Xristi sözü azərbaycan dilində

Xristianlıq Abxaziyada əsas dindir. Bugünkü Abxaziyada xristianlığın yayılması tarixi 1-ci əsrə təsadüf edir və 325-ci ildə Pisunda yepiskopu Birinci Nikeya Kilsə Məclisində iştirak etmişdir. 9-cu əsrin sonlarından etibarən Abxaziyanın pravoslav yeparxiyaları Gürcü Pravoslav Kilsəsinə tabe olmağa başladı, lakin sonralar orada Abxaziya Katolikosluğu kimi fəaliyyət göstərdilər. == Şərq Provaslav Kilsəsi == Abxaziyadakı pravoslav kilsəsi rəsmi olaraq Gürcü Apostol Avtokefal Pravoslav Kilsəsinin (Tsxum-Apxazeti Yeparxiyasının) bir hissəsidir, rəhbəri katolikos-patriarx II İlyadır. Gürcü-abxaz münaqişəsindən sonra Gürcüstanın avtokefal kilsəsi Abxaziyadakı mülkiyyətinə nəzarəti və yurisdiksiyasını itirdi. Bununla belə, Rus Pravoslav Kilsəsi və Konstantinopol Pravoslav Kilsəsi də daxil olmaqla, pravoslav inancının bütün avtokefal kilsələri Abxaziyanı gürcü avtokefal kilsəsinin bir hissəsi kimi tanıyır. Abxaziyadakı pravoslav kilsəsinin hazırkı rəhbəri Tsxum-Apxazeti Yeparxiyasının arxiyepiskopu Danieldir. Bununla belə, Gürcü Pravoslav Kilsəsi orada fəaliyyət göstərə bilmir və onun əksər din xadimləri, eləcə də kilsə Abxaziya müharibəsi zamanı və ondan sonrakı dövrdə qovulub. Abxaziyadakı müharibədən sonra gürcü kilsəsinin yeganə pravoslav keşişi, etnik abxaz Vissarion (Appliaa) yerli pravoslav icmasına rəhbərlik edib. Sonrakı illərdə qonşu Rusiya Maykop Yeparxiyasının yenicə təqdis olunmuş din xadimləri Abxaziyaya gəldilər və tezliklə Vissarionla münaqişəyə girdilər.

Albaniyada xristianlıq 325-ci ildə bütün ölkəyə yayıldı. 1100-cü ildən Bizans imperiyası ərazidə ruhani missiyalarını yerinə yetirirdi. Venesiyanın artan təsiri ilə əlaqədar olaraq, fransisklər 13-cü əsrdə bölgədə yerləşməyə başladılar. 15-ci əsrdən 19-cu əsrə qədər, Osmanlı İmperatorluğunun hakimiyyəti dövründə əksəriyyət İslamı qəbul etdi və xristianlıq ölkədə dominantlığını itirdi. Kommunizmin süqutundan sonra Albaniya hökumətinin verdiyi statistikaya görə, əhalinin 58% müsəlman, 10% katolik, 7% pravoslav və 15% ateist idi, lakin zəif sayma prosesinə görə və əksər vətəndaşlarla əlaqənin qurulmamasına görə 2011-ci ildə keçrilən sorğu əhalinin böyük hissəsinin fikrini öyrənə bilmədi. 2011-ci il siyahıyaalınmasında əhalinin elan edilmiş dini mənsubiyyəti aşağıdakı kimidir: 56,7% müsəlman, 13,79% fikrini bildirmədi, 10,03% katolik, 6,75% pravoslav, 2,5% ateist, 2,09% bəktaş, 0,07% digər xristianlar və 0,02% digər inanclar.2015-ci ildə aparılan araşdırmaya, əsasən 13.000 insan İslamdan imtina edərək xristianlığı qəbul etmişdir. == Pravoslavlıq == Hökumətin 2010-cu ildə verdiyi rəqəmlərə görə albanların təxminən% 20-ı pravoslavlığa inanır. 2011-ci il əhalinin siyahıyaalınmasına ıəsasə, pravoslav xristianlar əhalinin əhalinin 6,75%-nı təşkil edirdilər. Albaniya tarixən həm katolik kilsəsi, həm də pravoslavlıqla əlaqələri var. Albanlar bölgədəki missionerləri qarşılayan və xristianlığı qəbul edən ilk xalqlar arasında idilər.

