Naxçıvan-na-Donu
Naxçıvan-na-Donú (rus. Нахичевань-на-Дону, erm. Նոր Նախիջևան) — keçmişdə Don çayının sağ sahilində yerləşən, hazırda isə Proletarski rayonu adlanan keçmiş şəhər. Şəhər II Yekaterinanın əmri ilə Krımdan köçürülmüş ermənilər tərəfindən salınmışdır (14 noyabr, 1779). Şəhəri salan əsas şəxslərdən biri kimi knyaz İosif Aqrutinski idi. Onun şərəfinə hətta 1999-cu ildə Svoboda meydanında abidə ucaldılmışdır. 1928-ci ildə Naxçıvan-na-Donu şəhəri Rostov-na-Donu şəhərinə birləşdirilmiş və Proletarnı rayonu adlandırılmışdır.
== Tarixi ==
Krımdan gəlmiş ermənilər 1779-cu ildə qaladan şərqdə Nor-Naxçıvan şəhərini salırlar. Şəhərin plan layihəsinin hazırlanmasında məşhur rus arxitektoru İvan Yeqoroviç Starov fəal iştirak etmişdir. 9 avqust 1797-ci ildə qala və Nor-Naxçıvan Novorossiysk quberniyası Rostov qəzasına daxil edilmişdir.
Pervomayski (Rostov-na-Donu)
Pervomayski rayonu (rus. Первомайский район) Rostov-na-Donu şəhəri ərazidə yerləşən, 1936-cı ilin 15 dekabrında təsis edilmiş rayon.
== İqtisadiyyat ==
Pervomayski rayonunda 1922 şirkət fəaliyyət göstərir. Bu şirkətlərdə ümumilikdə 58, 300 nəfər işləyir. Rayonun vizit kartı olaraq hesab edilir: kəndtəsərrüfatı maşınqayırması, aviasiya kompleksi, cihazqayırma. Rayonda olan şirkətlər "KZ Rostselmaş ", "Pribor", "Qranit", "Donavia", "Rostov mülki aviasiyası № 412", "Bizon", "Almaz".
=== Nəqliyyat ===
Rayon ərazisində dəmir yolu vağzalı yerləşir. Bu əsasən "Selmaş" ilə əlaqəni təmin edir. Şimali Qafqaz ərazisində ən böyük uçuş-eniş zolağı burada qərarlaşır. Onun ümumi sahəsi 400 ha-dır.
Jeleznodorojnı rayonu (Rostov-na-Donu)
Jeleznodorojnı rayonu (rus. Железнодорожный район) Rostov-na-Donu şəhəri ərazidə yerləşən, 1937-ci ildə təsis edilən rayon. Rayonun ərazisi 69,0 km² təşkil edir.
== Tarixi ==
Rayon ərazisində ilk yaşayış məntəqəsi hələ çoxdan mövcud idi. 1747-ci ildə Don çayının sağ sahilində, Temernik çayının aşağı axarında Qnilovski stanisası inşa edilmişdi.
1864-cü ildə bölgədən dəmir yolu çəkilmişdir. Stansiya və yaşayış məntəqəsi 1937-ci ildə rayon olaraq təsis edilmişdir. Rayonun adı isə onun ərazisindən keçən dəmir yolu ilə əlaqəlidir.
== Əhalisi ==
Rayonun ümumi əhalisinin hər üçündən biri təqayütçüdür.
== İqtisadiyyat ==
Rayonun iqtisadiyyatın mühüm yeri Şimali-Qafqaz dəmir yolları tutur.
Kirovski rayonu (Rostov-na-Donu)
Kirovski rayonu (rus. Кировский район) Rostov-na-Donu şəhəri ərazidə yerləşən, 1936-cı ildə təsis edilən rayon. Rayon ərazisində istər Cənub Federal Dairəsinin istərsə Rostov vilayətinin inzibati binaları, iri iqtisadi və ticarəti şirkətlər həmçinin iri iri mədəniyyət mərkəzləri yerləşir.
== Tarixi ==
Rayonun tarixi taleyi onunla bağlıdır ki, rayon Rostov-na-Donu şəhərinin əsas hissəsində təşkil edilmişdir. Məhs burada 1749-cu ildə şəhərin əsası qoyulmuşdur. Burada təbii su mənbəyi olmuşdur ki, ondan hətta I Pyotr belə içmişdir. Rayon ərazisində yerləşən Sedov küçəsi Rostov-na-Donu şəhərinin ən böyük və mərkəzi küçələrindən olmuşdur.
