Abbasabad (Zəncan)
Abbasabad — İranın Zəncan ostanında kənd.
== Coğrafi yerləşməsi ==
Mərkəzi şəhristanının Sirdan bölgəsinin Aşağı Tarım kəndistanında, Sirdan qəsəbəsindən 26 km cənubdadır.
Badamistan (Zəncan)
Badamistan (fars. بادامستان) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 97 nəfər yaşayır (21 ailə).
Bulamacı (Zəncan)
Bulamacı (fars. بولاماجی) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
Bəzi mənbələrə görə kəndin əhalisi 1000-ə yaxındır və 200-250 ailənin olduğu təxmin edilir.
Dizacabad (Zəncan)
Dizacabad (fars. ديزج اباد) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 3,688 nəfər yaşayır (927 ailə).
Doəsb (Zəncan)
Doəsb (fars. دواسب) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 708 nəfər yaşayır (154 ailə).
Gülüstanə (Zəncan)
Gülüstanə (fars. گلستانه) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 48 nəfər yaşayır (12 ailə).
Hacıəhməd (Zəncan)
Hacıəhməd (fars. حاجي احمد) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 24 nəfər yaşayır (11 ailə).
Çurənab (Zəncan)
Çurənab (fars. چوره ناب) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 187 nəfər yaşayır (39 ailə).
İbrahimabad (Zəncan)
İbrahimabad (fars. ابراهيم اباد) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 166 nəfər yaşayır (34 ailə).
İmam (Zəncan)
İmam (fars. امام) — İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 525 nəfər yaşayır (101 ailə).
Ərdin (Zəncan)
Ərdin (fars. اردين) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 154 nəfər yaşayır (33 ailə).
Zəncan
Zəncan — İranın ən böyük mahallarından biri olan Xəmsə mahalının mərkəz şəhəridir. Şəhər dəniz səviyyəsindən 1600 m hündürlükdə yerləşir.
Zəncanın ətrafında mis, qızıl, civə və sairə qiymətli yataqların olması digər tərəfdən Yaxın, habelə Orta Şərqlə mühüm ticarət yollarının üstündə yerləşməsi onun tarixən ictimai-iqtisadi yüksəlişinə şərait yaratmışdır. Mənbəyini Sultaniyyə dağlarından alan Qızılüzən çayı ilə birləşən Zəncan çayı Xəmsə mahalını bol su ilə təmin edir. Zəncanda olan əkin yerləri, bağ və bostan sahələri bu çaydan başqa bir neçə kiçik çay vasitəsiylə də suvarılır.
Zəncan ərazisi qədim dövrlərdən özünün geniş çəmən əraziləri və otlaqları ilə məşhurdur. Olduqca böyük yeraltı və yerüstü sərvətlərə malik olan bu yerdə, yaşayış üçün lazım olan bütün nemətlər kifayət qədər mövcuddur. Zəncan ətrafında buğda, arpa, düyü və digər dənli bitkilərlə birlikdə müxtəlif növlü, habelə olduqca keyfiyyətli meyvələr də yetişdirilir.
Zəncan şəhərinin bina edilməsi tarixi hələlik dəqiq müəyyənləşdirilməmişdir. İran alimləri buna cəhd etməmişlər.
Abbaslı (Zəncan)
Abbaslı — İranın Zəncan ostanında kənd..
== Coğrafi yerləşməsi ==
Mərkəzi şəhristanının Qiydar bölgəsinin Qışlaqat-Əfşariyyə kəndistanında, Qiydar qəsəbəsindən 34 km qərbdədir.
Abdal (Zəncan)
Abdal (fars. ابدال) — İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 43 nəfər yaşayır (8 ailə).
== Coğrafi yerləşməsi ==
Zəncan şəhristanının Mərkəzi bölgəsində, Zəncan şəhərindən 34 km qərbdədir.
Abi (Zəncan)
Abi — İranın Zəncan ostanında kənd..
== Coğrafi yerləşməsi ==
Mərkəzi şəhristanının Qiydar bölgəsinin Xudabəndəli kəndistanında, qiydar qəsəbəsindən 12 km cənubdadır.
