quyruq sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Heyvanların çoxunun bədənlərinin qurtaracağındakı mütəhərrik törəmə, yaxud heyvanın bədəninin getdikcə nazikləşən dal hissəsi. At quyruğu. Əqrəb quyruğu. Balıq quyruğu. – Bir həyətdə on iki-on üç yaşında bir … uşaq pişiyin quyruğuna ip bağlayıb, həyətin o tərəfinə qaçırdı. C.Məmmədquluzadə. // Qoyunların bədənlərinin qurtaracağındakı ət halında olan yağ kütləsi. Qoyun quyruğu. Qoç quyruğu. □ Quyruq yağı – qoyun quyruğunun əridilməsindən çıxan yağ. // Quşların bədənlərinin qurtaracağındakı uzun və ya qısa lələk topası. Xoruz quyruğu. Qırqovul quyruğu. Tovuz quyruğu. 2. Uçucu aparatların dal hissəsi. Təyyarənin quyruğu. 3. Hərəkət edən (yeriyən) bir şeyin axırıncı, ən arxadakı hissəsi. Qatarın quyruğu. Sürünün quyruğu göründü. Dəstənin quyruğu. // məc. Axır, axırıncı. [Qurban:] Namərdlər, alçaqlar, nə qədər ki, quyu dərinləşməmişdi, mən baş idim, onlar quyruq. A.Şaiq. // Ümumiyyətlə, bir şeyin qurtaracağı, son hissəsi. 4. dan. Növbədə durmuş adamlar sırası. 5. məc. Bir adamın arxasına düşüb ondan ayrılmayan adam haqqında; əlaltı. □ Quyruq olmaq – daim birinin dalına düşüb, ondan əl çəkməmək. // məc. dan. Bir adamın dalınca, ya yanınca gələn adam. ◊ Quyruğu qapı arasında qalmaq – bilmədən girə düşmək, işi dara düşmək, çətin və çıxılmaz bir vəziyyətdə qalmaq, nə edəcəyini bilməmək. Quyruğu qapı arasından çıxmaq – girdən qurtarmaq, çətin və çıxılmaz vəziyyətdən qurtarmaq, daha başqasından asılı olmamaq. Quyruğun qapı arasından çıxıb, daha bizi saymazsan. M.Hüseyn. Quyruğu paçada olmaq – çəkinmək, qorxaqorxa dolanmaq; qəribliyə düşərək qısınmaq. Quyruğu tələdə qalmaq – bax quyruğu qapı arasında qalmaq. Quyruğu tələdən çıxmaq – bax quyruğu qapı arasından çıxmaq. Quyruğunu basmaq – bir hərəkətlə, ya sözlə birinə toxunmaq, sataşmaq. Quyruğunu belinin tirinə qoymaq – lovğalanmaq, təşəxxüs satmaq, etina etməmək, saymamaq, meydan oxumaq, istədiyini etmək. Quyruğunu düyünləmək – möhkəm durmaq, hər bir ehtimala qarşı hazır olmaq, hazır durmaq. Quyruğunu eşmək – 1) qaçmağa hazırlanmaq; 2) bax quyruğunu belinin tirinə qoymaq. Quyruğunu əldən buraxmaq (vermək) – əldən çıxarmaq (ələ keçmiş şeyi). Quyruğunu tapdalamaq – acışdırmaq məqsədi ilə sözlə və ya hərəkətlə birinə dolaşmaq, sataşmaq, öcəşmək. Quyruğunu tutmaq – 1) birdən ələ keçirmək, girinə keçirmək; 2) ardına düşmək, təqib etmək, izləmək. Quyruq bulamaq – 1) yaltaqlanmaq, yaltaqlıq etmək. [İsmayıl] molla olsa da çox nadürüst bəndədir. Srağagünəcən bizim kənddə quyruq bulayırdı. P.Makulu; 2) yaltaqlıqla və s. yollarla tədbir görmək, iş görmək, aralığa girmək. [Ağa Mərdan:] İndi durum gedim, məhkəmədə olan haşiyənişinləri püxtə və amadə edim ki, sabah mürafiə vaxtında bəqədri-lüzum quyruq bulasınlar. M.F.Axundzadə. Quyruq doğmaq (əsli: quyruq donmaq) – yay fəslinin yarıdan keçdiyini bildirən ifadədir. İki ay, artıqbaşı iki ay yarımdan ziyadə dağda qalmayıb, quyruq doğandan sonra, yəni iyulun iyirmi beşindən, yainki avqustun əvvəllərindən başlayırlar arana köçməyə. F.Köçərli. Köçəri dili ilə deyilsə, “quyruq doğub” havalar sınandan sonra, bu yaylaqların adamları bir-bir yerindən tərpənər, … köç üzüaşağı enərdi. S.Rəhimov. Əntiqə yazbaşı yox, yayın axırlarında, “quyruq doğandan” sonra gəlmişdi. Mir Cəlal. Quyruq ələ verməmək – aradan sovuşub çıxmaq, ələ keçməmək, tutulmaq qorxusundan hiylə və kələklə yaxasını qurtarmaq. Quyruq qısmaq – qorxub özünü yığışdırmaq, yaxud qaçmaq, əkilmək. …Qalan iki-üç atlı isə aslan görmüş çaqqallar kimi, quyruqlarını qısaraq qaçdılar. M.Rzaquluzadə. Quyruqda bıçağı sındırmaq – bir işi görüb tamamlamamaq, yarımçıq qoymaq, axıra çatdırmamaq. Quyruqda qalmaq – yubanmaq, geriyə düşmək, hamıdan geri qalmaq, bir işdə axırıncı yeri tutmaq. Quyruqda sürünmək – 1) bax quyruqda qalmaq; 2) öz fikri olmayıb başqalarının fikri ilə oturub-durmaq.