Ərazi şəhər tarixinin bir çox mühüm hadisələrinə sahidlik etmişdir. Artıq XVIII əsr Rostov güclü müdafiə və ticarət şəhəri funksiyasını oynayırdı. Buradan xaricə kənd təsərrüfatı malları, dəmir məmulatları ixrac edilirdi.
Kostinin binası (Rostov-na-Donu)
Tacir Kostinin gəlirli binası - Rostov vilsyəti Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində yerləşən tarixi bina. Tikili Rostov-na-Donu şəhəri, Çexov prospekti, Suvorov küçəsi ev 29/37 ünvanında yerləşir. Bina XIX əsrdə inşa edilmişdir. XIX əsrin sonları XX əsrin əvvəlləri tacir Efim Yakovleviç Kostinə mənsub olmuşdur. Bina regional əhəmiyyətli tarixi, arxitektur və monumenal abidələri siyahısına daxil edilmişdir. Bina dörd mərtəbədən ibarətdir. Vəziyyəti idealdır.
== Tarixi ==
Bina XIX əsrin sonlarında inşa edilmişdir. 1917-ci ilə qədər bina Malaya-Sadovnaya küçəsi, ev 37/35, Malıy prospekti ünvanında yerləşirdi. Tacirin bu binadan başqa Yağ zavodu belə olmuşdur.
Leninski rayonu (Rostov-na-Donu)
Leninski rayonu (rus. Ленинский район) Rostov-na-Donu şəhəri ərazidə yerləşən, 1936-cı ildə təsis edilən rayon. Rayon ərazisində ticarət və istehsalat müəssisələrinin yerləşdiyi, əhalisi sayı 80 min olan rayon. Rayon 1920-ci ildə təhciz edilmişdir. Bu zaman rayonun adı Temernis olmuşdur. Leninin ölümündən sonra rayon Leninski olaraq adlandırılmışdır. 1937-ci ildə Leninski rayonunun Temeris çayından digər tərəfində yerləşən ərazisində Jeleznadirojnı rayonu təşkil edilmişdir.
== İqtisadiyyat ==
Rayon ərazisində fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatların sayı 5450 təşkil edir. Rayonun əsas müəssisələrinin sayı 22-dir: "Rostov çorək kombinatı", "Donskaya koja", "Donski kerpiç", "Aqat" zavodu, "Rostovbumaqa", "Rostovenerqo" və başqaları.
== Təhsil ==
Lenin rayonu Rostov-na-Donu şəhərində təhsil qaxımdam əhəmiyyətli yer tutur.
Leonidovun binası (Rostov-na-Donu)
Leonidovun binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina regional əhəmiyyətli tarixi və mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Bina Bolşaya Sadovaya küçəsi 30/45 ünvanında yerləşir. Binada yazıçılar olan Aleksandr Arsenteviç Baxarev və Vitali Nikolayeviç Syomin yaşayıb-yaratmışdır. Bina XX əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir.,
== Tarixi ==
Leonidovun gəlirli binası Engels küçəsi (hazırkı Bolşoy Sadovaya küçəsi) və Xalturinski xiyabanının kəsişməsində (hazırkı Böyük Nikolaski xiyabanları) yerləşir. XX əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir.
Binada yazıçı və jurnalist olan Aleksandr Arsenteviç Baxarev yaşayıb-yaratmışdır. Aleksandr Arsenteviç Baxarev ailəsi binanın üçüncü mərtəbəsində yaşayırdı. A. A. Baxarev (1911-1974) 1950 - 1974-ci illər ərzində binada yaşamışdır. O, bu binada yaşadığı müddətdə Volqo-Don kanalı, rus bioloqu və seleksiyaçısı İvan Vladimiroviç Miçurin, kolxoz sakonləri haqqında oçerklər yazmışdır.
Lisey № 13 (Rostov-na-Donu)
Lisey № 13 — Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Svoboda meydanında, ev 1 ünvanında yerləşən təhsil ocağı. Bina Nikolay Nikitiç Durbaxın layihəsi əsasında 1892-ci ildə inşa edilmişdir. Binada ilk əvvəllər Naxçıvan-na-Donuda yerləşir və Yekaterina Qızlar gimnaziyası adlanırdı. Məktəbin binası Rusiyanın yerli əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir.
== Tarixi ==
XIX əsrin sonları Naxçıvan-na-Donuda qızlar gimnaziyası yaradılmışdı. Gimnaziya şəhərin əsasını qoyan imperatriça II Yekatrinanın şərəfinəadlandırılmışdır. Gimnaziya üçün bina Nikolay Nikitiç Durbaxın layihəsi əsasında 1892-ci ildə inşa edilmişdir. İlk əvvəllr binanın iki mərtəbəsi mövcud idi.