Algizir (Zəncan)
Algizir — İranın Zəncan ostanında kənd..
== Coğrafi yerləşməsi ==
Mərkəzi şəhristanının Mərkəzi bölgəsinin Sultaniyyə kəndistanında, Sultaniyyə qəsəbəsindən 21 km cənub-şərqdədir.
Çilaxor (Zəncan)
Çilaxor (fars. چیلاخور) - İranın Zəncan ostanının Xudabəndə şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
Mərkəzi şəhristanının Qiydar bölgəsinin Socasrud kəndistanında, Qiydar qəsəbəsindən 30 km şimal-qərbdədir.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 288 nəfər yaşayır (66 ailə).
Çilə (Zəncan)
Çilə — İranın Zəncan ostanında kənd..
Mərkəzi şəhristanının Sirdan bölgəsinin Yuxarı Tarım kəndistanında, Sirdan qəsəbəsindən 120 km şimal-qərbdədir.
Çığlı (Zəncan)
Çığlı — İranın Zəncan ostanında kənd..
Mərkəzi şəhristanının Qiydar bölgəsinin Qışlaqat Əfşar kəndistanında, Qiydar qəsəbəsindən 47 km cənub-qərbdədir.
Çəmə (Zəncan)
Çəmə — İranın Zəncan ostanında kənd..
Mərkəzi şəhristanının Sirdan bölgəsinin Yuxarı Tarım kəndistanında, Sirdan qəsəbəsindən 29 km qərbdədir.
Çəngmaş (Zəncan)
Çəngmaş — İranın Zəncan ostanında kənd..
Mərkəzi şəhristanının Əbhər bölgəsinin Əbhərrud kəndistanında, Əbhər qəsəbəsindən 27 km cənubdadır.
Çəpçəp (Zəncan)
Çəpçəp (fars. چپ چپ) — İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 677 nəfər yaşayır (143 ailə).
Zəncan şəhristanının Zəncanrud kəndistanında, Zəncan şəhərindən 66 km şimal-qərbdədir.
Çəpər (Zəncan)
Çəpər — İranın Zəncan ostanında kənd..
Mərkəzi şəhristanının Ətraf bölgəsinin Çaypara kəndistanında, Zəncan şəhərindən 30 km şimal-qərbdədir.
Mahmud Zəncani
Mahmud Zəncani -mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan dilçi və ilahiyyat alimi.
Gorkəmli alim Əz-Zəncani Mahmud bin Əhməd bin Mahmud Əbu əl-Mənaqib Şihabəddin 1177 (8)-ci ildə orta əsrlər Azərbaycanının elm mərkəzlərindən birində-Zəncan şəhərində anadan olmuşdur. Yaxşı təhsil almış və uzun müddət Bağdadda yaşamışdır. Burada o zaman bütün Şərqdə tanınan "Nizamiyyə" və "Müstənsiriyyə" mədrəsələrində dərs demişdir. Bir müddət hətta Bağdadın qazisi də olmuşudr. Mahmud Zəncani 81 yaşında 1258-ci ildə vəfat etmişdir.
Mahmud Zəncani Bağdadın və bütün ölkənin alimləri arasında böyük nüfuz sahibi idi. Məşhur ərəb tarixçisi Məhəmməd Zəhəbi onun haqqında yazırdı:
"Mahmud bilik dəryası idi."
O, şafii məzhəbi üzrə görkəmli ilahiyyatcı kimi "Quran"a şərh yazsa da tarixə ərəb dilinin qısa izahlı lüğətini tərtib etməsi ilə düşmüşdür."Tərvih əl-ərvah fi Təhzib əs Sihah" ("Ruhların təmizlənməsi və Sihahın düzəlməsi") adlanan bu əsər İsmayıl əl-Covhəri Farabinin məşhur lüğətinə şərh kimi yaranmışdı.
Orta əsrlərdə Şərqdə məşhur alimlərin geniş yayılmış əsərlərinə şərhlər yazmaq ənənə halını almışdı. Adətən, bu cür şərhlər müxtəlif məqsədlər daşıyırdı.
