krit-mikena sözü azərbaycan dilində

Mikena (q.yun. Μῠκῆναι və Μῠκἠνη) — Arqolisdə, Mikena mədəniyyətinin, sonralar isə yunan sivilizasiyasının mərkəzlərindən biri olan qədim şəhər. Eramızdan əvvəl II minilliyə aid edilir. Peloponnesdə yerləşən, Afinanın cənub-qərbində yerləşir. Hazırda xarabalıqları qalıb. Rəvayətə görə, şəhər Persey tərəfindən salınmışdır . Burada Elisdən köçən Danaya və Amifaonidlərin nəsilləri, sonra isə Pelonidlər yaşayırdılar, onların altında çox yüksəklikdə olan qonşu Arqos Mikenanı tabe etmişdi. Troya müharibəsi zamanı (e.ə. XII əsr) şəhər kralı Aqamemnon qardaşı, Sparta kralı Menelay, İtaka adasının kralı Odissey və Axilles ilə birlikdə Troyanın mühasirəsində iştirak etdi. Troya müharibəsindən sonra evə qayıtdıqdan sonra Aqamemnon axeylərin Troyaya qarşı yürüşündən əvvəl qızı İfigeniyanı qurban verməsi səbəbilə həyat yoldaşı Klitemnestra və sevgilisi Eqistus tərəfindən öldürüldü.

Krit (yun. Κρήτη / Kriti) və ya Kirid (osman. گريد / Girid) — Yunanıstanın tərkibində, Aralıq dənizində ada. Sahəsi 8,3 min km², əhalisi 537,2 min nəfərdir. == Tarixi == Krit qədim egey mədəniyyətinin mərkəzlərindən biridir. E.ə. 67-ci ildə Krit Roma tərəfindən işğal edilmişdi. 395–823, 961–1204-cü illərdə Bizansa, 823–961-ci illərdə ərəblərə məxsus idi. 1204-cü ildə səlibçilər Kriti zəbt etmiş və Venetsiyaya satmışdılar. 1715-ci ildən Osmanlı imperiyasının tərkibində idi.

Mikena sivilizasiyası və ya Mikena mədəniyyəti — e.ə. II minillikdə Peloponnesdə inkişaf etmiş sivilizasiya. Təxminən e.ə. 2200-cü ildə yunan dilinin erkən formasında danışan hind-avropa xalqları yunan yarımadasını işğal etdi və e.ə. 1600-cü ildən etibarən öz kiçik şəhərlərini qurmağa başladılar. Minoylular ticarət əlaqələri sayəsində onların mədəni inkişafına təsir etdilər. Yunan və Minoy elementlərinin birləşməsi nəticəsində Mikena sivilizasiyası yarandı. Mikena e.ə. 1600 və 1200-cü illər arasında Yunanıstanın əsas şəhəri idi. Mikena təxminən e.ə.

Mikena sivilizasiyası və ya Mikena mədəniyyəti — e.ə. II minillikdə Peloponnesdə inkişaf etmiş sivilizasiya. Təxminən e.ə. 2200-cü ildə yunan dilinin erkən formasında danışan hind-avropa xalqları yunan yarımadasını işğal etdi və e.ə. 1600-cü ildən etibarən öz kiçik şəhərlərini qurmağa başladılar. Minoylular ticarət əlaqələri sayəsində onların mədəni inkişafına təsir etdilər. Yunan və Minoy elementlərinin birləşməsi nəticəsində Mikena sivilizasiyası yarandı. Mikena e.ə. 1600 və 1200-cü illər arasında Yunanıstanın əsas şəhəri idi. Mikena təxminən e.ə.

Mikena keramikası — qədim Yunanıstanın Mikena dövründə yaradılmış vaza rəsmi növü. Materik Yunanıstanın ərazisində Mini keramikasının və Minoy keramikasının qalıqlarını sıxışdırır. E.ə. XI əsrdə dori işğalından sonra Mikena dövrünün mədəni nailiyyətlərinin əksəriyyəti itirilmişdir.

Krit (yun. Περιφέρεια Κρήτης) — periferiya, Yunanıstanın inzibati-ərazi vahidi. Əhali sayı 623.065 nəfərdir. Sahəsi — 8335,88 . Əhalinin sıxlığı 74,74. İnzibati mərkəzi — İraklion.