1 Belə mülahizə olunur ki, quyruq və geri sözləri eyni kökə malikdir. Söz mən­bələrdə keyruq şəklində də yazılıb. Mənası “geri tərəfdə olan” deməkdir. Dili­mizdə quyruq doğdu ifadəsi var. Bu (Quyruq), Ülkər ulduzunun qədim adıdır. Hə­min ulduz öz formasına görə quyruq kimi göründüyü üçün “quyruq ulduz” ad­lan­mışdır. Avqust ayının 6-15-i arasında doğur. Bəzən “quyruq doğdu” cümləsinin “quyruq dondu” (yəni sındı, soyudu) kimi də yozurlar. İnandırıcı deyil. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 1. QUYRUQ (heyvanlarda arxada olan uzun və yaxud qısa hissə) [Qızlar saçlarını] keçi quyruğu kimi qısaldır, özü də girir dar yubkanın içinə.. (M.İbrahimov); İRTMƏK ..irtməklərini oynada-aynada, analarının döşünü ..əmişən quzular göy otun üstünə səpələnmişdilər (R.Rza). 2. quyruq bax əlaltı 1

1 1. хвост; 2. курдюк (бараний жир);

2 I сущ. 1. хвост: 1) задняя, конечная часть или придаток у животных, рыб, птиц. At quyruğu конский хвост, balıq quyruğu рыбий хвост, quş quyruğu птичий хвост 2) задняя часть у летательного аппарата 3) задняя, конечная часть чего-л. движущегося. Qatarın quyruğu хвост поезда, nümayişin quyruğunda getmək идти в хвосте демонстрации 4) полоса, которую оставляет за собой тело, предмет. Kometanın quyruğu хвост кометы 5) перен. тот, кто неотступно преследует кого-л. 2. курдюк (у овец) 3. тех., авто. хвостовик II прил. 1. хвостовой. Metronun quyruq vaqonu хвостовой вагон метро 2. курдючный. Quyruq yağı курдючное сало (жир) ◊ quyruq olmaq kimə: 1. следовать, увиваться за кем 2. ходить хвостом за кем; quyruq bulamaq вилять хвостом, вертеть хвостом, подхалимничать; quyruqda qalmaq оставаться в хвосте, оказаться последним в каком-л. деле, плестись в хвосте; quyruq doğan ай бабье лето; quyruğuna duşmək kimin следовать за чьим-л. хвостом; quyruq bağlamaq сильно поправиться, разжиреть, заплыть жиром, quyruq doğdu (quyruq dondu) наступила прохлада (о последнем месяце лета – обычно после первой декады августа); quyruğunu ələ verməmək отвиливать, отвильнуть; выкручиваться, выкрутиться из затруднительного положения; quyruğu qapı arasında qalmaq оказываться, оказаться в безвыходном, затруднительном положении; quyruğu qapı arasından çıxmaq вырываться, вырваться из капкана, выходить, выйти из затруднительного положения; quyruğunu basmaq kimin наступать, наступить на хвост кому; quyruğunu qaldırmaq задирать, задрать хвост; quyruğunu qısmaq поджимать, поджать хвост; quyruğunu əldən buraxmaq kimin упускать, упустить кого; quyruğunu düyünləmək быть готовым к чему-л.; quyruğunu eşmək быть готовым бежать откуда-л.; пуститься наутёк; quyruğunu tutmaq kimin: 1. схватить за хвост (поймать кого-л. в чём-л.); 2. выследить кого; quyruğu üstündə oturmaq заупрямиться, заартачиться; quyruğu ələ keçmək попасться

