demək sözü azərbaycan dilində

1 f. 1. Bir fikri şifahi surətdə ifadə etmək, bəyan etmək, söyləmək, bildirmək. Söz demək. Düzünü demək. – [Aslan bəy:] …O, bir söz dedimi, heç bir zaman unutmaz. C.Cabbarlı. // Bir fikri yazılı surətdə ifadə etmək, yazmaq. Müəllif öz əsərində deyir ki… 2. Nəql etmək, rəvayət etmək (adətən “ki” bağlayıcısı ilə). Belə deyirlər ki… – doğrudan deyirmişlər ki, Nikolayın bizə çox əziyyətləri olub… C.Məmmədquluzadə. // Söhbət etmək, söz açmaq, danışmaq. Sadıq kişi öz hünərindən söhbət düşmüş kimi, arılardan həvəslə deməyə başladı. Mir Cəlal. 3. Xəbər vermək, söyləmək, bildirmək. Bu sözü heç kəsə demə. Bunu sənə kim dedi? Sirri başqalarına demək. – Quş uçar çəmən üstə; Sünbül, yasəmən üstə; Yarım gəldi desələr; Yeri var sinəm üstə. (Bayatı). // Yetirmək, bildirmək, çatdırmaq. Mənim fikrimi ona de. 4. Əmr etmək, sərəncam etmək, tapşırmaq. Ona de ki, tez gəlsin. 5. dan. Nəzmə çəkmək. Şeir demək. – [Molla:] Arvad, iki misra demişəm. “M.N.lətif.”. 6. dan. Avazla oxumaq. Bir-iki kəlmə demək. De gəlsin. Bir ağız demək. 7. Adlandırmaq, ad vermək. Buna nə deyərlər? Siz buna nə deyirsiniz? Belə hərəkətə nə demək olar? 8. Məna vermək, mənasına gəlmək. Bu söz nə deməkdir? Ərəbcə “həyat” dirilik deməkdir. // Dəlalət etmək, sübut etmək, ifadə etmək, göstərmək. Bu, o demək deyil ki… 9. “Dərs” sözü ilə – müəllimlik etmək, dərs vermək, öyrətmək. Firidun darülfünundan çıxıb Şəmsiyyəyə dərs deməyə getdi. M.İbrahimov. Qəhrəman müəllimlər ittifaqında çalışmaqla müəllimlik sənətini buraxmır, şəhər məktəbində dərs deyirdi. S.Rəhimov. 10. “Deyəcək” şəklində – deyilməsi, bildirilməsi, xəbər verilməsi vacib olan. Daha deyəcək sözüm yoxdur. – [Məmməd:] Sənə deyəcək iki vəsiyyətim vardır. “Aşıq Qərib”. [Şahbaz bəy:] Oğlum, əyləş, sənə deyəcək sözüm çoxdur. S.S.Axundov. 11. Şəxs sonluqları ilə İs. mənasında: dediyim, dediyin, dediyi – söylədiyim, söylədiyin, söylədiyi söz, fikir və s. Dediyinə əməl etmək. Dediyindən belə çıxır ki… // Bəzən cəm şəklində işlənir. Usta … başını bulayıb, dediklərinə yekun vurdu. M.Hüseyn. 12. “Bir-bir” sözü ilə – sadalamaq, təfərrüatı ilə, ardıcıl surətdə hamısını söyləmək, bildirmək. Ürəyindəkiləri bir-bir demək. – Yetməz əlim, nə çarə, düşən xaki-payüvə; Bir-bir deyəm sənə ələmü möhnətim. S.Ə.Şirvani. 13. “Deməkdi(r)” şəklində – iki şeyi eyniləşdirmə mənasında işlənir. Bakıya ali təhsil almağa getmək, Gülşad üçün dözülməz olan nənə və qardaş zülmündən xilas olmaq deməkdir. Ə.Əbülhəsən. 14. Feli bağlama şəklində: deyib – 1) nəzərdə tutaraq, üz tutaraq, istiqamət götürərək. Qırx lotu bir-birinə qoşulub, Təbriz deyib yola düşdülər. “Aşıq Qərib”. Sizi deyib gəlmişəm, ey mənim müsəlman qardaşlarım! C.Məmmədquluzadə; 2) hesab edərək. Bu üzü qarə könüldür məni rüsvay eləyən; O ki mən dust deyib tutmuş idim, düşmən imiş. S.Ə.Şirvani; 3) “durmaq” sözü ilə – daim təkrar etmək, söyləmək. Xatirinə dəyməsin, Ağa Dərviş, sənin özündə də mən heç bir hərəkət görməmişəm, bəqeyr əz şikayət… – “fələk kəcrəftardır”, – deyib durursan. N.Vəzirov. ◊ Deyək ki – fərz edək ki, tutaq ki. Deyirdim ki – bu fikirdə idim ki, belə güman edirdim ki (çox vaxt arzu bildirir). Deyirdim ki, bir bizə gələsən. – Mən deyirdim ki, bir gün varıb ana yurduna; Öpərsiniz anamın toz basan məzarını… A.İldırım. Deyirlər ki – rəvayət var ki, söhbət var ki, belə danışırlar ki, belə fikir yayılmışdır ki. Deyirlər ki, bu il qış bərk soyuq olacaq. Demək olar ki – bir şeyin təxminiliyini, möhtəməlliyini, mümkünlüyünü, həqiqətə yaxınlığını bildirən ara söz. Demək olar ki, indi papaqların fasonu o qədər artıq deyil, nə qədər ki cürbəcür məsləklər moddadır. C.Məmmədquluzadə. Demək olar ki, hamı oynayıb yorulandan sonra aşıq məclisə girdi. Ə.Vəliyev. Demək olmaz ki – söylənilən sözün, ya fikrin düzgünlüyünə arxayın olmadıqda, bir şeyi müəyyən etməkdə çətinlik çəkdikdə, yaxud inkarı yumşaltmaq istədikdə işlənən ifadə. Demək olmaz ki, Hacı Kamyab qardaşını yaxınına buraxmırdı. Ə.Haqverdiyev. Necə deyirlər – fikri tam və düzgün ifadə etməkdə çətinlik çəkdikdə və ya danışanın sözü ilə tam razılığa gəlmədikdə işlədilən ifadə. Əşrəf, necə deyərlər, canlara dəyən oğlan idi. İ.Şıxlı. Nə deyim – tərəddüd, gözlənilməzlik bildirən ara söz. Nə deyim, birdən yağış yağar. – İlk qədəmdə öpüşdü, son qədəmdə tüpürcək; Bir qeyri mükafatın olacaqmı, nə deyim?… M.Araz.

