Yəzidiyyə
Şamaxı — Azərbaycan Respublikasında şəhər, Şamaxı rayonunun mərkəzi.
Şamaxı Qafqaz dağlarının cənub-şərq ətəklərində, dəniz səviyyəsindən 749 metr hündürlükdə yerləşir. Şərqdən Pirsaat çayı, şimal və şimal-qərbdən Pirdirəyi və Qız qalası dağları, qərbdən Xınıslı kəndi, Meysəri dağı, cənubdan Zogalavay çayı ilə əhatə olunur. Bakı-Qazax avtomagistralının Bakıdan qərbə 122-ci kilometrində yerləşir. Ən yaxın dəmiryol stansiyası rayon ərazisində olan Çöl Göylər dəmiryol stansiyası şəhərdən təqribən 25 km cənub qərbdədir.
S. Aşurbəyli və Q. Qeybullayevə görə Şamaxı toponimi Favstos Buzandın (V əsr) IV əsrin birinci yarısında baş verən hadisələrlə əlaqədar adını çəkdiyi köçəri ijmax (şamake) tayfasının adı ilə bağlıdır. Şamaxı bir neçə əsr ərzində Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Fars mənbələrinin məlumatına görə o, VI əsrdə Sasani şahı I Xosrov Ənuşirəvan tərəfindən salınmışdır. Lakin e.ə. II əsr yunan müəllifi Ptolomey 29 alban şəhəri içərisində bəzi alimlərin Şamaxı ilə eyniləşdirdikləri Kamexiya, yaxud Mamexiyanın adını çəkir.
Yəzidiyyə (islam)
Yəzidiyyə — Şimali Afrika ibadiliyinin əsas qollarından biri. 784-cü ildə Əbu Küdamə Yəzid ibn Fəndin İfrani tərəfindən qurulmuş məzhəbin davamçıları Əbu Yəzid Nükkarinin başçılığı ilə İfriqiyyədə hakim Fatimilərə qarşı üsyan qaldırmışdılar. Onlar 944-cü ildə Əl-Qeyrəvanı fəth etmiş və Sus şəhərini mühasirəyə almışdılar, lakin 947-ci ildə məğlubiyyətə uğramışdılar. Yəzidiyyə məzhəbinin davamçılarının Cerba adasında hələ də mövcud olduğu güman edilir. Onlar hakim vəhbi ibadiliyindən ayrılmışdılar. Yəzidiyyənin ana qolu olan vəhbi ibadiliyi qorunub-saxlanılmış ibadi mətnlərinin əksəriyyətinin əlaqəli alimlərə aid edildiyinə görə ibadilikdə ən çox yayılmış düşüncə məktəbi olmuşdur.
