* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. Qoşqu ləvazimatının, ağızlığa (kəmə) bənd edilmiş uzun hissəsi; qayışdan (ya ipdən) ibarət olan və qoşulmuş atı idarə etməyə xidmət edən hissəsi. Atın cilovundan yapışmaq. – [Yusif Sərrac] oturub, əlindəki cilovu tikib, tamam edirdi, çünki müştəri tapşırmışdı ki, gərək o gün hazır ola. M.F.Axundzadə. Usta əlindəki cilovu tikib hazırlamağa çalışır(dı). A.Şaiq. Kəndli. atın cilovundan tutdu. M.Hüseyn. // məc. İtaətdə, əldə saxlamaq, əl-qol açmağa qoymamaq üçün vasitə, qüvvə. [Kürd Musa:] Şaliko, Şaliko! Qüvvət bizdədir; Dünyanın cilovu əlimizdədir. S.Vurğun. ◊ Başına cilov keçmək – məc. evlənmək, başı bağlanmaq. [Nənəxanım:] [Şaqqulunun] başına cilov keçəndən sonra mən də rahat olaram, daha kişinin kötəyini yemərəm. Çəmənzəminli. (Əlindən) cilov gəmirmək – birinin əlindən çox bərk hirslənmək, ona qarşı kin bəsləmək, onu cəzalandırmaq üçün fürsət aramaq. [Göyüş:] [Salmanın] fermaya getməyindən xəbər tutan Veysəl də Əhməd kimi cilov gəmirirdi. Ə.Abbasquliyev. Cilovda saxlamaq – tabeliyində, əlində saxlamaq. Cilovu əlində olmaq – tamamilə asılı olmaq, itaətində olmaq. [Qədir:] Bizim fağır-füqəranın cilovu həmişə sizin əlinizdə olub. Mir Cəlal. Cilovundan tutub geri çəkmək – bax cilovunu yığışdırmaq (yığmaq, çəkmək, dartmaq). Birinci qadın bir az susduqdan sonra fikirli halda dedi: – İndi möhkəm bir əl lazımdır ki, [Rəşidin] cilovundan tutub geri çəksin. Ə.Məmmədxanlı. Cilovunu (əldən) buraxmaq (vermək) – birinə tam sərbəstlik vermək, başlı-başına buraxmaq. Cilovunu əlində saxlamaq – bax cilovda saxlamaq. [Sürəyya:] Amma, qızım, Zakirin cilovunu əlində möhkəm saxla ha! H.Seyidbəyli. Cilovunu yığışdırmaq (yığmaq, çəkmək, dartmaq) – bax ipini çəkmək (“ip”də). [Gülməmməd:] Vaxtında cilovunu çəkmədin. İndi də dalını bağlamaq olmayır. Ə.Haqverdiyev. [Rüstəm Qaraşa:] Nə [Mayanın] dədəsi məlumdur, nə nənəsi! Vaxt ikən cilovunu bərk yığışdır, sonra gec olar! M.İbrahimov.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / cilov2 Qoşqu ləvazimatının atı idarə etmək üçün ağızlığa (kəmə) bənd edilmiş qayışdan ibarət uzun hissəsi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu Qıratı mindi. Dayın cilovunu Qıratın üzəngisinə bağlayıb yola düşdü. (Paris nüsxəsi, 5-ci məclis) * Dəlilər içinə bir vəlvələ düşdü ki, hamısı başladı cilov gəmirməyə. Dəli Həsən hay vurdu Dəli Mehtərə. (“Koroğlu ilə Bolu bəy”)
Azərbaycan dastanlarının leksikası / cilov1 Farsca celou kimi işlədilir.Bir mənası “ön”, “qabaq” deməkdir. “Qantarğa” anlamında da işlədilir.Cilovdar sözü də buradandır.Cilovdar “avanqard” kimi başa düşülür. Bizdə məna dəyişib “qantarğa” anlamına uyğun gəlir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / cilov2 I сущ. 1. повод; мн. ч. поводья (ремень, прикрепленный к удилам и служащий для управления лошадью). Atın cilovundan tutmaq держать лошадь за поводья 2. вожжи (ремень для управления лошадью в упряжи). Cilovu çəkmək натягивать, натянуть вожжи, cilovu yelləmək взмахивать вожжами 3. узда: 1) часть сбруи, надеваемая на голову лошади и других упряжных животных для управления ими 2) перен. то, что является сдерживающей, обуздывающей силой II прил. уздечный (относящийся