimlərinin islam dininə münasibətlərinə tənqidi yanaşaraq, islam dini haqqında geniş material toplayıb, dinin yaranması və yayılması tarixi haqqında yeni görüşlərini ortaya qoymuşdur.
Bartold qədim slavyanlardan yazan ərəb müəlliflərinin əsərləri üzərində yorulmadan və məhsuldar işləmişdir.
Vasili Barvinski
Vasili Barvinski – (20 fevral 1888, Ternopıl, Sisleytaniya – 9 iyun 1963, Lvov) Ukraynalı bəstəkar, pianoçu, musiqişünas və müəllimdir. Barvinski dünya səviyyəsində tanınan ilk Ukrayna bəstəkarlarından biri idi. Əsərləri yalnız Sovet İttifaqında deyil, Vyana, Leypsiq, Nyu-York və Yaponiyada da yayımlanıb.
== Həyatı ==
Vasili Barvinski (ukr. Василь Олександрович Барвінський) 1888-ci il 20 fevralda Ukraynanın Ternopol şəhərində doğulub. Atası Aleksandr Barvinski tanınmış pedaqoq, siyasətçi və ictimai xadim idi. 1917-ci ildə Avstriya yuxarı palatasına üzv seçildi. Anası isə müğənni və pianoçu idi. Vasilinin ilk musiqi müəllimi elə anası olub.
=== Təhsili ===
Peşəkar musiqi təhsilinə Lvov konservatoriyasında başlayıb.
Vasili Boqoroditski
Vasili Alekseyeviç Boqoroditski (7 (19) aprel 1857 və ya 19 aprel 1857, Yoşkar-Ola, Kazan quberniyası – 23 dekabr 1941, Kazan) SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, Paris Dilçilik Cəmiyyətinin üzvü, Kazan Dilçilik Məktəbinin yaradıcılarından biri. Eksperimental fonetika, dialektologiya, slavyanşünaslıq, türkologiya üzrə ümumi dilçi tədqiqatçı.
== Bioqrafiya ==
1857-ci ildə Rusiya İmperiyası, Kazan quberniyasının Yoşkar-Ola şəhərində keşiş ailəsində anadan olmuşdur. 1868-ci ildən Kazan Gimnaziyasında, daha sonra (1876–1880-ci illərdə) Kazan Universitetinin tarix-filologiya fakültəsində təhsil almışdır. Universiteti bitirdikdən sonra Kazan Tatar Müəllimlər Seminariyasında və Kazan Universitetində dərs demişdir. 1884-cü ildə "Ortaq rus dilində səssiz saitlər", 1888-ci ildə — "Rus qrammatikasının gedişi" adlı doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Müqayisəli dilçilik, Hind-Avropa dillərinin müqayisəli qrammatikası (1884-cü ildə), Sanskrit və müqayisəli qrammatika (1886-cı ildən) şöbələrində xüsusi köməkçi professor vəzifəsində çalışmışdır. 1884-cü ildə dünyanın ilk təcrübi fonetika laboratoriyasını təsis etmişdir.
1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Vasili Boqoroditski Kazan Şərq Pedaqoji İnstitutunda dərs demişdir.
Rus, tatar və digər dillərin (Boqoroditski dünyada ilk olaraq öyrənməyə başlamış şəxslərdən biridir) eksperimental fonetikasında aparılan tədqiqatlarla yanaşı, "Rus qrammatikasının ümumi kursu" (1904), "Ümumi mühazirələr" dərsliklərinə də sahibdir.
Vasili Buturlin
Vasili Vasilyeviç Buturlin (bilinmir, Çar Rusiyası – 1656 və ya dekabr 1655, Kiyev) — zadəgan (boyar) Böyük Moskva knyazlığının hərbi lider və diplomatı idi. 1654-cü ildə Pereyaslavda Boqdan Xmelnitski ilə aparılan danışıqlarda Moskva elçisi olaraq daha yaxşı tanınmışdır. Növbəti il Buturlin Stanislav Revera Potoçkiyə qarşı Moskva ekspedisiya qüvvələrini uğurla idarə etmiş və Boqdan Xmelnitskinin kazak ordusuna kömək etmişdir. Elə həmin ilin dekabrında Buturlin çar hökuməti tərəfindən geri çağrıldı və Moskvaya qayıdarkən yolda öldü.
Vasili Cuqaşvili
Vasili İosifoviç Stalin (Cuqaşvili) (24 mart 1921, Moskva – 19 mart 1962, Kazan; gürc. ვასილი იოსების სტალინი (ჯუღაშვილი), rus. Василий Иосифович Сталин (Джугашвили)) — Sovet hərbi təyyarəçisi. General-leytenant (1949). İosif Stalinin kiçik oğlu.