Yekatrina qızlar gimnaziyası şəhərin ən elit təhsil ocağı sayılırdı. Burada din, fransız dili, rus dili, coğrafiya, tarix, tikiş, rəssamlıq öyrədilirdi.
Lyaxmaerin binası (Rostov-na-Donu)
Lyaxmaerin gəlirli binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina regional əhəmiyyətli tarixi və mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Bina Voroşilov prospekti, Ulyanovskaya 60/1 ünvanında yerləşir. Rostov vilayəti administrasiyasının 1998-ci il 20 dekabr 488 saylı "Rostov vilayətinin tarixi və mədəni obyektlərinin qoruma altına alınması haqqında qanuna əsasən bina dövlət tərəfindən qorunur.
== Tarixi ==
Bina Rostov-na-Donu şəhərinin tarixi mərkəzində yerləşir. Binanın artıq XIX əsrin sonlarında mövcud volması faktdır. 1899-cu ilin yanvarında Yekaterina Petrovna Lyaxmaer binanın sahibi olmuşdur. Bu onun şəhərfə çox saylı mülklərindən biri idi. Binanın ümumi sahəsi 940 m² təşkil edir. Mövcud olan sahədə Yekaterina Petrovna Lyaxmaer dörd mərtəbəli bina inşa edilmişdir.
Moskva mehmanxanası (Rostov-na-Donu)
Palas-Otel — Rostov vilayəti Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində yerləşən tarixi arxitektur bina. Bina Rostov-na-Donu şəhəri Bolşoy Sadovnaya küçəsi ev 62 ünvanında yerləşir. Bina 1893—1896-cı illərdə arxitektor Aleksandr Vikanoroviç Pomeransevin layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Binanın inşasında Nikolay Nikitiç Durbaxda iştirak etmişdir. Bina hazlrda təmirə bağlanmışdır. Onun reakanstruksiya edilməsi planlaşdırılır. «Moskva mehmanxanası» regional əhəmiyyətli mədəni irs siyahəşlsına daxil edilmişdir. Eklektika stilinə sahibdir.
== Tarixi ==
XIX əsrin ortalarında erməni əsilli tacir Mares Babacanyan Hindistanda olan əmlakından əldə edilən vəsaitin bir hissəsini Naxçıvan-na-Donu şəhərinə bağışlayır. 1860-cı ildə digər erməni yazıçı və inqilabçı demokrat Mikael Nalbaldyan özünün «Şimal parıltısı» (Hyusisapayl) jurnalında bu vəsaitin şəhər sakinlərinə qaytarılmmasını tələb edir.
Mılsının binası (Rostov-na-Donu)
Mılsının binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Aboran küçəsi, ev 86, Semaşko ünvanında. yerləşir. Bina XIX əsrin sonlarında inşa edilmişdir. Regional əhəmiyyətli mədəni irsi siyahısına daxil edilmişdir.
== Tarixi ==
İvanoviç Mılsın taxıl alveri və bank işində çalışırdı. Fedor Mılsin 30 il müddətində şəhər bank cəmiyyətində çalışmışdır. O, bu vəzifədə uzun zaman direktor postunda çalışmışdır. Rostov-na-Donu şəhərinin fəxri sakinidir. Uzun zaman xeyriyyəçiliklə məşğul olurdu.
Məktəb № 49 (Rostov-na-Donu)
Məktəb № 49 - Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Qazetnaya xiyabanı, ev 82/108 ünvanında yerləşən təhsil ocağı. Bina 1910-cu ildə V. V. Popovun layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Məktəbin binası Rusiyanın yerli əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir.
== Tarix ==
А. А. Filipovun qızlar gimnaziyası XX əsrin əvvəllərində təşkil olunmuşdur. 1910-cu ildə gimnaziya Qazetnaya xiyabanında inşa edilən yeni binaya köçmüşdür. Sovet hökuməti qurulduqdan sonra bina 11 № məktəb elan edilmişdir. 1930-cu illərdə idə məktəb № 49 adlandırılmışdır.
== Arxitektura ==
Üç mərtəbədən ibarət olan bina П-vari formaya malikdir. Fasadı simmetrikdir və Maksim Qorki küçəsi və Qazetnaya xiyabanına baxır. Binanın tikintisində yüksək keyfiyyətli kərpiçdən istifadə etmişlər.
