Fikrət Türkmən
Fikrət Türkmən (türk. Fikret Türkmen; 3 dekabr 1945 və ya 1945, Abdilli[d], Yozqat ili) – Türkiyə ədəbiyyatşünası, türk xalqları ədəbiyyatı üzrə araşdırıcı, professor. 1992-ci ildə yaradılan Ege Universiteti Türk Dünyası Araşdırmalar İnstitutunun qurucu direktoru.
== Həyatı və təhsili ==
Fikrət Türkmən 3 dekabr 1945-ci ildə Yozğadın Boğazlıyan qəzasının Abdilli kəndində əkinçiliklə məşğul olan ailədə doğulmuşdur. Ərzurum Atatürk Universiteti Ədəbiyyat fakültəsinin Türk dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə bitirmişdir (1963-1967). Universiteti bitirdikdən sonra Konyada bir liseydə müəllim işləmişdir. Qısa müddət müəllim işlədiyi bu məktəbdə tanış olduğu ədəbiyyat müəllimi Fidanla evlənmişdir. İdil adlı bir qızı və Orkun adlı bir oğlu var.
== Fəaliyyəti ==
=== Elmi fəaliyyəti ===
1968-ci ildə Atatürk Universitetinin Türk dili və ədəbiyyatı bölümündə folklor üzrə assistant kimi fəaliyyətə başlamışdır . 1969-cu ildə İstanbul Universitetində Prof.dr.
Məhəmməd Türkmən
Məhəmməd Türkmən (tam adı: Məhəmməd Meretqeldi oğlu Türkmən; 17 oktyabr 1990, Marı) — Türkmən əsilli Azərbaycan jurnalisti, reportyor və fotoqrafı; “Fotoqraflar.com/info” saytının təsisçisi; Minval.İnfo saytının baş redaktoru (2018—h.h.); "Davam" Ümumrespublika Gənclər Hərəkatının təsisçilərindən biri və İdarə Heyətinin üzvü (2020).
Məhəmməd Türkmən 17 oktyabr 1990-cı ildə Türkmənistan SSR-in Marı şəhərində dünyaya gəlib.
Məhəmməd Türkmənin uşaqlıq illərinin bir hissəsi Türkmənistanın Marı şəhərində, bir hissəsi isə Salyan rayonunda keçib.
2011-ci ildən jurnalistika ilə məşğuldur. Məhəmməd Türkmən bir çox yerli və beynəlxalq jurnalist təlimlərində iştirak edib. "BakuNews", "Kanal 13" kimi internet televiziyalarda, "Elitar.az" və bir neçə saytda reportyor olaraq çalışıb. 2013-cü ilin oktyabr ayında "Yeni Müsavat" qəzetində fotoreportyor kimi işə başlayıb. Ekstremal vəziyyətlər və sosial sahə üzrə reportajlar hazırlayan Məhəmməd Türkmən, ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq yarışlarda da çalışdığı media qurumunu təkbaşına təmsil edib. 2018-ci ilin yanvar ayında isə "Minval.İnfo" saytının baş redaktoru vəzifəsinə yüksəlib.
Məhəmməd Türkmən cəbhə bölgəsində yaranan gərginliklər və kiçik döyüşlər zamanı həmin əraziyə yollanmış ilk jurnalistlərdən biridir.
Türkmən
Türkmənlər — türk xalqlarının Oğuz qrupunu təşkil edən Azərbaycanlıların və Oğuz qrupundan olan digər xalqların etnogenezində iştirak etmiş ən qədim və ilk Oğuz əsilli türk xalqıdır.
Türkmənistan Respublikasında, Əfqanıstan İslam Respublikasında və İran İslam Respublikasında kompakt halda yaşayan türkmənlər türk xalqları arasında Türkiyə türklərindən, Azərbaycanlılardan , özbəklərdən , uyğurlardan və qazaxlardan sonra ən böyük Türk xalqı hesab olunurlar.
Bugünkü Türkmənistan Respublikasının yerli türk əhalisi olan türkmənlər əsas etibarilə VIII əsrdən sonra tarix səhnəsinə çıxan kınık, salur, qayı, bayat, beydilli boylarının birləşməsi ilə meydana gələn Oğuz qövmlərindəndirlər. Oğuz-Türkmən mədəniyyətinin formalaşmasında bu bölgədə yaşamış olan qədim Türk alanların, aakaların və xəzərlərin də mühüm rolu olmuşdur. "Türkmən" etnik adı tarixi mənbələrə görə, V əsrdən bəlli olsa da, bu ad X əsrdə kəsinlik qazanmışdır. Qərb tarixçiləri Türkmənləri saf qanlı Türk adlandırdıqları kimi, bəzi müəlliflər də Türkmənləri Türk xalqlarının kökü olaraq qəbul edirlər. Çünki Türkmənistan böyük tarixi Türküstanın ən qədim insan yaşayan bölgələrindən biridir. Burada aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, Türkmənistan ərazisində 300 min il bundan əvvəl insanlar yaşamışlar. Qərb Türklərinin və səlcuqluların əsasını təşkil edən Oğuz və ya Türkmənlər moğol tipindən tamamilə fərqlidirlər. Məşhur orta əsr tarixçisi Rəşidəddinə görə, "Oğuzların Mavəraünnəhr, İran və Azərbaycanda nəsilləri çoxalmış, digər yerli Türklərlə qaynayıb-qarışdığından taciklər onlara "Türk-manənd", yəni "Türkə bənzər" adını vermişlər… Oğuzlar "Türkmən" adı aldıqdan sonra digər Türk tayfaları olan qarluq, xələc, qıpçaq, kanqlı və uyğurlardan ayrılmışlar", halbuki Mahmud Kaşğarlı müsəlman olan qarluq, çigil və yağmalara da əvvəllər "Türkmən" deyildiyini yazmışdır.
Türkmən (Bərdə)
Türkmən (qədim adı Qaramanı-Türkmanan) — Azərbaycan Respublikasının Bərdə rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Tarixdə bu yer Qaramanı-Türkmanan adlanmışdır.
Türkmən (Göyçay)
Türkmən — Azərbaycan Respublikasının Göyçay rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Türkmən Göyçay r-nunun Qızılağac inzibati ərazi vahidində kənd. Şirvan düzündədir. Yaşayış məntəqələri öz adında ağqoyunlu tayfa ittifaqının asas qollanndan biri olan tiirkman tayfasının adını əks etdirir. XV əsrin sonu XVI əsrin əvvəllərində isə qızılbaş tayfa ittifaqına daxil olan türkmənlər Səfəvi dövlətinin siyasi həyatında mühüm rol oynamışlar.
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 275 nəfər əhali yaşayır.
Türkmən (dəqiqləşdirmə)
Türkmən və ya Türkman — orta əsrlərdə Oğuz-türk mənşəli şəxslər üçün istifadə edilən etnonimdir. 17-18-ci əsrlərə qədər azərbaycanlılar da belə adlandırılmışdır.
Türkmən (Bərdə) — Azərbaycanın Bərdə rayonunda kənd.
Türkmən (Göyçay) — Azərbaycanın Göyçay rayonunda kənd.
Türkman (Urmiya) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
1-ci Türkmən (Baymak) — Başqırdıstan Respublikasının Baymak rayonunda yerləşən kənd.
2-ci Türkmən (Baymak) — Başqırdıstan Respublikasının Baymak rayonunda yerləşən kənd.
Türkmənlər — Mərkəzi Asiyada yaşayan xalq.
Türkmanlar — İraqın şimalında yaşayan türk etnosu.
Türkmən Səhra
Türkmən Səhra-İranın şimal-şərqindəki Xəzər dənizinin yaxınlığında Türkmənistanla sərhəddə olan bir bölgədir. Əhalisinin böyük çoxluğu etnik türkmənlərdir.
Türkmən armudu
Türkmən armudu (lat. Pyrus turcomanica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin armud cinsinə aid bitki növü.
