Başqırd şəcərəsi
Başqırd (şəcərə) (başq. şəcərə; ərəb. شجرة) — başqırd şəcərəsi, başqırd tayfa və nəsillərində, həmçinin başqa türk xalqlarında (camaatlarında) genealoji yazı.
== Təsviri ==
=== Sözün kökü ===
Başqırd dinində "şəcərə" sözünə sinonim kimi "nasabname", "nasapxat", "silsilya" və "tayra" kimi sözlərə də rast gəlinir. Başqırdlar islam dini qəbul edildikdən sonra nəsli tarixi ərəb dinində "şejere" adlanmağa başladı. Bu sözün mənası rus dilindən hərfi tərcümədə "ağac" bildirir, məna tərcümdə isə "nəsil" deməkdir. Başqırd şəcərəsinin ilk tədqiqatçılarından biri olmuş məşhur etnoqraf R. Q. Quziyevin "səcərəni" "genealoji salnamə" adlabdırmışdır. Şəcərənin salnamə olduğunu əsaslandıran Quziyev səcərə və salnamə eyni olmaqla yalnız hər hansı bir nəslin nümayəndələrinin adlarını və onların həyatının illərini özündə saxlamır, həm də əhəmiyyətli tarixi məlumatlarını özündə yaşadır
=== Şəcərənin növləri ===
Xarici tədqiqatçılar başqırd şəcərəsi əsas iki növə bölüşürlər: nominallar (sadələr) və narrativlər (mürəkkəblər). Birinci qrupa dadil olanlar xronoloji ardıcıllığında yerləşdirilmiş və bir ümumi kökə əsaslanan nəsilin başçılarının siyahısını təşkil edir. Əsasən çoxsaylı budaqlara bənzəyən ağacı xatırladır.
Nəsil şəcərəsi
Nəsil şəcərəsi — qəbilə, nəsil, sülalə daxilində əcdadların özəkdə, nəsillərin isə budaqlarda göstərilməsi ilə qohumluq münasibətlərinin ağac şəklində təsviri.
Şəcərə
Nəsil şəcərəsi — qəbilə, nəsil, sülalə daxilində əcdadların özəkdə, nəsillərin isə budaqlarda göstərilməsi ilə qohumluq münasibətlərinin ağac şəklində təsviri.
Şəcərəddürr
Şəcərəddürr, Şecer-üd-Dürr, Şeceret-üd-Dürr, Şacar al-Durr ya da Şacarat al-Durr (Ərəbcə: شجر الدر Shajar al-Durr: "dürr ağacı"; d. ? - ö. 1257) — Misir Məmlük dövlətinin ilk və tək qadın hökmdarı.
== Həyatı ==
Hakimiyyətdə qadın. Orta əsrlərdə Şərqdə nadir hallarda rastlanacaq bir haldır. Qadın siyasi status qazanır və ölkənin idarəçiliyini öhdəsinə götürür.
Şərqin saraylarında qadınları kəniz, cariyə, hərəm qadınları, şah əhli-əyalı kimi görməyə alışmışıq. Gəlin şərq həyatının, müsəlman dünyasının unudulmuş tale səhifələrindən birini vərəqləyək. Müsəlmanların unutduğu qadın (شجر الدر) Şəcər əd-Dürri (Mirvari ağacı) adlı Sultan (1249-1250).
Şəcərəyi-türk
Əbülqazi Bahadır xan (1603–1663) — Xivə xanı, tarixçi, şair.
== Həyatı ==
Urgənc hökmdarı Ərəb Məhəmməd xanın oğlu, 1643-cü ildə Aral özbəklərinin, 1644-cü ildən isə Xivənin xanı olmuşdur.
Əbülqazinin "Şəcərəyi tərakimə" (1659) və "Şəcərəyi türk" (1663) əsərlərində bir sıra türk xalqlarının tarixi haqqında qiymətli məlumat, həmçinin xalq əfsanələri, rəvayətlər, atalar sözü və s. verilmişdir.
== Ədəbiyyat ==
Родословная туркмен. Пер. А. Г. Туманского. Асхабад, 1897.
Родословное древо тюрков. Пер.
Şəcərəyi-tərakimə
Əbülqazi Bahadır xan (1603–1663) — Xivə xanı, tarixçi, şair.
== Həyatı ==
Urgənc hökmdarı Ərəb Məhəmməd xanın oğlu, 1643-cü ildə Aral özbəklərinin, 1644-cü ildən isə Xivənin xanı olmuşdur.
Əbülqazinin "Şəcərəyi tərakimə" (1659) və "Şəcərəyi türk" (1663) əsərlərində bir sıra türk xalqlarının tarixi haqqında qiymətli məlumat, həmçinin xalq əfsanələri, rəvayətlər, atalar sözü və s. verilmişdir.
== Ədəbiyyat ==
Родословная туркмен. Пер. А. Г. Туманского. Асхабад, 1897.
Родословное древо тюрков. Пер.
Hümayun Şəcərian
Hümayun Şəcərian (fars. همايون شجريان 21 may 1975, Tehran) — iranlı musiqiçi, ənənəvi fars klassik müğənnisi.
Məşhur iranlı musiqiçi Məhəmməd Rza Şəcərianın oğludur.
== Bioqrafiyası ==
1975-ci ildə Tehran şəhərində doğulub və ənənəvi Fars musiqisinin böyük ustadı vokalçı Məhəmməd Rza Şəcərianın oğludur. Kiçik yaşlarında ənənəvi fars vokalı sayılan Avazı öyrənməyə başlayıb.
Məhəmməd Rza Şəcərian
Məhəmməd Rza Şəcərian (fars. 23 sentyabr 1940, Məşhəd – 8 oktyabr 2020[…], Tehran) – İranlı musiqiçi, klassik fars musiqisi və muğam ifaçısı. İranın ən böyük muğam ifaçılarından biri və İran ənənəvi musiqisinin tanınmış ustası hesab olunub.
== Bioqrafiyası ==
1940-cı ildə Məşhəd şəhərində anadan olub.
2004 və 2006-cı illərdə Qremmi mükafatına namizəd olub.
7 oktyabr 2020 Tehrandakı Cəm Xəstəxanasında, uzun sürən böyrək xərçəngi xəstəliyindən vəfat edib. 10 oktyabr 2020-ci ildə Məşhəddəki Firdovsi məqbərəsində dəfn olunub. Ölümü ilə əlaqədar olaraq, UNESCO-nun Baş direktoru, Odri Azulay İran İslam Respublikasının UNESCO-dakı səfirinə və Daimi Nümayəndəsinə: - "Məhəmməd Rza Şəcərianın irsi ürəklərdə və zehnlərdə yaşayacaqdır." deyə müraciət ünvanlayıb.