Azərbaycanda xristianlıq — Azərbaycan Respublikasının hüdudları daxilində azlıq təşkil edən din. == Tarixi == Xristianlıq Azərbaycan ərazisinə yeni eranın ilk əsrlərində, hələ İsa Məsihin həvariləri dövründə Qafqaz Albaniyası vasitəsilə nüfuz etmişdir. 70-ci ildə Yerusəlimindən (Qüdsdən) yəhudilərin Qafqaza köçürülməsi güclənir. Gələnlər İsanın göstərdiyi möcüzələrdən danışırlar, İsanın Məsih olduğu haqqında müjdəni yayırdılar. Bu cür təbliğin təsiri altında bölgədə ilk xristian icmaları yaranır. Albaniyada xristianlığın yayılmasında bu dövr həvarilərin dövrü adlanır və həvarilərdən Varfolomey və Faddeyin adları ilə bağlıdır. Həvari Faddeyin şagirdlərindən biri olan Yelisey Yerusəlimin birinci patriarxı Yəqubun xeyir-duası ilə yeni dini təbliğ edə-edə Aqvan diyarına gəlib çıxmış və Kiş adlı yerdə kilsə tikmişdir. Bu kilsə Ermənistandakı birinci xristian kilsəsindən qabaq tikilmişdir. Sonra Yelisey Çolaya (Dərbəndə) yollanmış, daha sonra isə Samur çayını keçib dinin təbliğini davam etdirmiş, Helmes kəndində bütpərəstlər tərəfindən öldürülərək bir çalaya atılmışdır. Sonralar Alban məliki Vaçaqanın göstərişi ilə Yeliseyin cəsədinin qalıqları Xruq kəndində torpağa tapşırılmış, çalanın üzərində isə kiçik bir məbəd tikilmişdir.

Bosniya və Herseqovinada xristian tatuları (və ya serb-xorvat dilində sicanje ("siçanye" oxunur) ― Bosniya və Herseqovinada Osmanlı hakimiyyəti dövründə (1463–1878) Roma katolikləri arasında geniş yayılmış və XX əsrə qədər davam edən adət. Katoliklər tatunu uşaqlarını devşirmədən qurtarmaq üçün edirdilərsə, qadınlar əsarətdən qaçmaq ümidi ilə döymə etdirirdilər. Bu adətin nəyin ki slavyanların Balkanlara köç etməsindən, hətta xristanlığın burada yayılmasından öncə mövcud olduğu hesab edilir. Eramızdan əvvəl I əsrdə, yunan tarixçisi Strabon bu ərazidə yaşayan sakinlərin digər İlliriya adət-ənənələri içərisində döymə ənəsinin da adını çəkir. Yunanıstan, Şimali Makedoniya və Herseqovinadan olan vlax qadınları da öz xeyirləri üçün döymələrdən istifadə edirdilər. XIX əsrin sonlarında arxeoloq Çiro Truhelka bu tip tatuları araşdırmağa başladı və onlar haqqında yazan və təsvir edən ilk tədqiqatçılardan biri oldu.Ölkənin bəzi bölgələrindəki Bosniyalı qadınlar qollarını və digər görünən bədən hissələrini (alın, yanaqlar, biləklər və ya boynun alt hissəsi kimi) xristian simvolları və steçak bəzəkləri ilə tatu edirlər. Müasir dövrdə bu ənənə təkçə Bosniya və Herseqovinada deyil, xaricdə yaşayan bosniyalı qadınlar arasında da yayılıb.