Kopetdağ meşələri və ona yaxın rayonlarda yayılmışdır.
Hündürlüyü 15 m çatan, iynəsiz, şaxələnmiş çətirli ağacdır. Tumurcuqları və zoğları əvvəlcə tükcüklüdür, sonradan təxminən çılpqdır. Zoğların qabığı ucunda kərpicvari-qonur, digər hissələrdə bozumtuldur. Yarpaqları enli-ellipsvari və ya təxminən yumru, uzunluğu 7 sm-dək və eni 5 sm-dək, əvvəlcə tükcüklərinə görə gümşü, sonradan çılpaq və yaşıl, parlaqdır. Apreldə çiçəkləyir. Meyvələri qalın qabıqlı, şirin, dadı qatranlı, yüksək miqdarda bərk hüceyrəli, armudvari, eni 2,5 sm-dək və uzunluğu 2 sm-dəkdir.
İşıqlı enliyarpaqlı meşələrdə, daşlı-qayalı quru yamaclarda açıq sahələrdə, dağ çaylarının başlanğıcında, dəniz səviyyəsindən 1800–2000 m yüksəkliklərdə rast gəlinir.
Türkmən atı
Ahaltəkə atı — köçəri Təkə türkmən tayfası tərəfindən yaradılmış at cinsi. Ahal-təkə orta hündür boylu, ensiz bədənli, incə sümüklü atdır.
Bəzi ekspertlərin rəyinə görə Axaltəkə atı dünyada ən qədim at növlərindən biridir. Qamətli və uca boylu Axaltəkə atları deyilənə görə səhra şəraitində azca su ilə uzaq yürüşlərə davamlığına görə Marko Polo və Makedoniyalı İsgəndər kimi qədim dövrün məşhur səyahətçilərinin diqqətini özünə cəlb etmişdi.
Axaltəkə cinsinin əmələ gəlməsində Türkmənistanın təbii şəraiti və xalqın yaşayışı böyük rol oynamışdır. Türkmənistanın isti və quru iqlimi, susuz və xarakter bitki örtüyü, səhra şəraiti və eləcə də xalqın keçmişdə köçəri heyvandarlıq həyatı, bu şəraitə uyğun və davamlı, quru bədən quruluşu və iti yerişli Təkə cinsinin yaranmasına səbəb olmuşdur.Köçəri Təkə türkmən tayfası əsrlərlə yetişdirdiyi təmiz cinsli Axaltəkənin başqa at cinsləri ilə qarışmasına yol vermirdi. XIX əsrdə isə Təkələr Rusiya imperiyasının ordusuna məhz həmin atların köməyi ilə uzun müddət müqavimət göstərməyə qadir olduğundan, 1870-ci illərdə Rusiya hərbçiləri Axaltəkənin kökünü kəsməyi qərara alaraq, atların böyük əksəriyyətini məhv etdilər. 20 ildən sonra isə Rusiya alimləri yenidən Axaltəkə at növünü bərpa etməyə başladılar və bu gün dünyada olan həmin atlarının hamısı məhz onların o zaman bərpa etdikləri cins nəsildəndir.
ABŞ-n Florida ştatında təmiz cinsli Axaltəkə atları yetişdirən Cessika Eyli Keytin dediyinə görə, Sovet dövründə Axaltəkənin taleyi eniş-yoxuşlu olub, lakin dövlət başçısı Nikita Xruşşovun 5 illik iqtisadi planlaşdırma proqramı bir daha bu at növünün yer üzündən silinmə təhlükəsini gerçəkləşdirdi: "Axaltəkə atları başqa gözəl atlarla yanaşı ət üzrə planı doldurmaqdan ötrü sallaqxanalara göndərilirdi".
Axal-təkə atlardan kütləvi surətdə ingilislər Hindistana daşımışlar və Hindistanın at cinslərin yaxşılaşdırılmasında bilavasitə böyük rolu vardır.
Türkmən bələdiyyəsi
Bərdə bələdiyyələri — Bərdə rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis edilib.
Bərdə rayonunda fəaliyyət göstərən Bərdə (şəhər) bələdiyyəsi və Türkiyə Respublikası İstanbul şəhəri Beykoz bələdiyyəsi arasında 11 oktyabr 2021-ci il tarixində qardaş şəhər protokolu imzalanmışdır. İmza mərasimində VI çağırış Milli Məclisin deputatı Fatma Yıldırım, Beykoz bələdiyyəsinin başçısı Murat Aydın, Bərdə şəhər bələdiyyəsinin sədri Sadiq Xəlilov və Azərbaycan Şəhər Bələdiyyələrinin Milli Assosiasiyasının icraçı katibi Tofiq Həsənov iştirak etmişdir.
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Türkmən dastanları
Türkmən şifahi xalq ədəbiyyatının ən geniş yayaılmış janrı dastanlardır. Türkmənlər bu janrı "dessan", "epos", "anonim dessan", "avtorlu dessan" və s. kimi terminlərlə adlandırırlar. Beymuhammet Ataliyeviç Garriyev 1947-ci ildə dastanları belə təsnif etmişdir:
1. Qəhrəmanlıq dastanları:
"Goroqlı", "Yusup-Ahmet", "Alı bey Balı bey", "Dövletyar" və s. dastanlarda türkmənlərin tarixi, qəhrəmanlıq keçmişi, yadellilərə qarşı mübarizəsi bədii əksini tapmışdır. Qəhrəmanlıq dastanlarında qəhrəmanın doğumu, ad alması, təlim və tərbiyəsi, ata-silaha yiyələnməsi, yaxınları ilə vidalaşaraq düşmənlərinə qarşı mübarizəyə qalxması və sairədən bəhs edilir.
2. Məhəbbət dastanları:
"Şahsenem bile Qarip", "Yusup bile Züleyxa", "Zöhre bile Tahir", "Gül-Senuber", "Necep oğlan", "Aslı bile Kerem", "Xuyrlukqa-Xemra", "Sayatlı Xemra" və s. dastanlarında əsas süjet məhəbbət üzərində qurulmuşdur.
Türkmən dili
Türkməncə ya da Türkmənistan Türkcəsi (türkm. Türkmen dili) — oğuz qrupu türk dillərinə aiddir. Həmçinin dildə qıpçaq dil qrupunun əlamətləri vardır. Türkmənistanın rəsmi dilidir.
Türkmən dilində Türkmənistan ərazisindən başqa İran, Əfqanıstan, Türkiyə, Qaraqalpaq, Tacikistan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Stavropolda (Rusiya) danışılır. Türkmən dili Azərbaycan tükcəsinə bənzərliyi ilə fərqlənir. Türkmən dilində ərəb, fars və rus dillərindən külli miqdarda söz vardır. Rus sözlərinin türkməncəyə güclü təsiri SSRİ dövrünə təsadüf edir.
Türkmən eli
Türkmən eli, Türkmən torpağı və Turkomaniya (ərəbcə: توركمن إيلي) ya da Şərqi Türkməneli — İraqda bölgə adı. Türkmən eli əsasən İraq türkmənlərinin tarixi olaraq üstün əhali sayına sahib olduğu, türkmənlərin tarixi olaraq dominant olduğu geniş torpaqları ifadə etmək üçün istifadə olunan siyasi termindir. İraq-Türkiyə-Suriya sərhədində olan və çarpaz olaraq İran sərhədinə qədər uzanan bölgəni əhatə etməkdədir. Bölgənin şimal hissəsindəki şəhəri Kərkük türkmənlər üçün paytaxt hesab edilir.
Bölgənin bir sıra şəhərləri son dövlərlərdə kürdlərin sürətli məskunlaşmasına məruz qalmışdır. Nəticədə türkmənlərin paytaxtı hesab olunan Kərkük şəhəri də daxil olmaqla, Təlafər, Mosul (İraqın ikinci ən böyük şəhər), Tuzxurmatu və Mandalidə bu iki icma arasında münasibətlər kəskinləşmişdir.
