* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. [fars.] 1. Yeyilən şeyin parçalarını götürmək üçün bir neçə uzun dişi olan alət. Qubernator çəngəlin ucu ilə xörəyi yoxlayaraq soruşdu… M.S.Ordubadi. Qafar əllərini yuduqdan sonra kiçik şkafdan stol üstünə boşqab və çəngəl qoydu. Ə.Əbülhəsən. 2. Şey asmaq üçün qarmaq; asılqan, asqı. …Stolun üstünə təmiz bir örtük salınmış, ağ üz dəsmalı əlüzyuyanın yanındakı çəngəldən asılmış, çay dəsgahının və yemək qablarının üstünə ağ dəsmal salınmışdı. M.S.Ordubadi. [Maral] sonra da şalını açıb, çəngəldən asdı. Ə.Əbülhəsən. // Kəsilmiş heyvanların cəmdəyini və iri ət parçalarını asmaq üçün iri qarmaq; qənarə. Çəngəldən asılan şaqqalar süni yarpaqlarla bəzənmişdi. Çəmənzəminli. 3. Şey qaldırmaq üçün ucu yuxarı əyilmiş mil; qarmaq. Qaldırıcı kranın çəngəli. 4. tex. Haça şəklində olan müxtəlif şeylərin, alətlərin adı. Ştepsel çəngəli. 5. Şahmat oyununda: bir fiqurun eyni zamanda iki və ya bir neçə fiquru təhlükə altına aldığı vəziyyət. Piyadanın iki düşmən daşına birdən hücum etməsi çəngəl adlanır. “Şahmat oyunu”. 6. hərb. Atılan mərmilərdən birinin hədəfdən uzağa, o birinin isə yaxına düşməsi nəticəsində doğan vəziyyət. Hədəfi çəngələ almaq. 7. məc. İnkişafa, tərəqqiyə, sərbəstliyə mane olan, onlara imkan verməyən şey haqqında; çəng. Millətin yüz minlərlə oğul və qızlarını ehtiyac, zülm və elmsizlik çəngəlindən qurtarmadan milli oyanma mümkün deyildi. M.İbrahimov. [Ovçu:] Mövhumat çəngəlində məhv olan sevgilimin intiqamını almalıyam. Ə.Məmmədxanlı.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / çəngəl2 fars. çəngal Qarmaq, asılqan, asqı // kəsilmiş heyvanların cəmdəyini və iri ət parçalarını asmaq üçün iri qarmaq; qənarə. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Müştəri qorxa-qorxa astaca içəri keçib əti çəngəldən düşürüb çiyninə aldı. Koroğluya baxa-baxa dükandan çıxdı. (Paris nüsxəsi, 3-cü məclis)
Azərbaycan dastanlarının leksikası / çəngəl1 Farsca kökü çənq (çəng) sözüdür, “pəncə”, “dırnaq” deməkdir. Dırnaqla yaralamaya çənqe (çəngi) deyirlər. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / çəngəl2 I сущ. 1. вилка: 1) столовый прибор. Çəngəllə yemək есть вилкой 2) название различных деталей с раздвоенным концом. Ştepsel çəngəli штепсельная вилка 3) воен. совокупность двух прицелов. Hədəfi çəngələ almaq захватить цель в вилку 4) положение в шахматной игре, при котором одна фигура (обычно конь) угрожает одновременно двум или более фигурам 2. удочка 3. острога (рыболовное орудие в виде вил) 4. багор (шест с металлическим крюком и острием) 5. когти, кошки (приспособления разных типов в виде металлических зубьев, прикрепляемые к обуви для лазания на столбы, по отвесным местам) ◊ cəngəlinə düşmək попасться на удочку чью, попасть в сети чьи, в когти кому
Azərbaycanca-rusca lüğət / çəngəl1 i. 1. (müxt. mənalarda) hook; (tilov) fish-hook; 2. (xörək yemək üçün) fork
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / çəngəl1 [fars.] сущ. 1. вилка; кьал, шиш, кьуьк (рах.); 2. къармах, кӀир (са затӀ, мес. тукӀунвай гьайвандин жендек куьрсарун патал); 3. къармах (мес. крандин); 4. тех. вилка (кьве хел алай жуьреба-жуьре затӀарин, алатрин тӀвар); 5. шахм. кӀирун (са фигуради, мес. балкӀанди са шумуд фигура вичин таъсирдик кутунвай везият); 6. воен. тупунай ва мс. вегьизвай ккӀалрикай сад лишандилай яргъаз, муькуьди мукьвал аватунин нетижада арадал къведай везият; 7. пер. тапац (вилик финиз, азадвилиз манийвалдай затӀунин гьакъинда; мес. зулумдин тапац).
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / çəngəlI (Goranboy, Qazax, Şəki, İrəvan) bax çengəl. – Paltunu çəngəldən asıf keşdıx içəri (Şəki); – Paltarını çəngəldən as (İrəvan) II (Xanlar) qoyun itinin boğazına keçirilən dişli dairəvi dəmir. – Çəngəl dəmirdən olur, ujlarına da bir əz polat qoyulur III (Bakı, Daşkəsən, Şuşa) 1. qarmaq (Bakı, Şuşa) . – Çəngəli gəti, quyudan vedrəni çıxardım (Şuşa); – Çəngəldə ətin olsun, müştəri özü gələr (Bakı) 2. tilov (Daşkəsən). – Balığı çəngəlnən tutuylar
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.