Dağınıq skleroz
Dağınıq skleroz (lat. sclerosis disseminata) — sinir sisteminin iltihabi xəstəliyi olub , baş və onurğa beynində sinir hüceyrələrinin örtük qişasının zədələnməsi ilə müşahidə olunur. Bu zədələnmə sinir sistemi hissələri arasında əlaqəni pozur və bunun nəticəsində bir sıra simptom və sindromlar yaranır.
Dağınıq skleroz xronik, vaxtaşırı kəskinləşmə ilə keçən və pasiyentlərin müxtəlif dərəcədə əlilliyinə səbəb olan xəstəlikdir. Xəstəliyin başlanmasından 20 il sonra xəstələrin 60%-i sərbəst hərəkət edə bilmir. Çox hallarda xəstəlik ömrün uzunluğuna o qədər də təsir etmir, lakin nadir hallarda xəstəlik çox sürətlə irəliləyir.
Klinik müayinələr göstərir ki, xəstələrin MSS-də zədələnmələr əmələ gəlir və bu zədələnmələr zaman keçdikcə səpələnir. Zədələr ocaqlarda olan iltihabi proses nəticəsində yaranan çapıqlardır. Diaqnozun təsdiqlənməsi üçün yeganə bir patoqnomonik test mövcud deyil və xəstənin sağlığında çox nadir hallarda onu təsdiq edən histoloji müayinə mümkün olur.
== Epidemiologiya ==
DS-nin yayılmasında coğrafi amillərlə (iqlim) yanaşı sosialiqtisadi, ekoloji və etnoqrafik amillər, xüsusən əhali tərəfindən istifadə edilən qida məhsulları da müəyyən əhəmiyyət kəsb edə bilər.
Dağınıq suincilosu
Gövdəsi 150 sm-ə qədər uzunluqda, nazik, çılpaq olan çoxillik ot bitkisidir.
== Yarpaq ==
Yarpaqları açıq-yaşıl rənglidir, nazikdir; yarpaq ayasının uzunluğu 3–4 sm-dir, üçqat-üç hissəyə bölünmüş tükşəkilli payları vardır.
== Çiçək ==
Çiçəklərinin diametri 8–10 mm-dir. Çiçək saplağı yarpaqlardan uzun və ya ona bərabərdir. Ləçəkləri əksinəyumurta-şəkillidir, ağ rənglidir, demək olar ki, kasa
yarpaqlarından iki dəfə uzundur.
== Meyvə ==
Meyvələrinin sayı 15–30 ədəddir, yuxarı hissədə bozumtul-cod tüklüdür.
== Çiçəkləməsi ==
Aprel
== Meyvə verməsi ==
Aprel-İyul
== Azərbaycanda yayılması ==
BQ (Quba), BQ şərq, Kür-Araz oval., Kür düz., KQ şimal, KQ mərkəzi, Nax. dağ., Lənk. Oval. Ovalıqdan yuxarı dağ qurşağına qədər.
Dağınıqcətirli dovşanalması
Dağınıqcətirli dovşanalması (lat. Cotoneaster pannosus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Vətəni Cənubi-Şərqi Çindir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 1-2 m olan, sıxbudaqlı, dağınıq çətirli koldur. Yarpaqları kiçik, dairəvi, iti ucludur, kənarları azca dişlidir, qalın, səthi parlaqdır. Çiçəkləri xırdadır, qalxanvari salxımlarda yerləşir. May ayında çiçəkləyir, meyvələri sentyabr-oktyabrda yetişir.
== Ekologiyası ==
Abşeronun torpaq-iqlim şəraitinə davamlıdır.
== Azərbaycanda yayılması ==
Abşeron şəraitinə davamlıdır.
== İstifadəsi ==
Çiçəkləmə və meyvəvermə vaxtı dekorativ görünür.
Göyəzən dağında Yeddibürclü qala
Yeddibürclü qala — Qazax rayonu ərazisindəki Göyəzən dağınin ətəyində yerləşən qala.