к уздечке). Cilov ağızlığı уздечные удила ◊ cilovdan azad olmaq разнуздываться, разнуздаться; cilovdan azad edilmək разнуздываться, быть разнузданным; başına cilov keçirmək: 1. обуздать; 2. подчинять, подчинить своей воле, укротить; əlindən cilov gəmirmək kimin иметь зуб, точить зубы на кого; питать злобу; cilovda saxlamaq kimi держать в узде, на вожжах кого; cilovuna döymək удерживать, не давать переходить границу, предел; cilovu əlində olmaq kimin быть на поводу у кого, в полной зависимости от кого; cilovundan bərk-bərk yapışmaq kimin водить на поводу кого; cilovundan tutub geri çəkmək см. cilovunu yığışdırmaq (yığmaq, çəkmək); cilovunu yığmaq (yığışdırmaq, çəkmək): 1. вести за повод; подбирать, натягивать поводья (вожжи) кого, найти управу на кого 2. обуздать, осадить, не дать говорить; cilovunu başqalarının əlinə vermək быть на поводу у кого-л.; позволить другому управлять; cilovunu buraxmaq (əldən vermək) kimin отпускать, отпустить поводья, давать вожжи; cilovunu dartmaq прибрать вожжи к рукам; cilovunu əlində saxlamaq (əlinə almaq) держать в узде кого, держать вожжи в руках; cilovunu çəkib əlində saxlamaq держать в ежовых рукавицах (держать в строгом повиновении кого-л., очень строго обходиться с кем-л.); cilovunu buraxmaq kimin опускать, опустить выпускать, выпустить вожжи
Azərbaycanca-rusca lüğət / cilov1 i. (müst. və məc.) bridle, curb; (atın və s.) rein(s), bridle; ~ vurmaq / salmaq to curb; ~un əlində saxlamaq (itaətdə saxlamaq) to keep* in check (d.), to hold* in leash (d.), to restrain (d.); atın ~unu buraxmaq to uncurb a horse, to give* a horse the rein / reins / bridle; ~ vurmaq to halter; ~unu boşaltmaq məc. to slacken the reins; ~ gəmirmək məc. to take* the bit between one’s teeth; ~unu çəkmək / yığmaq to bridle (d.); to halter (d.); birisinin ~unu çəkmək to put* a bridle on smb., to halt smb.
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / cilov1 is. bride f, rêne f ; guides fpl ; ~ unu əlində saxlamaq mettre un frein à qn, tenir qn en bride ; atın ~un boşaltmaq lâcher les rênes (və ya la bride) à son cheval ; ~unu boşaltmaq məc. lâcher les rênes ; ~ gəmirmək ronger son frein ; ~unu çəkmək brider vt, refréner vt ; birisinin ~unu çəkmək serrer les brides à qn, brider qn
Azərbaycanca-fransızca lüğət / cilov1 сущ. кьенер, жилав; // пер. итӀаатдик хуьн, гъил-кӀвач ахъайиз тагун патал алат; ** başına cilov keçmək пер. кьилел кьенер акьалж хьун, гъил-кӀвач кутӀун хьун, мехъерун (эвленмиш хьун); (əlindən) cilov gəmirmək (гъиляй) кьенерар жакьун, садакай гзаф хъел акатун, рикӀе кин хуьн, адаз жаза гун патал фирсет жагъурун; cilovda saxlamaq кьенерар кӀевиз кьун, залпандда хуьн, табийвилик хуьн, гъиле хуьн; cilovu əlində olmaq кьенер гъиле хьун, тамам аслу хьун, итӀаатдик хьун; cilovundan tutub geri çəkmək кил. cilovunu yığışdırmaq (yığmaq, çəkmək, dartmaq); cilovunu (əldən) buraxmaq (vermək) залпанд (кьенер) гъиляй ахъаюн, кьенер гъуьргъуь авун (бушарун), вичиз кӀанивал (кьилди-кьилихъ) ахъаюн; cilovunu əlində saxlamaq кил. cilovda saxlamaq; cilovunu yığışdırmaq (yığmaq, çəkmək, dartmaq) кьенер ялун (кӀватӀун, чӀугун) кил. ip (ipini çəkmək).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / cilov