* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2002 | •••••••••••••• | 61.67 |
2003 | •••••••••••••••••••• | 89.76 |
2004 | ••••••••••••••••• | 76.81 |
2005 | ••••••••••••••• | 68.83 |
2006 | •••••••••••••• | 64.42 |
2007 | •••••••••••••••• | 74.00 |
2008 | •••••••••••• | 53.84 |
2009 | •••••••••••••••• | 73.75 |
2010 | ••••••••••••••• | 69.99 |
2011 | •••••••••••••••••• | 83.47 |
2012 | •••••••••••••••• | 70.82 |
2013 | •••••••••••••••••••• | 93.94 |
2014 | ••••••••••••• | 58.18 |
2015 | ••••••••• | 37.94 |
2016 | ••••••••••• | 50.50 |
2017 | •••••••••••• | 52.03 |
2018 | ••••••• | 32.66 |
2019 | •••••••••••••••• | 71.77 |
2020 | •••••••••• | 44.42 |
1 is. 1. İnsanda qan dövranının, döş boşluğunun sol tərəfində yerləşən əzələli kisə şəklində mərkəzi orqanı; qəlb. Ürəyin döyünməsi. Ürək xəstəliyi. // Döşün qol tərəfində həmin orqanın üstündəki yer. Ürəyini tutmaq. – Bibixanım əlini ürəyinin üstünə qoydu… B.Bayramov. 2. məc. Həmin orqan insanın hiss, həyəcan, əhvali-ruhiyyə, təəssürat simvolu kimi. Adamın ürəyi sevinir. Ürəyini həyəcanlandırmaq. Ürəyim sakit deyil. – [Sultan bəy:] Yaxşı, yaxşı, naz eləmə, bilirəm ki, ürəyində sevinirsən. Ü.Hacıbəyov. Ailədə ünsiyyət artıran, ürəkdə munis duyğular oyadan belə axşamlardan sonra yuxu nə qədər şirin olardı. M.İbrahimov. // məc. Bu orqan həssaslıq, xeyirxahlıq simvolu kimi. Ürəyi olmayan adamlar onu başa düşə bilməzlər. // Həmin orqan məhəbbət, sevgi, eşq, vurğunluq, qəlbən bağlılıq kimi (bu mənada əsasən “qəlb” sözü işlənir). 3. məc. bax qəlb2 2-ci mənada. [Fitnə:] Bu, elin öz istəyidir; El dövlətin ürəyidir. A.Şaiq. 4. məc. Cəsarət, hünər. Gecə ikən bir qadının təkbaşına ormana getməsi böyük bir ürək və cəsarət istər. S.Hüseyn. 5. Ürəyindən şəklində zərf – istədiyi kimi, arzusuna müvafiq olaraq, arzuladığı kimi. [Hacı Hüseyn İslamın] lap ürəyindən danışmışdı. S.Hüseyn. 6. Ürəklə şəklində zərf – 1) qorxmadan, çəkinmədən, ehtiyat etmədən, hünərlə, cəsarətlə. Ürəklə vuruşmaq. – Şahmar ürəklə dilləndi. B.Bayramov; 2) həvəslə, ürəkdən, can və könüldən. Çox məclis qurmuşam ağ bulağında; Ürəklə danışıb gülmüşəm, dağlar! Aşıq Şəmşir. ◊ Ürək ağrısı (yanğısı) ilə – bax ürəkağrısı. O – ürək yanğısı, göz yaşları, bir çəngə bulud; Oyadıb yaddaşı, vicdanı utandırdı muğam. B.Vahabzadə. Ürək bağlamaq – qəlbini bağlamaq, qəlbən bağlanmaq. Yoldaşına ürək bağlamaq. Ürək bulandırmaq – nifrət hissi oyatmaq, iyrəndirmək. Hələ şəhərlərdə nişanələr var; Ürək bulandıran əfsanələr var. M.Müşfiq. Ürək çırpıntısı ilə – ürəyi çırpına-çırpına, intizarla, narahatlıqla. Sözün yerinə düşdüyünə sevinən Tükəzban xala, ürək çırpıntısı ilə Muradovun cavabını gözlədi. İ.Şıxlı. Ürək dostu (yoldaşı) – ən yaxın dost, yoldaş, sirdaş. Dostun bir tək dostu ol; Arxa-dirək dostu ol; Dost deyib, dost olanda; Söz yox, ürək dostu ol. (Bayatı). Ürək eləmək – bir işi görməyə cürət etmək, cəsarətlənmək, ürəklənmək. Nə mən ürək edirəm, yazım ona bir kağız; Nə də mənə yazmayır o şən, o mehriban qız. Ə.Cəmil. Ürək eləməmək – cəsarət eləməmək, ürəklənməmək. O qədər adamdan heç kəs cınqırını çıxartmağa da ürək eləməsin?! Ə.Əbülhəsən. Ürək qızdırmaq – inanmaq, etibar etmək, qızmaq. Ona ürək qızdırmaq olmaz. – [Rüstəm kişi] Yarməmməd hadisəsindən sonra Salman və Lal Hüseynə ürək qızdıra bilmirdi. M.İbrahimov. [Gövhər xanım:] Tanımadığım, bilmədiyim adama necə ürək qızdırım? İ.Hüseynov. Ürək qoymamaq – bax ürəyini yarmaq. Öpdülər Osmanı qaçaqlar təktək; Dedilər: – Qoymadın sən bizdə ürək! H.K.Sanılı. Ürək sındırmaq – ürəyinə toxunmaq, qəlbinə toxunmaq, özündən incitmək. Özgə qismətinə göz də dikmədim; Ürək sındırmadım, qəlb incitmədim. B.Vahabzadə. Ürək vermək – 1) ürəkləndirmək, cəsarətləndirmək, bir işə ruhlandırmaq. Arabir Nəbi yoldaşlarına ürək vermək üçün nərə çəkir. “Qaçaq Nəbi”. [Sərvinaz:] Toyuq ölsə bir çəngə tükdür, dəvə ölsə dərisi bir yükdür, – deyə, öz-özünə ürək verdi. B.Bayramov; 2) sevmək, məhəbbət yetirmək. [Rövşən:] Xanım, mənim sevgilim vardır. Mən onunla əhd-peyman eləmişəm ki, bir özgəsinə ürək verməyəm. (Nağıl). Ürək yandırmaq – bax can yandırmaq (“can”da). İşə ürək yandırmaq. – [Kələntər Rüstəmə:] Hərəsi bir dərədən gəlib. Muğana nə ürək yandıracaqlar… M.İbrahimov. Ürək yanğısı ilə – bax ürək ağrısı ilə. Katib … ürək yanğısı ilə davam etdi. B.Bayramov. Ürəkdən tikan çıxar(t)maq – birinin qisasını başqasından almaq. Ürəklərini boşaltmaq – öz kədərlərini, həyəcanlarını, hisslərini bir-birinə danışmaq. Ürəyə işləmək – təsir etmək, təsirləndirmək. Nənənin ürəyə işləyən sözlərinin müqabilində Cəmil də doluxsundu. S.Rəhimov. Ürəyi açılmaq – qəmdən, kədərdən qurtarıb sevinməyə başlamaq, kefi açılmaq. [Sara Əbdülə:] Zəhmət də olsa, lütf edib, məni pəncərənin qabağına aparın, bir az [xanəndəyə] qulaq asım, ürəyim açılsın. C.Cabbarlı. [Tükəzban:] O zamanlar adamın ürəyi açılmır, üzü gülmürdü. M.Hüseyn. Ürəyi ağrımaq məc. – yazığı gəlmək, rəhmi gəlmək; acımaq. Ürəyi ağzına gəlmək – 1) iyrənmək, çiyrənmək. [Qurban:] Üzünə baxanda adamın ürəyi ağzına gəlir. Ə.Haqverdiyev; 2) bərk qorxmaq, qorxu hissi keçirmək. Ürəyi aşıb-daşmaq – çox sevinmək, şadlanmaq, fərəhlənmək. Ürəyim fərəhdən aşıb-daşanda; Qışı yaz görürəm, qaranı ağ mən. B.Vahabzadə. Ürəyi atlanmaq – 1) həsrətində olmaq. O yerləri görmək, Çinarlı bulaqdan su içmək üçün Yusifin ürəyi atlanırdı. B.Bayramov; 2) bax ürəyi döyünmək. [Sabirin] dərs zamanı həmişə ürəyi atlanırdı. S.Rəhimov. Ürəyi atmaq – bax ürəyi atlanmaq 1-ci mənada. Ürəyi ayağının altına düşmək – bax ürəyi qopmaq. Ürəyi bir tikə olmaq – bax ürəyi ərimək. Burada bəzilərinin ürəyi bir tikə olur. Mir Cəlal. Ürəyi birtəhər olmaq – özünü pis hiss etmək, ürəyi üzülmək. [Sevil Atakişiyə:] Bəsdir, ay əmi, ürəyim birtəhər oldu. C.Cabbarlı. Ürəyi boşalmaq – sakitləşmək, ağlayıb rahat olmaq. …Şəfiqə isə evdə tək qalıb ürəyi boşalana kimi ağladı. İ.Musabəyov. Ürəyi böyümək – iftixar, məmnunluq hissi ilə fərəhlənmək, sevinmək. Səhərki sovqat şeylərinin hazırlanmasını fikirləşdikcə Qərənfil xalanın ürəyi böyüyür, şadlığından otağa sığmırdı. Ə.Vəliyev. Ürəyi bulanmaq – 1) qusmaq ehtiyacı hiss etmək, mədəsi qarışmaq. [Səfərqulu bəy:] …Şoqəribin adını çəkəndə ürəyim bulanır. S.S.Axundov. [Əlləzoğlu:] [Gülgəzin] yenə ürəyi bulanır, başı da ağrıyır. İ.Hüseynov; 2) nifrət hiss etmək, nifrətlənmək. Əbil gördüklərini, eşitdiklərini qeyd eləyir, dostlarını görəndə ürəyi bulanır, qan beyninə sıçrayırdı. Ə.Vəliyev. Ürəyi buz kimi olmaq – tamamilə sakit, rahat, xatircəm olmaq. Ürəyi cızıldamaq (cız-cız cızıldamaq) – bax ürəyi yanmaq 2-ci mənada. Ürəyi çatlamaq – ürəyi partlamaq. Çatlayır, Xanbacı, qəmdən ürəyim; Qovuşub lap acığımdan kürəyim. M.Ə.Sabir. Ürəyi çəkilmək – son dərəcə üzülmək, zəifləmək, canı qalmamaq. Hacı Atakişi köksünü ötürdü: – Yox, Əli Sadiqi, elə demə, ürəyim çəkilib, quru bədənim qalıb. Ə.Abasov. Ürəyi çəkməmək – bax ürəyi götürməmək. Ürəyi çırpınmaq – narahat olmaq, həyəcanlanmaq. Səltənətin ürəyi çırpındı. B.Bayramov. Ürəyi dabanına düşmək – bax ürəyi ayağının altına düşmək. Ürəyi dağ boyda olmaq (dağa dönmək) – fəxr etmək, iftixar etmək, hədsiz sevinmək. Sözlərini dalğa-dalğa yaydı səhər küləyi; Dağa döndü anaların, ataların ürəyi. S.Vurğun. [İlyas Adiləyə:] Dayımla bərabər yanaşı at sürərək kənddən çıxanda ürəyim dağa dönmüşdü. