döş sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Bədənin, boyundan qarına qədər olan ön hissəsi; köks, sinə. Döş qəfəsi. Döş əzələləri. – …Ciyər sinənin içində olur ki, qutu kimi şeydir. Onun qabaq tərəfi döş sümüyü və qabırğalardır. H.Zərdabi. Ayna islaq başını Ayazın döşünə qoydu. Ə.Məmmədxanlı. // Bədənin, ciyərlərin və ürəyin yerləşdiyi həmin nahiyə. Döşü ilə dərindən nəfəs almaq. – [Əvvəlinci azarlı:] …Bax, hərdənbir döşümün burasından ki bir ağrı tutur, dəxi qoymur nəfəsimi alım. C.Məmmədquluzadə. □ Döş(ün)ə salmaq – aşağı sallamaq, uzatmaq. …Dərviş başını döşünə salıb, qaşqabağını qara bulud kimi töküb, bir xeyli zamandan sonra uyqudan oyanmış şir kimi saçlarını silkələyib, qaşqabağını yuxarı çəkib başladı. A.Divanbəyoğlu. // At və s. heyvanların boynu ilə qabaq ayaqlarının yuxarısı arasındakı ön hissə. Atın döşü. 2. Məmə, əmcək. Bizə döşlərindən süd verən ana; Bizi tapşırmışdır Azərbaycana! S.Vurğun. □ Döş vermək, döşə salmaq – əmizdirmək, süd vermək. Döşdən ayırmaq – süddən ayırmaq, süddən kəsmək. [Tükəz:] Südəmər tifilləri döşümüzdən ayırırıq. Ə.Əbülhəsən. // Məməli heyvanlarda: əmcək, yelin. Sağımdan əvvəl inəyin döşünü yaş dəsmalla silmək lazımdır. 3. Paltarın, köynəyin döşü örtən hissəsi. Köynəyin döşü. Döş cibi. – [Cavad] ayağa qalxdı, yarımkürkünün döşünü düymələdi. Ə.Vəliyev. 4. Dərin, təpənin yamacı. [Nəbi] özünü bir döşə vurub düdük çalırdı. “Qaçaq Nəbi”. …Bir dağın döşündə, yolun qırağında bir böyük köç gördüm. A.Divanbəyoğlu. Döşlərdə dəniz kimi dalğalanan yaşıl otlar … onun könlünə dərin bir sevinc verirdi. M.Hüseyn. 5. Ümumiyyətlə, bir şeyin önü, qarşısı, qabağı. □ Döşünə qatmaq – qabağına qatmaq. Qatardı at döşünə, bax, onların cümləsini. Aşıq Əli. 6. Hafizə, yaddaş mənasında. Hamısını döşündən deyir. – [Hüseynəli əmi] Təbrizin 75 illik tarixini döşündə toplamışdı. M.S.Ordubadi. ◊ Döş gərmək – özünü qorxmadan qabağa verərək mərdcəsinə qorumaq; sinə gərmək, köks gərmək; müqavimət göstərmək. Onun hər baxışında çəkilməz bir müsibətə qarşı döş gərdiyi və bundan da müdhiş bir ağırlıq hiss etdiyi aydınca sezilirdi. M.S.Ordubadi. Döş vermək – bax döş gərmək. Döş vurmaq – 1) məc. gücünü sınamaq, zor gəlmək, həmlə etmək. Çay əvvəlcə gücünü sınayırmış kimi bəndə bir döş vurdu. Ə.Vəliyev; 2) dindarların məhərrəmdə əlləri ilə öz sinələrinə vurmaq mərasimi. Əhvalat vaqe olur məsciddə, … varlılar oturublar minbər yanında, fəqir-füqəra döş vururlar. M.Əliyev. Döşə çəkmək – özünə yaxınlaşdırmaq. Döşü atlanmaq – 1) tövşümək, sinəsi tutulmaq. Səlim döşü atlana-atlana (z.) raykom katibinə şikayətləndi. S.Rəhimov; 2) lovğalanmaq; çox yersiz fəaliyyət göstərmək. Döşü gəlmək – 1) döş xəstəliyinə tutulmaq; 2) döşü şişmək, iltihab etmək (qadınlarda). Döşünə çəkmək – 1) qucaqlamaq; 2) himayə etmək, himayəsi altına almaq, saxlayıb bəsləmək. Mənim həmişə fikrim bu idi ki, qardaşım oğlunu döşümə çəkim və bircə nəfər, sizdən ayıb olmasın, qızımı da ona verim. Ə.Haqverdiyev. Döşünə düşmək (yatmaq) – xoşuna gəlmək, işinə gəlmək, ürəyinə yatmaq, xoşlamaq. …Tarın çaldığı hava döşünə düşmədi, qırmancın çaldığı nəva döşünə düşər, əlləzinəni əzbərdən oxuyarsan! Ə.Məmmədxanlı. Döşünə vurmaq (döymək) – lovğalanmaq, özünü öymək, öyünmək. Adım çəkildikcə eldə, obada; Döşümə döymədim, lovğalanmadım. S.Rüstəm. Döşünü qabartmaq – lovğalanmaq, təşəxxüslənmək.

