tük sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. İnsan və heyvan dərisinin üstündə çıxan sapvari buynuz törəməsi. Ağ tük. – Qurd tükünü dəyişər, xasiyyətini dəyişməz. (Ata. sözü). [Qarovulçunun] üzündəki seyrək tüklər biz-biz durmuşdu. M.Hüseyn. // Saç. Qulunun başının tükləri, qaşları və kirpikləri xına rəngində idi. M.İbrahimov. 2. Heyvanların müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilən yunu, qılı. Keçi tükündən toxunmuş örkən. – Ələklər ipək sapdan, tükdən, bürünc və ya polad məftildən hazırlanır. R.Əliyev. □ Tük güllə – tir tüfəngindən atılan, arxa tərəfində tük olan güllə. Avtomata dönmüş cavab, tirdə atılan tük güllə kimi yenə qanadlanıb düz hədəfin ortasına yapışdı. B.Bayramov. 3. Quşların bədənini örtən belə yumşaq və incə tellər. …[Martı quşları] öz tüklərini tumarlayırdılar. H.Seyidbəyli. // Kəsilmiş quşların, balış və s. üçün işlədilən çıxarılmış pəri; pərqu. Balış üçün tük almaq. Qu tükü. // İçində pər olan, içinə pərqu doldurulmuş. Tük balış. 4. Bəzi meyvələrin və ya yarpaqların üzərində, yaxud da altında olan xırda tükcüklər; xov. Gicitkənin tükləri. 5. Hər hansı bir mexanizmdə, cihazda və s.-də incə sap, yay, məftil və s. Saat mexanizminin tükü. Elektrik lampasının tükü. ◊ Tük qədər – zərrə qədər, heç, qətiyyən. Tük qədər qorxmamaq. Tük salmaq (tökmək) – bərk qorxmaq, dəhşətə gəlmək, dəhşətlənmək. Tük tökər məndən paşalar; Xotkarlar çəkər haşalar. “Koroğlu”. [Qurd Kərim:] Səlim bəy nə qədər güclü olsa da, Nəbidən tük salır. S.Rüstəm. Tükdən asılı olmaq – qorxulu, ümidsiz vəziyyətdə olmaq, ölüm ayağında olmaq. Tükləri biz-biz durmaq (olmaq) – dəhşət götürmək, bərk qorxmaq. Elə bir hala düşərsən ki, tükün biz-biz olar; Əyninə geyməyə şey tapmasan; astar üz olar! M.Ə.Sabir. İndi də bu hadisə yadıma düşəndə tüklərim biz-biz durur. S.S.Axundov. Tükləri qabarmaq (qalxmaq, ürpərmək) – bax tükləri biz-biz durmaq (olmaq). Pələngdən elə bir bağırtı qopdu ki, səsindən dam-daş titrədi. Gözlərim qaraldı. Tüklərim ürpərdi. A.Şaiq. [Nənəqız] elə ağı deyir ki, adamın başının tükləri qabarır. S.Rəhimov. Tükü tərpənməmək – halına qətiyyən təsir etməmək. Rəhim bəyin sözlərini dinlədikcə Bayramın tükü də tərpənmirdi. M.Hüseyn. Tükü tükdən seçmək – ən incə mətləbi başa düşmək, tez başa düşmək. Vəzirlər həmişə gərək tükü tükdən, sözü sözdən seçsinlər. (Nağıl). [Qubernator:] Diplomat tükü tükdən seçər. C.Cabbarlı. Tükü yatımına sığallamaq məc. – bir işi yaxşılıqla, mübahisəsiz yola vermək. [Rəhimli:] …Mən həmişə tükü yatımına sığallayıram, inciyən adam deyiləm. İ.Hüseynov. Tükünü (tüklərini) didmək – divan tutmaq, cəza vermək, cəzalandırmaq. [Oddamdı:] Vay, [ərəblər] mənim cücə kimi tüklərimi didəcəklər. C.Cabbarlı.