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi dağ-dağaya düşmək – bərk həyəcan keçirmək, narahat olmaq, səksəkəli olmaq. Qız ha gözlədi ki, indi İbrahim gələr, bu saat İbrahim gələr, gördü yox, İbrahim, deyəsən, heç burda yoxmuş. Axırda ürəyi dağ-dağaya düşdü. (Nağıl). Ürəyi dağlanmaq – son dərəcə qəmlənmək, kədərlənmək. Bu zaman Lətif şahın ürəyi dağlanıb, sazı basdı sinəsinə. “Lətif şah”. Ürəyi darıxmaq – bax ürəyi sıxılmaq. Əşrəfin ürəyi darıxdı. S.Rəhman. Ürəyi daşa dönmək – zalımlaşmaq, qəddarlaşmaq, amansızlaşmaq, riqqət hissini itirmək. [Əbdül:] Adamların ürəyi daşa dönüb. C.Cabbarlı. Göz qızanda qulaq kar olur, ağıl başdan çıxır, ürək daşa dönür, dil lal olur. Ə.Abasov. Ürəyi daşdan (dəmirdən) – zalım, rəhmsiz, heç kəsə yazığı, rəhmi gəlməyən, acımayan adam haqqında. Ürəyi daş olan bir filankəsə; İndi necə qıyım öz ürəyimi? B.Vahabzadə. Ürəyi dilində – sadədil, ürəyiaçıq adam haqqında. Qasım Kəngərli təbiətən sadə, təmiz adam idi, “siyasət” bilməzdi, ürəyi dilində idi. M.İbrahimov. Ürəyi dolu – kədərdən və ya sevincdən ürəyində çoxlu deməli, yaxud yazmalı sözü olan adam haqqında. Məstan bəyin ürəyi dolu idi. Boşaltmağa adam axtarırdı. B.Talıblı. Ürəyim doludur, qoy deyim bir-bir; Boldur çörəyimiz, boldur çayımız. H.Hüseynzadə. Ürəyi düşmək – bərk qorxmaq, vahimələnmək. [Odabaşı:] Mücrünü gördükcə Fərmanın bir qədər ürəyi düşdü. Ə.Haqverdiyev. [Xanımnaz:] Salıblar [Almazı] dilə-ağıza. Hələ iki adam yığışanda ürəyim düşür. C.Cabbarlı. Ürəyi ərimək – kədərdən, qorxudan üzülmək. Neyləyim kim, bən fəqirəm, sən əmir; Həsrətindən yürəyim hərdəm ərir. Nəsimi. Ürəyi əsmək – 1) iztirab keçirmək, qorxudan əsmək. [Xanımnaz Almaza:] Ay qızım, qurban olum sənə, ürəyim əsirdi. C.Cabbarlı. [Səlim bəy:] Bax, yenə əlimdə əsirsən, əsir; Duyuram, qorxudan ürəyin əsir. S.Rüstəm; 2) birinin həsrətində olmaq, arzulamaq. Gülşadın anasından ötrü ürəyi əsirdi, burnunun ucu göynəyirdi. Ə.Vəliyev. Ürəyi getmək – 1) huşunu itirmək, bayılmaq. Bu yerədəymənin zərbindən zavallı uşağın ürəyi getdi. S.S.Axundov. [Əbdül Gülnisəyə:] Xanım, Saranın ürəyi gedib, tez həkim lazımdır! C.Cabbarlı; 2) bərk acmaq, yemək istəmək. [Maya:] Gedək, Pərşan, mən özüm də qayğanaqdan-zaddan bişirə bilirəm, yaman da acmışam, yəqin ki, Qaraşın da ürəyi gedir. M.İbrahimov; 3) bir şeyin bərk həsrətində olmaq, arzusunda olmaq, istəmək. [Təlxək əcinnə:] Səndən ötrü ürəyim gedir. Ə.Haqverdiyev. Ürəyi gəlməmək – 1) qıymamaq, əli getməmək, heyfi gəlmək. Sürəyya sonsuz bir fərəhlə bu açılan qönçələrin üzərinə yüyürür, onları qoparmağa ürəyi gəlmir, yalnız əllərinin şəfqətli təmasilə bir-bir onları oxşamaq istəyirdi. Ə.Məmmədxanlı. Əsmər xala gözlərini stolun kənarında qüssəli oturmuş adamdan çəkdi, ancaq bu sözləri deməyə ürəyi gəlmədi. Q.İlkin; 2) qorxmaq, ehtiyat etmək, çəkinmək. Əcəb xala kəndin aşağı başında olduğu üçün təkbaşına gecə vaxtı getməyə ürəyi gəlmədi. S.Hüseyn. Ürəyi götürməmək – təbiəti qəbul etməmək, çəkməmək. Həkimin yazdığı dərmanı anama çətinliklə içirdirdim, ürəyi götürmürdü. Mir Cəlal. Ürəyi gup (gurp, tıp) eləmək – bax ürəyi düşmək. Ürəyi gülmək – şadlanmaq, fərəhlənmək, sevinmək. Ürəyi xarab olmaq – 1) bax ürəyi getmək. Mehribanın ürəyi xarab olub özündən getmişdi. S.Hüseyn; 2) bərk kədərlənmək, təsirlənmək. Qız özünü saxlaya bilməyib ağladı. Ata-anasının ürəyi xarab olub dedilər. (Nağıl). Ürəyi içinə düşmək – bax ürəyi düşmək. Ürəyi istədiyi kimi – necə istəyir, necə lazımsa. Ürəyi istədiyi qədər – nə qədər istəyir, nə qədər lazımsa o qədər. Ürəyi istəyən – hər nə istəyir, hər nə lazımdır, hər nə arzulayır. Novruz bayramına iki gün varıydı… Küsülülər barışırdı, ürəyi istəyənlər bir-birini qonaq çağırırdı… “Aşıq Ələsgər”. Ürəyi keçmək – bax ürəyi getmək 1-ci mənada. Güllənin səsinə padşahın ürəyi keçib yerə yıxıldı. (Nağıl). Ürəyi köksünə sığmamaq – hədsiz dərəcədə fərəhlənmək, iftixar etmək, sevinmək. Ürəyi kövrəlmək (kövrəklənmək, kövrəkləşmək) – doluxsunmaq, təsirlənmək, riqqətə gəlmək. Kərəm bunları görəndə ürəyi kövrəldi. “Əsli və Kərəm”. Ürəyi qalxmaq – 1) bax ürəyi bulanmaq 1-ci mənada. [Şamoya] elə gəldi ki, onun quluncu bərk sancır, kürəyi qovuşur, ürəyi qalxır. S.Rəhimov; 2) bax ürəyi atlanmaq 1-ci mənada. Ürəyi qan olmaq (qana dönmək) – son dərəcə kədərlənmək. Kərəmin ürəyi qana döndü, elə bildi ki, bu, Əslinin ceyranıdır. “Əsli və Kərəm”. Harda qaldın, sənə qurban, ürəyim qan oldu? M.Möcüz. Ürəyi qanla dolmaq – bax ürəyi qan olmaq (qana dönmək). Ürəyi qəfəsə salınmış quş kimi çırpınmaq – bax ürəyi quş kimi çırpınmaq. Ürəyi qıldan (sapdan, tükdən) asılı olmaq (asılmaq) – ürəyi xəstə, zəif adam haqqında. Ürəyi qırılıb ayağının (ayaqlarının) altına düşmək – bax ürəyi ayağının altına düşmək. Ürəyi qısılmaq – qüssələnmək, kədərlənmək. Tutqun havadan adamın ürəyi qısılır. Ürəyi qızınmaq – xoşlamaq, xoşuna gəlmək, bəyənmək. [Xəlil:] Səni görən kimi ürəyim qızındı, xoşuma gəldin. S.Rəhman. Ürəyi qızmaq – 1) inanmaq, etibar etmək; qızmaq. Hərçənd [Gülpərinin] bu şəhərdə tanışları vardı, amma onlara da ürəyi qızmırdı. S.S.Axundov. [Gövhər xanım:] Onlara da ki ürəyim qızmır, ümid eləmirəm. İ.Hüseynov; 2) bax ürəyi qızınmaq. Ürəyi qopmaq (qırılmaq) – bərk qorxmaq, qorxu hissi keçirmək. [Dərviş:] Paltar xışıltısını eşidərək ürəyim qopdu. A.Divanbəyoğlu. Nərgizin ürəyi qopdu. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi qubarlanmaq (qubar bağlamaq) – bax ürəyi qan olmaq (qana dönmək). Kərəmin ürəyi qubarlandı, sazını dərdli sinəsinə basıb dedi. “Əsli və Kərəm”. Ürəyi quş kimi çırpınmaq – bax ürəyi yarpaq kimi əsmək. Yol qısaldıqca Nəcəfin ürəyi quş kimi çırpınır, səbri tükənirdi. Q.İlkin. Ürəyi nanə (nanə yarpağı) kimi əsmək (titrəmək) – bax ürəyi əsmək. Ürəyi od tutmaq (od tutub yanmaq) – bax ürəyi yaralanmaq. Gəlirəm dəhşətə gördüklərimdən; Od tutur ürəyim, hərlənir başım. S.Rüstəm. Əbilin tüstüsü təpəsindən çıxır, ürəyi od tutub yanırdı. Ə.Vəliyev. Ürəyi oxşamaq – həzz vermək, ləzzət vermək, zövq vermək. Bu musiqi adamın ürəyini oxşayır. Ürəyi olmaq – arzu etmək, arzusunda olmaq, istəmək. Ürəyi parçalanmaq (parça-parça olmaq) – bax ürəyi partlamaq 1-ci mənada. Qoparıb atmışdılar bir gülü budağından; Ürəyim parçalandı, hücum çəkdi dərd mənə. S.Rüstəm. [Əbdülkərim:] Od çıxırdı elə bil o yanıqlı nəfəsdən; Qana dönmüş ürəyim parçalandı bu səsdən. B.Vahabzadə. Ürəyi partlamaq – 1) intizardan, kədərdən, pis xəbərdən bərk həyəcanlanmaq, kədərlənmək, ürəyi parçalanmaq. [Məryəmin] fikirdən, qüssədən az qaldı ürəyi partlasın. M.İbrahimov; 2) ürəyin fəaliyyətinin dayanması nəticəsində ölmək. Yarım saat keçməmişdi ki, Hacı Nəsirin dükanda ürəyi partlayıb vəfat etməsi xəbəri gəldi. S.S.Axundov. Ürəyi sakitləşmək (sakit olmaq) – sakit olmaq, sakitləşmək, rahatlanmaq, nigarançılıqdan qurtarmaq, xatircəm olmaq. [Ata:] Qızım, bu vilayətdə əgər ürəyin sakit olmursa, köçüb, başqa vilayətə gedək. (Nağıl). Əmisi uşaqları peşkəş qutularını açmamış Ağcanın ürəyi sakitləşməzdi. Mir Cəlal. Ürəyi səksəkədə (səksəkəli) olmaq – təşviş, təlaş keçirmək, intizarda olmaq. Oturmuşdum səkidə; Ürəyim səksəkədə; Yardan baş alma gəldi; Bir qızıl nəlbəkidə. (Bayatı). Ürəyi sərinləmək – rahatlaşmaq, sakitləşmək, xatircəm olmaq. Ürəyi sıxılmaq – kədərdən, qəmdən, yorğunluqdan, yaxud acınacaqlı bir şeyi görməkdən üzülmək, üzüntü duymaq, ürəyi ağrımaq, qəlbi sıxılmaq. Saçları dağınıq dolaşırsan tək; Sıxılır yalnızlıq əlində ürək. Ə.Cavad. Budaqları sınıq ağacları görərkən yolçunun ürəyi sıxıldı. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi sınmaq – incimək, qəlbi sınmaq. [Pəri:] Bəhram! Sən xoşəxlaqsan, amma arabir sənin bu hərəkətlərini görəndə ürəyim tamamilə səndən sınır. C.Cabbarlı. Tərif etsəm, məni gözəllər qınar; Etməsəm, bilirəm, ürəyin sınar. M.Rahim. Ürəyi sızıldamaq – bax ürəyi ağrımaq. Ürəyi soğan qabığı kimi soyulmaq – bax ürəyi yanmaq 1-ci mənada. Ürəyi soyumaq – 1) sakitləşmək, rahat olmaq, xatircəm olmaq. [Canbalayev:] Ürəyi soyumayıb, indi də ailəmin içinə əl atır, ürəyimi partlatmağa çalışır. İ.Hüseynov; 2) incimək, ürəyi sınmaq, qəlbi sınmaq. [Ceyniz:] [Şiz] əllərini ac qurd kimi quzu buduna uzadandan bəri ürəyim ondan soyumuşdu. Çəmənzəminli. Ürəyi sökülmək (tel-tel olmaq) – son dərəcə kədərlənmək, qəmlənmək. Sökülür ürəyim, tutulur dilim. M.Rahim. [Nazlı Gülzara:] Bir yandan sevinirəm, bir yandan ürəyim teltel olur. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi şama dönmək (şam kimi ərimək) – bax ürəyi ərimək. Narınca bax, narınca; Saxlaram saralınca; Şama döndü ürəyim; Səndən cavab alınca. (Bayatı). Ürəyi şan-şan olmaq – bax ürəyi parçalanmaq (parça-parça olmaq). Pəri Soltan əhvalatı eşidəndə ürəyi şan-şan olub dedi. (Nağıl). Ürəyimiz oldu şan-şan; Aldığımız bu yaradan. B.Vahabzadə. Ürəyi şişmək – 1) bax ürəyi dağa dönmək. Oğlunun müvəffəqiyyətindən atanın ürəyi şişdi; 2) darıxmaq, təngə gəlmək. Sabirin “arizi qəmlər əlindən”; Ciyəri dağlandı, ürəyi şişdi; O ürək dünyanı dərk edən gündən; Nə qədər cəfaya tab eyləmişdi. B.Vahabzadə. Ürəyi tir-tir əsmək – bərk həyəcan, iztirab keçirmək. Ürəyi titrəmək – bax ürəyi əsmək. Bilsəydi ki, yerimdə mən durmuşam dağ kimi; Məgər titrəyərdimi ürəyi yarpaq kibi? X.Rza. Ürəyi tutmaq – 1) xoşuna gəlmək, xoşlamaq, sevmək, bəyənmək, ürəyinə yatmaq. [Gəldiyev:] Bəlkə sizin təsadüf saydığınız adam qızınızın xoşuna gəlmişdir, bəlkə ürəyi tutmuşdur. Mir Cəlal; 2) ürək ağrısı tutmaq. Ürəyi tutulmaq – qəmlənmək, kədərlənmək. [Asya:] Ay Gülçöhrə, sən oxuyanda həmişə mənim ürəyim tutulur, bikef oluram. Ü.Hacıbəyov. Ürəyi tükdən nazik – ürəyiyumşaq, ürəyinazik, çox riqqətli adam haqqında. Ürəyi uçmaq – çox sevinmək, həddən artıq şadlanmaq. Ürəyi uçunmaq – bihal olmaq, titrəmək. Oğlunun tutduğu işdən kişinin qəzəblənəcəyini yaxşı bildiyindən, Salatının ürəyi uçunurdu. İ.Şıxlı. Ürəyi üstündə durmamaq – qorxudan, iztirabdan, intizardan və s.-dən bərk həyəcan keçirmək, çox narahat olmaq. [Gülnaz:] Ax, qorxudan ürəyim üstümdə durmur. Ü.Hacıbəyov. Ürəyi üstünə gəlmək – əvvəlki rahatlığı, təskinliyi, xatircəmliyi qayıtmaq, rahat olmağa başlamaq. [Sona Həmzəyə:] Denən heç nə yoxdur, xəbər yalandır, [Qadirin] bəlkə ürəyi üstünə gəlsin! Ə.Əbülhəsən. Ürəyi üzülmək – bax ürəyi ərimək. Ürəyi vurulmaq – sevmək, məhəbbət salmaq. Ona vurulmuş ürəyim; Ondan ayrılmamış bir an; Nə arzum, nə diləyim. N.Rəfibəyli. Ürəyi yanmaq – 1) yazığı gəlmək, rəhmi gəlmək, acımaq. Paşa Qəribin ağlamağını görüb ürəyi yandı. “Aşıq Qərib”. [Nəbi:] Mən də, doğrusu, atayam, ürəyim yanır, qızıma yazığım gəlir. Ə.Haqverdiyev; 2) bərk susamaq, susuzlamaq. [Qarı:] Qızım, bir qaşıq su ver, içim, ürəyim yaman yanır. (Nağıl). [Yunis:] Su ver, xalacan, ürəyim yanır… Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi yaralanmaq – pis bir şeydən, hadisədən və s.-dən mütəəssir olmaq, kədərlənmək. Ürəyi yarpaq kimi əsmək – bax ürəyi əsmək. Ürəyi yerində olmamaq – narahat olmaq, həyəcan keçirmək, iztirab içində olmaq. Ürəyi yerindən qopmaq (oynamaq) – bax ürəyi qopmaq. Ürəyi yerindən oynamaq (qopmaq) – bax ürəyi qopmaq. Bu an birdən aşağıdan elə bir qışqırıq qopdu ki, ürəyim yerindən oynadı. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyi yerinə gəlmək – bərk həyəcandan, qorxudan sonra sakitləşmək, rahat olmaq, asudə nəfəs almağa başlamaq. Tamaşanın ürəyi yerinə gəldi. Mir Cəlal. Ürəyi yuxalmaq – bax ürəyi kövrəlmək. Bunları düşünə-düşünə Çimnaz arvadın ürəyi yuxaldı, gözlərinə yaş gəldi. Ə.Əbülhəsən. Ürəyi yumşalmaq – acığı soyumaq, qəzəbi keçmək, mülayimləşmək. Qəmərin ürəyi yumşaldı, gözlərinin yaşını abi-niysan kimi töküb dedi: – Mehriban dayı, mən yuxu görmüşəmsə, bəs bu üzük nədir? (Nağıl). Sadıqla Kərimi görən kimi [Xanpərinin] ürəyi yumşaldı. Ə.Vəliyev. Ürəyində daş bağlamaq – bax ürəyində qalmaq. Ürəyində gizlətmək – bax ürəyində saxlamaq 1-ci mənada. Arzusunu ürəyində gizlətmək. Ürəyində kök salmaq – unudulmamaq, həmişə yadda, xatirdə olmaq, unudulmaz olmaq, həmişəlik yadda qalmaq. İki xalqın ürəyində kök salıb; Füzulinin, Nəvainin qəzəli. S.Rüstəm. Ürəyində qalmaq – 1) həyata keçməmək, yerinə yetməmək. [Ədalət Ehtişamiyə:] Bu mənfur niyyətiniz ürəyinizdə qalacaq, Sərhəng!… Ə.Məmmədxanlı; 2) deyilməmiş qalmaq, ifadə edilməmiş halda qalmaq. Qaçayın sözləri bir nisgil kimi ürəyində qaldı. Ə.Vəliyev; 3) boğazında qalmaq (tikə və s.). Ürəyində yağ qalmamaq – bax ürəyinin yağı ərimək. Cəfərin ata və anasını gözləməkdən ürəyində yağ qalmamışdı. Ə.Vəliyev. Ürəyində yer eləmək – unuda bilməmək, xatirindən çıxara bilməmək, həmişə yadında olmaq. Bu arzu onun ürəyində yer elədi. Ürəyindən çıxarmaq – qəlbindən çıxarmaq, unutmaq, birdəfəlik əl çəkmək. Məhəbbətini ürəyindən çıxarmaq. Kini ürəyindən çıxarmaq. – [Surxay Aydına:] Sən bu gün hər şeyi səmimi bir andla ürəyindən çıxar. C.Cabbarlı. Ürəyindən xəbər vermək – 1) birinin ürəyində olan fikri qabaqcadan hiss edirmişcəsinə söyləmək, ifadə etmək. [Ana:] Can bala, – dedi, – ürəyimdən xəbər verdin! M.Rzaquluzadə; 2) ruhunu oxşamaq, xoşlandırmaq. Bu, hekayənin sarı simidir, bu sim lap yerində çalınır və oxucunun ürəyindən xəbər verir. M.İbrahimov. Ürəyindən keçmək – ürəyində arzu etmək, istəmək. [Qaçayın] ürəyindən keçdi ki, Ataşla can-dildən söhbət eləsin. Ə.Vəliyev. Ürəyindən qara qanlar axmaq (getmək) – acı, xoşagəlməz, yaxud qorxulu bir hadisəni, işi təsəvvürə gətirmək, dərin həyəcan və iztirab keçirmək. Poladzadə sakit qulaq asa bilmir, ürəyindən qara qanlar axırdı. Ə.Vəliyev. [Nəcəf bəy Bəhruza:] [Məclis] üzdən sənə elə [təntənəli] görsənir, bacıoğlu, amma içəridə ürəyimizdən qara qanlar gedir. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyindən qoparıb (silib, çıxarıb) atmaq – bax ürəyindən çıxarmaq. Oğlan bura gəlməyinə peşman olmuşdu və qəlbində qəflətən baş qaldırmış bu hissi boğmağa çalışırdı. Boğdu bu hissi. Ürəyindən çıxarıb, bayaq gözlərinə görünən ağ pərdənin arxasına atdı… İ.Məlikzadə. Ürəyindən olmaq – istədiyi, arzu etdiyi kimi olmaq. Aygünün də ürəyindən oldu bu xəbər… S.Vurğun. Ürəyindən silmək, silib (çıxarıb) atmaq – bax ürəyindən çıxarmaq. [Nəcəf:] Eybi yoxdur, – dedi, – mən sənin etdiklərinin hamısını ürəyimdən silib ataram. Q.İlkin. Ürəyindən tikan çıxarmaq – tam razı salmaq, məmnun etmək. Deyilənlər ürəyimdən tikan çıxartdı; // birisindən başqasının qisasını almaq, birisinin arzusunu yerinə yetirməklə onu tam razı salmaq, məmnun etmək. [Nisə xanım Şeydaya:] Vahidova hücum eləmisən, ürəyimdən tikan çıxartmısan. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyinə dağ basmaq (vurmaq, qoymaq, çəkmək) – ürək ağrısı vermək, əzab və iztirab vermək, cəfa vermək, incitmək. [Camal:] Eh, ay Nəbi dayı, bəylər çoxlarını qabıqdan çıxarıblar. Mənim ürəyimə də dağ çəkiblər. Ə.Abasov. Ürəyinə dağ-dağa düşmək – təşvişə, qorxuya düşmək, şübhəyə düşmək. Ürəyinə dağ-dağa(lar) gətirmək (salmaq) – cürbəcür şübhələrlə özünü narahat etmək, təşvişə salmaq. [Nurulla:] Uf, arvad, sağ olasan səni, niyə ürəyinə dağdağalar gətirirsən? E.Sultanov. Ürəyinə dammaq – qabaqcadan hiss etmək, duymaq, sezmək. [Sona Mahmuda:] Elə bil ürəyimə dammışdı ki, gələcəksən. Z.Xəlil. Ürəyinə dərd eləmək – bax ürəyinə salmaq. Ürəyinə dəymək – 1) bax ürəyini vurmaq. Mən sənə dedim ki, “bir az az ye, çünki turşdu, ürəyinə dəyər”. M.Ə.Sabir; 2) incitmək, qəlbini qırmaq, könlünü qırmaq, toxunmaq. [İbrahim:] Onun ürəyinə dəymək heç bir layiq iş deyildi. Ə.Haqverdiyev. Maarif müdirinin istehzalı rəftarı Rüstəm kişinin ürəyinə dəydi. M.İbrahimov. Ürəyinə düşmək – bax ürəyinə dammaq. Ürəyinə gəlmək – güman etmək, zənn etmək, fikrinə gəlmək. [Surxay Aydına:] O zavallı [Gültəkin] sənin rahatlığın üçün hər bir şeyi, hətta canını belə əsirgəmirkən sənin gör nə kimi şeylər ürəyinə gəlir. C.Cabbarlı. Ürəyinə gətirmək – fikrinə gətirmək, ehtimal etmək, güman etmək. Belə şeyləri ürəyinə gətirmə. Ürəyinə girmək – müxtəlif yollarla öz tərəfinə çəkməyə, ələ almağa çalışmaq. Ürəyinə işləmək – təsir etmək, mütəəssir olmaq. Ürəyinə qara-qura gəlmək – ürəyinə şübhəli şeylər gəlmək, ürəyinə qara fikirlər gəlmək. [Nisə xanım Sədəfə:] Amma ürəyinə qara-qura gəlməsin. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyinə qaynar su səpmək – bax ürəyinə dağ basmaq. Ürəyinə ləkə (xal) düşmək – bir şeydən şübhələnməyə başlamaq. [Şirəlinin] ürəyinə balaca xal düşdüsə də, üzə vurmayıb dedi. S.Rəhman. Ürəyinə ləkə (xal) salmaq – şübhələndirmək, ürəyinə şübhə salmaq. Ürəyinə od düşmək – bax ürəyi od tutmaq (od tutub yanmaq). Ürəyinə od salmaq – bərk həyəcanlandırmaq, sarsıtmaq. Ürəyinə ox batsın! (batmış!) – bax ürəyinə güllə dəysin! (dəymiş!). Ürəyinə salmaq – bir şeyə çox həssaslıqla yanaşmaq, bir şeyə qarşı hədsiz həssaslıq göstərmək, bir şeyi özünə dərd eləmək. [Pəri:] Bəhram! Sən ürəyinlə çox danışırsan. Ürəyinə heç bir şey salma! C.Cabbarlı. Almanı alma, gəlin! Al yerə salma, gəlin; Evdə söz-sov çox olar; Ürəyinə salma, gəlin! (Bayatı). Ürəyinə su (soyuq su) səpmək – sakitləşdirmək, xatircəm etmək, rahatlandırmaq. Camal danışdıqca elə bil Qərənfilin yanıqlı ürəyinə soyuq su səpirdilər. Ə.Vəliyev. Ürəyinə toxunmaq – bax ürəyinə dəymək. [Aydəmir:] Aydəmiri torpaqlara gömməmiş heç kəs onun ürəyinə toxunmaz. Unutma! C.Cabbarlı. “Azərbaycan!” – deyiləndə ayağa dur ki; Füzulinin ürəyinə toxuna bilər. M.Araz. Ürəyinə yağ kimi yayılmaq – çox xoşuna gəlmək, çox ləzzət vermək, çox xoş gəlmək. Bu sözlər ürəyimə yağ kimi yayıldı. Ürəyinə yatmaq (yapışmaq) – xoşuna gəlmək, xoşlamaq, bəyənmək. [Əsgər:] Gördüyüm qızlardan da xoşum gələni, ürəyimə yatanı bir nəfər olubdur. Ü.Hacıbəyov. Yaxından baxıb bələd olduqca Fərhadoğlunun ürəyi Əmiraslan babaya daha artıq yapışır. S.Rəhimov. [Nazlı Nataşaya:] Bizdə belədir. Elə ki oğlan ürəyinə yatdı, əvvəlcə ona göz-qaş elə. Ə.Məmmədxanlı. Ürəyinə yol tapmaq – birinin məhəbbətini, hüsn-rəğbətini qazanmaq. Ürəyinə güllə dəysin! (dəymiş!) – qarğış ifadəsi. Ürəyini açıb ortaya tökmək – bax ürəyini açmaq 1-ci mənada. Telli bütün ürəyini açıb ortaya tökmüşdü. S.Hüseyn. Ürəyini açmaq – 1) ürəyindəkiləri açıb demək, ürək sirrini demək, danışmaq; 2) sevindirmək, şadlandırmaq, qəmini, qüssəsini unutdurmaq. Usta Murtuz xəstənin ürəyini açmaq üçün şirin söhbətlər elədi, məzhəkə dedi. Mir Cəlal. Lakin bunların heç birisi qızın ürəyini açmırdı. Q.İlkin. Ürəyini ağrıtmaq – bax ürəyini incitmək. Bu duyğu Nərimanın ürəyini ağrıtdı. Mir Cəlal. Ürəyini almaq – incimiş bir adama xoş sözlər söyləyərək onu sakitləşdirmək, incikliyini unutdurmağa çalışmaq. Qurban ustanın ürəyini almaq, onu sakitləşdirmək üçün ciddi dedi. M.Süleymanov. Ürəyini boşaltmaq – ürəyində nə varsa hamısını söyləyib sakitləşmək, rahatlanmaq. Mirzə Cavad o ki demək idi, oğluna deyib ürəyini boşaltdı. Ə.Haqverdiyev. [Yusif:] Dedim, qoy ürəyini boşaltsın, axıra qədər dinməzcə qulaq asdım. B.Bayramov. Ürəyini buz kimi saxlamaq – tamamilə sakit olmaq, xatircəm olmaq, soyuqqanlılıq göstərmək. Ürəyini çalmaq – bax ürəyini ovlamaq. Ürəyini çəkmək (çürütmək) – üzüntü vermək, əldən salmaq, canını üzmək, usandırmaq, üzmək. Ürəyini dəlmək (deşmək, didmək) – ruhi əzab vermək, incitmək, əziyyət vermək. [Banı:] Banının ürəyin deşdin; Boynuna xələtin biçdin. “Aşıq Qərib”. [Solmaz Altunbaya:] Fəqət neçin ürəyimi didirsən! C.Cabbarlı. Ürəyini dindirmək – oxşamaq, əzizləmək, nəvaziş göstərmək. Ürəyini düşürmək – bax ürəyini qoparmaq. Ürəyini ələ almaq – rəğbətini, hüsn-təvəccöhünü, sevgisini qazanmaq. [Müəllim] bir gənclərin ürəyini deyil, hətta qocaların da ürəyini ələ almağı bacarırdı. S.Hüseyn. Ürəyini əritmək – bax ürəyinin yağını əritmək. Ürəyini gen saxlamaq – narahat olmamaq, xatircəm olmaq. Ürəyini gəmirmək – bax ürəyini yemək. [Rəşid:] Yenə də dumanlı bir şübhə ürəyimi gəmirirdi. İ.Hüseynov. Ürəyini gizlətmək – öz fikrini, niyyətini gizli saxlamaq, ürəyindəkiləri deməmək. Ürəyini incitmək – mənəvi əzab və iztirab vermək. Ürəyini isitmək – sevindirmək, şadlandırmaq, fərəhləndirmək. Günəş və gülüş hamının ürəyini isidirdi. S.Rəhman. Ürəyini qan etmək (qana döndərmək) – iztirab vermək, ruhi əzab vermək, incitmək. Genə kimlər ürəyini qan edəcəksən, ey məh! S.Ə.Şirvani. Bu mehriban, bu qayğılı sözlər Dilavərin ürəyini qana döndərdi. V.Şıxlı. Ürəyini qısmaq – bax ürəyini sıxmaq. Leyla uşaqların ürəyini qısmamaq üçün Qəşəmlə olan münasibətlərini qızlarına bildirməmişdi. S.Rəhimov. Ürəyini qopar(t)maq – bərk qorxutmaq, dəhşətləndirmək. Ürəyini qoparıb vermək – bax ürəyini yedirtmək. Ürəyini qoymaq – bax ürəyini vermək. Ürəyini qubarlatmaq (qubar etmək) – ruhi əzab, iztirab vermək, bıqdırmaq, cana gətirmək. Ürəyini qurd yemək – daxili həyəcan və iztirab keçirmək, bir şeyin aqibətindən dolayı çox narahat olmaq. Ürəyini oxşamaq – xoşuna gəlmək, ləzzət vermək, zövq vermək, xoşlamaq. Ürəyini oxumaq – ürəyindəkiləri başa düşmək, hiss etmək. Ürəyini ovlamaq – özünü sevdirmək, özünə məftun etmək. Ürəyini ovuşdurmaq – bax ürəyini yemək. Ürəyini partlatmaq (parçalamaq, parçaparça eləmək) – ağır ruhi əzab vermək, incitmək. Ürəyini salmaq – bax ürəyini qoparmaq. Ürəyini sərinləşdirmək – rahat etmək, sakitləşdirmək, xatircəm etmək. Ürəyini sıxmaq – sıxılmaq, darıxmaq, dərd çəkmək, fikir eləmək. [Məşədi Oruc:] Ay yazıq bala, ürəyini sıxma, sən dəxi yetim deyilsən. C.Məmmədquluzadə. [Qarı nənə:] Sağdır, qızım, sağdır. Sən heç ürəyini sıxma! M.Dilbazi. Ürəyini sındırmaq – bax ürəyinə dəymək 2-ci mənada. [Pəri xanım:] Mən gərək ürəyimi sındıram, mənə zülm edən namərddən qisas alam. Ə.Haqverdiyev. [Bəhram:] Pəri! Sara bizə mane ola bilməyəcək. Yetimdir, onun ürəyini sındırmamalıyıq. C.Cabbarlı. Ürəyini siyirmək – doydurmayan, aclığı rəf etməyən yemək haqqında. Ürəyini soyutmaq – bax ürəyinə su səpmək. [Mustafa] …bununla ürəyini soyutmaq istəyirdi. S.Vəliyev. Ürəyini şan-şan etmək – bax ürəyini parçalamaq. [Dərviş:] Ciyər yaralarımı təzələməkdən, ürəyimi şan-şan etməkdən sənə fayda varmı? A.Divanbəyoğlu. Ürəyini üzmək – 1) bax ürəyini çəkmək; 2) üzmək, əldən salmaq, taqətdən salmaq, yormaq. Ustanın azarı gün-gündən şiddətlənirdi, bədəni zəifləşib gücdən düşürdü. Soyuq və aclıq ürəyini üzürdü, sifətində həyat nişanəsi yox idi. Çəmənzəminli. Ürəyini vermək – bütün varlığı ilə bağlanmaq, candan sevmək. O, bircə arzuya, bircə niyyətə; Verdi ürəyini, verdi büsbütün. B.Vahabzadə. Ürəyini vurmaq – təngə gətirmək, bezdirmək, bıqdırmaq, usandırmaq. Ürəyini yandırmaq – dərin təsir etmək, həyəcan və iztirab çəkdirmək. [Qoşatxan:] Laqeydlik kənd müəllimi üçün dözülməz bir bəladır, deməli, heç şey onun ürəyini yandırmır. M.İbrahimov. Ürəyini yaralamaq – bax ürəyini qubarlatmaq. Ürəyini yarmaq – bax ürəyini qoparmaq. Ürəyini yedirtmək – həddən artıq əzizləmək, nəvaziş göstərmək, qeydinə qalmaq. Ürəyini uşaqlarına yedirtmək. Ürəyini yerindən oynatmaq – bax ürəyini qopar(t)maq. Ürəyini yeyə-yeyə qalmaq – intizar və təşviş içində olmaq, ağır iztirab içində gözləmək, nigarançılıq çəkmək. Ürəyini zorlamaq – ürəyi istəmədiyi halda bir işi görməyə, qəbul etməyə, bir şeylə razı olmağa özünü məcbur etmək. [Aydın:] İki aydan bəri nə qədər ürəyimi zorlayıramsa olmur. C.Cabbarlı. Ürəyinin başı (ucu) ağrımaq (yanmaq, sızıldamaq, sökülmək) – bax ürəyi ağrımaq. İlk dəfə idi ki, Sadıq kişi oğlunun – əziz-xələf oğlunun səsindəki həzin riqqəti görüb duyur, ürəyinin başı ağrıyırdı. Mir Cəlal. Bülənd ürəyinin başı sökülmüş kimi dərin bir qəlb ağrısı ilə [Sonadan] aralandısa da, düz qabağında durub iri əli ilə onun başını oxşadı. Ə.