Bölgə İraq sərhədləri daxilində, Türkiyə-Suriya-İraq sərhədlərinin kəsiştiyi nöqtədən şimal-qərb-cənub-şərq istiqamətinə qədər yayılmışdır. Uyğun olaraq Təlafər, Mosul, Ərbil, Altınkörpü, Kərkük, Tuzxurmatu, Kifri, Qaratəpə, Hanekin, Diyala, Mendeli və Bədrəni əhatə edir, Bağdadın cənub-şərqində, İran sərhədində sonlanır. İraqı buradan bölən xətt və İraq türklərinin olduğu yer, eyni zamanda şimaldakı dağlıq kürd bölgəsi ilə cənubdakı ərəb bölgəsini bir-birindən ayıran bufer bölgə olaraq ifadə edilə bilər.
Türkmən eli zəngin təbii qaz, neft və kükürd yataqlarına sahibdir.
Türkmən körfəzi
Türkmən körfəzi — Xəzər dənizinin şərqində, Türkmənistan sahillərində şimaldan cənuba 80–90 km, qərbdən şərqə 80 km malik körfəz. Onun sahəsi 1600 km² təşkil edir. Şimaldan Çələkən yarımadası ilə Türkmənbaşı körfəzindən ayırır. Xənizi körfəzdən Oğurca adası ilə ayrılır. Çələkən Oğurçalı boğazı ilə isə birləşir. Sahilləri çox girintili-çıxıntılıdır. Burada Erqicen, Nеcimquli, Nemedcar, Kxokel, Karatau, Uzunada, Toutli və Acaada kimi körfəzlər vardır. Suyun səviyəsi aşağı düşərkən geniş şoranlıqlar əmələ gəlir. Körfəzin şərqində dərinlik 3-4 metr, mərkəzində isə 9-11 metr təşkil edir. Gəmiçilik üçün yararlıdır.
Türkmən mandraqorası
Türkmənistan mandraqorası (lat. Mandragora turcomanica) — quşüzümükimilər fəsiləsinin mandraqora cinsinə aid bitki növü.
Türkmən qaraqulağı
Türkmən qaraqulağı (lat. Caracal caracal michaelis) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinin qaraqulaq cinsinin adi qaraqulaq növünə aid heyvan yarımnövü. Sayı getdikcə azalır.
Başqa altnövlərindən fərqli olaraq ölçüləri iridir. Bədəninin uzunluğu( 5 nüsxəsinin Türkmənistanda keçirilən ölçülməsinə görə) erkəklərdə 730-820, orta 782; dişilərdə 690-810, orta 766. Peysərdə hündürlüyü 450–500 mm. Açıq-qum rəngdədir.
İranın və Əfqanıstanın şimal ərazilərində, Orta Asiyanın cənub-qərbində yayılıblar. Qərb sərhədi Xəzər dənizinin şərq sahili boyunca Buzaçi yarımadasına qədərdi. Buradan sərhədi Üstyurtdan Aral dənizinə qədər və şərq sərhədi Aral dənizinin qərb sahili boyu və Amudərya çayı boyu gedir.
Türkmən qulanı
Equus heminous kulan (Türkmən qulanı, lat. Equus hemionus kulan) — Atlar, cinsinə, Qulan növünə aid olan yarımnöv. Bu yarımnöv əsasən Türkmənistan və Qazaxıstanın daşlı platolarında yaşayır.
2008-ci ildə Türkmən qulanı nəsli kəsilməkdə olan növlər siyahısına və Türkmənistan Qırmızı kitabına daxil edilmişdir.
XX əsrin 40-cı illərində bu yarımnövün ancaq Badıx yüksəkliklərində qalması məlum olmuşdur (Türkmənistanın cənubu). XX əsrin 50–90-cı illərində bu canlıların çoxaldılması məqsədilə Türkmənistan və Qazaxıstanda tədbirlər həyata keçirilmişdir. Hazır ki, məlumata görə Türmən qulanı yalnız 7 reintroduksiya ərazisində saxlanılmışdır. Digər ərazilərdə isə bu canlılar brokonerlikdən, digər ev heyvanlarının təzyiqindən əziyyət çəkir. Bu yarımnövün baza populyasiyası Badxız qoruğunda 1990–2014-cü illər ərzində sayı 95 % azalmışdır. Belə ki, əvvəllər sayı 6000 olan populyasiya 2013-cü ildə 200 başa qədər azalıb.
Türkmən rayonu
Türkmən rayonu (rus. Туркменский район) — Rusiya Federasiyası, Stavropol diyarının tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Letnaya Stavka kəndidir. Əhalisi 22 918 nəfərdir (2020).
Rayon Stavropol diyarının şimal-şərq hissəsində yerləşir. Arzqirski, Blaqodarnenski, Stepnov, İpatovski, Apanasenkovski rayonları və Kalmıkiya Respublikası ilə həmsərhəddir.
İnzibati mərkəz diyar mərkəzindən 145 km məsafədə yerləşən Letnaya Stavka kəndidir. 1 yanvar 2010-cu il tarixə qədər rayon ərazisinin ümumi sahəsi 261,2 min hektar, o cümlədən kənd təsərrüfatı torpaqları 239,2 min hektar olmuşdur. Əkin sahələri 180,0 min ha idi. relyefi əsasən dağ ətəyi düzənlikdir.
Türkmən sirkəni
Türkmən sirkəni (lat. Atriplex leucoclada) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin sirkən cinsinə aid bitki növü.
Kiçik və Orta Asiya, İran, Rusiya və Qafqazda yayılmışdır.
20-75 sm hündürlüyündə, qollu-budaqlı, şaxələnmiş, ağımtıl budaqları olan çoxillik yarımkoldur. Yarpaqları kiçik, uzunsov-yumurtavari, təxminən oturaq, küt, oyuq-dişli, hər iki tərəfdən möhkəm, ağımtıl və ya gümüşü-unludur. Çiçəkləri qoltuqlarda sünbülvari çiçək qruplarında yerləşir. Dişi çiçəklərin çiçəkyanlığı yoxdur, erkəkcikləri beş üzvlüdür. İyul-avqust aylarında çiçəkləyir. Sentyabr-oktyabr aylarında meyvə verir.
Gilli, adətən şorlaşmış torpaqlarda bitir.
Türkmən türkləri
Türkmənlər — türk xalqlarının Oğuz qrupunu təşkil edən Azərbaycanlıların və Oğuz qrupundan olan digər xalqların etnogenezində iştirak etmiş ən qədim və ilk Oğuz əsilli türk xalqıdır.
Türkmənistan Respublikasında, Əfqanıstan İslam Respublikasında və İran İslam Respublikasında kompakt halda yaşayan türkmənlər türk xalqları arasında Türkiyə türklərindən, Azərbaycanlılardan , özbəklərdən , uyğurlardan və qazaxlardan sonra ən böyük Türk xalqı hesab olunurlar.
Bugünkü Türkmənistan Respublikasının yerli türk əhalisi olan türkmənlər əsas etibarilə VIII əsrdən sonra tarix səhnəsinə çıxan kınık, salur, qayı, bayat, beydilli boylarının birləşməsi ilə meydana gələn Oğuz qövmlərindəndirlər. Oğuz-Türkmən mədəniyyətinin formalaşmasında bu bölgədə yaşamış olan qədim Türk alanların, aakaların və xəzərlərin də mühüm rolu olmuşdur. "Türkmən" etnik adı tarixi mənbələrə görə, V əsrdən bəlli olsa da, bu ad X əsrdə kəsinlik qazanmışdır. Qərb tarixçiləri Türkmənləri saf qanlı Türk adlandırdıqları kimi, bəzi müəlliflər də Türkmənləri Türk xalqlarının kökü olaraq qəbul edirlər. Çünki Türkmənistan böyük tarixi Türküstanın ən qədim insan yaşayan bölgələrindən biridir. Burada aparılan arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, Türkmənistan ərazisində 300 min il bundan əvvəl insanlar yaşamışlar. Qərb Türklərinin və səlcuqluların əsasını təşkil edən Oğuz və ya Türkmənlər moğol tipindən tamamilə fərqlidirlər. Məşhur orta əsr tarixçisi Rəşidəddinə görə, "Oğuzların Mavəraünnəhr, İran və Azərbaycanda nəsilləri çoxalmış, digər yerli Türklərlə qaynayıb-qarışdığından taciklər onlara "Türk-manənd", yəni "Türkə bənzər" adını vermişlər… Oğuzlar "Türkmən" adı aldıqdan sonra digər Türk tayfaları olan qarluq, xələc, qıpçaq, kanqlı və uyğurlardan ayrılmışlar", halbuki Mahmud Kaşğarlı müsəlman olan qarluq, çigil və yağmalara da əvvəllər "Türkmən" deyildiyini yazmışdır.