Mərkəzi univermaq (Rostov-na-Donu)
Mərkəzi univermaq - Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Bolşoy Sadovnaya küçəsi, ev 46/30 ünvanında yerləşən bina. Bina 1910-cü ildə inşa edilmişdir. Mərkəzi univermaq regional əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir.
== Tarixi ==
Hazırda Rostov mərkəzi univermağı kimi tanınan bina XX əsrin əvvəllərində Q. Q. Pustovoytovun ticarət binası olaraq tanınırdı. O, şəhərdə mesenat olaraq tanınırdı. Bina isə 1910-cu ildə inşa edilmişdir. Binanın layihə rəhbəri Е. М. Qulin olmuşdur. Bina şəhərin tarixi hissəsində yerləşir. Bina Bolşoy Sadovnaya küçəsi və Budyonnovski xiyabanının birləşdiyi hissədə yerləşir. İlk əvvəldən bu binanın icarəyə götürüləcəyi bəlli idi.
Oktyabrski rayonu (Rostov-na-Donu)
Oktyabrski rayonu Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində ilk dəfə 1937-ci ildə təşkil olunmuşdur.
Rayon öz növbəsində Sovetski, Lenin rayonu, Kirovski, Voroşilov şəhər rayonları və Rostov vilayəti Myaskinski rayonu ilə sərhədlənir. Rayonun ümumi sahəsi 49,5 km² ərazini əhatə edir.
== Əhalisi ==
Rayon ərazisində ümumilikdə 153,8 min insan yaşayır. Bu isə hər km² 3469 nəfər düşür.
Sosial tərkibi: işləyən əhali — 77 528 nəf., təqayütçülər — 35 639 nəf. (100-yaşına çatmışlar — 3 nəf.), 7 yaşına çatmış uşaqlar — 7202 nəf., məktəblilər — 17 137 nəf., tələbələr — 14 134 nəf., əlillər — 3 104 nıf. (işləyənləri — 944 nəf.), işsizlər, növbə gözləyənlər — 969 nəf.
Milli tərkib
Rayon əhalisinin milli tərkibi: ruslar — 86 %, ukraynalılar — 5 %, ermənilər — 3 %, belaruslar — 1 %, digər millətlərin nümayəndələri — 5 %.
== Elm və təhsil ==
6 elmi-araşdırma institutu;
3 ali təhsil oçağı, burada ümumilildə 13831 tələbə əyani olaraq təhsil alır.
Palas-Otel (Rostov-na-Donu)
Palas-Otel — Rostov vilayəti Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində yerləşən tarixi arxitektur bina. Bina Rostov-na-Donu şəhəri Budyonnovski küçəsi ev 43/53 ünvanında yerləşir. Bina 1880-ci illərində inşa edilmişdir. Binanın hazır ki, vəziyyəti idealdır. İnşası zamanı üç mərtəbədən ibarət olsa da hazırfa beş mərtbəlidir. Ampir stilinə,sahibdir.
== Tarixi ==
Üç mərtənədən ibarət ilan bina 1880-ci illərdə Kuşnaryovun tütün fabriki kimi inşa edilmişdir. Bina Budyannovdki küçəsi ilə Kazan küçələrinin qoğuşduğu əraziyə yaxın yerləşir. 1914-cü ildə «Y. S. Kuşnaryov cəmiyyəti» Aslanidinin tütün fabriki ilə birlikdə Asmilovun tütün fabrikinə birləşdirilir. 1914—1915-ci illərdə bina ampir stilində yenidən bərpa edilmişdir.
Pivovarovun binası (Rostov-na-Donu)
Pivovarovun gəlirli binası — Rostov vilayəti Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində yerləşən tarixi arxitektur bina. Bina Rostov-na-Donu şəhəri Şaumyan küçəsi ev 45/28 ünvanında yerləşir. Bina XIX əsrin sonları XX əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir. Binanın hazır ki, vəziyyəti idealdır. Bina 2004-ci il 29 dekabr tarixli qərarla regional əhəmiyyətli mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Binanın adının kimin adından götürülməsi dəqiq müəyyən edilməmişdir.
== Tarixi ==
Pivovarovun gəlirli binası XIX əsrin sonları XX əsrin əvvəllərində həkim Petr Pavloviç Çubuxçiev tərəfindən inşa edilmişdir. Bina 1915-ci ilə qədər onun mülkiyyətində olmuşdur. Binada onun həkim kabineti yerləşirdi. Bu kabinetdə əsasən dəri xəstəliklərinin müayinəsi və malicəsi təşkil edilirdi.
