1 is. [ər.] 1. Əsas, təməl, özül, bünövrə.
Əsli çürükdür. // Mahiyyət, kök. İşin
əsli budur.
2. sif. Əsilli, nəcabətli, əsil-nəcabət sahibi,
nəcib. Əsil adam. – Əsil al, çirkin olsun;
Bədəsil gözəl alma. (Ata. sözü). Övlad
nəcib, əsil (z.) çıxsa; Xoşbəxt olar həm atalar.
N.Rəfibəyli.
3. Mənbə, çıxış, başlanğıc. Bu işin əsli 20
il qabaqdan hesab edilməlidir // məc. Həqiqət,
gerçəklik, doğruluq. Bu xəbərin əsli
yoxdur. – [Müəllim:] Sizin barənizdə yeni
bir söz eşitmişəm. Amma bilmirəm, əsli var,
ya yox. Ə.Vəliyev.
4. Surət, yaxud tərcümə olmayan, ilk halında
olan yazı; orijinal. Surəti əslinə uyğundur.
Məqalənin əsli. Məktubun əsli. // Sif.
mənasında. Əsil məktubu isə yenə də Toğrula
göndərmək lazımdır. M.S.Ordubadi.
5. sif. Həqiqi, doğru, düzgün. Əsil adın
nədir? Əsil gözəl buna deyərlər. Əsil mərəkə
başlandı. □ Əslinə baxsan (baxdıqda,
qalanda) – əslində, həqiqətdə, həqiqətə
gəldikdə. Əslinə baxsan, günah ondadır.
// Həqiqətən, nə cür lazımsa, o cür, bir
şeyin ən yaxşı nümunəsini, idealını təmsil
edən, həqiqi. Əsil sənətkar. Əsil insan. Əsil
şair. – [Nadir bəy:] Lakin yenə təkrar
edirəm, məncə; Əsil qəhrəmanlıq yara bağlamaqdadır,
abad etməkdədir. H.Cavid.
// Başlıca, əsas, ən mühüm. Əsil məsələ budur.
Əsil mətləbə keç. Onun əsil sənəti
müəllimlikdir. – Tahir nə qədər fikirləşirdisə
də, əsil mətləbini demək üçün münasib bir
ifadə tapa bilmirdi. M.Hüseyn. // Həqiqətən,
gerçəkdən. Əsil iş görən kənarda qalıb.
6. Nəsil, soy, nəsəb, mənşə. Əslin qarabağlıdır;
Sinəm çarpaz dağlıdır; Nə gedən
var, nə gələn; Deyən, yollar bağlıdır?
(Bayatı). Mən də öyrəndim ki, [qızın] əsli
mərdəkanlıdır. S.Hüseyn. Bir gün dedim: –
Gözəlim; Sənin əslin haralı? Ə.Cavad.
7. sif. Ən birinci, ən köhnə, ilk. Onun əsil
vətəni Qarabağdır. Əsil yurduna dönmək.
8. sif. Xalis, saf, təmiz, qatışıqsız. Əsil
kərə. Əsil motal pendiri. Əsil qızıl. Əsil şal
parça. – Xonçada olar … üç pud qənd, bir pud
şirni və bir ədəd əsil tirmə şal. R.Əfəndiyev.
9. Məhz, həmin, lap. [Qasım:] Əsil bu paltarda
oynamaq lazımdır. S.Rəhman.
10. Əslində şəklində – 1) kökündə,
bünövrəsində; 2) ibtidada, başlanğıcda, lap
əvvəlində. Əslində o, dərzi olmuşdur. Əslində
o, xanəndə idi; 3) həqiqətdə, əslinə baxılarsa.
Əslində o da bu fikirdə idi. – Əslində
anası onlara çox az-az görünər. S.Rüstəm.
Əslində isə rəisin hirsi soyumadı. Mir Cəlal.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti /
əsil