Mirzə İsmayıl xan Zəncani
Mirzə İsmayıl xan Mirzə Ələkbər xan oğlu Zəncani (1849-1909)—İran ordusunun generalı.
Adyutantbası Mirzə İsmayıl xan (1849-1909) Zəncan əhalisindən olub, Mirzə Ələkbər xan adyutantbasının oğludur. O, 1883-cu ildə general rutbəsi alaraq, Nasirəddin şah tərəfindən topxanaya adyutantbası təyin edilir. O, uzun illər bu vəzifədə calısmısdır.
1889-cu ildə Zəncan və Kirmansah əhalisindən ibarət təskil edilmis alay bir muddət onun nəzarəti altında olmusdur. Bu alayda artilleriya rəisi vəzifəsini
dasıyırdı. Cox cəsur və qorxmaz insan olan general İsmayıl xan həm də savadlı və xos xəttə malik, sair təbiətli idi. 1897-ci ildə bas vermis hadisədən sonar İsmayıl xan oz məğrurluğu və cəsarəti ilə bu gun də xatirələrdə yasayır. O hadisə ilə əlaqədar məlumatlara bir cox muəlliflərin yazılarında rast gəlmək olar. Mehdi
Bamdad yazır ki, həmin il hərbi nazir, sahzadə Vəcihulla mirzə ilə Mirzə İsmayıl arasında xosagəlməz əhvalat bas verdi.
Mirzə Əbutalib Zəncani
Mirzə Əbutalib Zəncani (fars. میرزا ابوطالب زنجانی) — hüquqşünas və şiə alimi.
Mirzə Əbutalib Zəncani 10 dekabr 1843-cü ildə Zəncanda dünyaya gəlmişdir. Səfəvilər dövründən onun ata tərəfindən olan əcdadları Zəncan şəhərinin münsif və mərcə alimlərindən idilər. O, Zəncanda təhsilə başlamış, sonra Qəzvin və Nəcəfdə təhsilini Şeyx Mürtəza Ənsari, Şeyx Razi və Seyid Hüseyn Kuhkəməri Təbrizinin yanında davam etdirimişdir. 40 yaşında İrana qayıtmış və Tehranda məskunlaşmışdır. Seyid Hüseyn Kuhkəməri Təbrizinin tanınmış şagirdi olaraq, kargüzarlıq dairələrinin mərkəzində olmuşdur. Vaxtının çoxunu dərs deməyə və dini kitablar yazmağa həsr etmişdir. Əvvəlcə Məşrutə hərəkatının tərəfdarı olsa da, sonra kralpərəstlərə qoşulmuşdur.16 mart 1911-ci ildə Tehranda vəfat etmiş, Məşhəddə dəfn olunmuşdur.
Azərbaycan və fars dilləri ilə yanaşı, fransız, ərəb və osmanlı dillərini də bilmişdir.
Mirzə Əbülqasim Zəncani
Mirzə Əbülqasim Musa Mirzə Kazım oğlu Zəncani (1805-1876) — İslam alimi, müctəhid.
Mirzə Əbulqasim Musa Zəncani miladi XIX (hicri 13-cü) əsrdə şiə məzhəbinin böyük alimlərindən olan Mirzə Kazımın oğlu idi. Həmçinin o, Seyid Məhəmməd Baqir, Rəşti və Hacı Məhəmməd İbrahim Qolabbasinin tələbələrindən olub. Bu dəyərli alimlərin yanında öz biliklərini təkmilləşdirən alim Zəncana qayıdaraq, burada dini idarəçiliyi öz öhdəsinə götürür və insanlar arasında böyük nüfuz və etimad qazanır. Mirzə Əbulqasim Zəncani özündən sonra onlarla dəyərli kitabları elmi irs olaraq qoymuşdur. Bu kitablara misal olaraq, "İzahud-Dəlail fi Hisabi- Aqdul-Ənamil", "Təxribil-Əsbab", "Məqalibil-Əbvab" və s. kimi əsərləri göstərmək olar. Bu böyük alim hicri 1293-cü ilin cəmadiul-əvvəl ayının 3-də Zəncan şəhərində vəfat etmişdir.
