kili sözü azərbaycan dilində

Kili Noyşul (d. 5 mart 1993) — Birləşmiş Ştatları təmsil edən su poloçusu. == Karyerası == Kili Noyşul, ABŞ yığmasının heyətində 2016-cı ildə Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXXI Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Final görüşündə İtaliya yığmasını 12:5 hesabı ilə məğlub edən ABŞ yığması, Rio-de-Janeyro Olimpiadasının qızıl medalına sahib oldu.

Aloe kilifiensis (lat. Aloe kilifiensis) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin asfodelinakimilər fəsiləsinin əzvay cinsinə aid bitki növü.

Bidens kilimandscharica (lat. Bidens kilimandscharica) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin üçbarmaq cinsinə aid biki növü.

Canthium kilifiensis (lat. Canthium kilifiensis) — boyaqotukimilər fəsiləsinin canthium cinsinə aid bitki növü.

Elbeyli (türk. Elbeyli) — Kilis ilinin ilçəsi.

Kilian Sanmi Mbappe Lottin (20 dekabr 1998[…], Parisin 19-cu rayonu[d], Paris, Fransa) — Liga 1 təmsilçilərindən olan "PSJ" klubunda hücumçu kimi çıxış edən peşəkar Fransa futbolçusudur. == Klub karyerası == === Gənclik karyerası === Mbappe öz karyerasına Bondi klubunda start vermişdir. Atası Vilfrid onun baş məşqçisi olmuşdur. Mbappe məşhur Klayrefonteyn akademiyasına daxil olduqdan sonra bir sıra klub tərəfindən izlənilməyə başladı. Uğurlu çıxışlarından sonra bir sıra Fransa klubları, Real Madrid və Valensiya klubu onunla müqavilə imzalamağa cəhd göstərdi. Ancaq Mbappe Monako klubu ilə müqavilə imzaladı. === Monako === ==== 2015–16 mövsümü ==== Mbappe Liqa 1-də debütünü Monako klubu ilə 2 dekabr 2015-ci ildə etmişdir. O, 88-ci dəqiqədə Kann klubu ilə qarşılaşmada Fabio Koentraonu əvəz etmişdir. Həmin görüşdə Monako Liqa 1 görüşündə Kann ilə 1-1 hesabı ilə bərabərə qalmışdır. Oyuna 16 yaş 347 günlüyündə çıxan Mbappe Monako klubunda meydana daxil olan ən gənc futbolçu kimi tarixə düşdü.

Kilibi xaqan (əsl adı: Aşina Simo (阿史那思摩), Çin titulu: Yiminişukilibi xaqan (乙彌泥孰俟力苾可汗)) — 630-cu ildə Tan sülaləsi tərəfindən xaqan olaraq vəzifələndirilmişdi. 639-cu ildəki Aşina Cieşeşuay üsyanı imperatoru qorxutduğu üçün xaqanlığı yenidən qurmaq qərarına gəldi. == Öncəki xaqanlar dövründə == 583-cü ildə doğulub. Atası Tuğruq Şad Taspar xaqanın oğlu idi. Şibi xaqan və Çula xaqan onu çox sevməzdi. Çünki o türkdən çox soğda bənzəyirdi. Onların dövründə sərkərdə ola bilməmişdi. İllig xaqan onu imperatorla danışıq aparmağa göndərəndə imperator tərəfindən Heşun knyazı titulu ilə mükafatlandırılmışdı. Bütün bunlara baxmayaraq Şərqi Göytürk xaqanlığının zəiflədiyi dövrdə imperatora yox xaqana sadiq qalmışdı. İmperator onun sədaqətindən ruhlanaraq 23 iyul 630-cu ildə Xuayxuay knyazı titulu vermişdi.

