* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 təql. 1. Çağırışa cavab. □ Hay vermək – çağırışa cavab vermək, səsə səs vermək. Nə qədər çağırdımsa, hay vermədi. Adam çağıranda hay verər. – Diriyə hay verməz, ölüyə pay. (Ata. sözü). Küçədən acıqlı bir səs eşidildi: – Qırılmamışsınız ki, hay niyə vermirsiniz? Aç qapını… M.İbrahimov. 2. Səs-küy, hay-küy, qarmaqarışıqlıq. □ Hay basmaq – hürərək səs-küy qoparmaq, səs-küy salmaq. [Salman ilə Maya] alaçıqların güneyinə çıxan kimi ağılların yanından iki iri köpək hay basıb bu tərəfə cumdu. M.İbrahimov. Hay qopmaq – bax hay düşmək. Hay düşmək – hay-küy düşmək, gurultu-patırtı düşmək, hay qopmaq. [Əmiraslan baba dedi:] İndiki kimi yadımdadır, hay düşdü. Biz də dəstə ilə yığılıb getdik… S.Rəhimov. Verdiyev … qonum-qonşuya hay düşməmək üçün bir az asta danışdı. Mir Cəlal. Hay salmaq – hay-küy qoparmaq, gurultupatırtı qoparmaq, küy salmaq. Mələk bilirdi ki, istədiyini verməsə [uşaq] hay salıb bağıracaq. M.İbrahimov. [Uşaqlar] bir-biri ilə ötüşərək hay salıb üzür, qabarıb gələn dalğanı qucaqlayır(lar). Mir Cəlal. Hay vurmaq – qışqırmaq, bağırmaq, çığırmaq. Hay vurdum, qıy vurdum, gətirməz şikar; Tərlan baxtım sara döndü, nə döndü! Aşıq Ələsgər. Cavabsız qalmamış hələ sualım! Hay vurur, qıy vurur tərlan xəyalım! S.Vurğun. 3. Hayında şəklində – qeydində, fikrində. Keçi can hayında, qəssab piy hayında. (Məsəl). Salman isə öz canının hayında idi. Ə.Vəliyev. Əcəl getdi, tər gəldi; Tərdən dərdi-sər gəldi; Mən qəriblik hayında; Bir də bədxəbər gəldi. (Bayatı). ◊ Haya bənd olmaq – bir işi görmək üçün bəhanə, səbəb aramaq, fürsət gözləmək. Bununla da, bir haya bənd imişlər kimi bayaqdan susmaqda olanların dilindən qıfıl götürüldü. Ə.Əbülhəsən. Haya yetmək – imdadına çatmaq, harayına yetmək (gəlmək, çatmaq). Hayına qalmaq – qeydinə qalmaq, qayğısını çəkmək, qayğısında olmaq, fikrini çəkmək; haqqında düşünüb tədbir görmək. [Molla:] Sənin kimi kişisinin hayına qalmayan arvaddan canım qurtarsın. “M.N.lətif.” Mən nə haydayam, sən nə hayda(san), o nə hayda(dır) – mən nəyin qeydini çəkirəm, sən nəyin qeydini çəkirsən, o nəyin qeydini çəkir; mən nə fikirləşirəm, sən nə fikirləşirsən, o nə fikirləşir. [Məşədi Ağabanı Fərəcullaya:] Ala, çək, mən nə haydayam, sən nə haydasan. M.Əliyev. [Məsmə:] Qızım, başına hava gəlib, nədi, mən nə haydayam, sən nə haydasan. Mir Cəlal.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / hay2 1. Çağırışa cavab. 2. Səs-küy, hay-küy, qarmaqarışıqlıq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dialektlərdə kömək, xəbər mənalarında da işlənir. Hay düşdü şəhərə. (“Koroğlunun Dərbənd səfəri”) * Baxmaram düşmən hayına, Haqq bəla versin xayına, İgid igidin payına Köndələn düşməmək gərək. (“Koroğlu ilə Dəli Həsən”)
Azərbaycan dastanlarının leksikası / hay1 qarışıqlıq — çaxnaşma — hərc-mərclik — təşviş — təlaş — qorxu — vəlvələ
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / hay2 сущ. 1. отклик (ответ на зов), отзыв. Heç bir hay yox idi kimdən не было никакого отклика от кого 2. шум-гам, суматоха. Hay salmaq поднять шум, суматоху, hay düşdü (qopdu) началась суматоха; haya basmaq: 1) поднять шум 2) хвастаться, хвалиться перед кем-л. 3. помощь (содействие, спасение в чем-л.), выручка. Haya gəlmək прийти на помощь (на выручку), haya yetmək (çatmaq) успеть на помощь ◊ sənə nə hay düşüb не твоя это забота, какое твое дело; hay gəlmək торопить, понукать, гнать; hay vermək откликнуться на зов; hay verməmək не откликнуться, не среагировать на зов; haya bənd olmaq искать повода, быть готовым откликнуться на зов; hayına qalmaq kimin печься о ком; заботиться, позаботиться о ком, о чём; mən nə haydayam, sən nə hayda(-san) мне бы твои заботы (я о чем, ты о чем, я о чем думал, ты о чем думаешь); hayında olmaq kimin, nəyin беспокоиться о ком, о чем, думать насчет кого, чего; canının hayında olmaq беспокоиться о себе, думать о своем состоянии; öz hayında olmaq см. canının hayında olmaq
Azərbaycanca-rusca lüğət / hay1 i. response, comment; ~ vermək to respond (to); məc. to comment (on); çağırışa ~ vermək to respond to the call / summons (of); to take* up the call
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / hay1 is. réponse f ; réplique f ; çağırışa ~ vermək répondre à un appel
Azərbaycanca-fransızca lüğət / hay1 təql. 1. гьай (эверуниз жаваб гун); hay vermək гьай гун, эверуниз жаваб гун; 2. къив, гьай-гьуй, гьарай-эвер, акахьайвал; hay basmaq ван ацалдун, ван кутун, ван ацалтна элуькьун, кьун (мес. кицӀери); hay düşmək ван гьатун (акъатун), гьарай акъатун, гьарай-эвер акъатун; hay salmaq гьарай кутун, ван кутун, гьарай-эверун; hay vurmaq къив гун, гьараюн, цӀвагъун; 3. hayında гьайдик, къайгъудик, фикирдик; ** haya bənd olmaq са кар авун патал багьна (себеб) жугъурун, фирсет якьурун; haya yetmək гьайдиз (гьарайдиз) агакьун (атун), имдаддиз (куьмекдиз) агакьун; hayına qalmaq гьайда амукьун, къайгъуда амукьун, къайгъу чӀугун, фикир чӀугун.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / hay(İmişli) xəbər, səs. – Özzəri bilirdilər hay gələcəg
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.