Əbülhəsən. Ürəyinin içini yemək – bax ürəyini yemək. [Xanımnaz Almaza:] Ay balam, səhərdən hardasan? Ürəyimin içini yemişəm. C.Cabbarlı. Ürəyinin qanı ilə – dərin kədər hissi ilə, böyük hüznlə, ürəyi yanayana. Ürəyinin qurdunu öldürmək – azacıq yemək, bir balaca yemək. Ürəyinin quşu uçmaq – bax ürəyi uçmaq. Ürəyinin telləri əsmək – bax ürəyi əsmək 2-ci mənada. [Məzlum:] Birdən stolun üstündəki skripkanı gördükdə ürəyimin telləri əsdi, nə edəcəyimi bilmədim. S.Vəliyev. Ürəyinin ucu göynəmək – bax ürəyinin başı ağrımaq. Ürəyinin yağı (piyi) ərimək – bax ürəyi ərimək. [Qərib:] Səni gördüm, ağlım oldu pərişan; Əridi ürəyimin yağı, Ağcaqız! “Aşıq Qərib”. Ürəyinin yağını (piyini) əritmək – xoşagəlməz bir şeyin aqibətini gözlədə-gözlədə iztirab vermək, incitmək, mənəvi əzab vermək. [Bərbərzadə:] Maral, gəl məni incitmə. Onsuz da ürəyimin yağını əritmisən. S.Rəhman. Ürəyinin yağını (piyini) yedirtmək – bax ürəyini yedirtmək. Ürəyinin yağını (piyini) yemək – bax ürəyini yemək. Ürəyinin yanğısını söndürmək – susuzluğunu rəf etmək, su içmək. [Əliqulu:] Ürəyimizin yanğısını söndürmək ümidindən əl çəkib avtobusun yola düşməsini gözləməli olduq. S.Rəhman.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / ürək1 Yüyürmək, yerimək feili zəminində əmələ gəlib, “daim hərəkətdə olan” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / ürək2 ÜRƏK Ağagül “aerodrom" papağını başından çıxarıb köhnə divanın üstünə çırpdı və ürəyində Yer üzündəki bütün pis adamlarçün, o cümlədən də, təbii ki, Zübeydəçün hansı söz lazımıydısa, o sözü də dedi (Elçin); BAĞIR Dedi: “Ömrüm xoş günlərlə bağlıdır; Kim deyir ki, bağrım başı dağlıdır?” (M.Rahim); DİL (kl.əd.) Müjdə ey dil ki, səni görməyə canan gəldi; Əlini çal ələ, can-can söylə ki, can gəldi (Nəbati); KÖKS (məc.) Çəkilib köksümə dağlar, düyünlər (Q.Zakir); KÖNÜL (şair.) Eşqə çırpınan könül diyarı; Məni çəkmişdi bir məzara sarı (A.Şaiq); QƏLB (şair.) Qəlb aralanmır, bədən üzvlərinin bir çoxu qoymurdu (Ə.Vəliyev); RUH (məc.) Qızdırmadan bədənim narahat olur, amma qızıl dükanlarından ruhum rahatsız olur (C.Məmmədquluzadə).
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / ürək2 I сущ. 1. сердце: 1) центральный орган кровообращения, находящийся у человека в левой стороне грудной полости. Uşağın ürəyi сердце ребенка, idmançı ürəyi сердце спортсмена, sağlam ürək здоровое сердце, süni ürək искусственное сердце, ürəyin tonları тоны сердца, ürək qüsuru порок сердца, ürəyin piylənməsi ожирение сердца, ürək ağrıları боли в сердце 2) место на груди, где находится этот орган. Ürəyini tutmaq держаться за сердце 3) перен. этот орган как символ средоточия чувств, переживаний, настроений человека. Təmiz ürək чистое сердце, sadə ürək простое сердце, alovlu ürək пламенное сердце, sevən ürək любящее сердце; ürəyi ilə hiss eləmək чувствовать сердцем 4) перен. душевный мир человека, его переживания, настроения, чувства. Ürəyini həyəcanlandırmaq kimin растревожить сердце чьё, кого, ürəkləri fəth eləmək покорить сердца, ürəyini sındırmaq разбить сердце 5) перен. центр, главная часть; средоточие чего-л. Bakı Azərbaycanın ürəyidir Баку – сердце Азербайджана 2. душа: 1) внутренний, психический мир человека, его переживания, настроения, чувства и т.п. Ürək sevinir душа радуется; başqasının ürəyini bilmək olmaz чужая душа – пот ёмки 2) совокупность характерных черт, присущих личности. Qaynar ürək горячая душа 3) перен. вдохновитель чего-л., главное лицо где-л. Kollektivin ürəyi душа коллектива 3. перен. отвага, мужество. Bu iş böyük ürək tələb edir это дело требует большого мужества II прил. 1. сердечный: 1) относящийся к сердцу как органу кровообращения. Ürək əzələsi сердечная мышца, ürək xəstəliyi сердечная болезнь 2) связанный с болезнями сердца. Ürək dərmanları сердечные лекарства 3) близкий, связанный с любовью. Ürək dostu сердечный друг; ürək yaxınlığı сердечная близость 2. душевный: 1) связанный с внутренним миром человека, его психическим состоянием. Ürək sarsıntısı душевное потрясение, ürək cöşqunluğu душевный подъём 2) искренний, откровенный, сердечный. Ürək söhbəti душевный разговор ◊ ürək ağrısı ilə с болью в сердце, с душевной болью; ürək bağlamaq kimə полюбить кого; ürək bulandırmaq вызывать, вызвать отвращение в ком-л.; ürək vermək kimə: 1. любить, полюбить кого 2. подбадривать, подбодрить кого; внушать уверенность; ürək qalmamaq kimdə лишиться сил от страха, от душевных переживаний; ürək qoymamaq kimdə сильно испугать, напугать кого; ürək qızdırmaq kimə доверяться, довериться кому; ürək eləmək отваживаться, отважиться на что-л.; ürək eləmədi kim духу не хватило у кого (не отважился, не решился на что-л.); ürək yanğısı ilə с душой, с сердцем; ürək yandırmaq: 1. kimə с душой относиться к кому; 2. nəyə вкладывать, вложить душу во что; ürək sındırmaq обижать, обидеть кого-л., ürəyini çəkmək вытягивать, вытянуть душу из кого-л.; ürək çırpıntısı ilə с сердечным трепетом; ürək çürütmək выматывать, вымотать душу; ürəkdən gəlmək идти от души; ürəyə yatmaq быть по душе, быть по сердцу; ürəklərini birbirinə boşaltmaq изливать, излить душу друг другу; ürəyi ağzına gəldi: 1. чуть его не вырвало; 2. сердце ёкнуло, чуть сердце не оборвалось; ürəyi ağrımaq kimə, nəyə испытывать жалость к кому, к чему; ürəyi ayağının altına duşmək сильно испугаться, перепугаться; ürəyi alışıb yanmaq: 1. чувствовать сильную жажду; 2. испытывать чувство жалости к кому-л.; ürəyi atmaq, ürəyi atlanmaq: 1. жаждать, сильно желать, хотеть кого-л., чего-л.; 2. сильно биться, стучать (о сердце); ürəyi açılmaq повеселеть, развеселиться (после долгих переживаний, грусти); ürəyi aşıb-daşmaq (fərəhdən, sevincdən və s.) быть на седьмом небе (от радости); ürəyi bir təhər olmaq почувствовать себя плохо; ürəyi bir tikə olmaq kim üçün скучать, соскучиться по к ом; ürəyi boşaldı излив душу, успокоился; ürəyi böyüdü сердце переполнилось (от радости, гордости); ürəyi buz kimi olmaq быть очень спокойным; ürəyi bulanmaq: 1. почувствовать тошноту; 2. почувствовать отвращение к кому-л., чему-л.; ürəyi qana dönur kimin сердце чьё, кого обливается кровью; ürəyi qanla dolur см. ürəyi qana dönür; ürəyi qalxmaq почувствовать тошноту; ürəyi qəfəsə salınmış quş kimi çırpınır сердце бьётся как птица в клетке; ürəyi qızmaq kimə доверяться кому; ürəyi qızmamaq kimə не верить, не доверяться кому; ürəyi qızınmaq почувствовать душевную теплоту; ürəyi qıldan (tükdən) asılı olmaq еле держаться (о человеке с больным сердцем), ürəyi qısıldı kimin стало плохо, дурно стало кому; ürəyi qopdu kimin сильно испугался, перепугался; вздрогнул; ürəyi qubarlanmaq лечь свинцом на сердце; ürəyi quş kimi çırpınmaq трепетать, затрепетать сердцем, приходить, прийти в волнение; ürəyi dağa döndü (iftixar hissi ilə doldu) сердце переполнилось гордостью; ürəyi dağ boyda oldu см. ürəyi dağa döndü; ürəyi dağlanmaq испытывать тяжелую душевную скорбь, печаль; ürəyi ayağının altına düşdü сердце ушло в пятки; ürəyi darıxdı сердце сжалось; ürəyi daşa dönüb сердце обросло мохом; ürəyi dəmirdəndir у него не сердце, а камень; ürəyi dolub у него накипело на сердце; ürəyi dilində что на сердце, то на языке; ürəyi dolu с переполненной душой; ürəyi düşdü сердце в пятки ушло, сердце упало, сердце оборвалось; ürəyi əriyib зачах от горя; ürəyi əsmək: 1. дрожать от страха; 2. kim üçün сильно желать кого-л.; ürəyi (ürəyin) istədiyi qədər сколько душе угодно; ürəyi (ürəyin) istədiyi kimi как душе угодно; ürəyi (ürəyin) istəyəni что душе угодно, ürəyi içinə düşmək см. ürəyi düşmək; ürəyi yanmaq: 1. kimə жалеть, испытывать сострадание к кому; 2. kimə, nəyə болеть душой за кого, за что; 3. испытывать жажду, хотеть пить; ürəyi yaralanıb душа ранена; ürəyini yaralamaq kimin ранить душу кому; ürəyi yaralı с раненой душой; ürəyi yarpaq kimi əsmək дрожать как осиновый лист; ürəyinə yatmaq быть по сердцу (по душе); ürəyi yerində deyil сердце не на месте; ürəyi yerindən qopdu сердце оборвалось; ürəyi yerindən oynadı сердце дрогнуло; ürəyi yerinə gəldi отлегло от сердца; ürəyi yumşaldı сменил гнев на милость; ürəyi yuxalmaq расчувствоваться, растрогаться (приходить, прийти