Qıfıl; otaq qapıları, qutu qapaqları kimi varlıqların mühafizəsinə xidmət edən obyektlərin istənməyənlər tərəfindən açılmasının qarşısını almaq üçün yerləşdirilmiş; açar kimi fiziki bir obyekt və ya şifrə kimi müxtəlif təhlükəsizlik kombinasiyaları ilə açıla bilən mexaniki və ya elektron cihaz. Kilidlər qapılar, örtüklər və ya divarlar içərisində quraşdırılmış cihazlar ola bilər və ya sonradan kilidlənəcək obyektə yapışdırılan asma kilidlər kimi əşyalar da ola bilər.

Əfşar (fars. كليدداغي‎) - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Culfa şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə nə qədər əhalinin yaşaması barədə məlumat yoxdur.

Kilid və açar (ing. Locke & Key) — Qabriel Rodrigezin eyniadlı komiksinə əsaslanan 2020-ci ildə çıxarılmış ABŞ istehsalı fantaziya, qorxu və dram teleserialı. == Məzmun == Rendell Lok köhnə şagirdi Sem Lesser tərəfindən öldürüldükdən sonra həyat yoldaşı Nina və üç övladı: Tayler, Kinsey və Bodi Sietldan Massaçusetsə köçürlər. Uşaqlar qısa müddətdə evin gizli sirlərini tapırlar. Beləcə açarlar vasitəsilə müvafiq kilidləri açıb açarların sirlərini kəşf edirlər. Amma pis əməllər üçün açarları istəyən şeytani varlıq onlarla savaşmağa başlayır.

Kilitbahir qalası — 1452-ci ildə İstanbulu mühasirə etməsi əsnasında Papalıq donanmasının Bizans İmperiyasına kömək etməsini qarşısını almaq məqsədilə Fateh Sultan Mehmet tərəfindən Dardanel qarşısındakı Kilitbahir kəndində inşa etdirilmişdir. Qala, daxili və xarici sur divarlarından və həyət içində 7 mərtəbəli üçbucaq bir qüllədən ibarətdir. İç qala 7 mərtəbəlidir. Daha sonra ilk dəfə 1541-ci ildə Qanuni Sultan Süleyman tərəfindən bərpa edilmiş, bu bərpa zamanı cənub hissəsi əhatə edən bir sur divarı xarici ucda bir qüllə (Sarıqüllə) inşa edilmişdir. Qala 1870-ci ildə Sultan Əbdüləziz tərəfindən ikinci dəfə bərpa edilmişdir. Şimal hissəsinin orijinal xarici dəniz divarı günümüzdə yoxdur. Bu bölümün şimal hissəsi 1894-cü illərdə II Əbdülhəmid tərəfindən yenidən inşa etdirilib. Xarici sur divarları (xarici qala) 4 mt, ikinci xarici qala 18 mt, iç qala 30 mt hündürlüyündədir. Divar qalınlıqları 4-6 mt arasındadır. Dəniz divarlarının cənub hissələri top mazğalı olaraq istifadə edilmişdir.

Kilifarevo adası (bolq. остров Килифарево, ‘Ostrov Kilifarevo’ 'os-trov ki-li-'fa-re-vo) — Antarktidanın Cənubi Şetland adalarında yerləşən, İngilis Boğazının qərb tərəfində yerləşən Aitço adaları arxipelaqına daxil olan buzlaqsız adadır. Ada Xorxe adasından 850 m şimal-qərbdə, Riksa adalarından 460 m şimalda və Morris Qayasından 350 m cənub-şərqdə yerləşmişdir. Adanın uzunluğu 640 m, eni 350 m, səthinin sahəsi isə 11 hektardır. Ada 19-cu əsrdə ağ sənayeçilər tərəfindən kəşf edilmişdir. Kilifarevo adası Bolqarıstanın şimalında yerləşən Kilifarevo şəhərinin adını daşıyır. == Yerləşməsi == Ada 62°22′26″ c. e. 59°47′14″ q. u.