Erkən Xristianlıq — Xristianlığın yaranmasından (I yüzilliyin 30-cu illərindən) Nikea Ekumen məclisinə qədər (325 il) davam edən dövr. == Xristianlığın yaranması, yayılması və dövlət dininə çevrilməsi == Xristian dünyagörüşü və mədəniyyətinin yaranması dünya tarixində olan ən önəmli hadisələrdən biri olmuşdur. Fələstin torpaqlarında yaranan bu dinin ilk azsaylı ardıcılları, qədim yəhudi ənənəsi çərçivəsində, yeni təfəkkürün əsas müddəalarını ifadə etdilər. Gələcəkdə bu təlim, bir neçə əsr ərzində Roma imperiyasının böyük xalq kütlələrini əhatə edərək, rəsmi dövlət dini statusunu almışdır. Roma mühitində inkişaf etmiş xristian dünyagörüşü, təkcə yəhudi ənənələri ilə məhdudlaşmayıb, müxtəlif dini-fəlsəfi təlimlərin təsiri altında düşmüşdü. Xristian dininin rəsmi doktrinası bir neçə əsr ərzində tədricən, mürəkkəb tarixi hadisələr şəraitində formalaşmışdı. Lakin bundan sonra daxili ziddiyətlərin kəskinləşməsi nəticəsində orada müxtəlif dini təriqətlər və cərəyanlar fəaliyyət göstərmişdir. Sonda, bu ziddiyətlər Xristianlığın parçalanması ilə nəticələnmişdir. Lakin, bütün bu ziddiyətli məqamlara baxmayaraq bu din dünya dininə çevrilmişdir. Yeni dinin yayılması ilk olaraq Roma hakimiyyəti tərəfindən birmənalı qarşılanmamışdır.

== Yaranma öncəsi == Xristianlığın tarixi köklərinə və yaranmasına diqqət yetirdikdə, onun bir tərəfdən qədim yəhudi dininə, başqa bir tərəfdən isə antik dövr dünyagörüşü və fəlsəfəsi ilə sıx əlaqədə olduğu məlum olur. Bununla yanaşı başqa dini ənənələrin (məs. mitraizmin) də xristian təliminin formalaşmasında təsiri olmuşdur. Tarixdən məlum olduğu kimi, I yüzillikdə Yəhudiyyə çarlığı Roma imperiyası tərəfindən işğal edilmişdi. Bundan sonra yəhudi toplumu parçalanmışdı və dərin böhran içində idi. Yəhudilər də Roma imperiyası tərəfindən işğala məruz qalmış bütün xalqlar kimi azadlığa can atırdılar. Çünki imperiyada hər addımbaşı ədalətsizlik və istibdad hökm sürməkdə idi. Son olaraq isə imperiyaiçi çəkişmələrin sayı artır, cəmiyyətin təbəqələşməsi və parçalanması getdikcə daha da dərinləşirdi. Bütün bu proseslər yəhudi cəmiyyətində özünü daha da qabarıq şəkildə göstərirdi. Bu cür acınacaqlı vəziyyətdən çıxmaq üçün imperiyada yaşayan xalq kütlələri öz ümidlərini daha çox dinlərə bağlayırdılar.

Hans Xristian Andersen (Dan. Hans Christian Andersen, 2 aprel 1805[…], Odense[d], Danimarka-Norveç[…] – 4 avqust 1875[…]) — danimarkalı ədib. Pyeslər, səyahətnamələr, romanlar və şeirlər də yazmasına baxmayaraq, Andersen bütün dünyada daha çox nağıllarına görə tanınır. Onun nağılları 100-dən çox dilə tərcümə edilmişdir. == Əsərləri == Bir gün Kopnehagen küçələrində gəzişərkən Andersen balaca oğlanla rastlaşdı. Uşaq onun gözünün içinə baxıb onun nə qədər tənha olduğunu başa düşdü. Nağılbazın könlünü almaq üçün əlindəki qalay əsgəri ona tərəf uzatdı. Əvəzində Andersen də ona yeni «Köhnə ev» adlı nağıl əhvalatı danışdı. Onun nağıllarında öyüd-nəsihət, ibrət dərsi vermək cəhdi yoxdu. Burda yalnız arzu var.

Hans Xristian Andersen mükafatı uşaq ədəbiyyatı sahəsində 1956-dan bəri İnternational Board on Books for Young People (IBBY) tərəfindən iki ildə bir verilən mükafatdır.1966-cı ildən etibarən mükafat yazıçı ilə birlikdə kitabın illustratoruna da verilir.