Seyid Əbülqasim bin Seyid Məhəmmədkazim bin Seyid Əmir Həsən bin Seyid Əmir Möhsün bin Seyid Əmir Səlim Musəvi.
تاريخ زنجان: علما و دانشمندان موسوی زنجانی، ابراهیم.ناشر:کتابفروشی مصطفوی.شهر:تهران.سال:۱۳52
اعیان الشیعه .سید محسن امین.ناشر :دارالتعارف للمطبوعات ،شهر:بیروت،سال:1406 (قمری)
(الذریعة الی تصانیف الشیعة.
Molla Qurbanəli Zəncani
Molla Qurbanəli Zəncani (fars. آخوند ملا قربانعلی ارقینی; 1824, Zəncan – 1911, İraq) — Məşrutə hərəkatının nümayəndəsi, ruhani.
Molla Qurbanəli 1824-cü ildə Zəncan vilayətinin Xudabəndəli mahalının Ərqənin kəndində anadan olmuşdu. Molla Məhəmmədhəsən Nəcəfi və Mürtəza Ənsaridən dərs almışdı.
1899-cu ildə bir cinayətkar onun evinə sığınmış və hakim həmin şəxsin yaxalanmasına əmr etmiş, dövlət adamları Axundun evinə girib və onun tərəfdaları ilə üzbəüz olub döyüşmüşlər. Zəncanlılar bu işə etiraz edib, hakimiyyətə qarşı üsyan edib bəzi dövlət binalarına ziyanlar vurmuşlar. Nəhayət, hakim Axundun evinə gedib bu üsyanı yatırtmışdır.
1907-ci ildə Məhəmmədbağır xan Səidüssəltənənin hakimliyi zamanı Zəncan vilayəti İranın bir çox yerləri kimi qıtlıq vəziyyətində idi. Bu durumda Axund Molla Qurbanəli Zəncani tərəfdarları bir gün şəhərdən eşiyə taxıl aparmağ istəyirlər. Lakin dövlət məmurları bu işə mane olurlar.
Osman Zəncani
Osman Zəncani,(7-ci əsr Hicri qəməri, 15-ci miladi əsr) çilingər və qələmdan ustası
Osman Zəncani, Zəncan şəhərində dünyaya gəlib.Onun dəyərli işlərindən bürüncdən istehsal olunmuş qələmdandır ki, müxtəlif arabesk tərzində olan dizayn və xəttlər ilə zinətlənib.
Güllücə-i Süfla (Zəncan)
Güllücə-i Süfla (fars. گلیجه سفلی) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 280 nəfər yaşayır (57 ailə).
Güllücə-i Ülya (Zəncan)
Güllücə-i Ülya (fars. گليجه عليا) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
== Əhalisi ==
2006-cı il məlumatına görə kənddə 41 nəfər yaşayır (13 ailə).
Əliabad-i Şərqi (Zəncan)
Əliabad-i Şərqi (fars. علیآباد شرقی) - İranın Zəncan ostanının Zəncan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 135 nəfər yaşayır (28 ailə).
Xanım məscidi (Zəncan)
Xanım məscidi — İran Azərbaycanının Zəncan ostanının Zəncan şəhristanının Zəncan şəhərində yerləşən məscid. Tarixi Zəncan Cümə məscidinin yaxınlığında yerləşir.
== Tarix ==
Məscid Qacar dövlətinin son dövrlərində Zəncan şəhərinin xanlarından Hüseynqulu Xan Əfşar Zülfəqariyyənin qızı Cəmilə xanımın təşəbbüsü ilə Cümə məscidinə yaxın bir ərazidə inşa edilmişdir.
== Memarlığı ==
Orijinal kərpic və kirəmit bəzəkləri olan, Tehrandakı Sepəhsalaran məktəbinin minarələri ilə müqayisə oluna bilən gözəl alınlığın üstündə hündür və qısa minarələrin olması və giriş qapısının əsas hissəsinin, eləcə də yuxarı hissənin nəfis tərtibatı. hücrələrin ortasına baxan hücrələri, xaçşəkilli tağlar və ayparalarla bəzədilmiş fasadları, ümumiyyətlə Qacarlar dövründə ümumi rənglərlə, yəni sarı, narıncı, qara, ağ və çəhrayı rənglər bütün bu memarlıq üslubları və dekorativ motivlər yalnız Qacar dövrü memarlığına xasdır.
