* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. [ər.] 1. Sərhəd, hüdud. 2. məc. Hədd-hüdud, son, nəhayət. Uşağın sevincinin həddi yox idi. □ Hədd qoymaq – hüdud qoymaq, məhdudlaşdırmaq, normaya tabe etmək. Sevgiyə hədd qoymaq, düzü, günahdır. B.Vahabzadə. Həddən artıq (çox, ziyadə) – son dərəcə çox, hədsiz. …İndi yazmalı mətləblər çoxdur, danışmalı sözlər həddən artıqdır. C.Məmmədquluzadə. Babayev onun həddən ziyadə böyük olan qaloşlarına baxıb birdən soruşdu. H.Seyidbəyli. Həddən aşmaq – bax həddini aşmaq. Həddən aşıb büxlü-həsəd, şərarət; Yoldaş yoldaşına eylər xəyanət. Q.Zakir. Həddindən artıq (çox, ziyadə) – bax həddən artıq (çox, ziyadə). Rəna və Nizami Fəxrəddinin köməyindən həddindən ziyadə razı qaldılar. M.S.Ordubadi. Pristav həddindən artıq dil töküb naqqallıq eləyən Məşədi Nurunun üzünə tərs-tərs baxıb aralandı. Ə.Abasov. Həddindən aşmaq – bax həddini aşmaq. Qətibənin iztirab və həyəcanı həddindən aşmışdı. M.S.Ordubadi. Həddini aşmaq – həddi-hüdudu aşmaq, son dərəcə çox olmaq, həddi keçmək. Qəhrəmanın balaca Sabirə olan məhəbbəti həddini aşır. S.Rəhimov. Həddini aşan ötkəmlik elə bil Hidayəti ayıltdı. B.Bayramov. 3. riyaz. Dörd əməldə (toplama, çıxma, vurma, bölmə) işlədilən rəqəmlərin hər biri. ◊ Həddim (həddin, həddi) nədi(r) – nə cəsarət sahibiyəm (sahibsən, sahibdir) – itaətkarlıq, mütilik bildirir. [Hacı Salah:] Xeyr, ağa, mənim nə həddim var ki, sənin [vəzirin] sirrini xalqa yayam. M.F.Axundzadə. [Molla:] Xeyr, qibleyi-aləm! Mənim həddim nədi sənə güləm. “M.N.lətif.” Həddini bildirmək – dərsini vermək, yerini bildirmək, yerində oturtmaq; cəzalandırmaq. Həddini bilmək (tanımaq) – öz hərəkətində, davranışında, danışığında hədd-hüduda riayət etmək, ədəb dairəsindən kənara çıxmamaq, cığırından çıxmamaq. [Zeynal:] …Qudurğanlıq sizə xeyir gətirməz. Həddinizi bilin. C.Cabbarlı. [Bəhram:] Öz həddini tanı, Fitnə! Məğrur olma xoş səsinə! A.Şaiq. Kimin həddi var, nə həddi var – heç kim cəsarət edə bilməz, heç kəsin cəsarəti çatmaz (hədə bildirir). Soltan İbrahimin otağına kimin həddi vardı ki, gəlsin. (Nağıl). [Hüseynqulu ağa:] …Kimin həddi var, bundan sonra mənim əmrimdən çıxsın… S.S.Axundov.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / hədd2 ə. 1) sərhəd, hüdud; 2) m. son, nəhayət. Həddi-bülug yetkinlik yaşı, yeniyetməlik.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti / hədd3 \ – tamamlama, sona çatma, bir şeyin sona çatdığı nöqtə. Varlıq yaxud da təsir dairəsinin xarici sərhəddi.
Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti / hədd2 сущ. 1. грань, рубеж; граница (то, что служит разграничению в различных сферах человеческой деятельности, чувств, представлений и т.п.). Son hədd последний рубеж 2. стадия (определенная ступень в развитии чего-л.), этап, фаза 3. предел (мера, граница чего-л.). Hər şeyin həddi var всё имеет свой предел; автом. ölçmə həddi предел измерения 4. мат. член (отдельная математическая величина из числа составляющих пропорцию или уравнение) 5. порог (преддверие, начало, рубеж чего-л.). Ölüm həddində на пороге смерти ◊ hədd qoymaq nəyə ставить, поставить границу чему; ограничивать, ограничить что; həddən artıq: 1. больше, чем надо; больше, чем следует; 2. очень, слишком; 3. донельзя (слишком) много; həddindən artıq см. həddən artıq; həddi bilmək знать меру в чем-л.; həddini bilmək знать свое место; знать меру в чем-л., знать границы дозволенного; həddini aşmaq переходить границы дозволенного; həddini bildirmək kimə поставить, посадить на свое место кого; осадить кого; yaş həddi возрастной ценз; kimin həddi var … кто посмеет делать что-л.; nə həddi var … пусть только посмеет; həddi nədir как посмеет, не посмеет; həddi çatmaz не посмеет; духу не хватит, смелости не хватит у кого-л.; həddən (həddindən) ziyada см. həddən (həddindən) artıq
Azərbaycanca-rusca lüğət / hədd1 i. 1. limit; ~i keçmək, ~dən keçmək to overstep the limits, to pass all bounds; Hədd görünmür There seems to be no limit (to); 2. degree, extent; son ~ə kimi to the last degree / extent; müəyyən ~ə kimi to a certain extent / degree
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / hədd1 is. limite f ; borne f ; ~i keçmək, franchir les limites ; ~ görünmür On n’en voit pas le bout
Azərbaycanca-fransızca lüğət / hədd1 [ər.] сущ. 1. часпар, сергьят; 2. пер. эхир; кьадар; // hədd qoymaq сергьят тун, кьадар тун, нормадиз табий авун; həddən artıq (çox, ziyadə) кьадардилай артух, акьалтӀай гзаф, лап гзаф; həddini aşmaq часпардай акъатун, кьадардилай алатун, лап гзаф хьун; 3. мат. член; ** həddim (həddin, həddi) nə(dir) зи (ви, адан) гьадди вуч я, зун (вун, ам) вуч кас я (муьтӀуьгъвал къалурдай ибара); həddini bildirmək гьадди чирун (къалурун), тарс гун, чка чирун, чкадал ацукьарун; жаза гун; həddini bilmək (tanımaq) гьадди чир хьун, рахадай, рафтардай къайда чир хьун, кьацӀалай алат тавун, жигъирдай акъат тавун; kimin həddi var, nə həddi var низ вуч гьадди ава.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / hədd(Şəki) hünər, bacarıq. – Hindi həddin var, qavağa gə
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.