III Xristian (ing. Christian III of Denmark) (d. 12 avqust 1503 – ö. 1 yanvar 1559) — Danimarka və Norveç kralı. Səltənəti illərində kilsə ilə hökumət arasında sıx əlaqələr quruldu. Protestant dini reformasiyasının bir hissəsi olaraq lüteranlığı dövlət dini halına gətirirdi. == Mənbə == Grell, Ole Peter (1995) The Scandinavian Reformation. From evangelical movement to institutionalisation of reform (2 ed. Cambridge University Press) ISBN 0-521-44162-5 Lausten, Martin Schwarz (1987) Christian d. 3.

II Xristian (ing. Christian II of Denmark) (d. 1 iyul 1481 – ö. 25 yanvar 1559) — Danimarka, Norveç və İsveçi özündə birləşdirən Kalmar birliyinin kralı. 1513–1523-cü illərdə əmisi Fridrixlə birlikdə Şlezviq-Holşteyn hersoqu ünvanını daşıdı. Kalmar birliyini ayaqda tutma cəhdi onu 1518–1523-cü illərdə İsveçlə müharibəyə sürüklədi. 1520-ci ildə ölkəni ələ keçirsə də, öndə gələn İsveç zadəganlarının, din xadimlərinin və bəzi mühüm şəxslərin qətlə yetirilməsi onun bölgədəki nüfuzunu sınıdrdı və yerli əhali onu burda istəmədi. İsveç əsilzadələrindən Qustav Vasanın rəhbərliyindəki üsyan nəticəsində İsveç taxtından endirildi. 1521–1522-ci illərdə Danimarkada əsilzadə və din adamlarının etirazlarına baxmayaraq kəndlilərin xeyrinə bəzi reformasiyalar apardı. Nəticədə əsilzadələr tərəfindən Danimarkadan da qovuldu və taxtı əmisi Fridrixə təhvil verərək Hollandiyaya sürgün edildi.

I Xristian (ing. Christian I of Denmark) (d. fevral 1426 – ö. 21 may 1481) — Danimarka, Norveç və İsveçi özündə birləşdirən Kalmar birliyinin kralı. Oldenburq sülaləsindən yetişən ilk monarxdır. Bavariyalı Xristoforun geridə vəliəhd qoymadan ölümündən sonra (1448) yaranan boşluqdan istifadə edən VIII Çarlz İsveç krallığını ələ keçirdi və Kalmar birliyini İsveç rəhbərliyində yenidən canlandırmaq istədi. Ertəsi il Norveç krallığını da özünə tabe edən VIII Çarlzın hədəfində Danimarka səltənəti idi. Ancaq Holşteyn qraflarının da təzyiqi ilə Danimarka Gizli Məclisi Xristianı Danimarka taxtına çıxardı. Daha sonra onun Norveç (1450) və İsveç (1457) səltənətlərini də əlinə alması nəticəsində Kalmar birliyi qısa müddətliyinə də olsa, bərpa olundu. Belə ki, 1463-cü ildə İsveç birlikdən ayrıldı.

Kanada Xristian Əmək Assosiasiyası (ing. Christian Labour Association of Canada – CLAC) — Kanadanın ən irimiqyaslı və aparıcı həmkarlar ittifaqı təşkilatlarından biri. Assosiasiyanın baş qərargahı Ontario əyalətinin Mississauqa şəhərində yerləşir. == Tarixi == İkinci dünya müharibəsindən sonra Kanadaya üz tutan alman miqrantlar kommunizm və sosializm prinsiplərindən uzaq olan ədalətli siyasət yürüdən vahid bir təşkilata ehtiyac duyurlar. Ona görə də müəyyən qrup işçilər birləşərək xırda təşkilatlar yaradırlar. 20 fevral 1952-ci ildə isə həmin birliklər birləşərək Kanada Xristian Əmək Assosiasiyasını təsis edirlər. == Fəaliyyəti == Assosiasiya bu günə kimi fəaliyyətini davam etdirir və əmək münasibətlərinin düzgün tənzimlənməsində böyük rol oynayır. Yarandığı ilk gündən assosiasiya Avropa həmkarlar ittifaqlarının təcrübəsindən istifadə edib. Bu isə təşkilatın ədalətli prinsiplər üzərində formalaşmasına böyük köməklik göstərib. == Pensiya əmanəti proqramı == Assosiasiya 1974-cü ildən başlayaraq iki pensiya əmanəti proqramına başçılıq edir.