Krit (yun. Κρήτη / Kriti) və ya Kirid (osman. گريد / Girid) — Yunanıstanın tərkibində, Aralıq dənizində ada. Sahəsi 8,3 min km², əhalisi 537,2 min nəfərdir. == Tarixi == Krit qədim egey mədəniyyətinin mərkəzlərindən biridir. E.ə. 67-ci ildə Krit Roma tərəfindən işğal edilmişdi. 395–823, 961–1204-cü illərdə Bizansa, 823–961-ci illərdə ərəblərə məxsus idi. 1204-cü ildə səlibçilər Kriti zəbt etmiş və Venetsiyaya satmışdılar. 1715-ci ildən Osmanlı imperiyasının tərkibində idi.

Krit dənizi (yun. Κρητικό Πέλαγος) — Aralıq dənizinin şimalında, Krit adası ilə Egey dənizi arasında yerləşən dəniz. Dənizin cənubunda Liviya dənizi şimalında Egey dənizi, şərqində isə İkari dənizi ilə əhatələnir. Krit adası və Kikland adaları arasında yerləşir. Sahillərində Kissumos, Krit, Xauya, Anafi, Kasoş, Suda, Retimnon, İraklion və Sitiya şəhər və limanları yerləşir. Buxtalarına misal kimi Xanya, Suda (Krit adasının şimal-qərbi), Nirabello (Krit adasının şərqi).

Krit vilayəti — Osmanlı İmperiyası tərkibində, 1867–1897-ci illərdə mövcud olmuş I dərəcəli inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi ilk öncə Kandiye, daha sonra Xanya şəhərləri olmuşdu.

Krit əmirliyi — Krit adasında 825 - 961 -ci illərdə mövcud olmuş müsəlman dövləti. Ada əhalisi və hakim Hafsid sülaləsi islamın sünni təriqətini ibadət edirdilər. == Ədəbiyyat == Рыжов К. Все монархи мира. Мусульманский Восток VII-XV вв. М.Ş изд. Вече,2004, стр.473-4, стр.544, isbn 5-94538-301-5, т.3000 Айдын Ариф оглы Али-заде, Хроника мусульманских государств I-VII вв.Хиджры, изд. 2-е, испр. и доп., М., изд.Умма, 2004,стр. 255, стр.445. isbn 5-94824-111-4,тираж 5000.

Krit əməliyyatı (almanca: Luftlandeschlacht um Kreta, yunanca: Μάχη της Κρήτης) və ya digər adı ilə Merkuri əməliyyatı İkinci dünya müharibəsi ərzində Yunanıstanın Krit adasında baş vermiş hərbi münaqişə. Krit əməliyyatı dünya tarixində paraşütçülərin iştirak etdiyi ən böyük hərbi əməliyyat hesab olunur və hələ də bütün dünyada paraşüt diviziyalarına taktiki cəhətdən tədris olunur. Hər nə qədər müttəfiq qoşunların Market Garden əməliyyatında daha çox sayda paraşütçü iştirak etsə də, həmin əməliyyatda zirehli birliklərdən istifadə olunduğuna görə, hava dəstəyi xaricində heç bir dəstək olmadan baş tutan bu alman hücum əməliyyatı ən böyük hava endirmə (paraşütçü) əməliyyatı olaraq qəbul edilir. 25 aprel 1941-ci ildə Adolf Hitler tərəfindən imzalanan 28 saylı direktivlə Krit adasına hücum planı təsdiqlənir. Merkuri əməliyyatı kod adı ilə hazırlanan plana əsasən bu döyüş əməliyyatında Alman ordusunun 7-ci Paraşüt diviziyası, 5-ci dağ-atıcı diviziya və planör alayı iştirak edir. Hərəkat minə yaxın alman təyyarəsi tərəfindən dəstəklənir. General Ştudentin planına görə, ilk hücum hədəfi adanın şimalında strateji cəhətdən əlverişli ərazi olan Maleme olmuşdur. İlk olaraq bu əraziyə endirilən paraşütçülər yaxınlıqda yerləşən aerodromu ələ keçirmiş və əməliyyata sonradan qatılan digər birliklər və təyyarələr döyüşün gedişində həmin yerdən istifadə etmişdir. Əməliyyat 20 may 1941-ci il tarixində 3 min nəfərə qədər alman paraşütçülərin Krit adasına endirilməsi ilə başlamışdır. Həmin zaman adada təqribən 28,600 nəfərə yaxın müttəfiq qoşunları mövqe tutmuşdu.

