Falombe (mahal)
Falombe — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Falombe ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Falombe şəhəridir. Mahal şərqdə Mozambik, cənub-qərbində Mulane mahalı, şimalda Zomba mahalı ilə qonşudur.
== Əhali ==
Falombe mahalında 313,227 nəfər yaşayır.
Kasungu (mahal)
Kasunqu — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Kasunqu ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir.
Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Kasunqu şəhəridir. Mahal şərqdə Nxotakota mahalı, cənubda Lilonqve mahalı, cənub-qərbdə Mçini mahalı, cənub-şərqdə Dova mahalı və Ntçisi mahalı, şimalda Mzimba mahalı, qərbdə isə Zambiya ilə qonşudur. Mahalın ərazisi daxilində həmçinin eyni adı daşayan vəhşi həyatı mühafizə parkı vardır.
== Əhali ==
Kasunqu mahalında 616,085 nəfər yaşayır.
Mahal
Mahal — tarixən Azərbaycan və şərq ərazi bölgüsündə tətbiq edilmiş inzibati ərazi vahidi.
== Tarixi ==
Səfəvilər dövlətində əyalətlər vilayətlərə bölünürdü. Vilayətlərə hakimlər rəhbərlik edirdilər. Hakimlərin xan, bəzən də sultan titulu olurdu. Vilayətlər qəzalara bölünürdü. Qəzalara hakim və qazı başçılıq edirdi. Qəzalar mahallara ayrılırdı. Mahallara naiblər, bəzi hallarda isə məliklər rəhbərlik edirdilər. Mahallar nahiyələrə ayrılırdı. Nahiyələrə bəylər başçılıq edirdilər.
Karonga (mahal)
Karonqa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Karonqa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aid olub ölkənin şimalında yerləşir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Karonqa şəhəridir. Mahal şərqdə Malavi gölü, cənubda Rumfi mahalı, şimalda Tanzaniya, qərbdə Çitipa mahalı ilə qonşudur.
Karonqa (mahal)
Karonqa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Karonqa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aid olub ölkənin şimalında yerləşir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Karonqa şəhəridir. Mahal şərqdə Malavi gölü, cənubda Rumfi mahalı, şimalda Tanzaniya, qərbdə Çitipa mahalı ilə qonşudur.
Kasunqu (mahal)
Kasunqu — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Kasunqu ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir.
Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Kasunqu şəhəridir. Mahal şərqdə Nxotakota mahalı, cənubda Lilonqve mahalı, cənub-qərbdə Mçini mahalı, cənub-şərqdə Dova mahalı və Ntçisi mahalı, şimalda Mzimba mahalı, qərbdə isə Zambiya ilə qonşudur. Mahalın ərazisi daxilində həmçinin eyni adı daşayan vəhşi həyatı mühafizə parkı vardır.
== Əhali ==
Kasunqu mahalında 616,085 nəfər yaşayır.
Likoma (mahal)
Likoma — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Likoma ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Likoma şəhəridir. Mahal Malavi gölündə bir-birilərindən 10 km aralıqda yerləşən Likoma və Çizumulu adalarından ibarətdir. Sahəsinə görə ölkənin ən kiçik mahalıdır. Malavi gölünün Mozambik hakimiyyəti altında olan hissəsində yerləşən bu adalar Malavinin başqa ölkə sərhədlərində yerləşən ərazisi sayılır.
== Əhali ==
Likoma mahalında 10,445 nəfər yaşayır.
Lilongwe (mahal)
Lilonqve — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Lilonqve ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Lilonqve şəhəridir. Mahal şərqdə Dedza mahalı və Salima mahalı, cənubda Mozambik, şimalda Dova mahalı və Kasunqu mahalı, qərbdə Mçini mahalı və Mozambik ilə qonşudur.
== Əhali ==
Lilonqve mahalında 1,897,167 nəfər yaşayır.
Lilonqve (mahal)
Lilonqve — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Lilonqve ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Lilonqve şəhəridir. Mahal şərqdə Dedza mahalı və Salima mahalı, cənubda Mozambik, şimalda Dova mahalı və Kasunqu mahalı, qərbdə Mçini mahalı və Mozambik ilə qonşudur.
== Əhali ==
Lilonqve mahalında 1,897,167 nəfər yaşayır.
Machinga (mahal)
Maçinqa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Maçinqa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Maçinqa şəhəridir. Mahal şərqdə Mozambik, cənubda Zomba mahalı, şimalda Manqoçi mahalı, qərbdə Balaka mahalı ilə qonşudur.
== Əhali ==
Maçinqa mahalında 488,996 nəfər yaşayır.
Mahal Qacar
Mahal İbrahimxəlil oğlu Qacar (12 sentyabr 1938, Kosalar[d], Kvemo-Kartli) — tarixçi, alim, Bakı Slavyan Universitetinin dosenti.
== Həyatı ==
Mahal İbrahimxəlil oğlu 12 sentyabr 1938-ci ildə Gürcüstanın Tetriskaro (Ağbulaq) rayonunun Kosalar kəndində ahadan olmuş, ilk təhsilini Kosalar kənd səkkizillik məktəbində aldıqdan sonra 1955–1959-cu illərdə Marneuli şəhər Pedaqoji Məktəbində davam etdirmişdir. Əmək fəaliyyətinə doğma kənd məktəbində müəllim kimi başlamışdır.