в умиление); ürəyi göbəyinə düşdü сердце упало; ürəyi kövrəlmək см. ürəyi yuxalmaq; ürəyi köksünə sığmır сердце не вмещается в грудь (от гордости); ürəyi getmək: 1. падать, упасть в обморок; 2. kimdən, nədən ötrü души не чаять в ком, в ч ем; 3. сильно хотеть есть; ürəyi gəlmir: 1. душа не позволяет; 2. никак не может отважиться; ürəyi götürmür душа не приемлет, душа не принимает; ürəyi gurp elədi сердце ёкнуло; ürəyi nanə yarpa‹ı kimi əsmək дрожать как осиновый лист; ürəyi od tutub yanmaq сильно переживать; ürəyi olmaq kimə, nəyə иметь благосклонность к кому, к чему; ürəyi oxşayır nə ласкает сердце что; ürəyi partlayır сердце разрывается; ürəyi partlamaq получать, получить разрыв сердца; ürəyi parçalanır (parça-parça olur) душа разрывается, душа разрывается на части; ürəyi sakitləşmək успокоиться; ürəyi səksəkədə olmaq томиться в тревоге; ürəyi sərinlədi отлегло от сердца; ürəyi sızıldayır сердце ноет; ürəyi sınmaq обидеться, быть в обиде на кого-л; ürəyi sıxılır щемит сердце, ürəyi soğan qabığı kimi soyuldu сердце перевернулось; ürəyi soyudu: 1. утолил жажду; 2. kimdən охладел к кому; 3. nədən успокоился, испытал успокоение; ürəyi soyumur: 1. жажда не проходит; 2. kimdən не перестаёт любить; 3. не успокаивается; не испытывает успокоения, удовлетворения, даже отомстив кому-л за кого -, что-л.; ürəyi tel-tel olur сердце приходит в умиление; ürəyi tir-tir əsir сердце трепещет; ürəyi titrəyir см. ürəyi əsir; ürəyi tutub: 1. kimin начался сердечный приступ у кого; 2. kimi, nəyi пришёлся (-лось) по душе кто, что; ürəyi tükdən nazik добродушный, мягкосердечный; ürəyi uçdu обрадовался; ürəyi uçundu затрепетало сердце, ürəyi üzüldü истомился; ürəyini üzmək истомить кого; ürəyini üzmə не убивайся, не убивай себя; ürəyi üstündə durmur сердце не на месте; ürəyi üstünə gəldi отлегло от сердца; ürəyi xarab oldu kimin сделалось дурно кому; ürəyi çatlayır сердце разрывается у кого-л. от чего-л.; ürəyi çatlamaq получать, получить разрыв сердца; ürəyi çəkilmək измориться (утомиться, устать); ürəyimi çəkmə не тяни душу; ürəyi çəkmir nəyi душа не принимает; ürəyi çırpınmaq см. ürəyi atlanmaq; ürəyi sızıldamaq см. ürəyi yanmaq; ürəyi şam kimi ərimək см. ürəyi ərimək; ürəyi şan-şan olmaq см. ürəyi parça-parça olmaq; ürəyi şişib от чего-л. стало невмоготу кому-л.; ürəyində qaldı: 1. (арзусу, məqsədi, niyyəti və s.) не осуществилось, осталось неосуществленным; не суждено было сбыться (мечте, желанию и т.п.); 2. (sözü, fikri və s.) осталось невысказанным, невыраженным; ürəyində daş bağladı см. ürəyində qaldı; ürəyində yağ qalmadı см. ürəyi əridi; ürəyində yer eləmək (ürəyində kök salmaq) пустить корни, глубоко осесть; ürəyində gizlətmək держать в тайне, держать на сердце; ürəyindən qara qanlar axır сердце кровью обливается; ürəyindən qoparıb (silib, çıxarıb) atmaq kimi выбросить из сердца кого; ürəyindən keçir kim, nə желает кого, чего; ürəyindən oldu оказалось по душе; ürəyindən tikan çıxarmaq доставить удовольствие кому-л. (своим действием, поступком, словом и т.п.) назло кому-л.; ürəyindən xəbər vermək: 1. предугадывать, предугадать мысли, желания чьи-л.; 2. доставлять кому-л. приятное ощущение; ürəyindən çıxarmaq kimi, nəyi выбросить из сердца кого, что; ürəyimə qara-qura gəlir закрадывается в душу; ürəyimə damıb предчувствую; ürəyinə dəymək: 1. обижать, обидеть кого-л.; 2. задевать, задеть кого-л.; ürəyinə dərd eləmək принимать близко к сердцу; ürəyinə düşmək см. ürəyinə dammaq; ürəyinə işləmək растрогаться; ürəyinə yağ kimi (yayılmaq) словно маслом по сердцу; ürəyinə yatmaq быть по душе; ürəyinə yol tapmaq найти дорогу к сердцу кого-л.; заслужить чьё-л. внимание, уважение; ürəyinə gəlmək закрадываться в сердце; ürəyinə gətirmək допускать в мыслях, предполагать; ürəyinə girmək kimin лезть, влезать в душу чью; ürəyinə güllə dəysin! чтобы пулей сразило! (тебя, его); ürəyinə ləkə (xal) düşdü закралось в душу сомнение; ürəyinə ləkə (xal) salmaq kimin вызвать подозрение у кого; ürəyinə od düşmək см. ürəyi od tutub yanmaq; ürəyinə od salmaq kimin потрясать, потрясти до глубины души; ürəyinə ox batsın! чтобы стрелой сразило (тебя, его); ürəyinə ox sancılsın! см. ürəyinə ox batsın!; ürəyinə salmaq близко принимать (брать) к сердцу; ürəyinə soyuq su səpmək унять волнение, успокоить; ürəyinə toxunmaq см. ürəyinə dəymək, ürəyini ağrıtmaq kimin ранить сердце кому; ürəyini almaq kimin успокаивать, успокоить кого; ürəyini açıb tökmək как на духу выложить всё; ürəyini açmaq: 1. kimə открывать, открыть душу кому; 2. kimin веселить, развеселить, обрадовать кого; ürəyini bilmək istəmək kimin узнать, что на душе у кого; ürəyini boşaltmaq изливать, излить душу, отводить, отвести душу; ürəyini buz kimi saxlamaq быть совершенно спокойным, хладнокровно относиться к чему-л.; ürəyini vermək отдать сердце кому-л., отдаться всем сердцем; ürəyini qana döndərmək терзать душу; ürəyini açmaq kimə доверяться, довериться кому; ürəyini qoparıb vermək kimə души не чаять в ком; ürəyini qubarlatmaq kimin причинить боль, горе кому; ürəyini qurd yeyir червь точит сердце; ürəyini dəlmək (deşmək) пронзить душу; ürəyini dindirmək ласкать сердце; ürəyini düşürmək см. ürəyini qoparmaq; ürəyini ələ almaq kimin завоевать чье-л. сердце, завладеть чьим-л. сердцем; ürəyini əritmək глубоко переживать за кого-л., что-л.; ürəyini zorlamaq заставлять, заставить себя, насиловать себя; ürəyini incitmək kimin обижать, обидеть кого; ürəyini yaralamaq kimin ранить сердце к ому; ürəyini yarmaq kimin перепугать кого; ürəyini yeyə-yeyə qalmaq (oturmaq) находиться в состоянии тревоги, тревожиться за кого-л., что-л.; ürəyini yemək испытывать сильную тревогу в ожидании чего-л. страшного, неприятного; ürəyini yerindən oynatmaq сильно испугать, напугать; ürəyini yumşaltmaq kimin склонить к милости, милосердию кого, смягчить сердце кому; ürəyini gen saxlamaq нисколько не сомневаться в своём успехе, правоте; ürəyini gəmirmək терзать себя; ürəyini gizlətmək скрывать свои мысли, намерения; ürəyini ovlamaq kimin овладеть чьим-л. сердцем; ürəyini ovuşdurmaq сильно переживать в поисках выхода из трудного положения; ürəyini oxumaq читать мысли чьи-л.; ürəyini oxşamaq ласкать душу кому-л.; ürəyini partlatmaq (parçalamaq) разорвать душу кому; ürəyini salmaq см. ürəyini qoparmaq; ürəyini sərinləşdirmək kimin успокоить душу к ому; ürəyini sındırmaq kimin обижать, обидеть кого; ürəyini sıxmaq терзать себя; ürəyini soyutmaq успокоить себя, отомстив за что-л.; ürəyini əzmək см. ürəyini çəkmək; ürəyini çalmaq см. ürəyini ovlamaq; ürəyini çəkmək тянуть, вытягивать, вытянуть душу; ürəyini şan-şan etmək см. ürəyini parçalamaq; ürəyimin başı ağrıyır (yanır, sızıldayır) душа болит, сердце болит; ürəyimin başı sökülür см. ürəyimin başı ağrıyır; ürəyinin başına ox dəysin! чтобы сразило тебя (его) в самое сердце!; ürəyinin qanı ilə кровью сердца; ürəyinin qurdunu öldürmək хоть малость добиться своего; ürəyinin quşu uçub см. ürəyi üçüb; ürəyinin dərin guşəsində в глубине души; ürəyinin içini yemək см. ürəyini yemək; ürəyinin yağı (piyi) ərimək см. ürəyi ərimək; ürəyinin yağını (piyini) əritmək томиться в ожидании чего-л.; ürəyinin yağını (piyini) yedirtmək души не чаять в ком-л.; ürəyinin yağını (piyini) yemək см. ürəyini yemək; ürəyinin yanğısını söndürmək утолить жажду; ürəyinin odu пыл души; ürəyinin telləri əsmək см. ürəyi əsmək