Vai çimərliyi (yun. Βάι; yun. Φοινικόδασος του Βάι) — Kritin şərqində rerləşən milli park Vai Sitiya şəhərindən 28 km və İtan kəndindən isə 2 km aralııda yerləşir. Burada Teofrast palması endemik bitkidir. Burada yerləşən meşə Avropada ən böyük təbii palma meşəsidir. Meşə 200 ha ərazini əhatə edir. Belə düşünülür ki, bu palma meşəliyini ilk dəfə finikyalılar və ya dəniz quldurları olan ərəblər salmışlar. Palmalı Vai çimərliyi qumdan ibarətdir. Dənizin dibi isə daşlıqdır. XV əsrə aid yunan kilsəsi parkın kənarında yerləşir.

Krit heroqlif yazısı — Minoy sivilizasiyası dövründə Kritdə mövcud olmuş Egey yazısı növlərindən birinin şərti adı. == Xarakteri == "Heroqliflər" adı şərti xarakter daşıyır və işarələrin təsviri xarakterinə əsaslanır. Əslində yazı qarışıq idi: personajların bəziləri açıq hecalı, bəziləri ideoqrafik idi. Heroqliflərin deşifrəsi tamamlanmaqdan uzaq olsa da, bəzi ad və leksemələrin sonrakı xətti A və xətti B yazılarında təkrarlanması səbəbindən yazının mahiyyəti barədə əminliklə mühakimə etmək olar. == Yaranması == Krit heroqliflərinin mənşəyi, görünür, orijinaldır, lakin yazı prinsipinin Misir heroqliflərinin təsiri altında formalaşmış ehtimalı var, çünki qədim Krit Misirlə sıx əlaqədə idi və Mesopotamiya dövlətlərinə qarşı mübarizədə onun müttəfiqi idi.

Krit buğası — qədim yunan mifologiyasında Krit padşahıMinosun buğası. Akusilay və Evripidə görə, bu buğa Avropanı Zevs üçün daşımışdı. Başqa bir rəvayətə görə, buğa yer üzünə Poseydon tərəfindən göndərilib. Buğa bütpərəst tanrılardan birinə qurban edilməli idi, lakin Minos buğaya yazığı gəlir və adi bir sürüdən bir buğanı Poseydona qurban verir. Akusilayın fikrincə, Pasifaya bu öküzlə yatmış və Minotavrı dünyaya gətirmişdir. Dəniz tanrısı Minosa qəzəbləndi və buğanı dəli etmişdir, bundan sonra heyvan bütün adanın ətrafında qaçaraq yolunda olan hər şeyi məhv etmişdir.

Alet (q.yun. Ἀλήτης) — yunan mifologiyasında personaj. O, Mikena çarı olmuş, Pelopsun övladlarındandır. Alet Egisf və Klitemnestranın oğlu idi. Onun ögey qardaşı Orestin Tavriyada ölməsi barədə saxta xəbər aldıqdan sonra Alet Mikenada hakimiyyəti ələ keçirmimşdir. Mikenaya qayıdan Orest onu öldürmüşdür. Alet Sofokl, Likofron və naməlum müəllifin mətnləri dövrümüzə qədər gəlib çatmayan faciələrində baş qəhrəmanı olmuşdur.

Cırtdan krit begemotu (lat. Hippopotamus creutzburgi) — tükənmiş növ olaraq müasir Begemotlar cinsinə aiddir. Vaxtı ilə Krit adasında yayılmışdı. Bu növ iki yarımnövə bölünürmüş: Hippopotamus creutzburgi creutzburgi Hippopotamus creutzburgi parvus Cırtdan krit begemotunun sümükləri ilk dəfə Doroteey Beyt tərəfindən 1920-ci ildə Krit adasının şərqində aşkarlanmışdır. Cırtdan krit begemotu çox guman ki, Avropa begemotundan törəmişdir.

