Kuma çayı
Kuma çayı (kab.-çərk. Гум,qaraç.-balk. Къум, çeç. ГӀум-хи, qum. Кум) — Şimali Qafqazda çay. Uzunluğu 802 km, hövzəsi 33,5 min km²-dir. Kuma çayının əsas qolları: sağ qoları — Podkumok, Zolka, Darya; sol qolları — Surkul, Suxoy və Sulu Karamık, Tomuzlovka, Buyvola çaylarıdır.
== Etimologiyası ==
Çayın adı əsasən türkcə "kum" sözündən("qum") əmələ gəlmişdir. Kuma çayı şağı axarlarında, həqiqətən də qumların arasından axır. XI–XIII əsrlərdə Kumanların ərazisi boyunca axırdı, buna görə də bəziləri çayın adını Kumanların öz adı ilə-"Kumanlar" ilə eyniləşdirirlər.
Kodeks Kumanikus
Kodeks kumanikus — XIV əsrdə xristian missionerlər tərəfindən toplanmış və hazırlanmış Kuman-qıpçaq dilində əsər. Codex Cumanicus, katolik missionerlərin köçəri türk xalqı olan Kumanlarla ünsiyyət qurmalarına kömək etmək üçün hazırlanmış orta əsrlərə aid linqvistik kitabdır. O, hazırda Venesiyada, Müqəddəs Mark Kitabxanasında saxlanılır (BNM ms Lat. Z. 549 (=1597)).
Kodeks 14-cü əsrdə Krımda yaradılmışdır və Krım tatar dilinin ən qədim attestasiyalarından biri hesab olunur ki, bu da Qıpçaq və Oğuz ləhcələrinin tarixi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Kodeks birbaşa Qara dəniz ətraflarında, xüsusən Krım yarımadasında yaşamış olan qıpçaqlarla (polovtsi və ya kumanlarla) əlaqəlidir.
"Kodex Kumanikus" adı ona təsadüfən 14-cü əsrdə əlyazmanı kəşf edən, Macarıstanda məskunlaşmış Kumanların nəslindən olan Qraf Kun tərəfindən verilmişdir, lakin lüğətin mətnində belə deyilir: "Bu tatar til" - "Bu tatar dilidir". Krım tatarlarının müasir dilinə yaxın danışıq dili əsasında missionerlər tərəfindən tərtib edilmişdir. Lakin Vasili Radlov kodun yazıldığı dilin Kazan-tatar dili olduğuna inanırdı. Məcəllənin əsas məqsədi praktik idi: missionerlər üçün türk dilini öyrənmək və Qızıl Orda əhalisini xristianlıqla tanış etmək.
Kumamoto
Kumamoto (yap. 熊本市) — Yaponiyanın Kyuşu regionunda (Kyuşu adası) yerləşən Kumamoto prefekturasının eyniadlı inzibati mərkəzi.
Kumamoto prefekturası
Kumamoto prefekturası — Yaponiyanın Kyuşu adasında prefektura. Ərazisi 7 405 kvadrat kilometr, əhalisi 1 811 000 nəfərdir. Mərkəzi Kumamoto şəhəridir.
Kumandin dili
Kumandın şivəsi — kumandıların dili, şimali altay dilinin üç şivəsindən biri. Öz adlanması: kumandı / kubandı / kuyandı / kuvandıq.
== Ədəbiyyat ==
Баскаков Н. А. Алтайский язык (введение в изучение алтайского языка и его диалектов). М., 1958.
Баскаков Н. А. Диалект кумандинцев (куманды-кижи): грамматический очерк, тексты, переводы и словарь. М., 1972.
Сатлаев Ф. А. Кумандинцев язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. М., 1994. С. 34-35.
Сатлаев Ф. А. Кумандинцы: Историко-этнографический очерк XIX — первой четверти XX века.
Kumandin şivəsi
Kumandın şivəsi — kumandıların dili, şimali altay dilinin üç şivəsindən biri. Öz adlanması: kumandı / kubandı / kuyandı / kuvandıq.
== Ədəbiyyat ==
Баскаков Н. А. Алтайский язык (введение в изучение алтайского языка и его диалектов). М., 1958.