1959–1962-ci illərdə əsgəri xidmətə olmuşdur. Sonra doğma kəndində müəllimlik fəaliyyətinə qayıtmışdır.
1963–1967-ci illərdə N.İ.Lobaçevski adına Qorki (Nijni-Novqorod) Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini bitirərək tarixçi ixtisasına yiyələnmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra yenidən doğma kəndlərinə dönərək 1973-cü ilin oktyabr ayina qədər orada tarıx fənnini tədris etmişdir.
1973-cü il oktyabr ayının 1-dən M.F.Axundov adına APRDƏİ tarix kafedrasında laborant, kabinet müdiri, müəllim, baş müəllim vəzifələrində çalışmışdır. O, İnstitutda pedaqoji fəaliyyətlə yanaşı tarix elmi ilə də məşğul olmuşdur. AQU-nun tarix kafedrasında birillik aspiranturanı bitirdikdən sonra, 1984-cu ildə "Yerli Sovetlərə partiya rəhbərliyi" mövzusunda tarix elmləri namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
Mahal İsmayıloğlu
Mahal İsmayıloğlu (tam adı: Mahal İsmayıl oğlu Sadıqov); 22 yanvar 1957, Evli, Kalinino rayonu – 28 avqust 2015, Bakı) — Azərbaycanlı tanınmış jurnalist.
== Həyatı ==
Mahal İsmayıloğlu 1957-ci ilin yanvar ayının 22-də Ermənistanın Kalinino rayonunun Evli kəndində anadan olub. Evli kəndində kənd səkkizillik məktəbini və 1974-cü ildə Gürcüstanın Dmanisi rayonundakı Muğanlı kənd orta məktəbini bitirmişdir. 1975–1977-ci illərdə hərbi Sovet Ordusu sıralarında hərbi xidmətdə olub. Orduda xidmət edəndə Sakit Okean donanmasının "Boyevaya vaxta" qəzetində işə dəvət olunub. 1977–1982-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsində təhsil almışdır.
Safura xanım ilə evlənmişdir. Aysel, Ayan adlı iki qızı və Tural adlı bir oğlu var.
Xəstəliyi ilə bağlı uzunmüddətli müalicələr almışdır. O, ən son 2014-cü ilin aprel ayında Türkiyənin Qaziantep Universiteti Tibb fakültəsində müalicə almışdır.
Mangochi (mahal)
Manqoçi — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Manqoçi ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Manqoçi şəhəridir. Mahal şimalda Malavi gölü, cənubda Maçinqa mahalı və Balaka mahalı, şərqdə Mozambik, qərbdə Dedza mahalı və Ntçeu mahalı ilə qonşudur.
== Əhali ==
Manqoçi mahalında 803,602 nəfər yaşayır.
Manqoçi (mahal)
Manqoçi — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Manqoçi ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Manqoçi şəhəridir. Mahal şimalda Malavi gölü, cənubda Maçinqa mahalı və Balaka mahalı, şərqdə Mozambik, qərbdə Dedza mahalı və Ntçeu mahalı ilə qonşudur.
== Əhali ==
Manqoçi mahalında 803,602 nəfər yaşayır.
Maçinqa (mahal)
Maçinqa — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Maçinqa ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Maçinqa şəhəridir. Mahal şərqdə Mozambik, cənubda Zomba mahalı, şimalda Manqoçi mahalı, qərbdə Balaka mahalı ilə qonşudur.
== Əhali ==
Maçinqa mahalında 488,996 nəfər yaşayır.
Mchinji (mahal)
Mchinji — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
== Coğrafiya ==
Mchinji ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mçini şəhəridir. Mahal şimal-şərqdə Kasunqu mahalı, cənub-şərqdə Lilonqve mahalı,
qərbdə Zambiya ilə qonşudur.
== Əhali ==
Mçini mahalında 456,558 nəfər yaşayır.
Mulane (mahal)
Mulane — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
Mulane ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mulane şəhəridir. Mahal şərqdə Falombe mahalı, cənubda Mozambik, şimalda Zomba mahalı, qərbdə Çiradzulu mahalı və Tayolo mahalı ilə qonşudur.
Mulane mahalında 525,429 nəfər yaşayır.
Mulanje (mahal)
Mulane — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
Mulane ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mulane şəhəridir. Mahal şərqdə Falombe mahalı, cənubda Mozambik, şimalda Zomba mahalı, qərbdə Çiradzulu mahalı və Tayolo mahalı ilə qonşudur.
Mulane mahalında 525,429 nəfər yaşayır.
Mvanza (mahal)
Mvanza — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
Mvanza ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mvanza şəhəridir. Mahal şərqdə Neno mahalı və Blantire mahalı, cənubda Çikvava mahalı, şimalda Ntçeu mahalı, qərbdə Mozambik ilə qonşudur. 2003-cü ildə etibarən şərq hissəsinində Neno mahalı yaradılmışdır.
Mvanza mahalında 94,476 nəfər yaşayır.