Kiçik Plini xristianlar haqqında — Vifiniya və Pont vilayətinin (indiki Türkiyədə yerləşir) hakimi Kiçik Plininin b.ə. 112-ci ildə imperator Trayana yazdığı məktub. Burada o, erkən xristian icması ilə necə məşğul olması haqqında imperatordan məsləhət istəmişdir. Məktubda (Epistulae X.96) Plininin anonim ittihamlar nəticəsində onun qarşısına çıxan şübhəli xristianlar üzərində necə məhkəmələr aparması barədə təfərrüat verilir və onlarla necə rəftar edilməli olduğuna dair imperatordan göstəriş tələb olunur.Nə Plini, nə də Trayan, xristian olmaları istisna olmaqla, xristianların törətdikləri cinayətlərdən bəhs etmirlər. Digər tarixi mənbələr bu cinayətin nə ola biləcəyinə sadə olaraq cavab vermir, lakin alimlər tərəfindən güman edilir ki, bu, xristianların Roma tanrılarına sitayiş etməkdən inadla imtina etmələri ilə əlaqədardır. Bu hərəkət onları Roma hakimiyyətinə etirazçı kimi göstərmişdi.

Liana Xristidou (d. 5 yanvar 1987; Afina, Yunanıstan) — Yunanıstanı təmsil edən bədii gimnast. Liana Xristidou 2004-cü ildə Yunanıstanı XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil etdi. == Karyerası == Liana Xristidou 2004-cü ildə Yunanıstan bayrağı altında elə Yunanıstanın Afina şəhərində XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. O, qrup yarışlarında кomanda yoldaşları İlektra Eftimiou, Mariya Kakiou, Yeleni Xronopoulou, Varvara Maqnisali və Steriani Pantazi ilə birgə finalda 46.525 xal topladı və 5-ci yeri tutdu.

Ərəb sözü olan kopt yunan mənşəlidir. Koptlar özlərini ilk misir xristianların nəslindən hesab edirlər. Misirdə xristianlığın yaranma yeri İskəndəriyyə hesab olunur. Bu şəhərdən başlayaraq rahibə icmaları şəklində bütün ölkəyə sürətlə yayılmışdı. Koptların fikrincə, İsa peyğəmbərə insani deyil, yalnız ilahi xüsusiyyətlər məxsusdur. Kopt kilsəsinin başında patriarx dayanır. Onun iqamətgahı İskəndəriyyədə yerləşir. Dini fanatizmdə müsəlmanlardan geri qalmırlar. Xristian dinini seçənlərin sayında artım özünü göstərir bu da kilsələrə gedən əhalinin sayını təbii olaraq artırır. Onların dini ayinləri pravoslav ənənələrinə bənzəyir.

Musəvilik və Xristianlıq İbrahimi dinlərdir oxşar mərkəzə malikdirlər.İnancları,praktikaları,ibadətləri fərqlidir.

Müjdə xristian incəsənətində ən çox müraciət olunan mövzulardan biridir. Müjdə mövzusu hələ erkən xristianlıq dövründən məşhur olmuş və bu mövzuda məlum olan erkən dənət nümunəsi Romadakı Prisilla katakombasındakı IV əsrə aid freskodur. == Orta əsrlər və intibah == Orta əsrlər və intibah dövründə məşhur olan Müjdə mövzusuna həmin dövrlərin ən məşhur və nüfuzlu sənətkarları müraciət etmişlər. Bakirə Məryəm və arxangel Cəbrayıl Roma-Katolik Marian incəsənətinin ən sevilən mövzularından biri olmuşdur. Sandro Botiçelli, Leonardo da Vinçi, Karavacco, Duçço di Buininsenya, Yan van Eyk, Bartolome Esteban Murillo və başqa minlərlə ustad sənətkarlar bu mövzuya müraciət etmişlər. Romadakı Santa Mariya in Trastevere (1291) kilsəsində Pyetro Kavallini, Padovadakı Skroveni kapellasında (1303) Cotto, Florensiyadakı Santa Mariya Novella kilsəsində (1486) Domeniko Girlandayo tərəfindən işlənmiş mozaikalar, Florensiyadakı Santa Kroçe bazilikasında (1435) Donatellonun qızıl suyuna çəkilmiş heykəli bu mövzuya həsr edilmiş məşhur sənət əsərləridir. Müjdə səhnələrinin təsvir kompozisiyası adətən bir-birinə oxşar idi; Məryəmin solunda dayanmış Cəbrayıl ona müjdəli xəbəri verərkən Məryəm oturmuş, daha sonrakı təsvirlərdə isə diz çökmüş halda göstərilirdi. Tipik olaraq Cəbrayıl daha yaxından, Məryəm isə bir qədər onun fonunda verilir. Orta əsrlər incəsənətində bir qayda olaraq Məryəm qapalı məkan və ya dəhlizdə göstərilirsə, intibah incəsənətində o, bağda və ya ağacların əhatəsində verilir. Təsvirlərdə göstərilən bina bəzən Bakirənin evi, bəzən də Yerusəlim məbədi hesab edilir.