Poqodinin binası (Rostov-na-Donu)
Poqodinin binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Sosialistiçeskaya küçəsi, ev 50 а ünvanında yerləşir. Binada yazıçı, jurnalist və dramaturq Nikolay Fyodroviç Poqodin yaratmışdır. Bina XIX əsrin sonlarında inşa edilmişdir.
== Tarixi ==
Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Sosialistiçeskaya küçəsi, ev 50a ünvanında yerləşir. Bina XIX əsrin sonlarında inşa edilmişdir. XX əsrin sonlarında isə ona əlavələr edilmişdir. Sovet senaristi və dramaturqu, RSFSR əməkdar incəsənət xadimi (1949), Lenin mükafatı laureatı (1959) və Stalin mükafatının iki dəfə qalibi (1941, 1951) Nikolay Fyodroviç Poqodin yaşamışdır. O, 1920-ci ildən rostovun "Trudovaya jizm" qəzetində çalışmışdır. Binada dörd il yaşadıqdan sonra 1925-ci ildə Moskvaya köçmüşdür.
Proletarski rayonu (Rostov-na-Donu)
Proletarski rayonu (rus. Пролетарский район) Rostov-na-Donu şəhəri ərazidə yerləşən, 1929-cu ildə təsis edilən rayon. Rayon Naxçıvan-na-Donu, Aleksandrovskaya, Berberovski ərazilərinin birləşdirilməsi nəticəsində meydana gəlmişir.
== Tarixi ==
14 noyabr 1779-cu ildə II Yekatterinanın əmri ilə Krımdan köçmüş erməniləri Müqəddəs Dimitri Rostovski qalası yaxınlığında şəhər salınmasına göstəriş verir. Krım xanlığından köçmüş xristianlar Don çayının aşağı axarlarında Nor-Naxçıvan şəhərini salırlar.
1782-cü ildə Nor-Naxçıvan şəhərində 4 min insan yaşayırdı. 1828-ci ilin fevralında şəhər rəsmi olaraq Rusiya imperiyasına daxildir. Şəhər rəsmi «Naxçıvan-na-Donu» olaraq adlandırılır. Burada şəhər ticarəti inkişaf edir. 1825-ci ildə şəhərdə 33 fabrik vardı.
Rostov-na-Donu
Rostov-na-Donu (rus. Ростов-на-Дону) — Rusiyanın cənub-qərbindəki ən böyük şəhər, Cənub Federal Dairəsinin və Rostov vilayətinin inzibati mərkəzi. Hərbi Şöhrət şəhəri (2008).
15 dekabr 1749-cu ildə imperatriça Yelizaveta Petrovnanın nizamnaməsi ilə qurulur. Şərqi Avropa düzənliyinin cənub-şərqində, Don çayının hər iki sahilində, onun Azov dənizi ilə birləşməsindən 46 km və Qara dənizdən 380 km, Moskvadan 1092 km məsafədə yerləşir.
Əhalisi 1.137.704 nəfərdir (2021). Rusiyanın ən çox əhalisi olan onuncu şəhəridir. 2.16 milyondan çox insan Rostov aqlomerasiyası (ölkənin beşinci ən böyük aqlomerasiyası) daxilində yaşayır.
Şəhər böyük bir inzibati, iqtisadi, mədəni, elmi, təhsil, sənaye və Rusiyanın cənubundakı ən əhəmiyyətli nəqliyyat mərkəzidir. Qeyri-rəsmi olaraq Rostov "Qafqazın Qapısı" və "Rusiyanın cənub paytaxtı", həmçinin Donun paytaxtı adlanır.
Rostov-na-Donu kafedralı
Rostov-na-Donu kafedralı və ya Müqəddəs Məryəmin Doğuşu katedralı (rus. Кафедральный собор во имя Рождества Пресвятой Богородицы) — Rostov-on-Don şəhərinin və Rostov və Novoçerkassk Pravoslav Yeparxiyasının əsas kilsəsidir. Novocherkassk Katedralı ilə birlikdə Don bölgəsindəki xristian ibadətinin əsas yeridir.
== Arxa planı ==
18-ci əsrin sonlarında şəhər əsgərləri, tacirlər və tacirlərin şəhərətrafı ərazilərə genişmiqyaslı köçürülməsindən sonra şəhər rəhbərliyi Theotokosun doğuşuna həsr olunmuş bir məbəd tikmək qərarına gəldi. Məbədin şəhərətrafında indiki mərkəzi bazarın yaxınlığında tikilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Kilsə 20 fevral 1781-ci ildə qurulmuş və 5 sentyabr 1781-də açılmışdır. Həm inşaat işlərinin başlanğıcı, həm də kilsənin açılması İoann Andreyev tərəfindən təqdis edildi. Ancaq cəmi on il sonra, 1791-ci il dekabrın 27-də ildırım düşməsi nəticəsində məbəd yandı.