İstehkam dağın sıldırım hissəsinə söykənərək yerli daşdan hörülmüş enli divarlara malikdir. Qala divarında yeddi bürc vardır, ona görə də ona yeddibürclü qala da deyirlər. Divarları və bəzi bürcləri yaxşı qalmışdır. Giriş hissəsi iki bürcün arasında cənub hissədə yerləşmişdir. Qalanın içində müxtəlif təyinatlı tikili qalıqları və su toplamaq üçün qurğular mövcuddur. Qalanın VIII əsrin ortalarında ərəblər, XIII əsrdə isə monqollar tərəfindən tar-mar edildiyi söylənir. Ətrafda qazıntı işləri aparılmışdır.
Dağıntı Axınından Dağılmış Evlərin Memorial Parkı
Dağıntı Axınından Dağılmış Evlərin Memorial Parkı (土石流被災家屋保存公園, Dosekiryu Hisay Kaoku Hozen Koen) – Yaponiyanın Naqasaki prefekturasının Minamişimabara şəhərində yerləşən memorial park. 1991-ci ildə Unzen vulkanının püskürməsi hadisəsinə həsr olunmuşdur.
== Tarixi ==
1991-ci ilin iyununda Minamişimabara şəhərinin yaxınlığında yerləşən Unzen vulkanı püskürmüş və piroklastik axına səbəb olmuşdur. Nəticədə, 43 nəfər ölmüş və şəhərdəki bir çox tikili dağıntıların altında qalmışdır.
Faciəni yad etmək üçün dağıntıların altında qalmış bəzi evlər qorunub saxlanmasına və memorial parkın yaradılmasına qərar verilmişdir. Parkın yaradılması barədə qərar 24 mart 1999-cu ildə verilmiş və park 1 aprel 1999-cu ildə yaradılmışdır.
== Xüsusiyyətlər ==
Memorial park açılanda oraya 11 tikili daxil idi (3-ü çadır strukturunun içərisində, qalanları çöldə). Lakin həmin tikililərdən 2-si istismar müddətini keçib ziyarətçilər üçün potensial təhlükə yaratdığı üçün 2021-ci ilin dekabrında sökülmüşdür. Parkdakı evlərdən ancaq birinin yeri əvvəlki yerindən fərqlidir. Evlər orta hesabla yerin 2,7 metr dərinliyinə batmışdır.
Böyük Şərqi Yaponiya Zəlzələsinin Dağıntıları Kesennuma Şəhər Memorial Muzeyi
Böyük Şərqi Yaponiya Zəlzələsinin Dağıntıları Kesennuma Şəhər Memorial Muzeyi (気仙沼市東日本大震災遺構・伝承館) – Yaponiyanın Miyaqi prefekturasının Kesennuma şəhərində yerləşən muzey. 2011-ci ilin martında Yaponiyada baş vermiş Tohoku zəlzələsi və sunamisinin səbəb olduğu dağıntılara həsr olunmuşdur.
== Tarixi ==
Muzeyin rəsmi açılışı 10 mart 2019-cu ildə baş tutmuşdur. Fəaliyyətinin ilk bir ili ərazində 100.000-ə yaxın ziyarətçi qəbul etmişdir.
== Xüsusiyyətlər ==
Muzey keçmiş Kesennuma Koyo liseyinin dördmərtəbəli binasının ərazisində yerləşir. 2011-ci ildə baş vermiş Tohoku zəlzələsi və sunamisi zamanı liseyin 170 şagirdi təxliyə edilmişdir. Zərər görmüş lisey və ətrafındakı digər tikililərin mühafizə olunmuş dağıntıları muzeyin əsasını təşkil edir. Muzey fəlakətin səbəb olduğu dağıntıları nümayiş etdirmək məqsədini daşıyır.
Muzeyin dağıntılar sahəsində heç bir işçi yoxdur və heç bir şeyə toxunulmayıb. Otaqların şüşəsi sındığı üçün interyeri xarici təsirlərdən qoruyan heç bir vasitə yoxdur.