Kilikiya (erm. Կիլիկիա, yun. Κιλικία, lat. Cilicia) —Kiçik Asiyada tarixi əyalət. == Tarixi == Kilikiya bir müddət Roma imperiyasına tabe olmuşdu. Çuxurova bölgəsində Sis və Anavarza qalalarında yerləşən Kilikiya çarlığı (Rubenyan knyazlığı) 300 ilə yaxın bir müddətdə öz müstəqilliyini saxlamışdı. 1375-ci ildə Kilikiya dövləti çökdü.

Kilikiya erməni çarlığı (Կիլիկիոյ Հայոց Թագաւորութիւն) - 1080-ci ildə tarixi Kilikiya vilayətində yaradılmış erməni çarlığı. Kilikiya Erməni Çarlığının ilk kralı I Levon olmuşdur. Çarlığın rəsmi kilsəsi Erməni Qriqoryan Kilsəsi idi. == Ermənilərin bölgəyə köçü == XI əsrin ikinci yarısında Sünik ( Zəngəzur ) və Taşir-Dzoraget çarlığı istisna olmaqla bütün Ermənistan ərazisi Səlcuq türkləri tərəfindən işğal edildi . Bizansın işğalından sonra milli dövlətçiliyin itirilməsi , eləcə də Səlcuqların işğalı ermənilərin Kilikiya və digər bölgələrə kütləvi köçürülməsinə səbəb oldu . Bizansın Edessadan Samosata və Melitenaya qədər erməni torpaqlarını zəbt etməsi, eləcə də onun siyasəti nəticəsində XI əsrin əvvəllərində Suriya, Mesopotamiya və Kiçik Asiya Bizans ərazisində ermənilərin xeyli məskunlaşdı . Əsrin sonlarında Malazgirt döyüşündən sonra (Manazkert, ermənicə Մանազկերտ ) Səlcuqlular ilk dövlətlərini - Konya Sultanlığını yaratdılar., bütün Ermənistanı və Anadolunun daxili hissələrini əhatə edən, buradan ermənilərin Kiçik Asiya sahilyanı bölgələrinə, xüsusilə Kilikiya və Fərat bölgələrinə köçünü gücləndi. == Erməni Çarlığı == Bizans imperiyası işğal etdiyi erməni torpaqlarının əhalisi arasında özünə dayaq yarada bilmədi. Ermənilərin sərhəd mövzularına köçürülməsi Bizansın sərhədlərinin möhkəmlənməsinə kömək etmədi. İmperiyanın hüdudları daxilində Suriyadan Zaqafqaziyaya qədər bir sıra yarımmüstəqil erməni knyazlıqları yarandı.

Kilikiya dənizi — Aralıq dənizinin şərqində, Kiçik Asiya ilə Kipr adası arasında yerləşir. Adını Kiçik Asiyanın antik dövrdə mövcud olan eyni adlı vilayyətin (Kilikiya) adından götürmüşdür. Türkiyənin Adana, Mersin və Hatay, Şimali Kipr Türk Respublikasının isə Famaqusta və Kyrenia vilayyətləri sahillərində yerləşir. Dənizə Göysu və Ceyhan çayları axır. Şimal-şərqində İsgəndərum körfəzi yerləşir. Sahillərində İsgəndərum, Mersin və ən əsas limanı Ceyhan limanları vardır. Dəniz cənub şərqdə Livan dənizi, qərbdə isə Aralıq dənizi ilə əhatələnir.

