Çax
Çax - türk və altay mifologiyalarında pis ruh. Şeytan. Çak, Çek, Şek, Yek, Yeg və ya Çəkir olaraq da bilinər. Çax'ların başında bir Ulu Çak tapılar. Bu çirkin görünüşlü, xırıltılı səsi olan 12 başlı bir varlıqdır. Yeraltında yaşayarlar, yaz gəlincə səthə çıxıb ağac köklərində sığınarlar. Qısa boyludurlar. İslam sonrasında, ərəb mədəniyyətində Dəccalın soy atası olaraq qəbul edilən və Şeytanı da xatırladan, alnının ortasında tək gözü olan Şik adlı varlıqla qaynaşdırılmışdır. Ərəblərə görə bu varlıq əslində iki adamdır və kəhanət qabiliyyətləri vardır.
=== Çəkey ===
Çəkey (Çəğəkey) - türk və yaqut mifologiyasında pis ruhlardan bir qrup.
Çax Axriyev
Çax Elmurziyeviç Axriyev (10 may 1850, Furtouq, Terek vilayəti — 29 aprel 1914, Vladiqafqaz) — Rus alimi, ilk inquş etnoqrafı, tarixçi və hüquqşünası.
== Həyatı ==
10 may 1850-ci ildə Terek vilayətinin Furtoug kəndində Ceyrax nəslinin ağsaqallı Elmurza Axriyevin ailəsində anadan olmuşdur. Anası Xamatxanovlar sülaləsindən idi. Milliyətcə çeçendir.
1850–1860-cı illərdə Qafqaz müharibəsinin son dövrü — Qafqaz bölgəsinin Rusiya imperiyası tərəfindən işğalı sona çatdı. Fərdi müqavimət mərkəzlərini "sakitləşdirmək" üçün keçirilən hərbi əməliyyatlardan birində, 7 yaşlı Çax Axriyev, digər oğlanları arasından seçilərək rus qoşunlarının dəstəsi tərəfindən əsir götürüldü. O, bir müddət girov qaldı. Uşağı girov saxlamaqda əsas məqsəd kəndin və Ceyrax nəslinin Rusiya imperiyasına sadiq qalmasını təmin etmək idi.
Çax Axriyev ruslar tərəfindən Vladiqafqaz qalasına gətirildi və burada hərbi kanton məktəbinə göndərildi (1857–1862). Rus ordusunda zabit olan əmisi Temurko Axriyevin köməkliyi sayəsində Vladiqafqazdakı vəziyyəti digər girov uşaqlardan bir qədər yaxşı idi.