Əzəm hüseyniyyəsi (Zəncan)
Əzəm hüseyniyyəsi və ya Zəncan böyük hüseyniyyəsi — İran Azərbaycanının Zəncan ostanının Zəncan şəhristanının Zəncan şəhərində yerləşən hüseyniyyə və məscid. Aşura və Tasua günlərində əzadarlıq üçün buraya toplaşanların sayı 500.000 nəfərə qədər yetişir.
== Tarix ==
Qacarlar dövründə təlif olunmuş Tarix-i Darul-Erfan-i Xəmsə kitabı əsasında hüseyniyyə ən azından Əfşar dövründən Zəncan şəhərində fəaliyyət göstərir. Bəzi mənbələrə əsasən isə bu hüseyniyyə Səfəvi dövlətinin son dövrlərində inşa olunmuşdur. Bu hüseyniyyə Zəncan xanlığı dövründə də fəaliyyət göstərərək Qacar dövründə yerli hakimlər və əhali tərəfindən təmir olunmuşdur. Qacar dövründə burası həm məscid həm də mədrəsə olaraq fəaliyyət göstərərimiş; belə ki bəzi tələbələr dini təhsi almağa buradakı mədrəsəyə gəlirdilər. Rza şah Pəhləvi dövründə hökümət adamları hüseyniyyəyə hücuma keçərək buradakı bir sıra dəyərli əşyaları talan edib və hüseyniyyənin bir qismini təxrib etmişlər. Rza şah Pəhləvinin sürgünündən sonra isə hüseyniyyədən təmir işləri aparılaraq yenədən öz əhəmiyyətini kəsb etmişdir. Bura hal hazırda Məkkədəki Mina qurbangahından sonra müsəlmanların aşura günündə ikinci ən çox qurban kəsdiyi yerdir.
== Memarlığı ==
Hüseyniyyə binası əsasən kərpiçdən tikilmiş bir bina olaraq sadə fasada malikdir.
İmamzadə İbrahim türbəsi (Zəncan)
İmamzadə İbrahim türbəsi və ya İmamzadə Seyid İbrahim türbəsi — İran Azərbaycanının Zəncan ostanının Zəncan şəhristanının Zəncan şəhərində yerləşən türbə və məscid.
== Memarlığı ==
İmamzadənin binası əvvəlcə dörd tağlı üslubda olub, gözəl günbəzlə örtülmüşdü. 1959-cu ildə bu kompleks daha yaxşı olmaq üçün sökülüb və köhnə tikiliyə uyğun olaraq yenidən təmir edilib. Günbəz dörd sırğa ilə dəstəklənən tək üzlük tiplidir və sırğalarla günbəz arasında səkkiz səma pəncərəsi quraşdırılmışdır.
Günbəzin içərisi moqran və düyünlərlə bəzədilib, “Cümə” surəsi ustad Cavad Mir Məhəmməd Rezai Zəncani tərəfindən yazılmış və ustad Şaban Azadi Zəncani tərəfindən suvanmış gözəl “Süls” xətti ilə yazılmışdır. Xarici tərəfdə Tolut Zənciri yazısı ilə Mübarəkə (Əl-Bruc zatının adları) surəsi yazılmışdır.
Bu məqbərənin ən qədim hissəsi şimal giriş qapısı və onun yanlarında yerləşən minarələrdir. Bu ziyarətgah 1960-cı ildə memar İbrahim Soltani tərəfindən tikilib və minarələrin üstündə Ustad Axır əz-Zəkr tərəfindən yazılmış gözəl “Süls” şrifti ilə Mübarəkə Əhzab surəsinin 55-ci ayəsi yazılmışdır. Məqbərədə yerləşən zərih isə 1977-ci ildə İsfahan şəhərində qayırılaraq buraya gətirilmişdir.