Mwanza (mahal)
Mvanza — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
Mvanza ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mvanza şəhəridir. Mahal şərqdə Neno mahalı və Blantire mahalı, cənubda Çikvava mahalı, şimalda Ntçeu mahalı, qərbdə Mozambik ilə qonşudur. 2003-cü ildə etibarən şərq hissəsinində Neno mahalı yaradılmışdır.
Mvanza mahalında 94,476 nəfər yaşayır.
Mzimba (mahal)
Mzimba — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Şimal bölgəsinə aiddir.
Mzimba ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Şimal bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mzimba şəhəridir. Malal şimalda Rumfi mahalı, şərqdə Nxata Bey mahalı, cənubda Nxotakota mahalı, qərbdə isə Zambiya ilə qonşudur.
Mçini (mahal)
Mchinji — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Mərkəz bölgəsinə aiddir.
Mchinji ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Mçini şəhəridir. Mahal şimal-şərqdə Kasunqu mahalı, cənub-şərqdə Lilonqve mahalı,
qərbdə Zambiya ilə qonşudur.
Mçini mahalında 456,558 nəfər yaşayır.
Mümtaz Mahal
Mümtaz Mahal (urdu ممتاز محل) — Böyük Moğol İmperiyasının VI hökmdarı Sultan Şahcahanın həyat yoldaşı.
Neno (mahal)
Neno — Afrika ölkəsi olan Malavinin 28 mahalından biri. Cənub bölgəsinə aiddir.
Neno ölkənin üç bölgəsindən biri olsan Mərkəz bölgəsinə aiddir. Mahalın mərkəz şəhəri mahalla eyni adı daşıyan Neno şəhəridir. Mahal şərqdə Blantire mahalı və Zomba mahalı, şimalda Balaka mahalı və Ntçeu mahalı, qərbdə Mvanza mahalı ilə qonşudur. Mahalın ərazisi 2003 ilinə qədər Mvanza mahalına bağlı idi, bu tarixdən etibarən həyata keçirilən yerli idari dəyişiklikdən sonra Mvanza mahalının şərq hissəsindən Neno mahalı təşkil edilmişdir.
Neno mahalında 108,897 nəfər yaşayır.
Dəmirçihəsənli mahalı
Dəmirçihəsənli mahalı — Qarabağ xanlığının 25 mahalından biri.
== Qısa bilgi ==
Sahəsi -
Əhalisi — Dəmirçihəsənlilər
Yaranması — 1752-ci il
Mərkəzi— I Təklə obası
Sərhədləri —Qərbdən Cavanşir-Dizaq mahalı, şimaldan Vərəndə mahalı, şərqdən Şirvan xanlığı, cənubdan Ərdəbil xanlığı.
== Dəmirçihəsənli mahalının tarixi ==
Mahal 1752-ci ildə Gürcüstandan gələn Dəmirçihəsənli eli tərəfindən yaranıb.
Dəmirçihəsənli mahalında xanlıq ləğv edilən dövrdə 8 kənddə cəmi 467 (335-ı-vergiödəyən, 138-i ödəməyən) ailə yaşayırdı və bütünlüklə azərbaycanlılardan ibarət idi. Bu mahal Əlimərdan bəy idarə edirdi. Mahalda buğda, arpa yetişdirilməsinə baxmayaraq, maldarlıq daha çox inkişaf etmişdi. Ən böyük kəndləri 134 ailənin yaşadığı Adıgözəl bəy və İmamqulu bəyin oymağı, 110 ailənin daxil olduğu Təklə oymağı idi. Xanlıq ləğv edilən dövrdə Küpara mahalında 6 kənddə cəmi 56 ailə yaşayırdı. Əhalinin əksəriyyəti xristianlar idi. Mahal məliyi Parsadan Qəqərək kəndində yaşayırdı.
Dərəkənd-Parçenis mahalı
Dərəkənd-Parçenis mahalı — indiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal. Dərəkənd-Parçenis mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə Eçmiədzin qəzası təşkil olmuşdur.
== Dağıdılmış kəndlər ==
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Dərəkənd-Parçenis mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
1. Qaraqoyunlu, 2. Kiti, 3. Sürməli, 4. Aşıq Hüseyn, 5. Qarabulaq, 6. Qaraqala, 7.
Dərələyəz mahalı
Dərələyəz mahalı — Şərur-Dərələyəz tarixi vilayətinin dağlıq hissəsini təşkil edir.
== Tarixi ==
Mahal şimalda Basarkeçər yaylası, şərqdə Zəngəzur silsiləsi, cənubda Ələyəz dağları, qərbdə isə Səlim aşırımı yerləşən hündür dağlarla əhatə olunmuşdur. Ümumi sahəsi 2304 kv.km-dir. Ən qədim dövrlərdən azərbaycanlıların məskunlaşdığı Dərələyəz-Ələyəz dərəsi toponimi orta əsrlərdə inzibati-ərazi bölgüsü mənasında işlənməklə, geniş ərazini əhatə emişdir. XVIII əsrin əvvəlində Osmanlı dövlətinin idarəsi altında olmuş Naxçıvan sancağının 14 nahiyəsindən biri də Dərələyəz idi. Bu dövrdə Dərələyəz nahiyəsi 102 kəndi əhatə edirdi. Xalq bölgüsünə görə, 3 hissəyə ayrılırdı: Şərqi Dərələyəz, Qərbi Dərələyəz və Şərurun dağlıq hissəsi.