Türkmən yemişanı
Türkmən yemişanı (lat. Crataegus turcomanica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin yemişan cinsinə aid bitki növü.
Təbiətdə növün arealı Türkmənistanın dağ rayonlarını (Kopetdağ), İran və Əfqanıstanı əhatə edir.
Budaqları boz, nazikdir; zoğları çılpaq, albalı rəngli, göyümtül çöküntü ilə örtülümüşdür. Tikanları əsasən yoxdur, yarpaq tikanları da inkişaf etmir. Yarpaqların üstü göyümtül-yaşıl, alt tərəfi açıqdır. Meyvəverən zoğlarda aşağı yarpaqları qeyri-bərabər, iri dişli, 3 bölümlüdür, əks-yumurtavaridən uzunsov-ovalşəkillidir; yuxarı yarpaqların uzunluğu 4,5-5 sm, forması enli-əks yumurtavaridən yumruyadək dəyişilir, üç pərlidir, pərləri iti uclu və enlidir. Steril zoğların yarpaqları dərin 5-7 pərli, iti və ya küt enli pərlidir. Çiçək qrupları 8-12 çiçəklidir; kasayarpaqları oval-üçkünc, mərkəzindən uzun olmayan, küttəhər daralmış, hipantinin mərkəzindən aşağıya əyilir; erkəkcikləri 17-20-dir. Meyvələri birdişicikli yemişanda (Crataegus monogyna) olduğu kimidir, ancaq daha iridir.
Türkmən (etnonim)
Türkmən və ya türkman — orta əsrlərdə oğuz türk mənşəli xalq üçün geniş istifadə olunan termin. Oğuz türkləri VIII əsrdə Mərkəzi Asiyada, Aral və Xəzər dənizləri arasında yerləşən ərazidə tayfa konfederasiyası yaradan və türk dil ailəsinin oğuz qolunda danışan qərbi türk xalqı idi.
Qədim və tanış olan "türk" adı, həmçinin "Bayat", "Bayandur", "Əfşar", "Qayı" kimi tayfa adları ilə yanaşı, əslən eksonim olan "türkmən" sözü son orta əsrlərə aiddir. X əsrdə islam mənbələri oğuz türklərini şamanist və ya buddist türklərdən fərqli olaraq müsəlman türkmənlər adlandırırdılar. Bu, oğuz türklərinin əksəriyyəti müsəlman olduqları üçün XII əsrdə Bizans vasitəsilə Qərb dünyasının istifadəsinə daxil olmuşdur. Sonralar "oğuz" termini oğuz türklərinin özləri arasında tədricən "türkmən" ilə əvəz edilmiş və beləliklə, eksonim endonimə çevrilmiş və bu proses XIII əsrin əvvəllərində tamamlanmışdır. Bu termin Yaxın Şərqdə tarixi perspektivdə Mərkəzi Asiya türkmənlərinə (Türkmənistan türkmənlərinə) yox, Anadolu, Azərbaycan və ümumiyyətlə, Yaxın Şərqin oğuz köçərilərinə aid edilir.
Anadoluda son orta əsrlərdən etibarən "türkmən" sözünün yerini Osmanlı imperiyası və onun hakim sülaləsinin adından gələn "Osmanlı" termini almışdır. Bu, Azərbaycan xalqının subetnik qrupu olan tərəkəmə yarımköçəri tayfalarının endonimi kimi qalır.
Bu gün Azərbaycan, Qaqauziya, Türkiyə və Türkmənistan sakinlərinin əhəmiyyətli qismi oğuz türklərinin törəmələridir və danışdıqları dillər türk dil ailəsinin oğuz qrupuna aiddir.
Türkmən incəsənəti
Türkmən dövrü incəsənəti və ya Türkmən incəsənəti — İran, İraq, Anadolu kimi ərazilərdə türkmənlərin hakimiyyəti və ya hamiliyi altında yaradılmış incəsənət.
Səlcuqilər dövründən bəri sülalənin sultanları öz güclərini gücləndirmək üçün Yaxın və Orta Şərqin bəzi yerlərində hərbi məskənlər yaratmışdılar. Suriya, İraq və Şərqi Anadoluda böyük türkmən məskənləri yaradılmışdır. Malazgird döyüşündən sonra oğuzlar Anadolu və Azərbaycanda geniş şəkildə məskunlaşdılar. Artıq XI əsrdə türkmənlər Arranda sıx məskunlaşmışdılar.
Məhz həmin dövrdə Bizans vasitəsilə "türkman" sözü Qərb dünyasının istifadəsinə daxil olmuşdur. Sonralar "oğuz" termini oğuz türklərinin özləri arasında ardıcıl olaraq "türkmən" termini ilə əvəz olunmuş, bununla da endonimə çevrilmişdir. Bu proses XIII əsrin əvvəllərində tamamlanmışdır. Bu termin Yaxın Şərqdə tarixi perspektivdə Mərkəzi Asiya türkmənlərinə (Türkmənistan türkmənlərinə) yox, Anadolu, Azərbaycan və ümumiyyətlə, Yaxın Şərqin oğuz köçərilərinə aid edilir.
Türkmən kitab sənəti ənənəsi çox dar bir şəkildə öyrənilmiş, xəttatlıq, təzhib və cidlləməyə yox, daha çox miniatürlərə fikir verilmişdir.
Türkmən üslubu
Türkmən dövrü incəsənəti və ya Türkmən incəsənəti — İran, İraq, Anadolu kimi ərazilərdə türkmənlərin hakimiyyəti və ya hamiliyi altında yaradılmış incəsənət.
Səlcuqilər dövründən bəri sülalənin sultanları öz güclərini gücləndirmək üçün Yaxın və Orta Şərqin bəzi yerlərində hərbi məskənlər yaratmışdılar. Suriya, İraq və Şərqi Anadoluda böyük türkmən məskənləri yaradılmışdır. Malazgird döyüşündən sonra oğuzlar Anadolu və Azərbaycanda geniş şəkildə məskunlaşdılar. Artıq XI əsrdə türkmənlər Arranda sıx məskunlaşmışdılar.
Məhz həmin dövrdə Bizans vasitəsilə "türkman" sözü Qərb dünyasının istifadəsinə daxil olmuşdur. Sonralar "oğuz" termini oğuz türklərinin özləri arasında ardıcıl olaraq "türkmən" termini ilə əvəz olunmuş, bununla da endonimə çevrilmişdir. Bu proses XIII əsrin əvvəllərində tamamlanmışdır. Bu termin Yaxın Şərqdə tarixi perspektivdə Mərkəzi Asiya türkmənlərinə (Türkmənistan türkmənlərinə) yox, Anadolu, Azərbaycan və ümumiyyətlə, Yaxın Şərqin oğuz köçərilərinə aid edilir.
Türkmən kitab sənəti ənənəsi çox dar bir şəkildə öyrənilmiş, xəttatlıq, təzhib və cidlləməyə yox, daha çox miniatürlərə fikir verilmişdir.