== Hərbi rütbələri ==
Polkovnik (1942)
General-mayor (1946)
General-leytenant (1949)
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Василий Сталин на сайте «Авиаторы Второй мировой».
Василий Сталин на сайте «Красные соколы».
Киевский телеграф. «Она не бросила сына вождя».
Фото В.И. Сталина на сайте «Полки и самолёты».
Vasili Degtyaryov
Vasili Degtyaryov (21 dekabr 1879 (2 yanvar 1880), Tula – 16 yanvar 1949, Moskva) silah konstruktoru və mühəndisi.
Degtyaryov Mühəndislik və Artilleriya Xidmətlərinin Baş Katibi, Texnika elmləri doktoru (1940) və Sosialist Əməyi Qəhrəmanı mükafatçısıdır. (O bu mükafatı 1940-cı ildə İosif Stalindən iki həftə sonra tarixdə almış ikinci şəxs olmuşdur.) 1941-ci ildə Sov.İKP üzvü olmuşdur. Vasili Degtyaryov ilk Sovet odlu silah dizayn bürosuna sədrlik etmişdir. Müxtəlif növ pulemyotlar, yüngül pulemyotlar və tank əleyhinə silahlar yaratmışdır. Vasili Degtyaryov 1941, 1942, 1944 və 1949-cu illərdə (ölümündən sonra) SSRİ Dövlət Stalin Mükafatına layiq görülmüşdür. Həmçinin üç dəfə Lenin Nişanı, dörd başqa əmr və fərqli medallar ilə təltif edilmişdir.
== Töhfələri ==
1927-ci ildə Qırmızı Ordu, ДП və ya DP-28 (ru: Дегтярёва Пехотный az: Degtyaryovun piyada pulemyotu) adı verilən 7.62 mm yüngül pulemyot ilə təchiz edildi. Bu dizayn eyni zamanda;
İki təyyarə pulemyotu: ДА (DA) ve ДА-2 (DA-2) (Дегтярёва Авиационный)
Bir tank pulemyotu: ДТ veya DT (Дегтярева Танковый)
Degtyaryov ayrıca, 1934-cü ildə Sovet Ordusu tərəfindən (1940-cı ildə modernizasiya edilmiş) ППД PPD-40 (Пистолет-пулемёт Дегтярёва, az: Degtyaryovun pulemyotundan) olaraq bir neçə model pulemyot hazırladı.
1930-cu ildə Degtyaryov, 12.7 mm böyük kalibrli pulemyotunu ДК və ya DK-yi (Дегтярёва Крупнокалиберный) hazırladı.
Vasili Deqtyaryov
Vasili Degtyaryov (21 dekabr 1879 (2 yanvar 1880), Tula – 16 yanvar 1949, Moskva) silah konstruktoru və mühəndisi.
Degtyaryov Mühəndislik və Artilleriya Xidmətlərinin Baş Katibi, Texnika elmləri doktoru (1940) və Sosialist Əməyi Qəhrəmanı mükafatçısıdır. (O bu mükafatı 1940-cı ildə İosif Stalindən iki həftə sonra tarixdə almış ikinci şəxs olmuşdur.) 1941-ci ildə Sov.İKP üzvü olmuşdur. Vasili Degtyaryov ilk Sovet odlu silah dizayn bürosuna sədrlik etmişdir. Müxtəlif növ pulemyotlar, yüngül pulemyotlar və tank əleyhinə silahlar yaratmışdır. Vasili Degtyaryov 1941, 1942, 1944 və 1949-cu illərdə (ölümündən sonra) SSRİ Dövlət Stalin Mükafatına layiq görülmüşdür. Həmçinin üç dəfə Lenin Nişanı, dörd başqa əmr və fərqli medallar ilə təltif edilmişdir.
== Töhfələri ==
1927-ci ildə Qırmızı Ordu, ДП və ya DP-28 (ru: Дегтярёва Пехотный az: Degtyaryovun piyada pulemyotu) adı verilən 7.62 mm yüngül pulemyot ilə təchiz edildi. Bu dizayn eyni zamanda;
İki təyyarə pulemyotu: ДА (DA) ve ДА-2 (DA-2) (Дегтярёва Авиационный)
Bir tank pulemyotu: ДТ veya DT (Дегтярева Танковый)
Degtyaryov ayrıca, 1934-cü ildə Sovet Ordusu tərəfindən (1940-cı ildə modernizasiya edilmiş) ППД PPD-40 (Пистолет-пулемёт Дегтярёва, az: Degtyaryovun pulemyotundan) olaraq bir neçə model pulemyot hazırladı.