1 Qədim forması yük şəklində olub. Qanad yerinə yük də işlətmişik. Oперение sözünün qarşılığı yüklük kimi qeydə alınıb. Tülək, lələk, yelək sözləri də tük kəl­mə­si ilə qohumdur. Elə buna görə də yun, qıl kimi sözlər tük sözündən fərqlənir: tük, əsasən, quşlarla bağlı işlədilir. Görünür, tük (əsli: yük) sözü uçmaq, yüksəyə qalxmaqla (yük və yük-sə-k!?) bağlı işlədilən söz olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 saç — tel — qıl

2 TÜK [Aydın:] Ay aman, bərk durun, tük qırıldı, dünya yıxıldı, ha-ha-ha! (C.Cabbarlı); QIL (sərt tük) Gecə deyərlər, onun Fərzəlinin boynu qıldan nazik idi (S.Rəhimov); TEL Koroğlu durnanın telindən bir dəstə kəsib, Eyvazın papağına sancdı (“Koroğlu”).

1 волос, волосок, шерсть, пух, пушок, перья

2 I сущ. 1. волос: 1) роговое нитевидное образование, вырастающее на коже человека и животных. Ağ (ağarmış) tük белый (седой) волос, saqqal tükləri волосы бороды, üzündəki tüklər волосы на лице; döşünü tük basmışdı kimin грудь чья, у кого была покрыта волосами; эмбр. tükün kökü корень волоса, tüklərin dəyişməsi смена волос 2) растительность на голове человека. Seyrək tüklər редкие волосы, sıx tüklər густые волосы, yumşaq tüklər мягкие волосы, cod tüklər жесткие волосы, ağarmış tükü dartıb çıxarmaq вырвать (выдернуть) белый волос 2) шерсть животных, а также волосы из гривы и хвоста лошадей, употребляемые для различных целей. At tükü (qılı) конский волос 2. пух: 1) мягкие и нежные волоски на теле животных и птиц; опушение. Qu tükü лебяжий пух 2) нежные, тонкие волосы на лице, голове, шее человека. Al yanaqlarına təzəcə tük gəlmiş cavan oğlan (gənc) юноша с первым пухом на румяных щеках, tük çıxırdı (görünməyə başlayırdı) harada пух пробивался г д ю, heyvanların qış tükü зимнее опушение зверей 2) бот. тонкие пушистые волоски на поверхности стебля, листьев, на семенах растений 3) перо (роговое накожное образование у птиц – полый стерженёк с пушистыми отростками); оперение (перьевой покров птицы). Toyuq tükü куриные перья, quşların yay tükü летнее оперение птиц; tükünü yolmaq ощипать перья; tük gəlmək (quşlarda) оперяться, опериться (покрыться оперением) 4. волосок: 1) тонкая нить, пружинка, проволока в каком-л. механизме, приборе. Saat mexanizminin tükü волосок часового механизма, elektrik lampasının tükü волосок электрической лампочки 2) нитевидный отросток на кожице растений; ворсинка. Gicitkənin tükləri волоски крапивы II прил. 1. волосяной: 1) состоящий из волос. Tük örtüyü волосяной покров 2) относящийся к волосу. эмбр. tük damarları волосяные сосуды, tük kisəciyi волосяной мешочек 3) сделанный из волос. Tük döşək волосяной матрац, tük məmulatları волосяные изделия 2. пуховый (сделанный из пуха или набитый пухом). Tük (pərğu) balışı пуховая подушка 3. перяной, перовой (сделанный из перьев, набитый перьями) ◊ başında bir dənə də tük qoymamaq ни одного волоска не оставить на голове; başının tüklərini yolmaq: 1) рвать (драть) на себе волосы (быть в отчаянии, сильно досадовать на себя; горевать) 2) kimin рвать волосы к ому, чьи; başından bir tük də əskik olmamaq не тронуть и волоска у кого (не причинить кому-л. ни малейшего вреда, ущерба, держать в целости и сохранности); onun başından bir tük əskik olsa onda özündən küs если упадёт хоть один волосок с его головы, тогда пеняй на себя (слова угрозы); başının tükü саны сколько волос на голове (очень много, не счесть, не сочтёшь), tük qədər на волосок (на волоске) от чего-л. (в непосредственной, угрожающей близости). Mən bir neçə dəfə ölümdən tük qədər aralı olmuşam я несколько раз был на волоске от смерти; tük qədər də (в отрицательных конструкциях) ни на волос (нисколько, ничуть). Tük qədər də dəyişməmək ни на волос не измениться; tükdən asılı olmaq (tük üstündə qalmaq) висеть (держаться) на волоске (быть близким к гибели, к концу). Taleyi tükdən asılıdır kimin судьба чья кого висит на волоске, həyatım tükdən asılı idi жизнь моя висела на волоске; tükləri biz-biz olub (durub) волосы стали (встали) дыбом (о чувстве ужаса, сильного страха); tükləri ürpəşir kimin мурашки бегают (ползают) по спине (по телу, по коже): 1) об ощущении покалывания, озноба, дрожи, вызываемых чувством сильного страха, волнения, возбуждения и т.п. 2) о чувстве, испытываемом при виде страшного зрелища, ужасающей картины; tükləri ürpəşdi мурашки забегали (поползли, пошли, пробежали, побежали) по спине (по телу, по коже); tükü də tərpənmədi kimin не дрогнул кто; tükünü də tərpətmədi и бровью не повёл (не обратил никакого внимания, не среагировал на что-л.; ничем внешне не проявил своего отношения к кому- или к чему-л.); tük salmaq (tük tökmək) труса (трусу) праздновать (трусить, бояться) перед к ем-л.; tükü tükdən seçmək уметь тонко разбираться в ч ем-л.; быть очень внимательным, тончайшим наблюдателем; tükü yatışına sığallamaq гладить по головке, гладить по шерсти (говорить или делать что-л. в соответствии с чьим-л. желанием, в угоду кому-л.); tüklərinin dibinə qədər qızarmaq краснеть да корней волос; öz gözündə tiri (kərəni) görmür, özgənin gözündə tükü seçir в своем глазу бревна не видит, а в чужом – волосок замечает (о том, кто умалчивает о своих очевидных недостатках, а других критикует за мелочи, пустяки); dönuzdan bir tük də çəksən qənimətdir с паршивой овцы хоть шерсти клок; hərə bir tük versə, kosa saqqallı olar с миру по нитке – голому рубашка