Erməni dilində türkmənşəli alınma sözlər
Erməni dilində türk mənşəli alınma sözlər – erməni dilində mövcud olan və türk mənşəli olan alınma sözlərə verilən ad. Erməni dilində xeyli sayda türk mənşəli alınma sözlər mövcuddur və Ermənistan özü türkdilli ərazilər ilə əhatə olunub. Erməni dilinin ən çox türk mənşəli alınma sözə malik ləhçəsi İstanbul ləhçəsidir.
Buna baxmayaraq, türk dilləri erməni ədəbi dilinə yox, daha çox ləhçələrinə təsir göstərmişdir. Buna görə də erməni dilindəki türk mənşəli alınma sözlər erməni ədəbiyyatında o qədər də qorunub saxlanılmayıb. Erməni aşıqların istifadə etdiyi danışıq dili türk və fars mənşəli alınma sözlərlə dolu idi.
Erməni dilçi Raçiya Açaryan XV-XIX əsrlərdə ermənicə yazılı mənbələrdə təxminən 4200 türk mənşəli söz aşkarlamışdır. Bu türkcə mənşəli sözlərin bəziləri bunlar idi: bayatı, başlug (başlık), bek (bey), biz, bostan, bostancı, debağ, talan, gacag (kaçak), nal, nalband, çıban, tolma (dolma), bozbaş, oba, ana, ata, eziz (aziz), gapı, gesd (kasd), gız (kız), yeası (yiyesi), helal, haram, ağ, ağa, el, ilan, damga, donguz (domuz).
Türk Dil Qurumunun keçmiş prezidenti Şükrü Haluk Akalın 2010-cu ildə verdiyi açıqlamada erməni dilində 3166 türk mənşəli sözün olduğunu bildirmişdir. Günay Karaağac tərəfindən hazırlanan və Türk Dil Qurumu tərəfindən yayımlanmış bir əsərdə göstərilmiş, erməni dilindəki bəzi türk mənşəli sözləri bunlardır: acı, aşık, boş, bütün, cenk, civar, çalgı, çolak, derbeder, durgun, eşik, folluk, fulya, göç, kamin, hatun, işik, ehtaç, istek, candarma, kafadar, kogan, leken, lezet, mani, misafir, neçe, nutk, oturak, oya, ös, örtü, paşa, pişgin, irica, silik, irişvet, saygı, şaşkın, şimdik, teyze, uçurma, ügez, üzüm, vazzal, veran, yarlah, zampara, zeybek.
Ermənistan–Türkmənistan münasibətləri
Türkmənistan–Ermənistan münasibətləri — Türkmənistan və Ermənistan arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Hər iki ölkə SSRİ adlanan ittifaqa daxil olan respublikadan biri olmuşdur. 1991-ci ildə müstəqillik əldə etmişlər. Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdürlər.
2015-ci ildə Türkmənsitan və Ermənistan arasında iki anlaşma, beş görüş protokolu, 3 memorandum və iki deklarasiya imzalanmışdır.
== Tarixi ==
Türkmənistan və Ermənistan arasında diplomartik əlaqələr 9 oktyabr 1992-ci ildə qurulmuşdur. İki ölkə arasında bir ilk olaraq 1993-cü ildə Ermənistan Prezidenti Levon Ter-Petrosyan Türkmənistanı ziyarət etmişdir. 1994-cü ilin iyulunda Ermənistanın Türkmənistanda səfirliyi açılır.
1997-ci ildə Ermənistan Prezidenti Levon Ter-Petrosyan Türkmənistanı ikinci dəfə ziyarət etmişdir.
2000-ci ildə Türkmənistana Prezident Robet Koçaryan səfər etmişdir.
Gürcüstan–Türkmənistan münasibətləri
Türkmənistan–Gürcüstan münasibətləri — Türkmənistan Respublikası və Gürcüstan arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 16 iyul 1992-ci ildə qurulmuşdur. Hər iki ölkə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvüdür.
== Tarixi ==
1991-ci ilə kimi Türkmənistan və Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqına daxil olan müttəfiq dövlətlərdən biri olmuşdur. 9 aprel 1991-ci ildə Gürcüstan, 1991-ci ilin 27 oktyabrında isə türkmənistan müstəqilliyini elan etmişdir.
Tiflisdə Türkmənistanın, Aşqabadda isə Gürcüstanın səfirliyi vardır. 2014-cü il may ayının 20-dən Gürcüstanın Türkmənistandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Giorgi Karalaşvilidir. Türkmənistan Respublikasının Gürcüstandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Dövlətmurad Muradovdur.
Ölkələr arasındakı əlaqələr tarixində əhəmiyyətli yeri yüksək səviyyədə təşkil olunan səfərlərdir. Türkmənistan Respublikasının ilk prezidenti Saparmurat Niyazov 1996-cı ildə Gürcüstana səfər etmişdir.
Hindistan–Türkmənistan münasibətləri
Hindistan–Türkmənistan münasibətləri — Hindistan və Türkmənistan arasındakı ikitərəfli münasibətlər. Hindistan Türkmənistanın müstəqilliyini 26 dekabr 1991-ci ildə tanımışdır. İkitərəfli əlaqələr 20 aprel 1992-ci ildə.
Hər iki ölkə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdür.
== Tarixi ==
Türkmənistan Prezidenti Saparmurat Niyazov 1992-ci ildə Hindistana ilk səfərini təşkil etmişdir. İkinci səfər isə 1997-ci ildə tə.şkil edilir.
Hindistan 30 yanvar 1994-cü ildə Aşqabadda səfirliyini açmışdır. Türekmənistan isə Nyu-Dehlidə səfirliyə sahibdir. Türkmənistan Respublikasının fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Paraxat Xommad oğlu Durdıyevdir.
1995-ci ildə Hindistanın baş naziri Pamulaparti Venkata Narasimha Rao Türkmənistanda rəsmi səfərdə olmuşdur.
Hisar-i Türkmən (Urmiya)
Hisar-i Türkmən (fars. حصارتركمان) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 243 nəfər yaşayır (57 ailə).
Latviya–Türkmənistan münasibətləri
Latviya–Türkmənistan münasibətləri — Latviya Respublikası ilə Türkmənistan arasında ikitərəfli diplomatik əlaqələr 1993 -cü ilin yanvarında qurulmuşdur. Latviyanın Türkmənistanda rəsmi diplomatik nümayəndəliyi yoxdur; bu funksiyaları Latviyanın Özbəkistandakı səfirliyi həyata keçirir. Latviyanın Türkmənistandakı səfiri Mixail Popkovdur.
== Tarixi ==
İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1993-cü ilin yanvarında qurulmuşdur.
2008-ci ilin oktyabrında Latviya Prezidentinin Türkmənistana ilk rəsmi səfəri baş tutdu. Səfər zamanı Latviya Respublikasının Prezidenti Valdis Zatlers Türkmənbaşı şəhərini ziyarət etdi, burada Prezident Karlis Ulmanisin xatirəsini ehtiramla yad etdi .
2009-cu ildə Latviya Respublikası və Türkmənistan hökumətləri arasında "İqtisadi, sənaye, elmi və texniki əməkdaşlıq haqqında" müqavilə bağlanmışdır.
2013-cü ilin may ayında Latviya Prezidenti Andris Berzinş Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla danışıqların aparıldığı Aşqabada rəsmi səfər etdi.
== İqtisadi əlaqələri ==
Latviya Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndələri bildiriblər ki, bu il Aşqabadda keçirilməli olan Latviya Respublikası və Türkmənistan arasında iqtisadi, elmi, texniki və mədəni əməkdaşlıq üzrə hökumətlərarası komissiyanın dördüncü iclası qeyri-müəyyən vaxta təxirə salınıb. Trend.
Livan türkmənləri
Livan türkmanları (Livan azərbaycanlıları və ya Livan türkləri) — Livanda yaşayan türklərdir ki, sünni müsəlmandırlar və dilləri Azərbaycan dili və
Ərəb dilidir.