Баскаков Н. А. Диалект кумандинцев (куманды-кижи): грамматический очерк, тексты, переводы и словарь. М., 1972.
Сатлаев Ф. А. Кумандинцев язык // Красная книга языков народов России: Энциклопедический словарь-справочник. М., 1994. С. 34-35.
Сатлаев Ф. А. Кумандинцы: Историко-этнографический очерк XIX — первой четверти XX века.
Kumandılar
Kumandılar (özlərini къуманды, къубанды, къуўанды, къувандыг adlandırırlar) — xalq olaraq, Rusiyanın Altay diyarı, Altay Respublikası və Kemerovo vilayəti ərazisində yayılmışlar.
== Tarixi ==
2002-ci ildə Kumandılar müstəqil xalq olaraq qeydə alınmışdır. 1926-cı ildə RSFSR dönəmində aparılan siyahıya alınma zamanı burada cəmi 6327 Kumandı aşkarlanmışdır. Onların hamısı Sibir diyarı ərazisində yaşayırdılar. Onlar əsasən Biyski dairəsində 4948 nəfər, Oyrat muxtar vilayətində isə 1384 nəfər təşkil edirdi. Bu siyahıya alınma zamanı onlar Altaylılara aid bir qrup hesab edilirdi.
2000-ci ildə Rusiya hökuməti tərəfinfən Kumandılar 24 mart № 255 qərarla Rusiya ərazisində yaşayan köklü xalq olduğu təstiqlənir.
== Genetikası ==
Xromosonları: Y-xromoson. Subpapulyasiyası isə R1b-M73 (49%) mutansiyasına aid edilir. Bundan əlavə R1a, N1b və N1c qrupları müəyyən edilmişdir.
Kumanlar
Kumanlar (türkcə: kumanlar mac. kun / plural kunok; yun. Κο(υ)μάνοι, Ko(u)manoi;, rus. половцы – polovtsi, ukr. половці) – türk mənşəli köçəri tayfalar.
== Etimologiyası ==
Türk dillərində kürən, sarışın mənasını verən. kuman adı altında tanınan boylarla əlaqədə olmuş xalqlar onları əsasən kumanu, kumenu (assur – urartu), kumanos, kumanoi (Bizans – latın) adlandırsa da, bəzi yazılarda bu boy adının koman, koban, kaman, kaban, kuman, kuban, kumanlı, kumandı şəklində yayıldığını da görmək olur.
Kuman adının "sarışın" mənası nəzərə alındıqda, türk boyları içində onların həm də sarı, ər-sarı, sarı-uqur, sarı-tirgiş, sarıcalı adı daşıyan soylarla əlaqəsi olduğunu qeyd edən tədqiqatçılar da vardır. Rus abidələrində sarışın (polovets) kimi tanınan kumanlar alman yazılarında da eyni anlamda (Falben) xatırlanır. Maraqlıdır ki, məşhur kuman bəyi Şarukan (Sarıxan) adında da həmin anlam var.
Kumanovo
Kumanovo (mak. Куманово, alb. Kumanovë) — Şimali Makedoniyada əhali sayına görə ikinci şəhər. Ölkənin şimalında yerləşir. 2002-ci ildə keçirilən əhali siyahıyaalmasına əsasən şəhər 76.842 nəfər yaşayır. Şəhər ilk dəfə türk tarixi sənədlərdə 1519-cu ildə qeyd olundu. İndiki zamanda sürətlə inkişaf edir, ölkənin ayaqqabı sənayesinin mərkəzinə çevrilib.
Kumari
Kumari və ya Kumari Devi (nepal dilindən tərcümədə "qız" deməkdir) — Nepalda canlı hinduizm tanrısı. Kumari olmaq üçün nevari xalqının Şakya kastasından həddi-büluğa çatmamış qız seçilir. Kumarinin hinduizm tanrısı hesab edilməsinə baxmayaraq, ölkədə hinduistlərlə yanaşı buddistlər də ona sitayiş edir.