1 i. hair, down, fluff; (iynə kimi) bristle; (cavan oğlanın üzündə) fuzz; (meyvədə) bloom; ~ basmaq to be* overgrown with hair; ~lərinin abartmaq to bristle up; ~ləri ürpmək / ürpəşmək to shudder; Cəsədi görəndə tüklərim ürpəndi I shuddered at the sight of the dead body; ~ünü tökmək (heyvan) to shed* hair, to cast* the coat; (quş) to moult, to shed* / to cast* feathers

1 is. cheveu m, poil m ; plume f, duvet m ; ~ basmaq couvrir (se) de cheveux

1 сущ. 1. чӀар; ağ tük лацу чӀар; keçi tükü цӀегьрен чӀарар; 2. туьк, чӀар (къушарин); // туькдин (мес. хъуьцуьган); 3. цак, чӀар (бязи емишрин, пешерин, набататрин винел жедай, мес. вергедин, жумун цак); 4. чӀар (мес. сятдин, механизмдин ва мс. прибордин чӀар хьтин шуькӀуь гъал, сим ва мс.); ** tük qədər чӀар кьван, зерре кьван, гьич, кӀусни, эсиллагь (мес. кичӀе тахьун); tük salmaq (tökmək) чӀар вегьин, гзаф кичӀе хьун, дегьшетдиз атун; tükdən asılı olmaq чӀарчӀелай аслу хьун, умудсуз гьалда хьун, ччан гъиргъирдал хьун; tükləri biz-biz durmaq (olmaq) чӀарар цаз-цаз хьун ( тик акъвазун), гзаф кичӀе хьун; tükləri qabarmaq (qalxmaq, ürpərmək) кил. tükləri biz-biz durmaq (olmaq); tükü tərpənməmək чӀарни юза тахьун, чӀарни юзур тавун, гьалдиз эсер тавун; tükü tükdən seçmək фад гъавурда гьатун, лап куьлуь метлебни гъавурда акьун; tükü yatımına sığallamaq пер. чӀарар къаткай патахъ кап алтадун, са кар (месэла) хъсанвилелди, къал галачиз кьиле тухун; tükünü (tüklərini) didmək чӀарар чухун, дуван кьун, жаза гун.