Türkmənçay müqaviləsindən (1828) sonra Rusiyanın tərkibinə daxil edilən Dərələyəz bölgəsi İran və Türkiyədən buraya köçürülən ermənilərin hesabına etnodemoqrafik dəyşikliklərə məruz qalmışdır. Köçürmələrə qədər bölgədəki ailələrin 94,1%-ni azərbaycanlılar, 5,8%-ni ermənilər təşkil edirdisə, köçürmələrdən sonra erməni ailələri 25,8%-ə çatmışdır. 1870-ci ildə Dərələyəz İrəvan quberniyasının tərkibndə yaradılan Şərur-Dərələyəz qəzasına daxil edilmişdir.
Dərəçiçək mahalı
Dərəçiçək mahalı — indiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal. İrəvan xanlığının mahallarından birinin adı Osmanlı dönəmində Dərəçiçək nahiyəsi davamı olan Dərəçiçək mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə Yeni Bəyazid qəzası təşkil olmuşdur.
== Tarixi ==
Əlibəy dağının ətəyində qədim məntəqədir. 1728-ci ildən mə'lumdur. Kənd Dərəçiçək dərəsinin adı ilə adlanmışdır. 1946-cı ildə ermənicə Tsakadzor adlandırılmışdır. 1959-cu ildə Dərəçiçək rayonu Hrazdan rayonu adlandırılmışdır. 1930-cu ilə qədər Aşağı Axta kəndinin adı ilə Axta rayonu idi.
== Dağıdılmış kəndlər ==
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Dərəçiçək mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
1.
Dəstə mahalı
Dəstə mahalı — Naxçıvan xanlığının mahallarından biri.
Naxçıvan xaniğı (1747- 1827-ci illər) mahallara bölünmüşdü və onun 9 mahahndan biri də Dəstə mahalı olmuşdur. Dəstə kəndi də bu mahalın mər- kəzi idi. Beləliklə 1747-1827-ci illərdə 80 il müddətinə Biləv eyniadlı mahalın mərkəzi olmuşdur. Mahallari xanın nüməyəndəsi - mirzəbəyilər (naiblər) idarə edirdilər. Onlar xanlığa sədaqətli, adətən Kəngərli tayfasından olan bəylərdən təyin olunurdular.
Dəşt mahalı
Dəşt mahalı — Urmiya xanlığına bağlı məntəqələrdən biri.
== Tarixi ==
Dəşt mahalının ərazisi əsasən dağlıq və təpəliklərdən ibarətdir. O, cənubdan Mərgəvər, şərqdən Urmiya gölü, şimaldan Bərrə, Rövzə mahalı, qərbdən Mirşeyxi və Zərinə çayları ilə həmsərhəddir. Mahalın dərələrindən və düzənliklərindən bir sıra çaylar, çeşmələr axır. XVIII və XIX əsrlərdə mahal bəyləri Bərdəsur kəndindəki qalada yaşayırdılar. Dəştin dağlarında bir neçə tayfa, o cümlədən Hərgi adlı kürd əşirəti yaşam sürürdü. Onlar qışda Amadi vadisinə köçürdülər.
Dəştivənd mahalı
Dəştivənd mahalı — Talış xanlığının mahallarından biri.
Mahal cənubdan Uluf mahalı, şərqdən Xəzər dənizi, qərbdən Səfidəşt mahalı, şimaldan isə Salyan sultanlığı ilə həmsərhəd idi. Mahalın ərazisi indiki Boradigah kəndindən Göytəpə çayına kimi uzanırdı. "Cəvahirnameyi-Lənkəran" əsərində Dəştivənd mahalı ilə Ərkivan mahalının eyni mahal olduğu bildirilir. Talış xanlığındakı mahallardan ən böyüyü olan Ərkivan, xanlığın şimalında yerləşib, qərb hissəsi dağlıq, şərq hissəsi isə düzənlik olan bir mahal olmuşdur. Dəştivənd mahalında türk kəndlərinin sayı talış kəndlərinin sayından çox idi. Mirzə Əhməd Mirzə Xudaverdi oğluna görə, türklər bu əraziyə yeni gəlmişdi və xeyli çoxalmışdılar. Əhalinin mütləq əksəriyyəti şiə olan mahalda yaşayanların əsas məşğuliyyəti ipəkçilik idi. Bu tarixi mahalın ərazisi Mirzə Əhməd Mirzə Xudaverdi oğlunun qeydlərinə əsasən hazırda qismən Cəlilabad, qismən də Masallı və Salyan rayonları tərkibindədir.
Elat mahalı
Elat mahalı — Şirvan xanlığının inzibati ərazilərindən biri.
== Tarixi ==
Kürdəmir, Ağsu, Sabirabad, Hacıqabul, Neftçala, Salyan və Şamaxı rayonlarının ərazisindəki kəndlərdə məskunlaşmışlar.