2 ara söz mənasında. Söylənmiş fikrə yekun vurmaq, onu xülasə etmək üçün işlənir; deməli, yəni bundan o nəticə çıxır ki. Siz hazırsınızmı, demək, gedə bilərik. – Demək, bu misranın da əsil mənası bu imiş ki, dünyada keçinmək, güzəran etmək istəyirsənsə, camaat ilə həmrəng ol. N.Vəzirov. Demək, belə çıxır ki, Maqsud müəllim Sevili həyat imtahanına çəkirmiş. S.Rəhimov.

1 beləliklə

2 söyləmək — bildirmək

3 tapşırmaq

4 1. DEMƏK Şəndə rentgenin nəticəsini nəzərdən keçirdi, bıçaqlıq şey olmadığını dedi (B.Bayramov); AYITMAQ (qəd.) Olma məlul, ayıtma kim, bəndü hasar içindəyəm (Nəsimi); BUYURMAQ (dan.) [Cəfərqulu:] Səlim bəy doğru buyurur (S.S.Axundov); ƏRZ ETMƏK (ELƏMƏK) Mümtaz Mötəbərov: Bax, doktor, bunu lap düz ərz elədin (M.Hüseyn); SÖYLƏMƏK İndi anladınız nə söyləmək istəyiriz? (N.Nərimanov). 2. demək bax deməli

1 DEMƏK – SUSMAQ Sadıq kişi öz hünərindən söhbət düşmüş kimi, arılardan həvəslə deməyə başladı (Mir Cəlal); Kiridi, bir anlığa o susdu, o dinmirdi; Onun ata ürəyi, bəs niyə diksinmədi? (B.Vahabzadə).

1 DEMƏK I f. Danışmaq, söyləmək. Sözü demək asandır, yerinə yetirmək isə əsas şərtdir (İ.İbrahimov). DEMƏK II modal Nəticə, davamiyyət bildirir. Demək, səhərə az qalırdı (M.Hüseyn).