1930-cu ildə Degtyaryov, 12.7 mm böyük kalibrli pulemyotunu ДК və ya DK-yi (Дегтярёва Крупнокалиберный) hazırladı.
Vasili Dokuçayev
Vasili Vasilyeviç Dokuçayev (17 fevral (1 mart) 1846 – 26 oktyabr (8 noyabr) 1903, Sankt-Peterburq) — rus geoloqu.
== Həyatı ==
V.V.Dokuçayev Smolensk vilayətinin indiki Sıçov (Milyukovo) kəndində 1846-cı ildə anadan olmuşdur. 1867-ci ildə o, Peterburq universitetinə daxil olmaqla geologiya ixtisasını
seçir. 1871-ci ildə təhsilini başa vurmaqla Vasili Dokuçayev dördüncü dövr çöküntülərini öyrənməyə başlayır. Tədricən onun marağı yerin üst qatının öyrənilməsinə yönəlir. Dövründə sadəcə olaraq dağ süxurları adlanan torpaqların fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi gələcəyin mütəxəssisində dərin maraq yaradır.
1872-ci ildən Peterburq Təbiətşünaslar cəmiyyətinin, 1873-cü ildən isə Mineralogiya Cəmiyyətinin həqiqi üzvü olan Vasili Dokuçayev 1871-1877-ci illərdə Volqanın yuxarı hissəsini, Dneprin və Qərbi Dvinanın yuxarı axınlarındakı çay vadilərinin quruluşunu, həmçinin orada olan çöküntüləri tədqiq etmişdir. Daha sonra məhsuldarlığı ilə seçilən qara torpaqların öyrənilməsi tədqiqatçını özünə cəlb edir. 1877-ci ildə qara torpaqlara ilk səyahəti də bununla əlaqədar olmuşdur. O, Rus düzənliyində on min kilometrlərlə məsafəni qət etmiş, minlərlə torpaq nümunələri götürmüş və analizlərdən keçirməklə 1883-cü ildə "Rus qaratorpaqları" əsərini yazmışdır.
Vasili
Vasili — Rus kişi adı.
Vasili Stalin
Vasili Bartold — şərqşünas, türkoloq, tarixçi, akademik.
Vasili Erençin
Vasili Erençin (tuvaca: Василий Лүдүп-оглу Эренчин d. 17 fevral 1917 – ö. 21 iyul 1961) – Tuvanın Salçak bölgəsinin Kalbak-Hadı adlı yerdə anadan olmuş tuvalı şair və mənzum əsərlər müəllifidir.
== Həyatı ==
Erençin 17 fevral 1917-ci ildə Tuvanın o zamankı adı ilə Salçak bölgəsinin Kalbak-Hadı məntəqəsində anadan olmuşdur. Yeni Tuva yazısını öyrənmiş və Dağ-Altay ölkəsinin Oyrot-Tura adlı məntəqəsində texniki müəlliklik bölməsini bitirmişdir. Yeni Tuva yazsını xalqa öyrətmişdir. Sagaan-Arıg, Erzin, Teş-Hem məntəqələrində müəllimlik və məktəb müdirlik etmişdir. Tuvanın sənaye nazirliyində, Sıstıq-Hem beldesində çalışmışdır. O, həmçinin “Şın” qəzetində də fəaliyyət göstərmişdir.
İlk şerini 1933-cü ildə “Şın” qəzetində yayımlamışdır.
Vasili Geyman
Vasili Geyman (rus. Гейман, Василий Александрович; d. 1823 – ö. 13 aprel, 1878, Qars) — Qafqaz fatehi ləqəbli Rusiya imperiyasının general-leytenantı, hərbçi. Qafqaz müharibəsi və Rusiya-Osmanlı müharibəsi dönəmində imperiya ordusuna rəhbərlik edib. Geyman fəaliyyəti ərzində Sevastopol 75-ci Piyada Alayı və XX Piyada Diviziyasının komandanı olmuşdur.
== Həyatı ==
Vasili Geyman 1823-cü ildə anadan olmuşdur. Hərbçi fəaliyyətinə imperiya ordusunda zabit kimi başlamışdır. Qafqaz müharibəsi və 1877-1878-ci illəri əhatə edən Rusiya-Osmanlı müharibəsində xidmət etmişdir. Ən üst rütbəli generallardan biri olaraq Rusiya-Osmanlı müharibəsində baş vermiş Zivin, Dəvəboynu və Ərzurum müharibələrində iştirak etmiş, Qars şəhərinin mühasirəyə alınmasında fərqlənmişdir.