Şəhərin o vaxtkı meri — tacir M. Naumov Ekaterinoslav Yeparxiyasının başçısı olan və yeni kilsənin inşası ilə bağlı Rostov ərazisinə nəzarət edən Metropolitan Qavriilə müraciət etdi. 1795-ci ildə eyni yerdə Müqəddəs Məryəmin Doğuşu Kilsəsinin inşaat işləri başladı.
Rostov-na-Donu məscidi
Rostov-na-Donu məscidi — Rostov-na-Donu şəhərinin mərkəzində yerləşən məscid. Rostov vilayəti ərazisində fəaliyyət göstərən yeganə məsciddir.
== Tarixi ==
Hələ Rusiya imperiyası dönəmində Krasnoarmeysk küçəsində böyük mərkəzi məscid olmuşdur. Ancaq uzun zaman fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq heç bir adınlıq gətirilmədən 1968-ci ildə fəaliyyəti tamamən dayandırılmışdır. Bölgədə yaşayan müsəlmanlar şəhərin mərkəzində "Stroileley" parkında boş bir ərazini məscid üçün ayırırlar. Ancaq müsəlmanların məscid tikintisini həyata keçirmək cəhdləri münaqişələrə səbəb olur. Müsəlmanlar üçün yerin ayrılması nəhayətdə Rostov-na-Donu şəhərində meşəpark zonasında qərarlaşdırılır. Burada yüz metr radiusunda heç bir yaşayış məntəqəsi yoxdur. Məscid Furmanovskaya küçəsində yerləşir.
== Arxitektur xüsusiyyətləri ==
Yeni məscidin tikintisi 1999-cu ildən 2003-cü ilə qədər davam etmişdir.
Rostov-na-Donu əməliyyatı
Rostov-na-Donu əməliyyatı (1941) — Qırmızı ordunun ilk uğurlu hərbi əməliyyatı. Bu əməliyyat Moskva döyüşü və Elnin döyüşləri ilə eyni dövrlərdə baş vermişdir.
== 21 noyabr 1941. müharibənin 153-cü günü ==
SSRİ 9-cu ordusu cəbhəsində Arqafenoka — Kuteynikovo istiqamətinə hərəkət edirlər. 56-cı sovet ordusu isə Rostov-na-Donu şəhərini tərk edir. Almanlar şəhəri ələ keçirirlər.
== 27 noyabr 1941. müharibənin 159-cu günü ==
37-ci SSRi ordusu sağ falanqadan Stoyanov-Qeneralskoe cəbhəsində hücum əməliyyatına başlamışdır.
37-ci ordu Stoyanov-Qeneralskoe cəbhəsinə Sultan-Salı istiqamətdən Rostovun qərb ərazilərinə, 9-cu ordu isə Rostova Bolşoy Salı istiqamətdən hücuma keçmişdir. 56-cı ordu Rostova üç istiqamətdən hücuma keçmişdi.
Qarnakeryanın binası (Rostov-na-Donu)
Qarnakeryanın binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Puşkinski küçəsi, ev 78 ünvanında yerləşir. Binada şair Aşot Qeorqieviç Qarnakeryan, Aleksandr Pavloviç Oleniç-Qnenenko və yazıçı Qeorqieviç Filippoviç Şoloxov-Sinyavski yaşamışdır. Bina 1960-cı ildə konsstuktivizm stilində inşa edilmişdir.
== Tarixi ==
Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Puşkinski küçəsi, ev 78 ünvanında yerləşir. Bina 1960-ci ildə inşa edilmişdir.
Aleksandr Pavloviç Oleniç-Qnenenko binanın ikinci mərtəbəsində 3-cü mənzildə, Aşot Qeorqieviç Qarnakeryan isə 4-cü mənzildə yaşayırdı. Qeorqieviç Filippoviç Şoloxov-Sinyavski dördüncü mərtəbə mənzil altı ünvanında yaşayırdı. Bütün yazıçıların kabinetləri cənub istuqamətdə yerləşir.
Şairlərin kabinetləri öz ilkin görünüşünü itirmişdir.
Qrand-Otel (Rostov-na-Donu)
Qrand-Otel — Rostov vilayəti Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində yerləşən bina. Otel kimi istifadə edilən bina. 1911-ci ildə bina yanmışdır.