1 1. говорить, сказать, произносить; 2. называть; 3. выговаривать; 4. значит, следовательно, стало быть;

2 1 глаг. говорить, сказать: 1) произносить, произнести что-л., устно выражать, выразить свои мысли, соображения. Düzünü demək говорить правду, kompliment demək сказать комплемент, inamla demək говорить с уверенностью, demək istəmək хотеть сказать 2) высказывать, сообщать. Yazıçı öz müqəddiməsində (ön sözündə) deyir: … в своем предисловии писатель говорит: … 3) подсказывать, подсказать. Hissiyyatım mənə deyir ki, … предчувствие говорит мне, что … 4) свидетельствовать о чём-л., указывать, указать на что-л.; выражать. Faktlar deyir факты говорят, gözləri deyirdi глаза говорили 5) думать, предполагать. Onun görkəmindən çox həyəcanlandığını demək olmazdı по его виду нельзя было сказать, что он особенно волновался; demək olar ki, … можно сказать, что … 2. означать. Bu, o deməkdir ki, … это означает, что … 3. разг. петь, спеть. Bir ağız de спой раз, bir az de спой немного; dərs demək преподавать ◊ açıq desək откровенно говоря; başqa sözlə desək говоря другими словами; başqa cür desək иначе говоря; bu nə deməkdir? что это значит?; dediyi ilə oturub durmaq kimin действовать по чьей-л. указке, плясать под чью дудку; dediyindən əl çəkməmək настаивать на своем; dediyini təkrar etmək kimin говорить в унисон с кем; (öz) dediyinin əksinə çıxmaq противоречить самому себе; dediyini yeritmək, dediyinin üstündə durmaq настоять на своем; deyirlər ki, … говорят, что …; dediyinə nail olmaq брать (взять) свое, добиться своего; deməyə dilim gəlmir (dönmür) язык не поворачивается сказать; deməyə qorxuram боюсь сказать (утверждать, называть что-л.); deməyə nə var, demək asandır легко сказать; doğrusunu (düzünü) desək говоря по правде; mərdimərdanə demək выступать, выступить с открытым забралом; necə deyərlər как говорят, как говорится; nəsihət kimi demək kimə nə сказать в назидание кому что; öz aramızda desək между нами говоря; sözü gözünün içinə demək kimin говорить правду в глаза к ому; sözün düzünü desək честно говоря; ürəkdən demək говорить от души (от чистого сердца); üzünə demək говорить в лицо 2 вводн. сл. стало быть, следовательно, значит, так сказать. Demək, hər şey hazırdır следовательно (значит), все готово, demək, siz gəlməyəcəksiniz значит, вы не придете, demək ki … значит, стало быть, следовательно

1 I. f. 1. to say* (d. to); to tell* (about d.); həqiqəti ~ to tell / to say* the truth; yalan ~ to tell* a lie, to tell* lies; öz fikrini ~ to give* one’s opinion (of); Deyirlər ki,... ...They say, It is said; 2. to call (d.), to name (d.); Bu kitaba maraqlı demək olmaz The book can’t be called interesting II. ara s. so, then; Demək, siz heç nə görmədiniz So you saw nothing; Demək, siz gedirsiniz So / Then you are going

1 f. dire vt ; ara s. ainsi, donc, par conséquent, c’est donc que, partant ; ~, siz heç nə görmədiniz Donc, vous n’avez rien vu?

1 ара гаф манада; акӀ хьайила; акӀ ятӀа.

2 гл. 1. лугьун; söz demək гаф лугьун; düzünü demək дуьз лугьун; 2. dediyim, dediyin, dediyi (за, вуна, ада) лагьайди, лагьайбур, лагьай гаф, фикир ва мс.; dediyinə əməl etmək лагьайдаз амал авун; 3.. deyib дееприч. лагьана, назарда кьуна; гьисаб авуна; deyib durmaq лугьуз акъвазун, даим тикрар авун, лугьун; ** deyək ki лугьун чна, кьан чна, лугьун хьи, ферз ийин хьи; deyirlər ki лугьузва хьи, ихьтин рахунар ава хьи, ихьтин фикирар чкӀанва хьи; demək olar ki лугьуз жеда хьи (са куьнин тахминвал, мумкинвал, гьакъикъатдиз мукьвавал къалурдай ара гаф); demək olmaz ki лугьуз жедач хьи, акӀ лагьай чӀал туш хьи; nə deyim за вуч лугьун (кьве рикӀин хьун къалурдай ара гаф).

1 demek, demek ki