* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. Hündür yer, hündürlük; kiçicik dağ. Səpir qarı ağaclara, kollara; Dərələrə, təpələrə, yollara. A.Səhhət. Camaatın yarısı çıxmışdı kəndin kənarına və təpələrə dırmaşıb boyluyurdular ki, görsünlər gəlirmi naçalnik. C.Məmmədquluzadə. 2. Bir şeyin ən yuxarı hissəsi, başı, zirvəsi. Dağın təpəsi. Yamacın təpəsi. Qüllənin təpəsinə çıxmaq. – Qocaman bir dağın təpəsinə dırmaşdıq. A.Şaiq. [Kamal] saatlarla gözünü qarlı dağların təpəsinə zilləyib onları seyr etməkdən doymazdı. M.Rzaquluzadə. 3. Qalaq, taya. Ot təpəsi. Saman təpəsi. 4. İnsan və heyvan başının ən üst hissəsi; kəllə, baş. Qoyunun təpəsinə damğa vurmaq. – [Məmur:] Qılıncı xainin təpəsinə çal. M.Rahim. // Papağın üst tərəfi, üstü. Papağın təpəsi məxmərdəndir. – [Hüseynəli əmi] əlini aparıb börkünün təpəsindən bir parça qov çıxardı. M.S.Ordubadi. ◊ Təpədən-dırnağa qədər – başdan-ayağa (qədər). [Sara xanım] hamamdan qayıdanda da təpədən-dırnağa qədər qara çarşaba bürünərdi. Qantəmir. İyirmi beş yaşlı bu cavan oğlan; Təpədən-dırnağa nəğməydi ancaq. B.Vahabzadə. Təpədən-dırnağa qədər süzmək – bax başdan-ayağa süzmək (“başdan-ayağa”da). İskəndər Quliyev döyüşçünü bir də təpədən-dırnağa qədər süzdü. Ə.Vəliyev. Təpəsi üstə – başaşağı, kəlləmayallaq. [Əhməd:] Bir badalaq lazımdır, özü də çox balaca, təpəsi üstə dəysin yerə, beyni burnundan gəlsin… N.Vəzirov. Təpəsi üstə gəlmək – 1) başaşağı gəlmək, kəlləmayallaq yıxılmaq. Uşaq məhəccərə dırmaşanda təpəsi üstə yerə gəlib. Mir Cəlal; 2) məc. tez və həvəslə gəlmək, o saat gəlmək. [Yədulla xan:] Naməni elə yazmışam ki, Mirzə Valeh təpəsi üstə gələr. S.Rəhimov. Telli xalaya xəbər gedən kimi təpəsi üstə gəldi. Mir Cəlal.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / təpə2 nisbi yüksəkliyi 200 m-dən çox olmayan nisbətən maili (30º-dən az), adətən çimli yamaclı, dairəvi zirvəli və ətəyi zəif təzahür edən müsbət relyef forması. Р–холм hill, hillock
Geomorfoloji̇ termi̇nləri̇n i̇zahli lüğəti̇ / təpə1 Top sözü ilə qohumdur. Yumruluq əlaməti əsas götürülüb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / təpə4 1. TƏPƏ Xəstə üçün təpəsində qar olur; Hər cür çiçək açır laləzar olur... (Aşıq Ələsgər); BAŞ Elə ki çən gəldi qaraldı qaşı; Dumana qərq oldu dağların başı (Aşıq Ələsgər); KƏLLƏ Ay get-gedə qarşıdakı uca dağın kəlləsinə sancılıb gizlənməyə başlayırdı (H.Nəzərli); TƏLL (arx.) [Cəfərqulu xan:] Qardaş, buyur bu təllin üstünə çıx (Ə.Haqverdiyev); ZİRVƏ Dağsan ucadan-uca; Qartallar uça-uça; Süzüb zirvənə qonmaz (M.Rahim); PİK (coğr.) (sivriuclu dağ zirvəsi). 2. təpə bax baş 1
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / təpə1 TƏPƏ – DÜZ Düzlər naxırlı, təpələr, yamaclar sürülüydü (M.Süleymanlı). TƏPƏ – DÜZƏNLİK Xülasə, səhərin açılması ilə təpələr və düzənliklər, otlaqlar və çəmənliklər, bir-birindən seçilməyə başladı (M.Talıbov).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / təpə1 1. темя, макушка; 2. холм, пригорок, горка, сопка; 3. высь, вершина, верхушка;