Nepalda bir neçə Kumari olsa da, onlardan ən əsası Katmanduda yaşayan Krallıq Kumarisidir. Krallıq Kumarisinin seçilməsi xüsusi sərt ritualların keçirilməsini tələb edilir. Bu rituallardan sonra o, şəhərin mərkəzində yerləşən Kumari Qxar sarayına yollanır. Hazırkı Krallıq Kumarisi sayılan Matani Şakya 2008-ci ildə 3 yaşında Kumari seçilmişdir.
Kumari - krala tilaka (mərasim zamanı alına qoyulan qırmızı nöqtə) qoya bilən və kralın ona sitayiş etdiyi yeganə şəxsdir. Bu ildə bir dəfə Kumadricatra bayramı zamanı baş verir. Bu gündə kral məbədə pucini yerinə yetirmək (hinduizm ritualıdır) üçün baş çəkir.
Kumarin
Kumarin (2H-chromene-2one ya 2H-1-benzopyranon-2) — lactone o-hydroxycinnamic turşusu.
== Xüsusiyyətləri ==
Yeni kəsilmiş otların qoxusunu verən rəngsiz kristallardır; ərimə temperaturu 70 ° C, qaynama temperaturu 291 ° C-dir. Kumarin spirt və efirdə yaxşı, suda zəif həll olur ,4-hidroksillə yüngül turşu xassəsi göstərdiyi üçün, bir qədər qələvi mühitdə həll edilə bilər.
== Kimyəvi xassələr ==
Kumarin benzoldan fərqli olaraq doymamış laktonlar və ya benzoləvəzləyicilərlə daha az reaksiya qabiliyyətinə malikdir. A
== Təbiətdə olması ==
Kumarin glikosidlər şəklində bir çox bitkilərin tərkibində aşkar edilmişdir - onların nümayəndələri arasında Astrov ailə ( gerbera, chamomile, civanperçemi ), eləcə də yonca, bizon, darçını göstərmək olar.
== Alınması ==
Sənayedə coumarin salisilik aldehid və asatik anhidritdən əldə edilir (bax) Perkin reaksiya ).
== Tətbiqi ==
Kumarindən tütün məhsullarının istehsalında və ətir sənayesində istifadə olunur. Törəmələridən (coumarins) boya lazerlərində istifadə olunur. Qalvanika sənayesində də güclü parlayıcı kimi istifadə olunur.
Kumarinin bir insana fizioloji təsiri çox zəifdir.
Kumata təpəsi
Kumata təpəsi (bolq. хълм Кумата, ‘Halm Kumata’ \'h&lm 'ku-mata\) — Antarktidanın Qreyam torpağının Triniti yarımadası sahillərindən şərqdə yerləşən, 614 m hündürlüklü təpədir.
Təpə Bolqarıstanda yerləşən Vitoşa dağındakı Kumata ərazisinin adını daşıyır.
== Yerləşməsi ==
Kumata təpəsi 63°33′35″ c. e. 57°49′30″ q. u. koordinatlarında yerləşmişdir. MakKolman zirvəsindən 6.9 km şimal-qərbdə, Marten qayasından 3.08 km şərqdə, Kanitz nunatakından 7.88 km cənub-qərbdə, Kain nunatakından 3.37 km cənub-qərbdə yerləşmişdir. Alman-Biritaniya xəritəsinə 1996-cı ildə daxil edilmişdir.
Meena Kumari
Mina Kumari (əsl adı Məhcabin Banu; 1 avqust 1933 – 31 mart 1972, Bombey) 31 mart 1932-ci ildə Hindistanın Bombey şəhərində dünyaya gəlmişdir. Atası Əli Baks musiqiçi idi, müsəlman olub, anası İqbal Begüm isə rəqqasə olub. Səkkiz dəfə namizəd olduğu "Filmfare Awards" mükafatına "Ən yaxşı qadın rolu" ifaçısı kimi dörd dəfə layiq görülmüşdür. 1939–1972-ci illər arası 99 filmdə rol almışdır. Kütləvi informasiya vasitələri və bədii ədəbiyyatda oynadığı rollara və həyatına görə ona "Faciə kraliçası" ləqəbi verilib. 1952-ci ildə aktyor və rejissor Kamal Əmrahi ilə (1918–1993) gizli şəkildə evlənirlər. Həmin vaxt Kamal Əmrahi evli idi və üç uşaq atası idi. Mina Kumari Kamal Əmrahi ilə 12 il evli qalır. Minanın atası daxil olmaqla, bütün qohumları bu izdivacın əleyhinə idilər. Onlar hesab edirdilər ki, Kamal Əmrahi Mina ilə yalnız ondan "istifadə" etmək üçün evlənib.