“Ortodoks xristianlıq” sözü ilə aşağıdakılardan biri nəzərdə tutula bilər:

Qafqazda Pravoslav Xristianlığının Bərpası Cəmiyyəti — Çar Rusiyası Qafqazı tamamilə işğal etdikdən sonra bölgədə xristianlığı yaymaq məqsədilə yaradılmış cəmiyyət. == Tarixçə == Azərbaycanı işğal edənə qədər çarizmin bir xristian dövləti kimi əsarət altına aldığı dövlətlərdə, xüsusilə də əhalisi müsəlman olan dövlətlərdə yerli əhalini xristianlaşdırmaq təcrübəsi var idi. Belə ki, XVI əsrin ortalarından (çar IV İvanın hakimiyyəti illərində) Rusiya dövlətinin xarici siyasətində əsas istiqamət yeni ərazilərin işğalı və yerli əhalinin zorla xristianlaşdırılması olmuşdur. Kazan (1552), Həştərxan (1556) xanlıqlarının, həmçinin Sibirin işğalı zamanı çarizm məhz bu metoddan istifadə edərək yerli əhalini xristianlaşdırıb dini parçalanmalardan istifadə edərək işğal etdiyi ərazilərdə möhkəmlənirdi. Car-Balakən və İlisu sultanlığının ərazisində də xristianlaşdırma siyasəti Kazan, Həştərxan, Sibirdə olduğu kimi, eyni metodlarla həyata keçirilirdi. Burada yalnız iki məsələdə fərq var idi: İlk öncə Car-Balakən camaatlağının ərazisində yaşayan bütün əhalinin deyil, ancaq ingiloyların xristianlaşdırılması nəzərdə tutulmuşdu. Azərbaycan ərazisində həyata keçirilən xristianlaşdırma siyasətində rus pravoslav kilsəsinin rolunu gürcü kilsəsi oynayırdı.1851-ci il avqustun 18-də Zaqatala dairə rəisinin köməkçisi general-mayor knyaz Muxranski xristianlığı qəbul etmək müqabilində ingiloyların vergi və mükəlləfiyyətlərdən azad olunması, o cümlədən hər bir ingiloy ailəsinə gümüş pul ilə 15 rubldan 30 rubla qədər mükafat verilməsi təklifi ilə çıxış etdi. Bu təklif çar hakimiyyəti dairələrində dərhal rəğbətlə qarşılandı. 1851-ci il noyabrın 7-də Qafqaz canişini, knyaz M.S.Vorontsov xristianlığı qəbul edəcək ingiloyların dövlət xəzinəsinə verəcəkləri can və tüstü vergisindən azad edilmələri baradə xüsusi bir əmir verdi. Bu yolla 1851-ci ildə Car-Balakən dairəsində 1133 nəfər ingiloyu xristianlaşdırmaq mümkün oldu.