== Ümumi məlumat ==
Livanda türk toplumu iki qrupla təmsil olunur, onlardan hər ikisi türk xalqlarının oğuz yarım qrupuna daxildir. Birinci qrup Livan və Suriya vətəndaşları olan və dövlət tərfindən türkman adlandırılan toplumdur ki, danışdıqları ləhçələri azərbaycan dilinə daxil edilir. Livan türkmanları İordaniyada, Suriyada və İraqda yaşayan və bu dövlətlərin mərkəzi ərəb hökumətləri tərəfindən türkman adlandırılan əhali ilə eyni mənşədəndir və onlar kimi azərbaycan dilinin ləhçələrində danışmaqdadırlar. Livanın Şimal əyalətinin Akkar bölgəsində Kobayat şəhəri yaxınlığında iki kənddə 5,050 nəfər, Beqaa əyalətinin Baalbək bölgəsində Baalbək şəhəri ətrafında beş kənddə 3,800 nəfər, 1897-1913-cü illərdə Krit adasının yunan nəzarətinə keçməsi ilə Osmanlı hakimiyyətinin Krit adasından Trablusa köçürdüyü türklər, Suriyadan bura köç etmiş az sayda türkman və 1940-cı illərdə işçi olaraq Livanda əsasən Beyrut şəhərində yerləşmiş Türkiyə vətəndaşları olan türklər bu ölkədə türk toplumunu əmələ gətirirlər.
== Yaşayış məntəqələri ==
Akkar türkmanları
Şimal əyaləti:
Akkar bölgəsində (Kobayat şəhərinin yaxılığında):
Kavaşra kəndi - əhalisi 2,800 nəfərdir (10-20 iyun, 2009). Sakinlərini elliklə sünni türkmanlar təşkil edir. Səsvermə hüququ olan əhalisi 1,066 nəfərdir.
Aydamun kəndi - əhalisi 3,000 nəfərdir (10-20 iyun, 2009). Sakinlərinin 2,250 nəfərini sünni türkmanlar, 750 nəfərini isə xristian ərəblər (80% ortodoks, 20% maruni) təşkil edir .
Malayziya–Türkmənistan münasibətləri
Malayziya–Türkmənistan münasibətləri — Türkmənistan və Malayziya arasında beynəlxalq əlaqələr. Malayziyanın Aşqabadda səfirliyi vardır həmçinin, Türkmənistanın Kuala Lumpurda səfirliyi yerləşir.
== İqtisadi əlaqələri ==
Hazırda həm Malayziya, həm də Türkmənistan ikitərəfli əlaqələri, xüsusən də iqtisadi əlaqələr sahəsində genişləndirməyə çalışırlar. Hər iki tərəf aralarında daha sıx əlaqələrin qurulması üçün bir sıra sənədlər imzaladılar. Bundan əlavə, bir sıra Malayziya şirkətləri iki ölkə arasında turizm və infrastrukturun inkişafına maraq göstərdilər. 2012-ci ildə Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdimuhamedov digər Malayziya firmalarını Türkmənistandakı iş imkanlarını araşdırmağa dəvət etdi. Malayziya şirkəti Petronas 1996 -cı ildən etibarən ölkə daxilində fəaliyyət göstərir. Malayziya da halal qida ticarəti ilə yanaşı iki ölkə arasındakı ümumi ticarət sahəsini də genişləndirməyə çalışır. 2013-cü ildə dövriyyə 2012-ci ildə 11,68 milyon dollar, 2011-ci ildə 24,27 milyon dollar ilə müqayisədə 33,13 milyon dollar idi.
2010-cu ildə iki ölkənin ticarət həcmi 2009-cu ildəki 205.61 milyon ABŞ dolları ilə müqayisədə cəmi 28.90 milyon ABŞ dolları idi.
Mihnə (Türkmənistan)
Mihnə — Türkmənistanda qədim qəsəbə.
Mihnə qəsəbəsi Mərvin cənub-qərbində, Əbivərdin cənub-şərqində, Sərəxsin şimal-şərqində, Türkmənistanın paytaxtı Aşqabad şəhərinin cənubunda yerləşir.
Muncuqlutəpə yaşayış yeri (Türkmənistan)
Muncuqlu təpə ― Cənubi Türkmənistanda, Kopetdağ dağlarının şimal yamacında yerləşən qədim yaşayış yeri. Ərazidə aparılmış qazıntılar Neolit dövrünün sonlarından, təxminən e.ə. 6 200-cü ildən başlayaraq erkən Mis dövrünə qədər davam edən məskunlaşmanı göstərmişdir. Ən erkən təbəqələr Türkmənistanın Ceytun mədəniyyətinə aiddir.
Tarixə qədərki dövrə aid yaşayış məskəni şimalda Qaraqum səhrası, cənubda isə Kopetdağın yamacları ilə həmsərhəd olan quru allüuvial düzənlikdə yerləşir. Bu dağlar həm də müasir İranla sərhədi təşkil edir.
Sahədən təxminən iki kilometr şimal-qərbdə yaxınlığında Türkmənistanın müasir Miana kəndinin yerləşdiyi Meana çayının quru yatağı var.
Tunc dövrünə aid böyük yaşayış yeri olan Altuntəpə ərazidən təxminən 2 km şimal-şərqdədir.
Ərazidə ilk qazıntı işləri 1959-cu ildə Aleksandr A. Maruşçenkonun başçılığı altında aparılmış və daha sonra həmkarı O.K. Berdiyev tərəfindən davam etdirilmişdir. 2010-cu ildə qazıntı sahəsinin potensialı Susan Pollok və Reynhard Bernbek tərəfindən tanınmış və bu, ərazidə daha beş qazıntı kampaniyasının (2010-2014) təşkilinə səbəb olmuşdur.
Müdafiə Nazirliyi (Türkmənistan)
Türkmənistan Müdafiə Nazirliyi (türkm. Türkmenistanyň Goranmak ministrligi) — Türkmənistan Hökuməti yanında, müdafiə sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı və Türkmənistan Silahlı Qüvvələrinin rəhbərliyi.
Hazırda Türkmənistanın müdafiə naziri Yaylım Berdiyevdir.
Türkmənistan əslində keçmiş SSRİ ərazisindəki bütün dövlətlər arasında ən bitərəfdir. Türkmənistan nə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsini imzaladı, nə də GUAM blokuna (Gürcüstan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova və son vaxtlara qədər Özbəkistan) üzv deyil. Türkmənistan, həm Taliban, həm də Şimali İttifaqla bərabər münasibətlər saxlayaraq, Əfqan müharibəsi ilə əlaqədar vurğulanan bitərəf siyasət yürütdü. 11 sentyabr 2001-ci il hadisələrindən sonra da müttəfiq qoşunlar respublika ərazisinə çıxmadılar, xüsusən də Niyazov respublikanın Almaniya təyyarələri üçün bir baza təmin etməkdən imtina etdi. bitərəflik prinsipləri.
Sovet modelinə əsaslanan Zabitlər Evi, mülki-hərbi münasibətləri yaxşılaşdırmaq üçün hazırlanmış hərbi əsas mədəniyyət mərkəzidir. Bu, ABŞ-dakı zabit klublarına bərabərdir.
Məhtimqulu adına Türkmən Dövlət Universiteti
Məhtimqulu adına Türkmən Dövlət Universiteti (türkm. Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti) — Türkmənistanın ilk və ən böyük universitetlərindən biri. Ali təhsil müəssisəsi Məhtimqulu Fraqinin adını daşıyır.
M.Qorki adına Türkmən Dövlət Universiteti 14 iyul 1950-ci ildə 1931-ci ildən mövcud olan Aşqabad Pedaqoji İnstitutunun yenidən təşkili yolu ilə qurulub. İnstitut aqro-pedaqoji, təşkilati-metodiki və filoloji fakültələrdə mütəxəssislər yetişdirirdi.
1989-cu ildən Avrasiya Universitetlər Birliyinin üzvüdür. 1993-cü ilə qədər rus yazıçısı Maksim Qorkinin adını daşıyırdı.