Mina Kumari
Mina Kumari (əsl adı Məhcabin Banu; 1 avqust 1933 – 31 mart 1972, Bombey) 31 mart 1932-ci ildə Hindistanın Bombey şəhərində dünyaya gəlmişdir. Atası Əli Baks musiqiçi idi, müsəlman olub, anası İqbal Begüm isə rəqqasə olub. Səkkiz dəfə namizəd olduğu "Filmfare Awards" mükafatına "Ən yaxşı qadın rolu" ifaçısı kimi dörd dəfə layiq görülmüşdür. 1939–1972-ci illər arası 99 filmdə rol almışdır. Kütləvi informasiya vasitələri və bədii ədəbiyyatda oynadığı rollara və həyatına görə ona "Faciə kraliçası" ləqəbi verilib. 1952-ci ildə aktyor və rejissor Kamal Əmrahi ilə (1918–1993) gizli şəkildə evlənirlər. Həmin vaxt Kamal Əmrahi evli idi və üç uşaq atası idi. Mina Kumari Kamal Əmrahi ilə 12 il evli qalır. Minanın atası daxil olmaqla, bütün qohumları bu izdivacın əleyhinə idilər. Onlar hesab edirdilər ki, Kamal Əmrahi Mina ilə yalnız ondan "istifadə" etmək üçün evlənib.
Nodar Kumaritaşvili
Nodar Kumaritaşvili (25 noyabr 1988 - 12 fevral 2010) — Gürcüstan idmançısı
Kirşə idmanı üzrə Gürcüstan milli komandasının üzvü Nodar Kumaritaşvili 2010-cu ilin fevralında məşq zamanı dünyasını dəyişib. Faciə Kanadanın Vankuver şəhərində keçirilən XXI Qış Olimpiya Oyunlarının təntənəli açılış mərasiminə 5 saat qalmış baş verib. 21 yaşlı idmançı məşq zamanı ikinci yürüşün sonuncu 270 dərəcəlik döngəsində kirşəyə nəzarəti itirib. Saatda 144 kilometr sürətlə hərəkət edən kirşə divara dəyərək kənara atılıb. Həkimlər özlərini idmançıya yetirib ilkin yardım göstərməyə çalışıblar. Qəzadan 8 dəqiqə sonra vertolyotda olan Nodar xəstəxanaya çatdırılıb. Cəmi iki saat sonra isə gürcü vəfat edib. Mütəxəssislər faciəni yolun sürətli olması ilə izah edirlər. Böyük təcrübəsi olmayan idmançıların kirşənin həddən artıq sürət yığması ilə bacara bilmədiyindən ciddi çətinliklərlə üzləşəcəyi isə əvvəlcədən ehtimal olunurdu.
Nodar Kumaritaşvili ölümündən sonra Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin (İOC) ali ordeni ilə mükafatlandırılıb.
Proprioseius kumaonensis
Proprioseius kumaonensis (lat. Proprioseius kumaonensis) — phytoseiidae fəsiləsinin proprioseius cinsinə aid heyvan növü.
== İstinadlar ==
Proprioseius kumaonensis Catalogue of Life saytında
Mites GSDs: PhytoseiidBase.
Racendra Kumar
Racendra Kumar Tuli (20 iyul 1929, Sialkot, Britaniya Hindistanı – 12 iyul 1999 və ya 29 iyul 1999, Mumbay) — hind kino aktyoru. Bollivudun kino ulduzu. Padma Şri mükafatı laureatı (1969).
== Həyatı ==
Racendra Kumar 20 iyul 1929-cu ildə Pəncabda anadan olub. Kino fəaliyyətinə 1949-cu ildə başlayıb və 80-dən artıq filmə çəkilib. Toz içində çiçək, Sanqam və s. kimi filmlərdə baş rola çəkilib. Racendra Kumar 1999-cu ildə Mumbay şəhərində vəfat etmişdir.
