* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. Azyaşlı oğlan, ya qız; çocuq. Uşaqlar üçün kitab. Uşaqların tərbiyəsi. – Şerə başlarkən uşaqdım, dostlar! S.Rüstəm. Uşaqlar çox vaxt qolsuz bir köynəklə yaşıl ot üstündə ayaqyalın gəzirlər. Mir Cəlal. // Cavan, gənc (oğlan, ya qız). İnad uşaq. Cəsarətli uşaq. Yaxşı uşaqdır. Tərbiyəli uşaqdır. 2. Oğlan, ya qız (körpə, bala). Südəmər uşaq. Doğulan uşaq oğlandır. Əkiz uşaqlar. – …Sürəyya uşaq doğarkən vəfat etdi. S.S.Axundov. □ Uşağı olmaq – övladı olmaq, uşaq doğmaq (oğlan, ya qız). Uşağı olmamaq – sonsuz, övladı olmayan adam haqqında. Aşıq Cünun bilirdi ki, Koroğlunun uşağı olmur. “Koroğlu”. Əsmərin uşağı olmurdu. S.Hüseyn. 3. məc. Müqayisə, bənzətmə məqamında. Uşaq kimi hərəkət etmək. Havaxta qədər belə uşaq olacaqsan? – [Sultan bəy:] Uşaq ki deyilsən, hər bir şeyi bilirsən, anlayırsan. Ü.Hacıbəyov. [Hümmət:] Ay Qara Yusif, ay eloğlu, sən də belə? Əyə, sən də uşaq kimi danışdın? B.Bayramov. ◊ Uşaq bağçası – məktəbəqədər yaşlı uşaqlar üçün tərbiyə müəssisəsi. Uşaq evi – ata-anaları olmayan uşaqlar üçün internatı olan təlim və tərbiyə müəssisəsi. [Seryoja:] Deyirlər ki, 1941-ci ilin dekabrında məni uşaq evinə vermişlər. Z.Xəlil. Uşaq kimi baxmaq (bəsləmək) – əzizləmək, çox sevmək, göz bəbəyi kimi qorumaq, başına-ayağına keçmək. [Qulu:] Xədicə xanım, görünür, Yusif bəyi çox istəyir. Onu lap uşaq kimi bəsləyir. N.Nərimanov. Uşaq şəhərciyi – uşaqlar üçün sağlamlaşdırma və tərbiyə müəssisəsi (bağlarda, parklarda və s.-də). Uşaqların anası evf. – arvad, zövcə. Gördüm uşaqların anası öz-özünə mırtdanır. C.Məmmədquluzadə. Qurban Molla Fərzəliyə bir az da yaxınlaşdı. Gizli bir söz söyləyirmiş kimi fısıldayaraq: – Molla, əvvəlcə məndən uşaqların anasına salam yaz, – dedi. Uşaqların atası evf. – ər, kişi.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / uşaq3 18 yaşına (yetkinlik yaşına) çatmayan və tam fəaliyyət qabiliyyəti əldə etməyən şəxs
Terminlər lüğəti / uşaq1 Feildən əmələ gəlib. “Qədim türk lüğəti” kitabında uv (измельчать), uvşaq (маленький) kəlmələri var. Çağdaş türkmən dilində uşamaq feili (мельчать), uşaq sözü isə мелький mənasında işlədilir. Ufaq formasında da (ufaqdır uşağım...) rast gəlinir. Deməli, söz ovmaq (xırdalamaq) feilinin inkişafı sayəsində uşaq şəklinə gəlib çıxmışdır. Üyütmək feili də həmin sözlə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / uşaq3 UŞAQ Uşaqların hay-harayı bir-birinə qarışdı (B.Bayramov); BALA Bala baldan şirindir (Ata. sözü); ÇOCUQ (köhn.) Müəllim vicdanlı adamdı. O, Çocuqların evinə gedir, ailə vəziyyəti ilə tanış olurdu (M.Hüseyn); TİFİL [Gülsüm:] Bəs o tifillər cəbhədə necə vuruşurlar? (X.Hasilova); VƏLƏD (köhn.) Hatəm xan: Pis vələdin üzü qara olsun, dillənə bilmirəm! (S.Rəhimov); ÇAĞA (bax), KÖRPƏ (bax), ÖVLAD (bax).