Krit (yun. Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης) — Yunanıstanın 7 desentralizasiya idarələrindən biri, eyni adlı Krit periferiyasından ibarətdir. İdarənin mərkəzi — İraklion şəhəridir. Desentralizasiya idarəsi 2011-ci ildə Kallikratis proqramı çərçivəsində yaradılmışdır (Qanun 3852/2010). == Xarakteristikaları == Krit desentralizasiya idarəsinin sahəsi 8.336 kvadrat kilometr və əhalisi 623.065 nəfər təşkil edir. Sıxlığı 43,27 nəf./km2. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Ministry of Interior. Structure and operation of local and regional democracy. // Council of Europe (January 2013).

Krit zəlzələsi — 1303-cü ilin 8 avqustunda Krit şəhərində meydana gəlmiş təbiət hadisəsi. Mercalli intensivlik şkalasına görə, təxmin edilən böyüklüyü 8, şiddəti 9 idi. Krit və İskəndəriyyədə ciddi ziyan və insan tələfatına səbəb olan böyük bir sunamiyə səbəb oldu. == Tektonik vəziyyət == Bu zəlzələnin ən çox ehtimal olunan yeri olan Yunan qövsü, Afrika lövhəsinin Egey dənizi plitəsinin altına keçməsi ilə əlaqədar əyri bir tektonik xüsusiyyətə malikdir. Qərbi Avrasiyanın ən aktiv seysmik bölgələrindən biridir və Misirə də təsir edən böyük zəlzələlər tarixinə malikdir. == Xəsarət == Zəlzələ və sunaminin Kritin Heraklion şəhərində dağıdıcı təsirlərə malik olduğu qeyd edildi. Ətraflı məlumatı, zəlzələ günü və iyirmi gün sonra Herakliondan məsul olan Venesiya rəhbərliyinə verilən hesabatlardan əldə etmək olar. Adanın hər tərəfindəki Heraklionanın əsas ictimai binalarına və qalalarına vurulan ziyanın miqyasını təsvir edir. Hesabatlarda, qurbanların çoxunun qadın və uşaqlar olduğu bildirilir. İskəndəriyyədə də böyük daşqın oldu.

Ölülər dərəsi (yun. Φαράγγι των Νεκρών) — Kritin şərq hissəsində yerləşən, təxminən 5 kilometr uzunluğunda kiçik kanyon. Dərənin girişi Ano Zakros kəndinin yaxınlığında yerləşir. Dərə sahilin özündə, çimərliyin və Kato Zakros kəndinin yanında bitir. "Ölülər dərəsi" adı qədim minoy sivilizasiyasının dövrünə gedib çıxır. Dərə nəhəng qəbiristanlıq kimi istifadə olunurdu. İndi də kanyonun divarlarında əvvəllər məzar olan çoxlu mağaralara rast gəlmək olar. İndi "Ölülər dərəsi" Kritin şərqində kifayət qədər tanınmış turistik yerdir. Həm də ona maraq qədim Zakros yaşayış məskəninin xarabalıqları yaxınlığında mağaranın ən çıxışında yerləşən minoy dövrünə aid sarayın xarabalıqları ilə artır. Dərənin dibi ilə yalnız qışda, yağışlı mövsümdə su ilə dolu olan qayalı çay yatağı uzanır.

Krit müharibəsi və ya Kritin fəthi (yun. Κρητικός Πόλεμος, it. Guerra di Candia ) — Osmanlı-Venesiya müharibələrinin beşincisinə verilən ad. Müharibə Venesiya Respublikası ilə müttəfiqləri (Malta, Papalıq və Fransa Krallığı) və Osmanlı İmperiyası arasında aparıldı. Krit adasının fəthi 1645-ci ildə başlamış və 1669-cu ilə qədər davam etmişdir. Müharibə çərçivəsində Krit xaricində Egey dənizi və Dalmaçiya sahillərində qarşıdurmalar yaşandı. Kritin böyük bir hissəsi müharibənin ilk illərində Osmanlılar tərəfindən fəth edilərək Krit vilayətinə çevrilsə də, Heraklion qalası uzun müddət müqavimət göstərməyə davam etdi. Mühasirə zamanı Venesiyalılar, Osmanlı təchizat yollarını kəsərək ordunu geri çəkilməyə məcbur etməyi hədəflədilər. Beləliklə, qarşıdurmalar sadəcə ada ilə yetinmədi müxtəlif dəniz döyüşləri və sahil basqınları baş verdi.