Mahalın hakimi Məmməd bəy Əmirsəliyev (19-cu əsrin birinci yarısı) idi.
== Əhalisi ==
Burada 1821-ci ildə 20 obada (Bəyi, Xalac, Ərəbəbdülkərim, Bozavand, Qovlar, Paşalı, Zəngənə, Qaraimanlı, Karrar, Bayat, Pərdili, Xınıslı, Cəyirli, Birinci Ucarlı, İkinci Ucarlı, Üçüncü Ucarlı, Mirikənd, Taliş, Şamlı, Göylər) 1016 ailə yaşayırdı.
== İqtisadiyyatı ==
Elat mahalının sakinləri maldarlıq, əkinçilik və bağçılıqla məşğul olurdular.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
Şirvan xanlığı
== Xarici keçidlər ==
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
Göyçə mahalı
Göyçə mahalı — Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan Respublikası) ərazisində, Göyçə gölü ətrafında olan tarixi mahal. Göyçə mahalı Qərbi Azərbaycanda 1988-ci ilə qədər azərbaycanlıların kompakt yaşadığı ərazilərdən biri olmuşdur. 1747–1828-ci illərdə İrəvan xanlığının mahalı olmuşdur.
== Tarixi ==
Mahal Göyçə gölünün sahilləri boyu geniş bir ərazini əhatə edir. Bu ərazi Rusiyaya müharibə ilə birləşdirilənə qədər İrəvan xanlığının, sonralar isə İrəvan quberniyasının tərkibində olub. Sovet hakimiyyəti illərində Ermənistan SSR rayonlaşdırılarkən Göyçə mahalı süni surətdə beş inzibati rayon arasında bölünüb: Çəmbərək rayonu, Basarkeçər rayonu, Aşağı Qaranlıq rayonu, Kəvər rayonu və Yelenovka rayonu.
Geniş otlaqlara malik olan Göyçə mahalında yaşayan əhali daha çox əkinçilik, maldarlıq, arıçılıq, bağçılıq, xalçaçılıq və balıqçılıqla məşğul olmuşdur. Göyçə Azərbaycan aşıq sənətinin beşiklərindən biri hesab edilir. Bölgə Azərbaycan ədəbiyyat və mədəniyyət tarixinə Aşıq Alı, Aşıq Ələsgər, Şair Məmmədhüseyn, Aşıq Əsəd, Aşıq Qurban kimi məşhur ustad saz və söz sənətkarlarını bəxş etmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradıldıqda Göyçə mahalı tarixi Azərbaycan torpağı kimi onun tərkibində olub.
Gülüstan mahalı
Gülüstan məlikliyi və ya Talış məlikliyi — XVIII–XIX əsrlərdə Qarabağın dağlıq ərazisində yerləşirdi. Mərkəzi əvvəllər İncəçayın yuxarı hövzəsindəki Talış kəndi, sonralar isə Gülüstan qalası olmuşdur.
== Tarix ==
Səfəvilər dövründə Qarabağ bəylərbəyliyinin, sonralar isə Qarabağ xanlığının tərkibində olmuşdur. 1813-cü ildə Qarabağ xanlığının tərkibində Rusiya imperiyası ilhaq olundu. Bəzi mənbələrdə Talış mahalı, Talış məlikliyi kimi də adlanır. Məlikləri Məlik Usub olub. Əsilləri Şirvandan gəlmədir.
Qarabağın tarixə adlarını "Xəmsə məlikləri" kimi yazdırmış beş məliklikdən biri Gülüstan Məlikliyi olmuşdur ki, digər dörd məlikliyin əsasını qoyan şəxslər kimi bu məlikliyin də əsasını Səfəvi ordusunda yüzbaşılıq edən, Şah Abassın Osmanlılara qarşı apardığı müharibələrdə fərqlənən bir şəxs olmuşdur.. Müsəlman türklər arasında "Qara Yüzbaşı", xristian türklər, yəni albanlar arasında isə "Qara Abov" adı ilə məşhur olan bu adam əslən Qəbələ yaxınlığındakı Nic kəndindən idi və milliyyətcə udin idi. Yəni digərləri kimi alban-qıpçaq soyuna mənsub deyildi.
Gərgər mahalı
Gərgər mahalı — Arazın cənubunda yerləşən kiçik bir mahal. Maku mahalı, Mərənd mahalı və Qaradağ mahalı tərəfindən əhatə edilmişdir. Ələmdar və Gərgər bu mahalın ən böyük və ən tanınmış yerlərindən idi. Səfəvilər dövründən bu iki məntəqənin adları birlikdə qeyd olunub və bəzən mahal Ələmdar-Gərgər adıyla deyilib. İndi Ələmdar və Gərgər bir olublar və Hadişəhr adlanırlar. Bugün, Gərgər mahalı, Qaradağ mahalının bir qismiylə Culfa adlanır.
== Hakimləri ==
Haciyə xanım Gərgəri
Rəhim xan Sərtip Gərgəri
== Mənbə ==
İrəc Əfşar.Əmin Ləşkərin xatirələri qəzeti. Əsatir nəşrləri,birinci çap,1999. (fars.)