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / uşaq1 UŞAQ – BÖYÜK Uşaq, böyük hamı bir-birinə qarışmışdı (Mir Cəlal).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / uşaq2 I сущ. ребёнок: 1) маленький мальчик или девочка. O, hələ uşaq ikən valideynlərini itiribdir он ещё ребёнком лишился родителей 2) о наивном, неопытном человеке; дитя. Uşaq kimi hərəkət etmək поступить как ребёнок 3) сын или дочь (до отроческого возраста). Südəmər uşaq грудной ребёнок, sağlam uşaq здоровый ребёнок, tərbiyəli uşaq воспитанный ребёнок, ərköyün uşaq избалованный ребёнок, birinci nikahdan olan uşaq ребёнок от первого брака, ailədə yeganə uşaq единственный ребёнок в семье, biryaşlı uşaq годовалый ребёнок, uşaq artıq yeriyir ребёнок уже ходит, uşağa baxmaq смотреть за ребёнком; мн. ч. uşaqlar: 1. ребята: 1) дети 2) разг. молодые люди, парни. getdik, uşaqlar! пошли, ребята!, uşaqlar, səs salmayın! ребята, не шумите!, mənim yol yoldaşlarım yaxşı uşaqlar çıxdılar мои спутники оказались хорошими ребятами 2. дети: 1) малолетние. Kənd uşaqları деревенские дети, şəhər uşaqları городские дети, qabiliyyatli uşaqlır способные дети, uşaqlar üçün kitablar книги для детей, uşaqlarla görüş встреча с детьми, uşaqlara dövlət qayğısı государственная забота о детях, uşaqların təlim və tərbiyəsi обучение и воспитание детей 2) сыновья или дочери (независимо от возраста: сын и дочь, двое сыновей, две дочери и т.д.). Öz uşaqları kimin свои (собственные) дети чьи, uşaqlar böyüyür дети растут, uşaqlar artıq məktəbə gedir дети уже ходят в школу, onların uşaqlarının hamısı ali təhsillidir все их дети с высшим образованием II прил. детский: 1. принадлежащий детям или свойственный им; такой, как у детей. Uşaq gözləri детские глаза, uşaq əlləri детские руки, uşaq üzü (sifəti) детское лицо, uşaq səsi детский голос (ребячий голос), uşaq şıltaqlığı детские шалости; uşaq xətti детский почерк 2. относящийся к детям, связанный с ними. Uşaq psixologiyası детская психология, uşaq əməyi детский труд, uşaq yaradıcılığı детское творчество, uşaq oyunları детские игры, uşaq xəstəlikləri детские болезни, uşaq ölümü faizi детская смертность 3. предназначенный для детей. Uşaq poliklinikası детская поликлиника, uşaq xəstəxanası детская больница, uşaq həkimi детский врач (педиатр), uşaq ədəbiyyatı детская литература, uşaq filmləri детские фильмы, uşaq idman məktəbi детская спортивная школа, uşaq paltarı детская одежда, uşaq ayaqqabısı детская обувь 4. устроенный, организованный для детей. Uşaq tamaşaları детские спектакли, uşaq televiziya verilişləri детские телепередачи 5. создающий исключительно для детей. Uşaq yazıçısı детский писатель, uşaq bəstəkarı детский композитор 6. не свойственный взрослому, незрелый, наивный; ребяческий, ребячий (о взрослых). Uşaq öyüncəkliyi ilə с ребячьим самохвальством, uşaq mülahizəsi (mühakiməsi) ребяческое суждение, uşaq düşüncəsi детское (ребяческое) рассуждение, uşaq davranışı детское поведение, uşaq hərəkəti детская (ребяческая) выходка, uşaq sualları детские вопросы, uşaq cavabı детский ответ ◊ uşaq bağçası детский сад (воспитательное учреждение для детей дошкольного возраста); uşaq evi детский дом, детдом (учебно-воспитательное учреждение с интернатом для детей, не имеющих родителей); uşaq şəhərciyi детский городок (оздоровительно-воспитательное учреждение для детей в садах, в парках и т.