Qrand oteli tarixən Kuznesovun mehmanxası kimi tanınırdı. Bina XIX əsrin ikinci yarısında inşa edilmişdir. Bina Bolşaya Sadovaya küçəsi və Taqanroq prospektinin kəsişməsində yerləşir. Binanın ilk sahibi Levtunovski olmuşdur. Qırmızı kərpiçdən inşa edilmiş üç mərtəbəli bina.
Qrand-Otel uzun zaman Aleksandra və Aleksandr Petrovların gəlirli binasında yerləşir. Şəhərin əsas otellərindən biri olmuşdur.
Sarievlərin binası (Rostov-na-Donu)
Sarievlərin gəlirli binası — Rostov vilsyəti Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində yerləşən tarixi bina. Tikili gəlirli bina olaraq inşa edilmişdir. Bina modern stilinə sahibdir. Rostov-na-Donu şəhəri, Bolşoy Sadovnaya küçəsi ev 94 ünvanında yerləşir. Binanın inşasına 1902-ci ildı başlanılmışsır elə həmin ildəcə tikinti işləri bitir. Tikilinin layihə müəllifi А. F. Nidermeyer olmuşdur. Bina olqa və Yelena Sarievna bacılsrıns məxsus olmuşdur. Hal-hazırda bina qəzalı vəziyyətdədir. Binanın digər adı Emeltanovun gəlirli binası kimi tanınır.
== Tarixi ==
Bina XX əsrin əvvəllərində inşa tarixi tikili.
II Yekaterina abidəsi (Naxçıvan-na-Donu)
II Yekaterina abidəsi — Rostov-na-Donu şəhərində vaxtı ilə yerləşən monumental abidələrdən biri. Abidə rus çariçası II Yekaterinanın şərəfinə ucaldılmışdır. Abidənin müəllifi Matvey Afanaseviç Çijov və Matvey Matveeviç Çijov olmuşdur. Abidə 1894-cü ildə quraşdırılmışdır. Abidə Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra dağıdılmışdır. Bu abidənin altlığı üzərində isə Karl Marksa heykəl ucaldılmışdır.
== Tarixi ==
Şəhərdə II Yekaterina abidənin ucaldılması şəhər dumasının rəhbəri tərəfindən irəli sürülmüşdür. Abidənin ucaldılması 1879-cu ilə planlaşdırılırdı. Bu şəhərin salınmasının yüz illiyi münasibətinə düşünülürdü. Bununla belə vısait çatışmazlıı səbəbindən işlər dayanmışdı.
Karl Marks abidəsi (Rostov-na-Donu)
Karl Marks abidəsi — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən monumental abidələrdən biri. Karl Marksın şərfinə ucaldılmışdır. Abidə 1959-cu ildə ucaldılmışdır. Müharibəyə qədər bu abidənin yerində də Karl Marsa aid abidə olmuşdur. Abidənin müəllifləri heykəltaraş Moisey Solomonoviç Altşuler və arxitektor Mixail Adolfoviç Mikus olmuşdur. Rusiyanın mədəni irsi siyahısına daxil edilməmişdir.
== Tarixi ==
Karl Marks abidəsi təntənəli şəkildə 28 iyun 1925-ci ildə Naxçıvan-na-Donu şəhərinin mərkəzi meydanında açılışı gerçəkləşdirilmişdir. Abidə əvvəllər mövcud olmuş II Yekaterinaya aid abidənin yerində və altlığının üzərində quraşdırılmışdır. II Yekaterinaya aid olan abidə sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bolşeviklər tərəfindən dağıdılmışdır. Heykəlin qoyulduğu meydan Karl Marksın adına adlandırılmışdır.
Laşın gəlirli binası (Rostov-na-Donu)
Laşın gəlirli binası və ya A. P. Livudun gəlirli binası — Rostov vilayəti Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində dörd mərtəbəli bina. Bina Rostov-na-Donu şəhərinin puşkinskaya küçəsi ev 75 ünvanında yerləşir. Bina Maksik Qorki adında mədəniyyət və istirahət parkının əks tərəfində yerləşir. Bina XX əsrin əvvələrində inşa edildir. Binanın inşasına çəkilən xərclər Aleksandr Edmundoviç Laş tərəfindən ödənilmişdir. Binanın ən zəngin və prestijli mənzillərinin pəncərəlıri Puşkinskaya küçəsinə açılır. Elə də prestijli olmayan mənzillər isə isə həyətə baxırdı. Bina sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra milliləşdirilmişdir. Binanın əsas fasadı Puşkinskaya küçəsinə baxır. Hazırda bu tikili çox mənzilli yaşayış binası kimi istifadə edilir.