Xatirələr və Xətərlər. Yazıçı:Müxbirüssəltənə (fars.)
Məhəmmədismail Rizvani və Fatimə Qaziha.
Gərmərud mahalı
Gərmrud nahiyəsi — XIV əsr-XIX əsrlər. Sərabın İnzibati ərazi. Mərkəzi Gərmrud (digər adı Gərməri) şəhəri idi. Miyanə kəndi
== Tarixi ==
Elxanilər dövlətinin Sərab tüməni nin nahiyəsi.
Gərmərud—İsti çay anlamındadır. Bəzi ədəbiyyatda bu mahalın adı Gərməri kimi də yazılır.
Sərhədləri Qərbdən Həştərud mahalı, şimaldan Sərab mahalı, şərqdən Sərab mahalı, cənubdan Xalxal xanlığı.
Həmdullah Müstofi Qəzvini (740h.q.) Nüzhətülqülub kitabında Azərbaycanın şəhərlərini belə sayır: "Təbriz, Ocan, Təsuc, Ərdəbil, Xalxal, Darmərzin, Şahrud, Meşkin, Ənar, Ərcaq, Təklifə, Xiyav, Dəravərd, Kəhran qalası, Kəleybər, Gilan fəslun, Mərdan qum, Nozər, Xoy, Səlmas, Urumiyə, Üşnəviyə, Sərav (Sərab), Mianc(Miana), Gərmrud, Mərağa, Dehxarqan, Bəsoy, Neylan (Leylan), Mərənd, Dizmar, Zəngian, Zunuz, Kərkər (Gərgər), Nəxcivcan, Ordubad, Əcənan, Azad, Makuye(Maku)."
Gərmrud ülkasının kəndləri
Zərniqabad kəndi
Yengicə kəndi
1727-də Ərdəbil livası Gərmərud nahiyəsi olmuşdur.
1747 Sərab xanlığının inzibati ərazilərindən biri
Məşhur Türkmənçay kəndi burada yerləşir.
== Əhalisi ==
Əhalisi Şəqaqilər
== Tanınmış şəxsiyətləri ==
Mirzə Məhəmmədsəid Gərmərudi isə bu mahalın şeyxülislamı və qazısı
Mirzə Əbdürrəhim Gərmərudi - Gərmərud mahalının kələntəri
Fatma xanım Kəminə - Əslən Cənubi Azərbaycanın Gərmərud mahalından
== Coğrafiyası ==
Gərmərud mahalının XVIII əsrdə 110 kəndi vardı.
Gərnibasar mahalı
Gərni nahiyəsi — XIV əsr əsr-XIX əsrlər. İnzibati ərazi. Adı Gərni çayının adındandır.
1591-ci ildə Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi. İrəvan əyalətinin nahiyəsi
İndiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal.. Osmanlı dönəmində Qırxbulaq nahiyəsi davamı olan Qırxbulaq mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə İrəvan qəzası təşkil olmuşdur.
1591-ci ilə aid Osmanlı təhrir dəftərində qeydə alınmış Oğuz-Türkmən tayfalarımız:
Karni nahiyədə yaşayan Türkmən tayfaları: Başlı, Ağa Çorum, Əyricə, Göynük, Şərur, Girilücə, Eymir Bulacı, Şirvankəndi, Tuluca, Dikmədaş, Alpavud, Samaqar, Muğanlu, Əli Bəglü (Avşar), Əkrək, Uluxanbəg, Anduvan, Ağacəri, Mustafalu, Almalu, Candarlar, Toquz (Varsaq).
1590-cı ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Gərni nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi:
Yolkəsən kəndi (Qaraqoyunlu (Qəmərli))
1728-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Gərni nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi:
Qaraqoyunlu (Qəmərli)
== Dağıdılmış kəndlər ==
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Gərnibasar mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
1. Məsimli, 2.
Hövz mahalı
Hövz və ya Hovuz mahalı — Şirvan xanlığının inzibati ərazilərindən biri.
== Tarixi ==
Ağsu və İsmayıllı rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.
Mahalın naibi Mərdan bəy idi.
== Əhalisi ==
Burada 1821-ci ildə 1 oba (Alpout) və 38 kənddə (Basqal, Zərgəran, Tircan, Pirəbülqasım, Keyvəndi, Mücülü, Sərdahar, Zərnava, Gəndəxanı, Biznan, Kürdivan, Tağlabiyan, Zeyvə, Hinqar, Bilistan, Nüydi, Kəlfərəc, Sulut, Kalva, Sarsura, Kiçitan, Muğanlı, Varna, Qalazeyvə, Göylüc, Şamdalan, Pirqaraçuxa, Bəyliyan, Girdə, Gürcivan, Yenikənd, Nuran, Zərqava, Xasıdərə, Şəbiyan, Surxanı, Çiyni, Acıdərə) 641 ailə yaşayırdı.