Fuci dağının 100 görünüşü (hekayə)
Fuci dağının 100 görünüşü (富嶽百景, Fuqaku Hyakkey) – Yaponiya yazıçısı Osamu Dazai tərəfindən yazılmış, 1939-cu ildə nəşr olunmuş avtobioqrafik hekayə.
== Məzmun ==
Hekayə protaqonistin (yazıçının özünə əsaslanıb) 1938-ci ilin payızında yaşadığı təcrübələri təsvir edir. Onun Fuci dağı barədə təəssüratları mənfidir və gözəlliyinin şişirdilmiş olduğunu düşünür, hətta Fuci dağının Tokiodan olan mənzərəsinin çirkin olduğunu bildirir və Utaqava Hiroşiqenin Fuci təsvirlərinin yanlış olduğunu hesab edir.
Yazıçı bu zehniyyətdən qurtulmaq üçün Fuci dağının gözəl mənzərəsi ilə tanınan Misaka keçidinə səyahət edir və burada dostu Masuci İbuse ilə görüşür. İbuse burada yeni əsərlər yazmaqla məşğuldur. Ailəsi yazıçı üçün evlilik təşkil etdiyi üçün Masuci onu Kofuya apararaq qızla tanış edir. Fuci dağının Kofudakı mənzərəsindən təsirlənən yazıçı qızla evlənməyə razı olur, daha sonra Misakaya qayıdır.
Yazıçı vaxtının çoxunu Misaka yerləşən çay evində keçirir, Fuci dağını seyr etməyə gələn turistlərə kinayə ilə yanaşır. Onun Fuci dağı haqqında fikirləri mənfi olsa da, burada vaxt keçirdikcə və Fuci dağının mənzərəsini seyr etdikcə fikri dəyişməyə başlayır. O, Misakadan Kofuya yolda düşməyə hazırlaşarkən yolda iki gənc qızla rastlaşır.
Fuci dağının sudakı əksi
Baş-ayaq Fuci (逆さ富士, Sakasa Fuci) – Fuci dağının mənzərələrindən biri. Fuci dağının sudakı simmetrik əksini bildirir.
== Haqqında ==
Fuci dağının tərsinə görünüşü qədim zamanlardan etibarən yaponlar tərəfindən sevilmişdir. Edo dövründə Katsuşika Hokusay çəkdiyi "Fuci dağının 36 görünüşü" seriyasına daxil olan bir əsərdə Fuci dağının Kavaquçi gölündəki əksini təsvir etmişdir.
Müasir dövrdə fotoqraf Koyo Okada 1935-ci ildə Fuci dağının Motosu gölündəki əksini çəkmişdir. Onun bu fotosu 1938-ci ildə 1000 və 5000 yenlik əsginaslarda öz əksini tapmışdır. Yaponiya yazıçısı Osamu Dazai 1939-cu ildə yazdığı "Fuci dağının 100 görünüşü" əsərində Misaka keçidində baş-ayaq Fuci dağını təsvir etmişdir.
Baş-ayaq Fucini ən çox Yamanaşi prefekturası tərəfdən görmək mümkündür, çünki dağın bu regiona düşən ətəyində bir göl və gölməçə yerləşir. Şizuoka prefekturasında yerləşən Fuci Dağı Dünya İrsi Mərkəzinin binası baş-ayaq Fuci əsasında dizayn olunmuşdur. Belə ki, bina elə dizayn olunmuşdur ki, qarşısındakı su kütləsindəki binanın əksi Fuci dağını xatırladır.
Dağınıqçiçək çölnanəsi
Dağınıqçiçək çölnanəsi (lat. Satureja hortensis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin çölnanəsi cinsinə aid bitki növü.
== Yayılması ==
Cənubi Avropa, Krım, Türkiyə, Orta Asiyada yayılıb.
Çınqıllı, daşlı yamaclarda, qayalarda bitir. Bağ və bostanlarda çoxaldılır, bəzən isə yabanılaşır və alaq otu kimi bitir.