п.); uşaq oyuncağı детские игрушки (о ч ём-л. несерьёзном, не заслуживающем внимания); uşaqların anası мать моих детей (муж о жене), uşaqların atası отец моих детей (жена о муже); uşağı olmaq: 1) родить ребёнка; родиться ребёнку 2) иметь ребёнка (детей); uşağı olmamaq не иметь детей, быть бездетным (бездетной); uşağa qalmaq беременеть, забеременеть; uşaq salıb kim был выкидыш у кого (выкинула ребёнка кто); uşaqla uşaqdır, böyüklə-böyük с детьми ребёнок, с взрослыми – взрослый (о человеке с добрым, хорошим характером, о простом человеке)
Azərbaycanca-rusca lüğət / uşaq1 I. i. child*, (körpə) baby; infant; small child*; d.d. kiddy; ~lar children; (balalar) kids, little ones, babies; (oğlanlar) lads, boys; oğlan uşağı boy; qız uşağı girl; ölü doğulmuş ~ still-born child*; ~ salmaq to have* an abortion / a miscarriage; uşağa qalmaq to conceive a child; to become* pregnant; uşağı olmaq 1) to have* a child; 2) to give* birth to a child; to be* childish; to play the baby; O, artıq uşaq deyil He is no longer a child II. s. child’s, children’s (uşağa xas) infantile; childish; ~ hərəkəti childish behaviour; ~ ədəbiyyatı children’s literature (reading); ~ vaqonu a children’s carriage; ana və ~ otağı (vağzalda və s.) mother-and-child room; ~ filmi children’s film; ~ mahnıları nursery rhymes; ~ oyunları childish sports, children’s games; ~ oyunu məc. child’s play; ~ xəstəliyi children’s disease; ~ həkimi children’s doctor; ~ arabası amer. baby buggy / stroller
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / uşaq1 1) is. enfant m, f ; bébé m ; ~ salmaq avorter vi ; faire une fausse couche ; ~ğa qalmaq devenir vi (ê) enceinte (və ya grosse) ; ~ doğmaq enfanter vt ; mettre vt au monde ; accoucher vi de. . . ; 2) sif. d’enfant, enfantin, -e
Azərbaycanca-fransızca lüğət / uşaq1 сущ. 1. аял (руш ва я гада); südəmər uşaq некӀедихъ галай аял, бицӀек аял; ekiz uşaqlar кьветхвер аялар; uşağı olmaq аял хьун, эвлед хьун, аял хун (руш ва я гада); uşağı olmamaq аял тахьун, эвлед тахьун, сивинсуз хьун; 2. аял (тӀимил яшар авай, кӀаркӀачӀ, жегьил руш ва я гада); uşaqlar üçün kitab аялар патал улуб; uşağı buyur, dalınca yüyür. Ata. sözü аял ракъурна жув адан гуьгъуьниз алад; ** uşaq bağçası аялрин бахча (школадиз фидай вахт тахьанвай гъвечӀи аялар тербияламишдай чка); uşaq evi аялрин кӀвал (диде-буба авачир аялар хуьдай ва тербия ийидай чка); uşaq kimi baxmaq (bəsləmək) аялдиз хьиз килигун, аял хьиз хуьн, вилин нини хьиз хуьн, къилел-кӀвачел элкъуьн, кинар авун, гзаф кӀан хьун; uşaqların anası эвф. аялрин диде, паб; uşaqların atası эвф. аялрин буба, гъуьл, итим.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / uşaq