== İqtisadiyyatı ==
Hovuz mahalının sakinləri əkinçilik, bağçılıq, kömürçülük, ipəkçilik, kələğayı toxuculuğu, sərraclıq, çarvədarlıq, ticarət, misgərlik, dəmirçilik, papaqçılıq, dabbaqlıq, əyiricilik, xarratlıq, bənnalıq, boyaqçılıq, həkimliklə məşğul olurdular.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
Şirvan xanlığı
== Xarici keçidlər ==
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
Həsən mahalı
Həsən mahalı — Şamaxı xanlığının mahallarından biri. Göyçay çayı ilə Girdiman çayı arasında yerləşirdi. Mahala Diallı, Yuxarı İsmayıllı, Gülyan, Müskürlü, Vəlibinə, Kirki və s. kəndlər daxil olmuşdur. Mahalın əhalisi, əsasən əkinçilik və sənətkarlıqla məşğul olurdu. Kirki kəndinin əhalisi, əsasən misgərlik, boyaqçılıq, dəmirçilik və başmaqçılıq kimi sənətkarlıq sahələri ilə məşğul idilər. Bu kənddə yaşayan 25 ailə Qarabağdan gəlmə idi. Bu kənd Mustafa xanın həyat yoldaşı Kiçkinə xanıma məxsus olmuşdur.
== Həmçinin bax ==
Şamaxı xanlığı
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.).
Həsənabad mahalı
Həsənabad mahalı — Qaradağ xanlığının 18 mahalından biri.
== Tarixi ==
Qaradağ xanlığının inzibati-ərazilərindən biri də Həsənabad mahalıdır. Bəzi mənbələrdə Həsənov kimi də qeyd olunur. Həsənabad Meşəpara, Kəleybər və Mincivan mahalları ilə həmsərhəddir. İnzibati mərkəzi Həsənbəyli kəndi idi. Bu mahal özündə 25 kəndi birləşdirirdi.
Həsənabad mahalının əsas elləri Həsənbəyli və İlyasxanlıdır. Həsənbəyli elinin bəyləri mahalı idarə edirdilər. N.Dubrovin yazır ki,
"Bəylər özlərinin mülklərində və mahallarında tam hakimdirlər. Heç bir nökər öz ağası barəsində şikayət qaldıra, heç bir tacir bəyi öz borcunu ödəməyə məcbur edə bilməz".
Həştərud mahalı
Həştərud mahalı — XIV əsr-1990 inzibati nahiyə. Ərdəbil xanlığının bölgələrindən biri.
== Tarixi ==
Elxanilər dövləti Azərbaycan vilayətinin Marağa tüməninin nahiyəsi olmuşdur.
Xərsu kəndi
1594 Təbriz əyalətinin Təbriz sancağının nahiyəsi
1724-ci ilin icmal dəftərinə görə Ərdəbil əyalətinə tabe olan Ərdəbil livası Həştrud nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: Mərkəzi Həştrud şəhəridir. 106 kənddən ibarət idi.
Kabarda mahalı
Kabarda mahalı — Rusiya imperiyası, Terek vilayətinin 1860–1870-ci illərdə mövcud olan inzibati ərazi vahidi. Mahal tarixi Kabarda vilayətinin bir hissəsini əhatə edirdi. Onun ərazisində mahalının əhalisinin əsas hissəsini düzən ərazilərdə yaşayan kabardalılar və dağətəyi və dağlıq ərazilərdə yaşayan balkarlar təşkil edirdi. Buna baxmayaraq, mahal ərazisində köçürülmə kazak kəndləri də var idi. Mahal 1870-ci ildə ləğv edilərək Georgiyevski rayonuna birləşdirildi.
== Coğrafi yerləşməsi ==
Şimali Qafqazın mərkəzi hissəsində, müasir Kabardiya-Balkar ərazisinin çox hissəsini əhatə edən Terek, Baksan, Çeqem, Çerek, Urux və Malka çaylarının hövzəsində yerləşirdi. Mahala: Böyük Kabarda, Kiçik Kabarda və Balkariya kimi tarixi ərazilər daxil idi.
Sərhədləri şimalda Stavropol vilayəti, şərqdə Osetiya mahalı, şimal-şərqdə İnquş mahalı, cənubda Qafqaz silsiləsi boyunca Tiflis quberniyası, qərbdə Kuban bölgəsinə qədər uzanırdı.
== Tarixi ==
1860-cı ildən Rusiya imperiyası Şimali Qafqazda yeni inzibati ərazi islahatı həyata keçirdi. Nəticədə həmən il imperator II Aleksandrın fərmanı ilə Terek vilayəti yaradıldı.
Kolanı mahalı
Kolanı mahalı — Qarabağ xanlığının 25 mahalından biri.
== Qısa bilgi ==
Sahəsi -
Əhalisi — Kolanılar
Yaranması — 1747-ci il
Mərkəzi— Gərravənd obası
Sərhədləri —Qərbdən Xaçın mahalı, şimaldan Qaraçorlu mahalı, şərqdən Çiləbörd mahalı, cənubdan Cavanşir mahalı.
== Kolanı mahalının tarixi ==
Kolanı mahalı xanlıq dönəmində yaranıb. Tarixən Uşacıq kəndindən Tərtər çayı boyu, Göyçə sərhəddinə qədər uzanan ərazidə məskunlaşan kolanılar zaman-zaman gah Çuxur Səd, gah da Qarabağ bəylərbəyliyinə bağlı olmuşlar. Pənahəli xan Sarıcalı-Cavanşir bu camaatı birdəfəlik Qarabağa aid etdi. Kolanı başçılarından İman bəy Allahveys bəy oğlu Gərravənd ilk Qarabağ xanına xidmət etmişdi.