Azərbaycanca-rusca lüğət / ürək1 I. i. heart; ◊ ~ vermək to hearten (d.), to give* courage (d.), to cheer up (d.); ◊ ~ etmək to dare, to venture; ürəyə dəymək to offend (d.); to hurt* / to wound smb.’s feelings; ürəyə yatmaq to like (d.); to be* likeable (of person); Bu kitab sizin ürəyinizə yatırmı? Do you like this book? ◊ ürəyi gəlmək to decide (+to inf.), to bring* oneself (+to inf.); ◊ ürəyini bulandırmaq to make* smb. sick, to turn smb.’s stomach; ◊ ürəyi getmək to faint (away); to lose* consciousness; ◊ ürəyi götürməmək to sicken (d.); Ürəyim bunu götürmür It sickens me; ◊ ürəyindən keçmək to want (d.); to feel* a desire to have (d.); ürəyindən xəbər vermək to foretell* (d.), to divine smb.’s intentions; ◊ ürəyinə dağ çəkmək to hurt* smb. heavily / violently; ◊ ürəyinə dammaq to have* a presentiment (of, about), to have* a foreboding (of, about); ◊ ürəyinə salmaq to take* smth. to heart; ◊ ürəyini açmaq 1) to display / to discover one’s secret; 2) to cheer up (d.), to brighten (d.); ◊ ürəyini yemək to grieve; to be* anxious; ◊ ürəyini yumşaltmaq to move to pity, to stir the pity (of); ürəyi atmaq / döyünmək 1) to beat*, to thump, to throb; 2) to long for (d.); Onun ürəyi döyünür His / Her heart is thumping / beating / throbbing; ◊ ürəyi ağzına gəlmək to feel* strong disgust / aversion; ◊ ürəyi açıq olmaq to be* frank / openhearted; ◊ ürəyi bulanmaq / qalxmaq to feel* sick; ürəyi qısılmaq, sıxılmaq to feel* heaviness in the heart; ◊ ürəyi qopmaq / düşmək to get* strongly / deadly frightened; ◊ ürəyi dolmaq 1) to be* ready to cry / to weep; 2) to have* much to say; ürəyi əsmək 1) to tremble, to thrill; 2) to long for, to desire (d.); ürəyi istəmək to desire (d.), to long for (d.); ◊ ürəyi yanmaq 1) (susuz olmaq) to be* very thirsty; 2) to feel* sorry (for), to pity (d.), to grieve (about, for, over); ürəyi xarab olmaq to feel* bad*, to faint (away); ~ döyüntüsü ilə with beating heart; ◊ kimisə ürəyinə basmaq to press smb. to one’s heart; ◊ daş ~ a heart of flint / stone; ◊ sınıq ~ broken heart; ürəyin dərinliklərində in the bottom of one’s heart; at heart, in one’s heart (of hearts); ürəyin dərinliklərindən from the bottom of one’s heart; tam ~lə with all one’s heart; ◊ kiməsə ürəyini açmaq to open / to pour out one’s heart to smb.; kiminsə ürəyinə toxunmaq to move / to stir / to touch smb.’s heart; Onun ürəyindən qara qanlar axır His / Her heart bleeds; ◊ ürəyini kiməsə vermək to give one’s heart to smb.; kiminsə ürəyinə hakim olmaq to obtain / to gain smb.’s heart II. s. heart (attr.); elm. cardiac; ~ tutması heart attack; ~ xəstəliyi heart disease; ~ əzələsi heart muscle; ~ həkimi heart specialist; ~ dərmanı elm. Cardiac
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / ürək1 is. cœur m ◊ ~ vermək encourager vt ; redonner du courage à qn ; relever le moral ; ~ etmək risquer (se), hasarder (se) à ; oser vi, vt ; ürəyə dəymək vexer vt ; offenser vt ; blesser vt ; outrager vt ; ~yə yatmaq plaire vi ◊ ~yini bulandırmaq écœurer vt, donner des nausées ; ~yi getmək perdre connaissance ; ~yinə dağ çəkmək blesser vt ; piquer au vif ; ~yinə dammaq pressentir vt, avoir un pressentiment ; ~yi açıq olmaq être sincère ; être franc (f franche) ; avoir le cœur sur la main ; ~yi dolmaq être en train de se mettre à pleurer ; ~yi yanmaq avoir soif ; daş ~ cœur m dur ; tam ~lə de tout son cœur ; ürəyini kiməsə vermək être amoureu//x, -se de qn ; ~ həkimi cardiologue m, f
Azərbaycanca-fransızca lüğət / ürək1 сущ. 1. рикӀ; // рикӀин (мес. перде, азарар); 2. кил. qəlb 2); ürəkdən ürəyə yol olur. Ata. sözü рикlяй рикlиз рехъ жеда; 3. пер. рикӀ; кичӀе туширвал, жигар, жуьрэтлувал, гьунар; 4. ürəklə нареч. рикӀяй а) кичӀевал авачиз, жуьрэтдалди, гьунардалди; б) ашкъидалди, гьевесдалди; ** ürək bulandırmaq рикӀ элкъуьрун, икрагь авун, такӀанарун; рикӀиз такӀан хьун, икрагь хьун; ürək dostu (yoldaşı) рикӀин дуст (юлдаш), лап мукьва дуст; ürək eləmək рикӀ авун, жуьрэт авун; ürək eləməmək рикӀ тавун, жуьрэт тавун; ürək qızdırmaq чӀалахъ хьун, ихтибар авун, агъун; ürək sındırmaq рикӀ хун, рикӀик хкӀун, вичикай бейкефрун; ürək vermək рикӀ гун а) руьгь кутун, жуьрэтлу авун; б) кӀан хьун, ашукь хьун; ürək yandırmaq кил. can (can yandırmaq); ürəkdən tikan çıxar(t)maq рикӀяй цаз акъудун, садан хъел масадакай хкудун; ürəklərini boşaltmaq рикӀер бушарун, сада-садаз дердер ахъаюн; ürəyə işləmək рикӀиз эсер авун, эсер хьун; ürəyi açılmaq рикӀ ахъа хьун, рикӀ алахьун, кефияр ахъа хьун, шад хьун; ürəyi ağrımaq пер. рикӀ тӀа(р) хьун, язух атун; ürəyi ağzına gəlmək а) лекьер сивел хтун, такӀан хьун, такӀан атун; б) рикӀ аватун, гзаф кичӀе хьун, кичӀ акатун; ürəyi aşıb-daşmaq рикӀ шад хьун, гзаф хвеши хьун, шад хьун; ürəyi atlanmaq а) рикӀи ягъун, рикӀ акъатун, гьасретда хьун; б) кил. ürəyi döyünmək; ürəyi atmaq кил. ürəyi atlanmaq а); ürəyi ayağının altına düşmək рикl дабандик аватун, рикl кlвачерик аватун, гзаф кичӀе хьун, рикӀ аватун (кил. ürəyi qopmaq); ürəyi bir tikə olmaq кил. ürəyi ərimək; ürəyi birtəhər olmaq рикӀ са тегьер (са жуьре) хьун, жува-жув (вичи-вич) пис гьисс авун; ürəyi boşalmaq рикӀ буш хьун, секин хьун, шехьна регьят хьун; ürəyi böyümək рикӀ чӀехи хьун, рикӀ шад хьун, хвеши хьун; ürəyi bulanmaq а) рикӀ элкъуьн, экъуьчун атун; б) нифрет гьисс авун, икрагь хьун; ürəyi buz kimi olmaq рикӀиз регьят хьун, тамам секин хьун; ürəyi cızıldamaq (cız-cız cızıldamaq) кил. ürəyi yanmaq б); ürəyi çatlamaq (partlamaq) рикӀ пад хьун, рикӀ хъиткьинун; ürəyi çəkməmək кил. ürəyi götürməmək; ürəyi çırpınmaq рикӀи ягъун, рикӀик къалабулух акатун, нарагьат хьун; ürəyi dabanına düşmək кил. ürəyi ayağının altına düşmək; ürəyi dağ boyda olmaq (dağa dönmək) рикӀ дагъ кьван хьун, дамахун, гзаф хвеши хьун; ürəyi dağlanmaq гзаф гъамлу хьун; ürəyi darıxmaq кил. ürəyi sıxılmaq; ürəyi daşa dönmək рикӀ къван хьун, рикӀе регьим амукь тавун, залум хьун, амансуз хьун; ürəyi daşdan (dəmidən) рикӀ къван хьтин, рикӀе регьим авачир, залум, регьимсуз, язух текъвер; ürəyi dilində рикӀ мецел алай, рикӀ ахъа, дуьзена; ürəyi dolu рикӀ ацӀанвай, шадвиляй ва я гъамлувиляй рикӀе лугьудай (ва я кхьидай) гзаф гафар авай; ürəyi düşmək рикӀ аватун, гзаф кичӀе хьун, кичӀ акатун; ürəyi ərimək рикӀ цӀурун, рикӀ мум хьиз цӀурун, кичӀевиляй ва я дердинай пелеш хьун; ürəyi əsmək рикӀ зурзун а) кичӀевиляй зурзун, азаб чӀугун; б) гьасретда хьун, рикӀ акъатун, кӀан хьун; ürəyi getmək а) рикӀ хъуьтуьл хьун, чӀур хьун, вич-вичелай фин; б) гзаф гишин хьун, тӀуьн кӀан хьун, рикӀ хъуьтуьл хьун; в) са затӀунихъ цӀигел хьун, кӀан хьун; ürəyi gəlməmək а) рикӀ татун, гъил татун, къимиш тавун, гьайиф атун; б) рикӀ тавун, кичӀе хьун, игьтият авун; ürəyi götürməmək рикӀи къачун тавун, тебятди кьабул тавун, чӀугун тавун; ürəyi gup (gurp, tıp) eləmək рикӀи гуп авун (кил. ürəyi düşmək); ürəyi gülmək рикӀ хъуьруьн, шад хьун, хвеши хьун; ürəyi xarab olmaq а) кил. ürəyi getmək; б) рикӀиз эсер хьун, гзаф гъамлу хьун; ürəyi içinə düşmək кил. ürəyi düşmək; ürəyi istədiyi kimi рикӀиз кӀандайвал, гьикӀ кӀани (лазим) ятӀа гьакӀ; ürəyi istədiyi qədər рикӀиз кӀамай кьван, рикӀиз кӀани кьадар, гьикьван лазим (кӀани) ятӀа гьакьван; ürəyi istəyən рикӀиз кӀани, гьар вуч кӀани ятӀа, рикӀ алай; ürəyi keçmək кил. ürəyi getmək а); ürəyi köksünə sığmamaq рикӀ хура гьакь тавун, рикӀ хура акъваз тавун, гзаф хвеши хьун, дамахун; ürəyi kövrəlmək (kövrəklənmək, kövrəkləşmək) рикӀ кеврек хьун, къурвах хьун, чӀзанун, шел атун; ürəyi qalxmaq а) кил. ürəyi bulanmaq а); б) кил. ürəyi atlanmaq а); ürəyi qan olmaq (qana dönmək) рикӀ чӀулав хьун, рикӀин гъал атӀун, гзаф гъамлу хьун; ürəyi qanla dolmaq кил. ürəyi qan olmaq (qana dönmək); ürəyi qıldan (sapdan, tükdən) asılı olmaq (asılmaq) рикӀин азар авай, зайиф касдин гьакъинда; ürəyi qırılıb ayağının (ayaqlarının) altına düşmək кил. ürəyi ayağının altına düşmək; ürəyi qısılmaq рикӀ дарих хьун, рикӀ сугъул хьун, рикӀ чуькьун; ürəyi qızınmaq рикӀи чӀугун, рикӀиз чими хьун, хуш атун, бегенмиш хьун; ürəyi qızmaq а) рикӀ ифин, чӀалахъ хьун, ихтибар авун, агъун; б) кил. ürəyi qızınmaq; ürəyi qopmaq (qırılmaq) рикӀ аватун, гзаф кичӀе хьун, кичӀ акатун; ürəyi