Rifa ət-Təhtəvi
Rifaə Rəfi ət-Təhtavi (ərəb. رفاعة رفيع الطهطاوي; 15 oktyabr 1801 – 27 may 1873, Qahirə, Misir xidivliyi, Osmanlı imperiyası) —Ərəb filosofu.
== Fəlsəfəsi ==
İslam dünyasında şəhərlərin artımı determinizm prinsipinin fəaliyyət məkanını genişləndirirdi. Şəhər mədəniyyətinin özünün inkişaf meylləri isə determinist və ya analitik təfəkkürün həll etməli olduğu çoxsaylı problemləri üzə çıxardı.
Lakin müsəlman təfəkkürünə nisbətən Avropa təfəkkürü determinizmə daha çox yatımlı olduğundan, Yeni dövr problemlərini Avropa müsəlman dünyasına nisbətən daha yaxşı həll etdi və Yeni dövr tarixinin aparıcı qüvvəsinə çevrildi.
İslam dünyası yavaş-yavaş, qəlpə-qəlpə öz siyasi sərhədlərini daraldır, Avropanın müstəmləkəsinə yaxşı halda isə, yarımmüstəmləkəsinə çevrilirdi. Müsəlman dünyası özünü qoruyub saxlama xatirinə Avropa elmini öyrənməli olur. Bu iş isə ilk növbədə maarifçilər tərəfindən yerinə yetirilir. Ərəb maarifçilərindən ən nüfuzlusu isə öncə xatırladılan Rifaə Təhtavi idi.
Lakin Rifaə Təhtavi dövründə və ondan sonra da, bir çox ərəb mütəfəkkirləri Avropanı,sadəcə olaraq, təqlid etmədilər, Avropa sivilizasiyasının tənqidi olaraq mənimsənilməsinə üstünlük verdilər.
Rifaə Təhtavi
Rifaə Rəfi ət-Təhtavi (ərəb. رفاعة رفيع الطهطاوي; 15 oktyabr 1801 – 27 may 1873, Qahirə, Misir xidivliyi, Osmanlı imperiyası) —Ərəb filosofu.
== Fəlsəfəsi ==
İslam dünyasında şəhərlərin artımı determinizm prinsipinin fəaliyyət məkanını genişləndirirdi. Şəhər mədəniyyətinin özünün inkişaf meylləri isə determinist və ya analitik təfəkkürün həll etməli olduğu çoxsaylı problemləri üzə çıxardı.
Lakin müsəlman təfəkkürünə nisbətən Avropa təfəkkürü determinizmə daha çox yatımlı olduğundan, Yeni dövr problemlərini Avropa müsəlman dünyasına nisbətən daha yaxşı həll etdi və Yeni dövr tarixinin aparıcı qüvvəsinə çevrildi.
İslam dünyası yavaş-yavaş, qəlpə-qəlpə öz siyasi sərhədlərini daraldır, Avropanın müstəmləkəsinə yaxşı halda isə, yarımmüstəmləkəsinə çevrilirdi. Müsəlman dünyası özünü qoruyub saxlama xatirinə Avropa elmini öyrənməli olur. Bu iş isə ilk növbədə maarifçilər tərəfindən yerinə yetirilir. Ərəb maarifçilərindən ən nüfuzlusu isə öncə xatırladılan Rifaə Təhtavi idi.
Lakin Rifaə Təhtavi dövründə və ondan sonra da, bir çox ərəb mütəfəkkirləri Avropanı,sadəcə olaraq, təqlid etmədilər, Avropa sivilizasiyasının tənqidi olaraq mənimsənilməsinə üstünlük verdilər.
Təhtəlşüur
Şüuraltı və ya təhtəlşüur (ing. subconscious) — şüurda birbaşa əks olunmadan və birbaşa şüurlu idarəetmə ilə yanaşı baş verən psixi prosesləri ifadə edən termin.
Termin elmə 1889-cu ildə Pyer Jane tərəfindən fəlsəfi dissertasiyada daxil edilmişdir.
== Tarixi ==
"Şüuraltı" termini avstriyalı psixiatr Ziqmund Freydin psixoanalizin yaradılması ilə bağlı ilk işində istifadə edilmişdir, lakin sonda "şüursuzluq" (ing. the unconscious) termini ilə əvəz edilmiş, onun tərəfindən əsasən basdırılmış, sıxışdırılmış məzmun sahəsini təyin etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Freydin davamçıları, məsələn Jak Lakan, zehni həyatı təsvir edərkən “yuxarıda/aşağıda” olan təsvirləri tamamilə tərk etdilər.
O, ayrıca “şüursuz” anlayışı kimi meydana çıxmışdır (ing. nonconscious ), şüursuzluğun şərti sinonimini ifadə edir, lakin şüur tərəfindən idarə olunmayan avtomatik (o cümlədən refleks ) hərəkətləri xarakterizə edir ( I.Pavlov, D.Uznadze ).
Karl Qustav Yunqun “İnsan və onun simvolları” kitabının birinci fəsli yanlış olaraq rus dilinə “Şüuraltı məsələsinə dair” kimi tərcümə olunub, buna görə də rusdilli mühitdə belə bir fikir formalaşıb ki, “Karl Qustav Yunq” yenidən şüuraltı termininə müraciət etdi” .
"Şüuraltı" termini əvvəllər koqnitiv psixologiyada beynin avtomatik düşüncələri qeyd etdiyi "sürətli yaddaş" sahəsinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir.