Azərbaycanca-rusca lüğət / təpə2 I сущ. 1. холм, бугор, горка. Təpələr silsiləsi гряда холмов, təpənin döşü склон холма, təpənin ətəyi подошва холма, təpəni aşmaq перевалить холм, təpəyə çıxmaq подняться на холм 2. верхушка (самая верхняя часть чего-л.). Ağacın təpəsi верхушка дерева 3. макушка: 1) верхняя оконечность, вершина чего-л. Dağın təpəsi макушка горы, günbəzin təpəsi макушка купола 2) самая верхняя, выпуклая часть головы 4. высота, возвышенность. воен. Təpəni əldə saxlamaq удержать высоту, təpəni müdafiə etmək защищать высоту; Colan təpələri геогр. Голанские высоты (в Сирии) 5. разг. голова человека и животного. Təpəsinə vurmaq ударить по голове 6. темя (верхняя часть головы от макушки до лба) 7. верх (верхняя часть чего-л.). Papağın təpəsi верх шапки 8. мат. вершина. Üçbucağın təpəsi вершина треугольника, bucaqların ortaq təpəsi общая вершина углов II прил. 1. теменной. мед. Təpə dəliyi теменное отверстие, təpə gözü теменной глаз, təpə sümüyü теменная кость, təpə üzvü теменной орган 2. верхушечный. бот. Təpə çiçəyi верхушечный цветок, təpə tumurcuğu верхушечная почка 3. вершинный. геол. Təpə qalxancığı вершинный щиток ◊ təpəsi üstə yıxılmaq упасть вниз головой; təpəsi üstə gəlmək прибежать (быстро и торопливо прийти). Eşidən kimi təpəsi üstə gəldi как только узнал, сразу прибежал; təpədən dırnağacan (dırnağa qədər) с головы до ног, от головы до пят, до кончиков ногтей. Təpədən dırnağadək süzmək смерить взглядом с головы до ног; təpədən dırnağa qara geyinmək одеться во всё черное; təpədən dırnağadək silahlanmaq вооружиться до зубов; təpəmdən tüstü çıxdı меня бросило в жар; təpəsinə dəysin: 1) к чёрту, ко всем чертям 2) ни к чёрту (не годится); təpəsində qoz sındırmaq держать в ежовых рукавицах, поедом есть кого; təpəsinə vurmaq, təpəsinə çırpmaq: 1) попрекать, попрекнуть чем-л. 2) не принять, вернуть какое-л. подношение; qan vurdu təpəmə кровь ударила (бросилась) мне в голову; təpəsinə çıxmaq kimin лезть на голову к ому
Azərbaycanca-rusca lüğət / təpə1 i. 1. top of the head, crown; 2. anat. sinciput; 3. hill; knoll, hillock; ~dən dırnağa qədər ≅ from head to foot
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / təpə1 is. colline f, butte f, côteau m ; anat. ocsciput m ; sommet m, haut m ; tête f ; ~dən dırnağa qədər des pieds à la tête ; de pied en cape
Azərbaycanca-fransızca lüğət / təpə1 сущ. 1. ппел; кӀунтӀ; кьакьан чка; гъвечӀи дагъ; 2. кӀукӀ, кьил, кукӀуш; dağın təpəsi дагъдин кӀукӀ; 3. марк; ot təpəsi векьин марк; 4. кьил, келле, кук, кичегь; // винел пад, кӀукӀ (бармакдин); ** təpədən-dırnağa (qədər) кьилелай кӀвачел кьван, кьиляй-кьилиз; təpədən-dırnağa qədər süzmək кил. başdan-ayağa (başdan-ayağa süzmək); təpəsi üstə кьилихъди, кукухъди; təpəsi üstə gəlmək а) кьилихъди фин, кукухъди фин; б) пер. фад, тадиз, гьевесдалди, гьасятда атун.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / təpə(Cəlilabad) məc. 1. nişanə; 2. sərhəd ◊ Təpə qoymağ (Cəlilabad) – məc. nişanə qoymaq, mərz çəkmək, sərhəd qoymaq. – Gəldi təpə qoydi ki, bıra mənimdü
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.