İbrahimxəlil xan Sarıcalı-Cavanşirin hakimiyyəti dönəmində tanınmış kolanı bəyləri: Əli bəy Sədir bəy oğlu Gərravənd, Qələndər bəy Sədir bəy oğlu Gərravənd, Lələ bəy Əmirxan bəy oğlu Gərravənd, Turab bəy Çıraq bəy oğlu Gərravənd, Teymurxan bəy Allahveys bəy oğlu Gərravənd, İsaxan bəy Allahveys bəy oğlu Gərravənd, Tanrıqulu bəy Umud bəy oğlu Gərravənd, Novruz bəy Umud bəy oğlu Gərravənd, Mirzə Həsən bəy Ata bəy oğlu Şıxavənd, Qəhrəman bəy Şərif bəy oğlu Şıxavənd, Bayraməli bəy Sırxavənd, Kazım bəy Papravənd və başqaları.
Mehdiqulu xan Sarıcalı-Cavanşir Kolanı camaatına inanır, arxalanırdı. 1822-ci ildə İrana qaçarkən özü ilə Kolanı camaatından xeyli adam götürmüşdü. Qaçqınlıqda olarkən məsləhətləşdiyi ruhanilərin arasında Molla Əskər Vəli oğlu Sırxavənd-Kolanı və Molla Mustafa Mustafa oğlu Şıxavənd-Kolanı da vardı.
Körpübasar mahalı
Körpübasar mahalı — indiki Ermənistanda mövcud olan azərbaycanlıların yaşadığı mahal. Körpübasar mahalı İrəvan xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Sonra mahal ərazisinsə Eçmiədzin qəzası təşkil olmuşdur.
== Dağıdılmış kəndlər ==
1826–1828-ci illər Rusiya-İran və 1828–1829-cu illər Rusiya-Türkiyə müharibələri nəticəsində Körpülü mahalında dağıdılmış kəndlərin siyahısı
1. Teymurxan Kolanısı, 2. Ağdamar, 3. Qaraqışlaq, 4. İnəkli, 5. Çobanı, 6. Arpahəvəsik, 7.
Küpara mahalı
Küpara mahalı — Qarabağda tarixi-coğrafi bölgə.
== Ümumi məlumat ==
Mahal qərbdə Əcanan mahalı, şimalda Bağabürd mahalı, şərqdə isə Sisiyan mahalı ilə həmsərhəd idi.
Mahalın mərkəzi Həkərək kəndi idi. Mahalın son naibi Məlik Parsadan idi.
Mahalda Həkərək, Sirkətas, İrəsvəng, Çaynı, Mülkiçan, Sevakar adlı kəndlər qərar tuturdu.
== Mahalın tarixindən ==
Qədim-qayım Qarabağın mahallarından biri də Küparə idi. Küparə mahalı orta çağda Kuhparə nahiyəsi adlanırdı. 1593-cü ildə Osmanlı hökuməti tərəfindən nahiyənin kəndləri, məzrələri siyahıya alınıb.
Mahal qədim Kuhparə nahiyəsinin birləşməsi nəticəsində yaranmışdı. Mahalın mərkəzi Həkərək kəndi idi.
Kürəkbasan mahalı
Kürəkbasan mahalı — Gəncə xanlığının mahallarından biri.
== Mahal haqqında qısa bilgi ==
Sahəsi -
Əhalisi -
Yaranması — 1747-ci il
Paytaxtı—
Sərhədləri —
== Mahalın tarixi ==
1831-ci ildə dairədə keçirilmiş kameral təsvir sənədləri Yelizavetpolun 6 mahaldan ibarət olmasını qeyd edir. Onlardan biri də Qarabağ əyaləti ilə həmsərhəd olub Kürəkçayın əsasən sol və bir az da sağ sahilini əhatə edən Kürəkbasan mahalıdır.
Lahıc mahalı
Lahıc mahalı — Şirvan xanlığının inzibati ərazilərindən biri.
== Tarixi ==
İsmayıllı rayonu ərazisində mövcud olmuşdur. Mahalın naibi Cəfərqulu ağa (Mustafa xanın oğlu) idi.
== Əhalisi ==
1821-ci ildə 6 kənddə (Lahıc, Həftəsov, Əhənli, Ximran, Müdri, Dahar) 374 ailə yaşayırdı. Lahıc mahalının sakinləri bağçılıq, bostançılıq, ipəkçilik, misgərlik, dəmirçilik, kömürçülük, barıdarlıq, paxırçılıq, bərbərlik, başmaqçılıq, qəssablıq, dabbaqlıq, papaqçılıq, xarratlıq, bənnalıq, əyiricilik, tüccarlıqla məşğul olurdu.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
Şirvan xanlığı
== Xarici keçidlər ==
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. "Şirvan xanlığının süqutu: özündən sonra qalanlar…" (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03.
Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru.