Vasili Jukovski
Jukovski Vasili Andreyeviç (29 yanvar (9 fevral) 1783 – 12 (24) aprel 1852, Baden-Baden, Baden knyazlığı[d]) – tanınmış rus şairi, 1827-ci ildə Peterburq EA-nın fəxri üzvü, 1841-ci ildə üzvü olmuşdur. Tərcüməçi və ədəbi tənqidçi kimi də məşhurdur.
== Həyatı ==
Böyük rus şairi Jukovski Vasili Andreyeviç 1783-cü ilin yanvarında Tula quberniyasının Mişensk kəndində anadan olmuşdur. Bu diyar sinəsində özünün pozulub itməyən əsil nişanələrini – Bulqar çarlığının, ardınca möhtəşəm Qızıl Orda epoxasının əlamətlərini saxlamaqda idi. "Tula – Tolu Orda imperiyasının şəhərlərindən olmuş" – bu adın qədim türk, tatar şəxs və ya yer adları içərisində bolluğunu nəzərə alan Karamzin Tula şəhərinin adını tatar əsilzadəsi adı, xan ailəsinə mənsub olan tarixi şəxsiyyət adı ilə bağlayır. Həqiqətən də Tuladan rus şəhəri kimi danışanda onu müəyyən tarixi dövrlə çərçivələmək lazımdır. Belə ki, həqiqətən hələ XVI əsrdə Tula şəhəri (torpaqları) Moskva-Rus knyazlığına yeni-yeni daxil olmaqda idi. Şairin doğulduğu Mişen(sk) kəndi adı da rus dilində olan saysız-hesabsız türk sözlərindən olan "mişen" — "nişan, əlamət, hədəf" sözü ilə bağlıdır. Bu kəndin də, digər kəndlər kimi sahibi şairin həqiqi atası çox varlı mülkədar olan Afanasi İvanoviç Bunin idi. Onun Tula, Oryol və Kaluqa quberniyalarında çoxlu mülkü var idi.
IV Vasili Şuyski
IV Vasili Şuyski (tam adı ilə Vasili İvanoviç Şuyski; 1552, Nijni Novqorod – 12 sentyabr 1612) — rus çarı.
== Həyatı ==
B. Qodunovun düşmənlərinin başında Ruriklər nəslindən olan Şuyski qardaşları dururdu. Onlar özlərini çarlığın qanuni varisi bilir, Qodunovun hakimiyyətini qanunsuz sayırdılar. Təsadüfi deyil ki, Yalançı Dmitridən sonra hakimiyyətə gələcək Vasili Şuyski Yalançı çara qarşı sui-qəsd ərəfəsində həmfikirlərinə demişdi: -Yalançı Dmitrini ona görə əsil şahzadə kimi qəbul etdim ki, məqsədim Qodunovu yıxmaq idi.
1600-cü ildə Boris Qodunov öldü, Vasili Şuyski (1606-1610) hakimiyyətə gəldi. 1606-cı ilin yayında xolop İvan Bolotnikovun başçılığı altında üsyan baş verdi. Üsyanda xoloplar, kəndlilər, şəhərlilər, kazaklar, xırda qulluqçular iştirak edirdilər. Bolotnikov Moskva yaxınlığında Kolomna kəndinə qədər irəlilədi. Lakin üsyana qoşulmuş zadəganlar xəyanət etdilər, üsyançılar döyüşdə məğlub oldular və Moskvadan Kaluqaya çəkildilər. Oradan Tulaya getdilər, lakin 1607-ci ildə məğlub oldular.
Konstantin Vasilioğlu
Konstantin Konstantin oğlu Vasilioğlu (27.02.1938, indiki Ukrayna Respublikası, Odessa vilayəti, Bolqrad rayonunun Aleksandrovka (Satılık Hacı) kəndi) — Qaqauz şairi.
== Həyatı ==
Şair ilk təhsilini doğulduğu kənddə almışdır. Sonra Ali Pedaqoji Məktəbdə oxumuşdur. Öyrətmənliyi özünə ixtisas seçən şair 1990-cı ildən bu yana Pedaqoji və Psixoloji Elmlər İnstitutunda işləməkdədir. Bədii irsi poeziya və nəsrdən ibarət olan şairin "Sevgilim" adlı şeir kitabı vardır.