Kilikiya qapıları və ya Gülək boğazı (türk. Gülek Boğazı; bəzi mənbələrdə Külək boğazı, türk. Külek Boğazı) —Türkiyənin cənubunda, Tavr dağlarında Bolkar və Aladağlar silsilələri arasında, Anadolu yaylasında aşırım. Bu, ölkənin daxili hissələrini Aralıq dənizi sahilində Çukurova sahilyanı ovalığı ilə birləşdirir. Qədim dövrlərdən bəri Kiçik Asiyadan Suriyaya ən əlverişli yol olaraq bilir. Makedoniyalı İsgəndərin qoşunları, 1096–1099-cu illərin Birinci Səlib yürüşü zamanı səlibçilərin birləşmiş qüvvələri tərəfindən istifadə edildiyinə dair sübutlar var.. == Nəqliyyat infrastrukturu == Keçid boyu İstanbulu Bağdadla birləşdirən avtomobil yolları və dəmiryolu xətləri var. Dəmiryolu relsləri kanyonun dibində və dar çəpərlərində yerləşir, çoxsaylı tunellərdən keçir və sayca 80-ə yaxındır. Asfaltlanmış avtomobil yolu "E5" Avropa magistral sisteminin bir hissəsidir və yolun hərəkət hissəsinin eni təxminən 7–9 metrdir. "Kilikiya qapıları"nın şimal hissəsində yol Pozantı yaşayış məntəqəsinə qədər dəmiryolu xəttinin yanında çəkilirdi, lakin cənubda Külək dərəsi boyunca Gülək aşırımından (1275 metr) keçir və dəmir yolundan qərbə doğru təxminən 15 km kənara çıxır.

Kilikiya yarımadası — Türkiyə ərazisində Kiçik Asiya yarımadasının cənubunda Kilikiya dənizinin akvatoriyasına daxil olan Mersin və Antalya körfəzləri (100 km) arasında yerləşir. Yarımadanın şimalı Tavr dağlarının hündürlükləri və cənubu isə alçaq dağları ilə hüdudlanır. Ən hündür nöqtəsi 2257 metrdir. Karst məşhəlli təbiət abidələrinə rast gəlinir. Ərazidə Makvis, Enliyarpaqlı və iynəyarpaqlı meşələr üstünlük təşkil edir.

Kilikiya erməni çarlığı (Կիլիկիոյ Հայոց Թագաւորութիւն) - 1080-ci ildə tarixi Kilikiya vilayətində yaradılmış erməni çarlığı. Kilikiya Erməni Çarlığının ilk kralı I Levon olmuşdur. Çarlığın rəsmi kilsəsi Erməni Qriqoryan Kilsəsi idi. == Ermənilərin bölgəyə köçü == XI əsrin ikinci yarısında Sünik ( Zəngəzur ) və Taşir-Dzoraget çarlığı istisna olmaqla bütün Ermənistan ərazisi Səlcuq türkləri tərəfindən işğal edildi . Bizansın işğalından sonra milli dövlətçiliyin itirilməsi , eləcə də Səlcuqların işğalı ermənilərin Kilikiya və digər bölgələrə kütləvi köçürülməsinə səbəb oldu . Bizansın Edessadan Samosata və Melitenaya qədər erməni torpaqlarını zəbt etməsi, eləcə də onun siyasəti nəticəsində XI əsrin əvvəllərində Suriya, Mesopotamiya və Kiçik Asiya Bizans ərazisində ermənilərin xeyli məskunlaşdı . Əsrin sonlarında Malazgirt döyüşündən sonra (Manazkert, ermənicə Մանազկերտ ) Səlcuqlular ilk dövlətlərini - Konya Sultanlığını yaratdılar., bütün Ermənistanı və Anadolunun daxili hissələrini əhatə edən, buradan ermənilərin Kiçik Asiya sahilyanı bölgələrinə, xüsusilə Kilikiya və Fərat bölgələrinə köçünü gücləndi. == Erməni Çarlığı == Bizans imperiyası işğal etdiyi erməni torpaqlarının əhalisi arasında özünə dayaq yarada bilmədi. Ermənilərin sərhəd mövzularına köçürülməsi Bizansın sərhədlərinin möhkəmlənməsinə kömək etmədi. İmperiyanın hüdudları daxilində Suriyadan Zaqafqaziyaya qədər bir sıra yarımmüstəqil erməni knyazlıqları yarandı.