Marqarita Çernovanın binası (Rostov-na-Donu)
Marqarita Çernoqanın binası — Rostov-na-Donu şəhəri ərazisində, Bolşoy Sadovnaya küçəsi 27/47 ünvanında yerləşən bina. Binanın tikintisi 1899-cu ildə başa çatırılmışdır. Bina regional əhəmiyyətli mədəni irs siyahısına daxildir. Binanın sahibi Marqarita Çernova olmuşdur. Layihəsinin müəllifi Nikolay Aleksadr Doroşenko olmuşdur.
== Tarixi ==
Bolşoy Sadovnaya küçəsi ev 27/47 ünvanında yerləşən bina Marqarita Nikitiç Çernovanın pərəstişkarı tərəfindən inşa edilərək ona hədiyyə edilmişdir. Bu şəxs Paramnovlar ailəsinin üzvü olmuşdur. Binanın layihə müəllifi Nikolay Aleksadr Doroşenko olmuşdur. XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində binada ballar, şənliklər təşkil edilirdi. Binanın birinci mərtəbəsində əsasən ticari obyektlər yerləşirdi.
Mixail Naqibin prospekti (Rostov-na-Donu)
Mixail Naqibin prospekti — Rostov-na-Donu ərazisində yerləşən küçə. İnzibati cəhətdən ərazisin böyük hissəsi Voroşilov rayonu ərazisində yerləşir. Bəzi hissələr isə Oktyabrski və Kirovski rayonları ərazisinə düşür. Tekuçev küçəsindən başlayaraq Nərimanov küçəsi ilə kəsişdikdən sonra Pliyeva küçəsi və Olxovski xiyabanına keçir.
Qaqarin meydanından başlayaraq cənubdan şimala, Lelin meydanından isə şimal-şərqə istiqamətlənir. Prospektin uzunluğu 6 km-dur
== Adı ==
1967-ci ilə qədər Şimal prispekti olaraq adlandırılırdı. Sonradan Oktyabrski prospekti olaraq adlandırılır. 2000-ci ildə ildə Mixail Naqibin prospekti adını alır.
== Tarixi ==
XX əsrin 40-cı illərinin sonlarından 50-ci illərinin əvvəllərindən Rostov-na-Donu şimal istiqamətində inkişaf etməyə başlamışdır. 50-ci illərin əvvəllərində buradan tramvay xətti çəkilmişdir.
Petrova-Biryokanın binası (Rostov-na-Donu)
Petrova-Biryokanın binası binası — Rostov-na-Donu şəhərində yerləşən bina. Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Bolşoy Sadovaya küçəsi, ev 111 ünvanında yerləşir. Binada şair Dmitri İliç Petrova-Biryoka yaşamışdır. Bina 1928-cı ildə konsstuktivizm stilində inşa edilmişdir. Bina arxitektur mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir.
== Tarixi ==
Bina Rostov vilayəti, Rostov-na-Donu şəhəri, Bolşoy Sadovaya küçəsi, ev 111 ünvanında yerləşir. Bina 1928-ci ildə inşa edilmişdir.
Yazıçı Dmitri İliç Petrova-Biryoka Don vilayətinin Anninski Xopyorski stanisası ərazisində doğulmuşdu. O, bir çox əsərlərin müəllifidır «Kazaklar haqqında deyimlər», «Vəhşi çöl», «Kondrat Bulabin», «Don çölünün oğulları», «Qruzinov qardaşları», «İvan Turçannikov», «Cənub odda», «Vətən qarşısında».
Yazıçı 1932-ci ildən Rostov-na-Donu şəhərində kitab mətbəəsində çalışırdı.
Qaradəniz dəniz donuzu
Qaradəniz dəniz donuzu (lat. Phocoena phocoena relicta) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin dəniz donuzları fəsiləsinin dəniz donuzu cinsinin adi dəniz donuzu növünə aid heyvan yarımnövü.
== Yarımnövün təsviri ==
Uzunluğu 1,3-1,5 metr, çəkisi təxminən 30 kiloqramdır. 1,8 metrə qədər olan fərdlərə də rast gəlinir. Dişilər erkəklərə nisbətən bir qədər böyükdür. Başı qısa, kütvari bir ağıza sahibdir. Belinin rəngi tünd boz, bəzən qara, böyürləri açıq rəngdədir. Albinos fərdlərə rast gəlinir. 4 santimetrə qədər bir piy qatına sahib olurlar.
Dişilərdə cinsi yetkinlik yaşı 4 ildir.
