* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. Hava axını ilə yerdən qalxıb şeylərin üzərinə qonan xırda hissəciklər. Kömür tozu. Ayaqqabının tozunu silmək. – …Marallarım… moizə kitablarını rəfdən alıb, tozlarını təmizləyib başlayırlar əzbərləməyə. Ə.Haqverdiyev. …Maşın dümağ tozun içində gah görünməz olur, gah da irəli şütüyüb toz boğanağını arxada qoyurdu. B.Bayramov. □ Toz basmaq – üzərinə çoxlu toz qonmaq. [Oğlanın] paltarını, çəkməsini, hətta qıvrım saçlarını belə toz basmışdı. S.Rəhman. Tozunu almaq – tozunu silmək. Kostyumun tozunu almaq. 2. bax tozcuq. □ Toz kisəsi (yuvacığı) bot. – bax tozluq. Tozluqların iki toz yuvacığı olur. 3. Bərk cismin narın üyüdülmüş ovuntusu; poroşok. Diş tozu. Şəkər tozu. – [Həkim:] Aptekxanalarda taxtabiti tozu satırlar, get, bir az al, səp yorğan-döşəyin ətrafına. N.Vəzirov. □ Toz dərman – un kimi narın dərman; poroşok. ◊ Toz qaldırmaq (qoparmaq) məc. – sürətlə getmək, çapmaq, çaparaq getmək. Kəhər quyruğunu düyüb toz qaldırdı. M.İbrahimov. Kosmik toz – bax kosmik.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / toz2 Yayların üzərinə yapışdırılan şey, yaya sarılan ağac qabığı. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Azərbaycan dastanlarının leksikası / toz3 ру порошок en dust de Staub fr poussière es polvo it polvere
Günəş energetikası terminləri lüğəti / toz1 Tatar dilində tozırqa sözü var və “köhnəlmiş” deməkdir. Toz bizdə isim kimi işlənir. Tozumaq şəklində feil yerində də çıxış edir. Bəzi dillərdə toz həm də feildir. Toz sözünün qədim mənası elə “köhnə” deməkdir (köhnələn şeylər çürüyür və toza çevrilir). Köhnə isə alınma sözdür. Doğma toz kəlməsi ilə alınma köhnə sözü arasındakı mübarizə tozun öz mənasının dəyişməsinə gətirib çıxarmışdır. “Qutadqu Bilik” də bu söz toğ kimi işlədilib. Bəlkə də, “doğramaq”, “əzmək” sözü ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / toz1 TOZ I is. Xırda qum dənəcikləri. Külək tozu qaldırar; Layla körpəm, a layla (R.Rza). TOZ II is. bot. Ağacın bir növü. Tozağacı yaranandan ağdı qar kimi; Cökələr də dümağ olmuş bu tozlar kimi (O.Sarıvəlli).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / toz2 I сущ. 1. пыль: 1) носящиеся в воздухе или осевшие на поверхность предметов мельчайшие твердые частицы. Əhəng tozu известковая пыль, kömür tozu угольная пыль, sement tozu цементная пыль, toz qaldırmaq (qoparmaq) поднимать пыль, пылить; toz qopdu (qalxdı) поднялась пыль, toz basmaq запылиться (покрыться пылью), toza bulamaq запылить (покрыть пылью), tozunu almaq nəyin убрать пыль с чего, обмести пыль, tozu silmək вытереть пыль; xalçanın tozunu çırpmaq выбивать (выбить), выколачивать (выколотить) пыль с ковра (выколотить ковёр); toz buludu туча (столб) пыли, toz zərrəsi пылинка 2) мельчайшие частицы снега и т.п. Qar tozu снежная пыль 3) бот. пыльца; см. tozcuq 2); çiçək tozu цветочная пыль, çiçəksiz bitkilərin tozu пыль бесцветковых растений 2. порошок: 1) мелко истолченные частицы твердого вещества. Diş tozu зубной порошок, yuyucu toz стиральный порошок, kristallik toz кристаллический порошок 2) лекарственное вещество в измельченном виде. Toz dərmanı лекарство в порошках; toz alınıncayadək əzmək растереть в порошок II прил. 1. пылевой (относящийся к пыли, связанный с пылью). геогр. toz burulğanı пылевой вихрь, toz fırtınası пылевая буря 2. бот. пыльцевой. Toz analizi пыльцевой анализ, toz kisəsi (yuvacığı) пыльцевой мешочек 3. противопылевой (защищающий от пыли, предотвращающий попадание пыли куда-л.). Toz eynəyi противопылевые очки, toz respiratorları противопылевые респираторы; şəkər tozu: 1) сахарный песок 2) сахарная пудра (порошок из мелко истолченного сахара, употребляемый в кулинарии) ◊ toza döndərmək kimi стереть в порошок кого (жестоко расправиться с кем-л.); tozunu (külünü) göyə sovurmaq kimin стереть с лица земли кого
Azərbaycanca-rusca lüğət / toz1 i. dust; powder; ~unu almaq to dust (d.); ~-duman qaldırmaq to raise clouds of dust; ~ etmək to raise the dust; ~ qopartmaq to kick up a dust; ~unu çırpmaq / silkələmək to beat* out the dust (of), to dust (d.); ~ basmaq to be* covered with dust; diş ~u tooth powder; ◊ gözə ~ atmaq / üfürmək to throw* dust in someone’s eyes
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / toz1 is. poussière f, poudre f ; ~unu almaq enlever la poussière, dépoussiérer vt ◊ gözə ~ atmaq tromper vt
Azərbaycanca-fransızca lüğət / toz1 сущ. 1. руг; kömür tozu цӀивиндин руг; toz basmaq руквади кьун, винел гзаф руг ацукьун; tozunu almaq руг къачун, руг михьун; // руквадин (мес. къат); 2. кил. tozcuq; toz kisəsi (yuvacığı) бот. кил. tozluq; 3. порошок; diş tozu сарар чуьхуьдай порошок; toz dərman куьлуь гъуьр хьтин дарман, порошок; ** toz qaldırmaq (qoparmaq) пер. руг акъудун, гзаф зарбдиз (йигиндиз) фин (мес. балкӀан).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / toz