Kilikiya şaqqıldağı (lat. Colutea cilicica) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin şaqqıldaq cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Avropa və Balkan yarımadalarında yayılmışdır. == Botaniki təsviri == 3-6 m hündürlükdə olan koldur. Yarpaqları qısa, göyümtül, 7-9 sm uzunluğunda, 3-4 cüt yarpaqcıqdan ibarətdir. Yarpaqcıqları 16-25 mm uzunluğunda, 10-15 mm enində, tərs-yumurtavari və ya ellipsvaridir. Ucu kütdür. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Hər bir salxımda 4-7 ədəd çiçək yerləşir. Kasacıqları borucuqvaridir.

Kilim — xovsuz xalça növləridən biri. Hər iki üzündən istifadə olunur. == Ümumi məlumat == Kilim texnikasının əsasına da arğac ipinin ərişdən keçirilməsi təşkil edir. Lakin cecim, palaz və şəddədən fərqli olaraq arğac toxunulan məhsulun bütün eni və ya uzunu boyu aparılmır. Kilimdə müxtəlif rəngli arğaclar bir cərgədə düzülə bilər. Beləliklə hər cərgədə müxtəlif rəngli iplərin sayını artırıb azaltmaqla toxucu şaquli istiqamətdə yönəlmiş həndəsi ornament zənginliyinə nail ola bilər. Zonasından və ənənəsindən asılı olaraq belə ornamentlər gah iri, gah da xırda formalı olurlar. Bəzən toxucu bir məmulatın toxunuşunda həm palaz, həm də kilim texnikasından istifadə edir. Bu da öz növbəsində toxunulan məhsulun bədii keyfiyyətlərini artırırdı. Kilim texnikasında toxunan məmulat içərisində qədirqə xüsusilə qeyd olunmalıdır.

Kilimancaro - Afrikanın ən yüksək zirvəsi. Tanzaniyada yerləşən və Afrikanın ən yüksək zirvəsi olan Kilimancaro 5,895 metr (19,341 ft) hündürlükdədir. == Adın etimologiyası == Kilimancaro adının mənşəyi məlum deyil, lakin bir sıra fərziyələr mövcuddur. Avropalı tədqiqatçılar bu adın 1860-cı ilə qədər qəbul edildiyini və Kilimancaronun Suahili adı olduğunu bildirdilər."The Nuttall Encyclopædia"nın 1907-ci il nəşrində də dağın adı Kilima-Njaro olaraq qeyd olunur.Con Ludviq Kraf 1860-cı ildə yazdı ki, suahililər sahil boyunca dağı Kilimancaro adlandırırlar. Heç bir əsas təqdim etməsə də, iddia edirdi ki, Kilimancaro "böyüklük dağı" və ya "karvan dağı" deməkdir. Sonuncu mənaya əsasən kilima dağ, jaro isə karvanlar demək idi. Cim Tompson 1885-ci ildə yenidən heç bir əsası olmadan iddia etdi ki, Kilima-Njaro termini ümumiyyətlə böyüklük (njaro) dağı (klima) mənasını verir. O, eyni zamanda sözün "ağ dağa" mənasını verə biləcəyi fikrini də irəli sürdü. Njaro, parıldamaq mənasında qədim bir suahili sözündəndir. 1880-ci illərdə dağ Almaniya Şərqi Afrikasının bir hissəsinə çevrildi və suahili dilindəki varianta uyğun olaraq Alman dilində Kilima-Ndscharo adlandırıldı.