Türkmənistan müstəqillik qazandığı gündən bu günə qədər türkmən şairi Məhtimqulu Fəraqinin adını daşıyır.
Universitetin dünyanın bir çox tədqiqat mərkəzləri və təhsil ocaqları ilə əməkdaşlıq haqqında beynəlxalq müqavilələri var. Türkmən Dövlət Universiteti Bakı Dövlət Universiteti Lev Qumilyov adına Avrasiya Universiteti, M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universiteti, İrəvan Dövlət Universiteti, Belarus Dövlət Universiteti və Rumıniya Dövlət Universiteti ilə tərəfdaşlıq edir.
Oğuz xan adına Türkmənistan Mühəndislik Texnologiyaları Universiteti
Oğuz xan adına Türkmənistan mühəndis texnologiyaları universiteti və ya Oğuz xan adına mühəndis-texnoloji universitet (türkm. Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetii) — Türkmənistanda mühəndis və yüksək texnologiyalar üzrə mütəxəssis hazırlığında ixtisaslaşmış ali təhsil müəssisəsi.
15 iyul 2016-cı il tarixində Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun fərmanı ilə təşkilati və hüquqi formasını dəyişdirərək Beynəlxalq Türkmən-Türk Universiteti əvəzinə Oğuz Xan adına Türkmənistanın Mühəndislik Texnologiyaları Universiteti yaradıldı. Həmçinin fərmanla Oğuz xan adına Türkmənistan Mühəndislik Texnologiyaları Universiteti Beynəlxalq Türkmən-Türk Universitetinin qanuni varisi oldu.
Yeni yaradılan universitet Türkmənistan Elmlər Akademiyasının tabeliyinə verildi.
Universitet üç min nəfərin təhsil alması üçün nəzərdə tutulmuşdur. 2016-2017-ci tədris ilinə universitetdə təxminən 280 tələbə təhsil alırdı.
2019-cu ilin əvvəlində Oğuz xan adına Türkmənistan Mühəndislik Texnologiyaları Universitetində keçirilən elm adamları, universitet müəllimləri və tələbələrinin konfransında, ölkə rəhbərliyinin bütün Türkmənistan elmi institutlarını və universitetlərini tədricən özünü maliyyələşdirməyə keçirmək qərarına gəldiyi açıqlandı. Bu dövlətin elm və təhsil sahəsindəki yeni siyasəti çərçivəsində dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsini istisna edən sistemə keçilməsi proqramının elanı idi.
Ali təhsil göstərilən peşə sahələri üzrə verilir: materialların öyrənilməsi və yeni materialların texnologiyası; nanomateriallar; kimyəvi texnologiya; biotexnologiya; informasiya sistemləri və texnologiyaları; avtomatlaşdırma və idarəetmə; mekatronika və robototexnika; yenilik, metallurgiya; təbiət elmləri; elektronika, radio mühəndisliyi və rabitə sistemləri.
Pakistan–Türkmənistan münasibətləri
Pakistan–Türkmənistan münasibətləri — Türkmənistan və BƏƏ arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər.
1991-ci ildə Pakistan Türkmənistanın müstəqilliyini tanıyır. Ölkələr arasında rəsmi diplomatik münasibətlər 10 may 1992-ci ildə qurulur. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində qarşılıqlı fəaliyyətə əlavə olaraq, 1991-ci ilin sonunda Türkmənistan Pakistanla əməkdaşlıq müqaviləsi imzalamış və ona 1992-ci ildə 10 milyon ABŞ dolları həcmində kredit veriləcyi barədə vəd almışdır. 1995-ci ildə hər iki ölkə Türkmənistan qazının Əfqanıstandan Pakistana daşıyacaq qaz kəmərinin çəkilməsinə dair bir memorandum imzalamışlar. Mərkəz Argentinada yerləşən Bridas ilə boru kəmərinin tikintisinə başlamaq üçün bir texniki-iqtisadi əsaslandırma müqaviləsi bağlanılır.
1994-cü ilin oktyabrında Pakistanın Baş naziri Bənazir Bhutto Türkmənistana ilk dövlət səfərini eedir. 1997-ci ilin oktyabrında Pakistan Baş Naziri Nəvaz Şərif Aşqabada səfər edir.
2010-cu ilin avqust ayında Türkmənistan Pakistana 40 ton humanitar yardım göndərmişdir.
2011-ci ilin iyun ayında iki ölkə arasındakı dostluq, qardaşlıq münasibətlərinin və xoş niyyətli işbirliyinin əlaməti olaraq 5 ton düyü Pakistandan Türkmənistana bayram münasibətilə göndərilir.
Qaracaqaya (Türkmənçay)
Qaracaqaya (fars. قره جه قيه) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 302 nəfər yaşayır (63 ailə).
Qazaxıstan–Türkmənistan münasibətləri
Qazaxıstan–Türkmənistan münasibətləri — Qazaxıstan və Türkmənistan arasında diplomatik münasibətlər 27 avqust 1992-ci ildə qurulub. Qazaxıstanın Aşqabadda, Türkmənistanın isə Astanada bir səfirliyi var. Bu ölkələrin hər ikisi İƏT, ATƏT, MDB və BMT-nin üzvüdür. Üstəlik Türk Şurasıında fəal qarşılıqlı fəaliyyət göstərirlər.
Hal-hazırda Türkmənistanın Qazaxıstandakı səfiri Matınkuli Ağmuradov, Qazaxıstanın Türkmənistandakı səfiri Orman Nurbaevdir. Qazaxıstanın Türkmənbaşı şəhərində, Türkmənistanın isə Aktau şəhərində konsulluğu fəaliyyət göstərir.
İki ölkə arasındakı siyasi dialoq həmişə konstruktivdir. İkitərəfli münasibətlərin və beynəlxalq siyasətin əsas mövzularında heç bir ziddiyyət yoxdur. Türkmənistan qlobal neytrallıq prinsipinə uyğun təcrid olunmuş siyasət aparır. Qazaxıstan isə əksinə, bütün beynəlxalq təşəbbüslərdə fəal iştirak edərək açıq siyasət yürütməyə çalışır.
Qazaxıstan–Türkmənistan–İran dəmiryolu xətti
Qazaxıstan—Türkmənistan—İran dəmiryolu xətti — Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi. 2009-2014-cü illərdə Orta Asiyada Qazaxıstan, Türkmənistan və İranı birləşdirən bir dəmir yoludur.
Xəttin digər bir ad Şərqi Şimal - Cənub dəhlizidir. Bu yolun köhnə bir variantı Qaraqalpaqıstan qəsəbəsindən keçərək iran sərhəddinə qədər uzanırdı. Vaqonların reylslərinin uyğunlaşdırılması Seraxs stansiyasında aparılır.
Yeni xətt Bolaşak stansiyasından birbaşa Qərbi Qazaxıstandan Türkmənistana keçir. Bu xətt 2014-cü ildə istifadəyə verilir. Bu xətt Ətrek-Gürgan sərhəd keçidi ilə İran Respublikasına daxil olur. Bununla yanaşı Qazaxıstan vastəsi ilə Çindən İrana qədər olan məsafəni 500 km azalır.
Dəmir yolu Qazaxıstanı, Rusiyanın mərkəzi bölgələrini Türkmənistan, İran, Fars Körfəzi ölkələri, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya ilə birləşdirən əlavə marşrutlar çoxalda, tranzit yük və sərnişin daşımalarını artıra bilər.
Qazaxıstan—Türkmənistan—İran dəmiryolu xətti
Qazaxıstan—Türkmənistan—İran dəmiryolu xətti — Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi. 2009-2014-cü illərdə Orta Asiyada Qazaxıstan, Türkmənistan və İranı birləşdirən bir dəmir yoludur.
Xəttin digər bir ad Şərqi Şimal - Cənub dəhlizidir. Bu yolun köhnə bir variantı Qaraqalpaqıstan qəsəbəsindən keçərək iran sərhəddinə qədər uzanırdı. Vaqonların reylslərinin uyğunlaşdırılması Seraxs stansiyasında aparılır.