Qərb xristianlığı — Qərbi Roma imperiyasının Latın kilsəsindən meydana gələn kilsələrə verilən addır. Bu anlayış ümumiyyətlə Şərq Provaslav Kilsəsi xaricindəki kilsələri tanıtmaq üçün istifadə edilir. Qərb kilsələri bunlardır: Roma Katolik Kilsəsi Anqlikan kilsəsi Protestant Lüter Kilsəsi və Reformist Kilsələr == Mənbə == "Western Church." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

Roma imperiyasında xristianların təqibi — bütün Roma imperiyasında xristianlara qarşı b.e. I əsrindən başlayaraq b.e. IV əsrinə qədər davam edən sporadik və adətən lokal xarakter daşıyan təqiblər. Roma ilkin olaraq Roma paqanizmi və ellinistik din ənənələrində çoxtanrılı bir imperiya idi. Xristianlıq imperiyada yayıldıqca Roma imperator kultu ilə ideoloji qarşıdurmalara girmişdir. İnancları bütlərə sitayişi qadağan etdiyi üçün paqanların ilahiləşdirilmiş imperatorlara və ya digər tanrılara qurban vermək kimi əməlləri xristianlar üçün qeyri-əxlaqi idi. Dövlət və vətəndaş cəmiyyətinin digər üzvləri xristianları dövlətə xəyanətə, müxtəlif dedi-qodulardan ortaya çıxan cinayətlərə, qeyri-qanuni toplantılara və Romada mürtədliyə səbəb olan əcnəbi kultun tətbiqinə görə cəzalandırırdı. Romada ilk lokallaşmış təqib imperator Neronun (54–68) dövründə baş vermişdir. Daha ümumiləşmiş təqiblər Mark Avrelinin (161–180) dövründə gerçəkləşmişdir. Yaranan sakitlikdən sonra təqiblərə imperatorlar Desi Trayan (249–251) və Trebonian Qall (251–253) tərəfindən davam edilmişdir.

Səfəvi imperiyasında xristianlıq — Səfəvi imperiyası daxilində xristianların və xristianlığın vəziyyəti nəzərdə tutulur. Səfəvi imperiyası çoxetnoslu və çoxdinli bir imperiya idi. XVII əsrdə imperiya ərazisində yaşayan xristianlar əsas olaraq 3 qrupa bölünməkdə idilər: Gürcü Pravoslav Kilsəsinə mənsub olan gürcülər. Erməni Həvari kilsəsinə mənsub olan ermənilər. Roma-Katolik kilsəsinə mənsub olanlar. Bura əsasən avropalı missionerlər və digər şəxslər, son dönəmdə katolikliyə keçənlər daxil idi. Bu son qeyd edilənlər əsasən ermənilər idi.Xristianlar əsasən imperiyanın xarici dövlətlərlə, xüsusən Avropa dövlətləri ilə ticarətlərində mühüm rol oynayırdılar. Bu ticarət fəaliyyətləri zamanı Avropa ilə yaranan tanışlıq sonradan onların imperiyanın diplomatik fəaliyyətlərinə də cəlb olunmalarına yol açdı. Həmçinin I Abbasın hakimiyyəti dövründən etibarən xristianlardan müsəlmanlığı qəbul edənlər imperiyanın müxtəlif dövlət vəzifələrində də yüksəlmə imkanı əldə etdilər. Azyaşlı ikən xristianlardan toplanan və şahın qulları kimi yetişdirilən xristian uşaqlar İslamı qəbul edir və I Abbas tərəfindən yaradılmış yeni ordu qruplaşmalarında xidmət edə bilmə imkanı əldə edirdilər.

Xristian ilahiyyatında Səmədaniyyət və ya ilahiləşmə və ya feoz, ilahi lütfün, Allahın ruhunun və ya Məsihin kəffarəsinin dəyişdirici təsiridir. Hərfi mənada ülvi olmaq və ya Allaha çevrilmək mənasına gəlsə də, əksər xristian məzhəbləri doktrinanı Tanrı ilə bəşəriyyət arasında əsas metafizik fərqin aradan qaldırılması olaraq görmür, məsələn , Xaçın Yəhyası belə deyirdi : “Doğrudur, insanın təbii varlığı dəyişir, lakin yenə də əvvəlki kimi Allahdan fərqli qalır ”.

Xristian, Xaçpərəst, Nəsrani və ya Məsihi-Əhdi-Cədid məktublarında və incildə qeyd edilmiş Nazaretli İsanın həyatı və təlimlərinə əsaslanan təkallahlı və İbrahimi din olan xristianlığa bağlı şəxsdir.