qubarlanmaq (qubar bağlamaq) кил. ürəyi qan olmaq (qana dönmək); ürəyi od tutmaq (od tutub yanmaq) кил. ürəyi yaralanmaq; ürəyi oxşamaq рикӀиз хуш атун, лезет гун; ürəyi olmaq рикӀ (алаз) хьун, кӀан хьун, мурад авун; ürəyi parçalanmaq (parça-parça olmaq) кил. ürəyi partlamaq а); ürəyi partlamaq рикӀ пад хьун а) рикӀ хъиткьинун, дердинай, пис хабардикай ва мс. рикӀи гъалаб къачун, гъамлу хьун; б) рикӀ акъвазуникди кьин; ürəyi sakitləşmək (sakit olmaq) рикӀ секин хьун, секин хьун, эпсин хьун, регьят хьун; ürəyi səksəkədə (səksəkəli) olmaq рикӀ цацарал хьун, тешвишдик хьун, талашдик хьун; ürəyi sərinləmək рикӀиз регьят хьун, секин хьун; ürəyi sıxılmaq рикӀ чуькьуьн, рикӀ дарих хьун, рикӀ тӀа хьун (дердинай, юргъунвиляй ва мс.); ürəyi sınmaq рикӀ хун, инжиклу хьун, бейкеф хьун; ürəyi sızıldamaq кил. ürəyi ağrımaq; ürəyi soğan qabığı kimi soyulmaq кил. ürəyi yanmaq а); ürəyi soyumaq а) рикӀ секин хьун, эпсин хьун, регьят хьун; б) рикӀ хун, инжиклу хьун, бейкеф хьун; ürəyi sökülmək (tel-tel olmaq) рикӀин гъал атӀун, гзаф гъамлу хьун, дертлу хьун; ürəyi şama dönmək (şam kimi ərimək) кил. ürəyi ərimək; ürəyi şan-şan olmaq кил. ürəyi parçalanmaq (parça-parça) olmaq; ürəyi şişmək а) кил. ürəyi dağa dönmək; б) рикӀ дарих хьун, шерзум хьун; ürəyi tir-tir əsmək рикӀик зурзун акатун, рикӀ зурзун, рикӀи гъалаб къчун, азаб чӀугун; ürəyi titrəmək кил. ürəyi əsmək; ürəyi tutmaq а) рикӀи чӀугун, вили кьун, хуш атун, кӀан хьун, бегенмиш хьун, рикӀиз чими хьун; б) рикӀ кьун, рикӀин тӀал къарагъун; ürəyi tutulmaq рикӀ чӀулав хьун, гъамлу хьун, дертлу хьун; ürəyi tükdən nazik рикӀ хъуьтуьл, рикӀ къурвах; ürəyi uçmaq рикӀ шад хьун, гзаф хвеши хьун; ürəyi uçunmaq рикӀи тади къачун, гьалсуз хьун, зурзун; ürəyi üstündə durmamaq рикӀи гъалаб къачун, рикӀик теспача акатун, гзаф нарагьат хьун; ürəyi üstünə gəlmək рикӀ чкадал хтун, рикӀ секин хъхьун, эвелан регьятвал чкадал хтун; ürəyi üzülmək кил. ürəyi ərimək; ürəyi vurulmaq рикӀиз кӀан хьун, ашукь хьун, кӀан хьун; ürəyi yanmaq а) рикӀ ккун, язух атун, регьим атун; б) лекь ккун, гзаф яд кӀан хьун, цихъ къарих хьун; ürəyi yaralanmaq рикӀел хер хьун, рикӀ сугъул хьун, гъамлу хьун; ürəyi yarpaq kimi əsmək кил. ürəyi əsmək; ürəyi yerində olmamaq рикӀ чкадал тахьун, нарагьат хьун, рикӀи гъалаб къачун, азаб чӀугун; ürəyi yerindən qopmaq (oynamaq) кил. ürəyi qopmaq; ürəyi yerinə gəlmək рикӀ чкадал хтун, рикӀ секин хьун, регьят нефес къачун; ürəyi yuxalmaq кил. ürəyi kövrəlmək; ürəyi yumşalmaq рикӀ хъуьтуьл хьун, хъел элекьун, хъел алатун, милайим хьун; ürəyində daş bağlamaq кил. ürəyində qalmaq; ürəyində gizlətmək кил. ürəyində saxlamaq а); ürəyində kök salmaq рикӀе чка кьун, рикӀелай алат тавун, гьамиша рикӀел хьун, рикӀел аламукьун; ürəyində qalmaq а) рикӀе амукьун, кьилиз акъат тавун (мес. ният); б) рикӀе амукьун, талгьана амукьун, талгьанваз хьун (мес. са гаф); в) туьтуьна акӀун (кӀус ва мс.); ürəyində yer eləmək рикӀе чка авун (кьун), рикӀелай алудиз тахьун, гьамиша рикӀел хьун; ürəyindən çıxarmaq рикӀяй акъудун, рикӀелай алудун; ürəyindən xəbər vermək рикӀикай (рикӀяй) хабар гун а) садан рикӀе авай гаф (фикир) виликамаз чизвай хьиз лугьун; б) руьгь кутун, хушуниз гъун; ürəyindən keçmək рикӀяй фин, рикӀяй кӀан хьун; ürəyindən qoparıb (silib, çıxarıb) atmaq кил. ürəyindən çıxarmaq; ürəyindən olmaq рикӀяй хьун, кӀанивал хьун; ürəyindən silmək, silib (çıxarıb) atmaq кил. ürəyindən çıxarmaq; ürəyindən tikan çıxarmaq рикӀяй цаз акъудун а) тамам рази авун; б) садавай масадан кьисас къахчун, садан кӀани кар кьилиз акъудна ам рази кутун; ürəyinə dağ basmaq (vurmaq, qoymaq, çəkmək) рикӀиз ттагъ гун, рикӀел ттагъ илисун, рикӀин азаб гун, жафа гун, инжиклу авун; ürəyinə dammaq рикӀиз ягъун, виликамаз кьатӀун, гьисс авун; ürəyinə dərd eləmək кил. ürəyinə salmaq; ürəyinə dəymək а) кил. ürəyini vurmaq; б) рикӀик хкӀун, инжиклу авун, рикӀ хун; ürəyinə düşmək кил. ürəyinə dammaq; ürəyinə gəlmək рикӀел атун, фикирдиз атун, гиман авун; ürəyinə gətirmək рикӀел гъун, фикирдиз гъун, гиман авун; ürəyinə girmək рикӀе гьахьун, вичин патахъ чӀугваз, гъилиз къачуз алахъун; ürəyinə güllə dəysin! (dəymiş!) къаргъ. рикӀе ккӀал (чукӀул, гуьлле) акъуй! (акьурди!); рикӀиз ккӀал фий! (фейиди!); ккӀал акьурди! (фейиди!); ürəyinə işləmək рикӀиз эсер авун, таъсир авун; ürəyinə qara-qura gəlmək рикӀиз (фикирдиз) кичӀе жедай (шаклу) затӀар атун, рикӀиз чӀулав фикирар атун; ürəyinə qaynar su səpmək кил. ürəyinə dağ basmaq; ürəyinə od düşmək кил. ürəyi od tutmaq (od tutub) yanmaq; ürəyinə od salmaq рикӀе цӀай ттун, рикӀик гъалаба кутун, къарсурун; ürəyinə ox batsın! (batmış!) кил. ürəyinə güllə dəysin! (dəymiş!); ürəyinə salmaq рикӀив кьун, жуваз дерт авун (са затӀ); ürəyinə toxunmaq кил. ürəyinə dəymək; ürəyinə yağ kimi yayılmaq гзаф хьуш атун, лезет гун; ürəyinə yatmaq (yapışmaq) рикӀиз чими хьун, рикӀ ацукьун, хуш(униз) атун, бегенмиш хьун; ürəyinə yol tapmaq рикӀиз рехъ жагъурун, садан муьгьуьббат, гьуьрмет къазанмишун; ürəyini açmaq рикӀ ахъаюн а) рикӀе авайбур ахъайна лугьун, рахун, рикӀин сир лугьун; б) рикӀ аладарун, хвеши авун, шадарун, гъам (дерт) рикӀелай алудун; ürəyini ağrıtmaq кил. ürəyini incitmək; ürəyini boşaltmaq рикӀ бушарун, рикӀе вуч аватӀани лагьана секин хьун, регьят хьун; ürəyini buz kimi saxlamaq рикӀ чкадал ацукьарун, тамам секин хьун; ürəyini çalmaq кил. ürəyini ovlamaq; ürəyini düşürmək кил. ürəyini qoparmaq; ürəyini əritmək рикӀ цӀурурун, азаб гун, инжиклу авун; ürəyini gen saxlamaq рикӀ чӀехиз кьун, нарагьат тахьун; ürəyini gəmirmək кил. ürəyini yemək; ürəyini gizlətmək рикӀевай фикир (ният) чинеба хуьн, лугьун тавун, чуьнуьхун; ürəyini isitmək рикӀ шадарун, хвеши авун; ürəyini qan etmək (qana döndərmək) рикӀ чӀулаварун, руьгьдин азаб гун, инжиклу авун; ürəyini qısmaq кил. ürəyini sıxmaq; ürəyini qopar(t)maq рикӀ авудун, гзаф кичӀ кутун, куьчӀуьрарун; ürəyini qoparıb vermək рикӀ акъудна гун, кьадардилай артух кинар авун, къайгъуда амукьун; ürəyini qoymaq кил. ürəyini vermək; ürəyini qubarlatmaq (qubar etmək) рикӀел хер авун, рикӀ сугъуларун, руьгьдин азаб гун, азият гун, жазанарун; ürəyini oxşamaq хуш(униз) атун, лезет гун; ürəyini oxumaq рикӀ кӀелун, рикӀяй физвайбур кьатӀун, гьисс авун; ürəyini ovlamaq рикӀ чуьнуьхун, вич кӀанарун, вичел кьару авун; ürəyini partlatmaq (parçalamaq, parça-parça etmək) рикӀ падун, рикӀ акъудун, руьгьдин азаб гун, инжиклу авун; ürəyini salmaq кил. ürəyini qoparmaq; ürəyini sərinləşdirmək рикӀ серинарун, секинарун, эпсинарун; ürəyini sıxmaq рикӀ чуькьуьн, рикӀ сугъул хьун, дарих хьун, дерт чӀугун, фикир чӀугун; ürəyini sındırmaq рикӀ хун, рикӀик хкӀун, инжиклу авун, бейкефрун; ürəyini üzmək а) ччандиз (рикӀиз) азаб гун, азият гун; б) такьатдай авудун, аман атӀун, гзаф галудун, куьлягь авун; ürəyini vermək рикӀ гун, рикӀяй кӀун хьун; ürəyini vurmaq рикӀ ягъун, туьтуьниз гъун, икрагь авун; ürəyini yandırmaq рикӀ ккун, гзаф эсер авун; ürəyini yaralamaq кил. ürəyini qubarlatmaq; ürəyini yarmaq кил. ürəyini qoparmaq; ürəyini yedirtmək кил. ürəyini qoparıb vermək; ürəyini yerindən oynatmaq кил. ürəyini qopar(t)maq; ürəyini yeye-yeyə qalmaq рикӀи рикӀ нез хьун (амукьун), теспачавилелди (нарагьат яз, талаш кваз) вилив хуьз (гуьзлемишиз) хьун; ürəyini zorlamaq вичи-вич мажбур авун, рази авун (рикӀиз дакӀан са кардал, затӀунал); ürəyinin başı (ucu) ağrımaq (yanmaq, sızıldamaq, sökülmək) кил. ürəyi ağrımaq; ürəyinin içini yemək рикӀи рикӀ тӀуьн; ürəyinin qurdunu öldürmək сиве ягъун, тӀимил тӀуьн, ккаш кьин; ürəyininin telləri əsmək кил. ürəyi əsmək б); ürəyininin ucu göynəmək кил. ürəyinin başı ağrımaq; ürəyininin yağı (piyi) ərimək кил. ürəyi ərimək; ürəyinin yanğısını söndürmək рикӀин цӀай кьин, къарихвал кьин, яд хъун.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / ürək