Kilimancaro Milli Parkı — Tanzaniyanın Kilimancaro regionunda, ekvatordan 300 kilometr (190 mil) cənubda yerləşən milli park. Park Moşi şəhərinin yaxınlığında yerləşir. Parka Kilimancaro dağının bütün meşə zolağı və 1,820 metr (5,970 ft) yuxarıdakı montan meşə kəməri daxildir. Kilimancaro Milli Parkı 1 688 kvadrat kilometr ərazini əhatə edir. Park Tanzaniya Milli Parklar Təşkilatı (ing. Tanzania National Parks Authority (TANAPA))) tərəfindən idarə olunur.Park 2013-cü ildə 51 milyon ABŞ dolları gəlir əldə etdi.:285 Park bununla Tanzaniya milli parkları arasında ikinci:258 və 2012-2013-cü illər ərzində büdcəyə gəlir gətirən yalnız iki Tanzaniya milli parkından biri idi. TNPA, 2012-2013 turizm ilində parkda 58.460 turistin qeyd etdiyini, bunlardan 54.584 nəfərinin xarici olduğunu bildirdi. == Tarix == XX əsrin əvvəllərində Kilimancaro dağı və ona bitişik meşələr Alman müstəmləkə hökuməti tərəfindən ov ərazisi elan edildi. 1921-ci ildə ərazi meşə qoruğu təyin edildi. 1973-cü ildə isə meşə zolağının üzərindəki dağ (təxminən 2,700 metr (8,900 ft)) milli park olaraq təsnif edildi.

Kilimarası — kilimin arxasında oyuqların iştirakı ilə oynanılan oyun növü. == Oyunun qaydası == Kilimarası oyunu zamanı oyuqları oynadan kilimin üzərində arxası üstdə uzanır, iki nəfər köməkçisi də kilimin kənarlarından tutub qaldırır. Kilim bir növ pərdə rolu oynayır və oyuqları oynadan şəxsi tamaşaçılardan gizlətməyə xidmət edir. Oyun üç oyuqla oynanır. Oyuqlardan biri qadını, ikisi kişini təmsil edir. Bir nəfər tərəfindən idarə olunan bu oyuqların ikisi ələ, üçüncüsü isə dizə geyindirilir və eyni vaxtda idarə olunur. Oyunda danışıqdan istifadə olunmur, amma oyuqların hərəkətindən, bədən dillərindən oyunun məzmununu oxumaq mümkündür. Oyun qadını təmsil edən oyuğun səhnəyə çıxması ilə başlayır. “Qadın” əlindəki ağ dəsmalı yellədib camaatı, çalğıçıları salamladıqdan sonra zurnada “Heyvagülü” havası çalınır və o, rəqs edir, camaat da ona əl çalır. “Qadın” xeyli rəqs etdikdən sonra onun əri səhnəyə çıxır, ərlə arvad ikisi bir yerdə oynayır, qucaqlaşırlar.

Kilimli (türk. Kilimli) — Zonquldak ilinin ilçəsi. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin 12 noyabr 2012 tarixində qəbul etdiyi 6360 nömrəli qanun ilə ilçə statusu qazanmışdır. Geniş liman var. Balıqçılıq ilçənin iqtisadiyyatında mühüm yer tutur. == Tarixi == Bölgənin tarixi eramızdan əvvəl 1400-cü ilə aiddir. Orta Anadolunun demək olar ki, hamısında üstünlük təşkil edən xetlər, 1200-cü illərdə başlayan köçlər ilə birlikdə söküldü, Ege miqrasiya tayfaları hərəkatı adlanır və Mərkəzi Avropadakı Mərkəzi Anadoluya qədər uzanırdı, lakin Frigiya tayfalarının əksəriyyəti Bithin, Marlandyn və Migdan adlanırdı. icmaları Zonguldak bölgəsinin və ətrafının ilk sakinləri idi. Eramızın 6-cı əsrində Qərbi Anadoluda başlayan müstəmləkəçilik prosesi ilə bölgədə Ereğli, Hisarönü, Amasra kimi ticarət körpüləri quruldu. Eramızdan əvvəl VI əsrin əvvəllərində Ligya Dövləti şimala doğru genişləndi və Zonguldak bölgəsində və ətrafında bir üstünlük qazandı.