Bununla yanaşı, Vasilioğlu qaqauz dərs kitablarının hazırlanmasında da iştirak etmişdir. T. Arnaut yazır:"Gagauz ədəbiyyatına bir yetenekli şair sıfatı ile giren Vasilioğlu eserlerinde sevgi konusunun yanısıra, Bucağın ecelini, halkın çektiği sıkıntıları vb. konuları büyük bir ustalıkla ve incelikle işler. Gagauz şiirine bir de tıpkı D. Karaçoban gibi cümbüşlü tarzı ile okurların dikkatini çekmiştir. Onun duyguları yalın ve herbir insana yakın.
Razumovski Vasili İvanoviç
Vasili İvanoviç Razumovski (rus. Василий Иванович Разумовский; 8 aprel 1857, Yefimovka[d], Buzuluk qəzası[d], Orenburq quberniyası[d], Rusiya imperiyası – 7 aprel 1935, Yessentuki, Stavropol diyarı, Rusiya) — rus cərrahı, 1887-ci ildən Kazan Universitetinin professoru, tibb elmləri doktoru, əmək qəhrəmanı, 150-dən çox elmi işin müəllifi. Razumovski Saratov (1909), Tbilisi (1918) və Bakı (1919) universitetlərinin banilərindən biri olmuş, eləcə də Saratov Universitetinin (1909-1912) və Bakı Universitetinin (1919-1920) ilk rektoru vəzifəsini icra etmişdir. 1920-ci ildən sonra vətəni Kazana qayıdan Razumovski yenidən oradakı universitetdə dərs deməyə başlamış və 1930-cu ildə təqaüdə çıxmışdır.
== Həyatı ==
8 aprel (22 mart) 1857-ci ildə Rusiya imperiyasının Samara quberniyasının Bululukski dairəsinin Yefimovka kəndində doğulmuşdur. İndiki Rusiya Federasiyası Orenburq vilayətinin Kurmanayevski rayonu.
1880-ci ildə İmperiya Kazan Universitetinini bitirmişdir. 1887-ci ildə Kazan universitetinin cərrahiyyə üzrə professoru olmuşdur.
1893-cü ildə professor ilk dəfə olaraq Qafqaz Mineralnıye vodiya (Mədən suları) turist kimi gəlib.
1896-cı ildə kurort rəhbərliyinin xahişi və dəvəti ilə hər yay orada ödənişli əsaslarla cərrah konsultant işləməyə başlamışdır.
Vasili Blajennı kilsəsi
Qalayanı xəndək kənarında yerləşən Müqəddəs Tanrı anasının şəfaəti kafedralı və yaxud Vasili Blajennı kilsəsi (rus. Собор Покрова Пресвятой Богородицы, что на Рву; Собор Василия Блаженного) — Moskvanın mərkəzində, Qırmızı meydanda yerləşən pravoslav kilsəsidir. Böyük İvan Zəng Qülləsi inşa edilənə kimi Moskvanın ən hündür tikilisi olan kilsə, həm də dünyanın ən məşhur memarlıq abidələrindən biridir.
İlkin taxta kilsə Müqəddəs Üçlüyə həsr edildiyindən, hazırkı bina XVII əsrə kimi adətən Müqəddəs Üçlük kilsəsi adlandırılırdı; o, həm də "Yerusəlim kilsəsi" kimi tanınmışdır ki, bu da, kapellalardan birinin ithafı, həmçinin, Moskva və bütün Rusiya patriarxının Palm bazar günü Uspenskiy kafedralından bu kilsəyə "təmtəraqlı keçidlə" gəlməsi ilə əlaqədardır.
Binanın tonqal alovu kimi səmaya yüksələn quruluşunun Rusiya memarlığında analoqu yoxdur. Dmitri Şvidkovski özünün "Rusiya memarlığı və Qərb" adlı əsərində qeyd edir:
Kafedral XVII əsr Rusiya milli memarlığının zirvəsi hesab olunur.
SSRİ-də keçirilən dövlət ateizmi siyasətinin tərkib hissəsi kimi kilsə Rusiya Ortodoks cəmiyyətindən alınmış və 1928-ci ildən Dövlət Tarix Muzeyinin tabeliyinə verilmişdir. 1929-cu ildə sekulyarizasiyası tamamilə başa çatmış bina Rusiya Federasiyasının federal mülkiyyətində qalmaqdadır. 1990-cı ildən etibarən kilsə Moskva Kremli və Qırmızı meydanın tərkib hissəsi kimi UNESCO Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır. Qırmızı meydanda mövqeyi və Kremlə yaxın yerləşməsinə görə kilsə bəzən səhvən Moskva Kremlinin tərkib hissəsi kimi qəbul edilir.