Yeni xətt Bolaşak stansiyasından birbaşa Qərbi Qazaxıstandan Türkmənistana keçir. Bu xətt 2014-cü ildə istifadəyə verilir. Bu xətt Ətrek-Gürgan sərhəd keçidi ilə İran Respublikasına daxil olur. Bununla yanaşı Qazaxıstan vastəsi ilə Çindən İrana qədər olan məsafəni 500 km azalır.
Dəmir yolu Qazaxıstanı, Rusiyanın mərkəzi bölgələrini Türkmənistan, İran, Fars Körfəzi ölkələri, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya ilə birləşdirən əlavə marşrutlar çoxalda, tranzit yük və sərnişin daşımalarını artıra bilər.
Qırğızıstan–Türkmənistan münasibətləri
Qırğızıstan–Türkmənistan münasibətləri — Qırğızıstan və Türkmənistan arasında ikitərəfli diplomatik əlaqələr 9 oktyabr 1992-ci ildə qurulmuşdur.
Türkmənistanın Qırğızıstandakı Səfirliyi (Bişkek) ilk dəfə 4 may 1999 -cu ildə açılmış, lakin iş başlamamışdır. Türkmənistanın Qırğızıstanda səfirliyinin açılması ilə bağlı təkrar fərman 28 iyun 2014-cü ildə verilmişdir. Hal hazırda səfirliyin ünvanı: Bişkek şəhəri, Baytik Baatır küç., ev 9.
5 fevral 2016 -cı ildən etibarən səfirliyə Türkmənistanın Qırğızıstandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Şadurdı Meredov rəhbərlik edir.
Batıt Niyazliyev (2014—2016)
Şadurdı Meredov (2016 — h. h.)
2016-cı ildə Qırğızıstanla Türkmənistan arasında ticarət dövriyyəsi təxminən 5,2 milyon dollar təşkil edib ki, bu da ötən ilin statistik göstəriciləri ilə müqayisədə 23,7% çoxdur. 2014-cü ildə aralarındakı əməliyyatların həcmi də 46,3% (ümumi xarici ticarətin 0,2% -i) artmışdır ki, bu da 2013-cü ilin artım tempi ilə müqayisədə əhəmiyyətli artımdır. Son illərdə iki ölkə arasındakı münasibətlər həm hökumət, həm də iş səviyyəsində daha aktiv hala gəldi. Qırğızıstan Türkmənistandan qoz-fındıq, bitki yağı, polimerlər, propilen, gübrələr, xam qoyun dəriləri və tərəvəzlər idxal edir. 2016-cı ildə Türkmənistan Qırğızıstana 1,4 milyon dollarlıq tekstil ixrac etdi.
Rabitə Nazirliyi (Türkmənistan)
Türkmənistan rabitə infrastrukturunun ilk elementləri Rusiyanın tərkibinə daxil olduqdan sonra baş vermişdir. 1900-cü ildə Türkmənistan ərazisində 26 poçt və telekommunikasiya müəssisəsi var idi. Rusiyanın tərkibinə daxil olmamışdan əvvəl Türkmənistanda şəhərlərarası rabitə yox idi. Məhz sovet hakimiyyəti illərində kabel və radiorele xətləri çəkilməyə başlanmışdır.1965 -1980-cı illərdə şəhər telefon şəbəkəsinin ümumi tutumu 3,6 dəfə artmışdır.1981-ci ilə isə telefon nömrələrinin sayı 113 minə çatmışdır. Bu illərdə ölkənin ərazisində kolxoz və sovxozların artması ilə kənd rabitəsi inkişaf etmişdir.
Hazırda Türkmənistanda beynəlxalq rabitənin yeganə provayderi Rabitə Nazirliyinin "Türkməntelekom" Dövlət Elektrikrabitə kompaniyasıdır. Kompaniya ABŞ (MCIWorldCom), İtaliya(Palermo), Rusiya ilə peyk rabitə kanalını təmin edir. Şəhər telefon rabitəsi əsasən Alcatel və Simens istehsalı olan rəqəmsal telefon stansiyaları ilə təmin edilmişdir. Kənd yerlərində isə sovet vaxtından qalan ATS-lər fəaliyyət göstərir. lokal şəbəkələr yaradılan ölkənin elmi və tədris institutlarına "ümumdünya torundan" məlumatların ötürülməsi üçün "Türkməntelekom" peyk antenalarını quraşdırmış və stansiyaları təmir etdirmişdir.
Rusiya–Türkmənistan münasibətləri
Rusiya–Türkmənistan münasibətləri — Türkmənistan və Rusiya arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Türkmənistan və Rusiya bir-birini strateji tərəfdaş hesab edirlər ki, bu da 2009-cu ildə imzalanmış enerji və maşınqayırma sahəsində strateji əməkdaşlığın genişləndirilməsinə dair dövlətlərarası sazişin girişində əksini tapmışdır. İki ölkənin qanunvericilik bazası 149 dövlətlərarası, hökumətlərarası və idarələrarası müqavilələrdən ibarətdir. Hər iki ölkə BMT, MDB, ATƏT-in üzvüdür.
Müstəqilliyin ilk illərində Türkmənistanın silahlı qüvvələri əslində Rusiya ordusunun bir hissəsi idi. 1994-cü ilin əvvəlinə qədər onlar ortaq Rusiya-Türkmən komandanlığı altında idilər. Ölkənin İran və Əfqanıstanla sərhədləri rus sərhədçiləri tərəfindən qorunurdu.
1992-ci ildən bəri Rusiyanın Türkmənistandakı səfirliyi Aşqabadda fəaliyyət göstərir. Rusiya Səfirliyinin Konsulluq İdarəsi Türkmənbaşı şəhərində yerləşir. Hazırda Rusiyanın Türkmənistandakı səfiri Bloxin Alekandr Viktoroviçdir.
Seyidlər (Türkmənçay)
Seyidlər (fars. سيدلر) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Miyanə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 18 nəfər yaşayır (12 ailə).
Somali–Türkmənistan münasibətləri
Somali–Türkmənistan münasibətləri — Somali-Türkmən münasibətləri, Somali ilə Türkmənistan arasında ikitərəfli diplomatik münasibətlər. Somali, Ankaradakı səfirliyi vasitəsilə Türkmənistandakı maraqlarını təmsil edir.
Somali Federal Respublikası ilə Türkmənistan arasında diplomatik əlaqələr 4 noyabr 2019-cu il tarixində bir protokol imzalayaraq qurulmuşdur.
Xarici İşlər Nazirliyi və Türkmənistan Məclisi 18 fevral 2020-ci il tarixində Somali Federal Respublikasının Türkmənistandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri (iqamətgahı Ankarada) Jama Abdullahi Məhəmməd ilə görüşlər keçirdi. Elə həmin gün yeni səfir etimadnaməsini Mezhdlisin sədri Gülşat Məmmədovaya təqdim etdi. Görüşün əvvəlində diplomatı təyin olunması münasibətilə təbrik etdi və ona Türkmənistan ilə Somali arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində uğurlar arzuladı. Etimadnaməsinin surətlərini təqdim edən səfir, yüksək diplomatik vəzifəyə təyin olunması münasibətilə təbriklərinə və Somali xalqına ən xoş arzularına görə Türkmənistan tərəfinə təşəkkür etdi. Səmimi qarşılamadan sonra tərəflər Türkmənistan və Somali arasında qarşılıqlı maraq doğuran müxtəlif sahələrdə uzunmüddətli əməkdaşlıq qurmaqda maraqlı olduqlarını bildirdilər. Yüksək səviyyəli səfərlərin, eləcə də iki ölkənin xarici işlər nazirlikləri arasında əməkdaşlığın ikitərəfli əlaqələrin inkişafında mühüm rol oynadığı qeyd edilib. Diplomatlar, xüsusilə BMT kimi beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində əməkdaşlığın müsbət təcrübəsini vurğuladılar.