== Filmoqrafiya ==
=== 1990-cı illər ===
Andaz (1995) TV series
Vansh (1995) TV series
Phool (1993) …. Dharamraaj
Insaaf Ka Khoon (1991) ….
Roasso Kumamoto FK
Roasso Kumamoto FK (ロアッソ熊本, Roasso Kumamoto) — Kumamoto prefekturasının paytaxtı olan Kumamoto şəhərini təmsil edən Yaponiya futbol klubudur. Roasso Kumamoto klubu hal-hazırda Cey 2 Liqasında mübarizə aparır. İlk dəfə klub Cey 2 Liqasında 2007-ci il mövsümündə mübarizə aparmışdır. İlk mövsümlərini 2008-ci ildə keçirtmiş və həmin mövsümdə liqada 12-ci yeri tutmuşdular. Klubun əsas rəngi qırmızıdır.
== Tarixi ==
Roasso Kumamoto FK klubu 1969-cu ildə Nippon Teleqraf və Telefon Korporasiyası (NTT) Kumamoto Futbol Klubu tərəfindən təsis olunmuşdur. Klub 1983-cü ildə Kyuşu Regional Liqasında 1983-cü ildə mübarizə aparmağa başlamışdır.
NTT 1985-ci ildə özəlləşdirildi. Klub həmin ildə NTT Kyuşu Futbol Klubu kimi adlandırılmağa başladı. NTT 1999-cu ildə NTT Qərb və NTT Şərq olaraq iki yerə bölündükdən sonra klub adını NTT Qərb Kumamoto Futbol Klubu kimi dəyişdirdi.
Saki Kumaqay
Saki Kumaqay (d. 17 oktyabr 1990) — Yaponiya qadın futbolçusu.
== Milli komanda karyerası ==
Yaponiya milli komandasının heyətində 100 oyun keçirib.
Sanciv Kumar
Sanciv Kumar (qüc. સંજીવ કુમાર), əsl adı Haribhay Carivala (qüc. હરિભાઈ જરીવાલા; d.9 iyul, 1938 Surat, Qucarat – ö.6 noyabr, 1985, Bombey, Maharaştra, Hindistan) — hind aktyoru.
== Həyatı ==
Sanciv Kumar 9 iyul 1938-ci ildə Qucarat ştatının Surat şəhərində anadan olmuşdu.
Sanciv Kumar 6 noyabr 1985-ci ildə Maharaştra ştatının Bombey şəhərində vəfat edib.
Senecio kumaonensis
Senecio kumaonensis (lat. Senecio kumaonensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid bitki növü.
Şuniçi Kumay
Şuniçi Kumay — keçmiş Yaponiya futbolçusu.
== Milli komanda karyerası ==
Yaponiya milli komandasının heyətində 2 oyun keçirib.
Kuman-qıpçaq dilləri
Kuman-qıpçaq dilləri, həmçinin polovets-qıpçaq dilləri, Qafqaz-qıpçaq dilləri, oğuz-qıpçaq dilləri — türk dillərindən qıpçaq dil qrupunun bir hissəsi. Onlara qərbi qıpçaq dilləri də deyilir, lakin belə bir terminin istifadəsi arzuolunmaz omonimliyə gətirib çıxarır, çünki şərqi qıpçaq dillərindən Cənubi Altay, Fərqanə qıpçaq və qırğız dillərindən fərqli olaraq Volqa-qıpçaq, kuman-qıpçaq və noqay-qıpçaq dilləri birlikdə qərbi-qıpçaq dilləri hesab edilir.
== Tərkibi ==
Müasir dillərdən kuman-qıpçaq dilləri qrupuna aşağıdakılar daxildir:
Krım-tatar dilinin orta dialekti;
Qumuq dili;
Qaraçay-balkar dili;
Urum dili;
Kəraim dili;
Qırımçaq dili.
Kuman-qıpçaq dillərini kəraim-krım-tatar və qumuq-qaraçay-balkar alt qruplarına bölmək olar. Oleq Mudrak da məhz bu bölgüyə əməl edir.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Баскаков Н. А. Историко-типологическая фонология тюркских языков. М.: Наука. Отв. ред. Э. Р. Тенишев.