1 I. i. 1. tail; (tovuz quşunun) train; (tülkünün) brush; (dovşanın, maralın) scut; kometanın quyruğu tail / train of a comet; kəsik ~ docked tail, bobtail; ~la vurmaq lash the tail; quyruğunu yelləmək (it) to wag its tail; (at, inək) to swish its tail; quyruğunu qısmaq (həm müst., həm də məc.) to have* one’s tail between one’s legs; ~ bulamaq (it) to wag the tail; məc. to cringe, to flatter (d.), to toady (d.); ◊ ~da sürünmək to lag / to drag behind; to be* at the tail-end, to tail along at the back; ◊ quyruğu qapı arasında qalmaq to get* into difficulties, to find* oneself in a tight corner; ◊ quyruğu qapı arasından çıxmaq to get* out of a difficult situation; ◊ quyruğu ələ keçmək to be* caught / taken, to be* caught red-handed; to swallow the bait; ◊ quyruğunu basmaq to twist smb.’s tail; ◊ quyruğunu qaldırmaq to have* / to keep* one’s tail up; bir kəsin quyruğuna düşmək to follow at smb’s tail; 2. (qoyunda) fat(ty) tail II. s.: ~ yağı fat of sheep’s tail

1 is. queue f ; quyruğunu yelləmək frétiller de la queue ; en (s’) aller la queue basse

1 сущ. 1. ттум (мес. ламран, гъетрен, кӀекрен ва мс.); ilanın quyruğunu yox, başını əzərlər. Ata. sözü гъуьлягъдин ттум атlана кьил тамир; 2. гьерен (хпен) ттум; // ттумун(ин); quyruq yağı ттумун гъери (ттумунин пидикай цурай гъери); 3. пер. эхир, эхиримжи; са затӀунин эхир кьил, куьтягь жезвай пай; 4. рах. нубатда акъвазнавай инсанрин цӀиргъ; 5. пер. са касдин гуьгъуьна гьатна адалай гъил къачузвачир кас; са касдин гуьгъуьна аваз ва я къвалав гваз къвезвай кас; quyruq olmaq ттум хьун, са касдин гуьгъуьна гьатна адалай гъил къачун тавун; ** quyruğu qapı arasında qalmaq ттум рикӀиник (кьуларик) акатун, хабарни авачиз кӀирина гьатун, кар кӀеве гьатун, вуч ийидатӀа течиз амукьун; quyruğu qapı arasından çıxmaq ттум рикӀииикай (къуларикай) хкатун, кӀиринай акъатун, кӀевяй акъатун, масадалай аслу тахьун; quyruğu paçada olmaq ттум кьуьхве хьун, вил ягъун, кичӀез-кичӀез къекъуьн; къариблухдиз аватна са кӀанув гуькь (илис) хьун; quyruğu tələdə qalmaq кил. quyruğu qapı arasında qalmaq; quyruğu tələdən çıxmaq кил. quyruğu qapı arasından çıxmaq; quyruğunu basmaq ттумунал илисун, гафуналди (ва я гьерекатдалди) садак хкуьрун, кӀуф ягъун, ктадун; quyruğunu belinin tirinə qoymaq ттум цава кьун, гзаф дамах къачун, кьама ялар ттун, гьисаба такьун, кваз такьун, кӀанивал авун; quyruğunu düyünləmək кӀевиз акъвазун, гьазур яз акъазун; quyruğunu eşmək а) катиз гьазур хьун; б) quyruğunu belinin tirinə qoymaq; quyruğunu əldən buraxmaq (vermək) ттум гъиляй ахъаюн, гъиляй акъудун, ахъаюн (гъиле гьатай затӀ); quyruğunu tapdalamaq ттумунал кьуьл илисун, ттумуниз кьуьл гун, хъел гъун макьсаддалди садак ктадун, хкуькьун; quyruğunu tutmaq ттум кьун а) садлагьана кьун, кӀирина ттун; б) ттумуна гьатун, гуьгъуьна гьатун, гуьгъуьна къекъуьн; quyruq bulamaq ттум галтадун а) ялтахвал авун, ялтахвалун; б) ялтахвилелди ва мс. рекьералди кар акун, арада гьахьун; quyruq ələ verməmək ттум гъиле тагун, цуькӀ хьун, шуткьун хьун, арадай акъатун, гъиле гьат тавун, гьилледалди хев хкудун (кьуникай); quyruq qısmaq ттум кьуьхве ттун, кӀичӀевиляй вичи-вич кӀватӀун ва я катун, арадай акъатун; quyruqda bıçağı sındırmaq са кар авуна куьтягь тавун, тамамар тавун, кьилиз акъуд тавун, зуракӀ тун; quyruqda qalmaq тумуна амукьун, геж хьун, гуьгъуьна гьатун, виридалай гуьгъуьна (эхирда) амукьун; quyruqda sürünmək а) кил. quyruqda qalmaq; б) гуьгъуьниз галчӀур хьун, вичихъ тайин са фикир авачиз масабурун фикирдалди ацукьиз къарагъун.

1 kuyruk