2 Dağın, təpənin yamacı. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Baxdı ki, budur çoban-çoluq cahal-cumru sürünü, malı döşlərdən töküb obaya gətirirlər. (“Eyvazın Çənlibelə gətirilməyi”)

1 Ehtimal olunur ki, dış (kənara çıxan, irəliyə çıxan, qabağa çıxan) sözü ilə qohumdur. “Avesta”da çiyin, latışlarda “qoltuq”, “qoyun” mənalarında işlədilir. Xalis türk sözüdür və “yastı” (sinə) mənasını əks etdirir. Çox güman ki, döşəmək, döşək sözləri ilə eyni kökə malikdir. tarixən köks sözü ilə eyni olub. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 köks — sinə

2 məmə — əmcək

3 1. DÖŞ Bənövşəyəm, bənövşə; Düşmüşəm dilə-dişə; Məni gəlinlər, qızlar; Dərib taxarlar döşə (Bayatı); KÖKS Mənim yaram deyilmi; Bu yazığın köksünə; İndi vurduğum yara? (B.Vahabzadə); SİNƏ [Dadaş Dadaşov] sinəsini stola söykəyib yerli-yersiz sözləri ağ kağıza muncuq kimi düzür (Ə.İldırımoğlu); YAXA Aşiqəm ya xam əldə; Öyrənir ya xam el də; Tutdum hicran yaxasın; Gördüm öz yaxam əldə (Bayatı). 2. döş bax əmcək, məmə 3. döş bax yamac

1 1. грудь; 2. склон, скат (горы);

2 I сущ. грудь: 1) передняя часть туловища от шеи до живота (у человека). Açıq döş открытая грудь, batıq döş впалая грудь, enli döş широкая грудь, döşünə basmaq прижать к груди 2) грудная полость, вмещающая лёгкие и сердце 3) зоол. передняя часть туловища животного от шеи до передних ног. Atın döşü грудь лошади 4) молочные железы женщины, а также каждая из этих двух желез. Döş qəlməsi мед. нагрубание грудей, uşağa döş vermək давать ребенку грудь, кормить ребёнка грудью, döşdən ayırmaq (kəsmək) отнять от груди 5) молочные железы млекопитающих 6) верхняя передняя часть рубашки, платья, костюма и т.п. Köynəyin döşü грудь рубашки, döşünə taxmaq (orden, medal, nişan və s.) прикалывать, приколоть к груди (орден, медаль, значок и т.п.) 7) передняя часть туши 2. перен. склон. Dağın döşü склон горы, döşlərdə mal otarmaq пасти скот на склонах II прил. 1. грудной. Döş ağrısı грудная боль, döş anginası грудная ангина (стенокардия), döş boşluğu грудная полость, döş (süd) vəzisi грудная (молочная) железа, döş qəfəsi грудная клетка, döş sümüyü грудная кость, döş tənəffüsü физиол. грудное дыхание, döş üzgəcləri зоол. грудные плавники, döş fəqərələri грудные позвонки 2. нагрудный. Döş nişanı нагрудный знак (значок), döş cibi нагрудный карман; döş əti грудинка (мясо из грудной части туши), döş səngəri архит. бруствер; döş cinağı см. döş anginası ◊ döş (sinə) gərmək nəyə стоять грудью; döşü atlanmaq задираться, вести себя задирой; döşü ilə yarıb keçmək рваться грудью куда-л.; döşünə basmaq kimi прижать к груди кого; döşünə döymək чрезмерно гордиться собой, кичиться, бахвалиться; döşünə yatmaq (düşmək) быть по душе (по сердцу), прийтись по вкусу; döşünü boşaltmaq излить душу; döşünü qabağa vermək, döşünü irəli vermək: 1. стоять (встать) грудью за кого-л.,за что-л., встать на защиту кого-л., чего-л.; 2. оказать поддержку кому-л.; döş vurmaq kimə броситься на кого; атаковать кого; döşünə qatmaq kimi, nəyi гнать, погонять (заставлять ускорить бег, ход, движение) кого

1 I. i. breast; bosom; uşağa ~ vermək to give* a baby the breast; bir kəsi ~ünə sıxmaq to clasp smb. to one’s breast; köynəyin ~ü the bosom of the shirt II. s. pectorial; ~ əzələsi pectorial muscles; ~ qəfəsi anat. thorax; ~ vəzi milk gland; ~ün giləsi nipple

1 is. poitrine f ; sein m ; ~ vermək allaiter vt, anat. ~ qəfəsi thorax m, cage f thoracique

1 сущ. 1. хур; // хурун; döş qəfəsi хурун къефес; döş əti хурун як; 2. хуру, мам; döş vermək хуру гун, мам гун, хурудай нек гун (аялдиз); döşdən ayırmaq хурудихъай (мамунихъай) гатӀурун (галудун), некӀедикай гатӀурун (аял); // мам, регъуь, мумар (гьайванрин; мес. калин, цӀегьрен); 3. хуру (пекинин, перемдин хурал къведай пай); 4. хур (мес. дагъдин); 5. са куьнин вилик пад, хур; döşünə qatmaq хурук кутун, вилик кутун; 6. хурун зигьин, рикӀел хуьнин алакьун манада: döşdən demək хуралай лугьун; ** döş gərmək хур вилик гун, хур гун, хура акъвазун; döş vermək кил. döş gərmək; döş vurmaq а) пер. хуруз гъуд ягъун, гуж къалурун, зур къалурун, кьилел фин; б) хур гатун, хур ягъун (мегьарамдин вацра диндарри); döşə çəkmək вилик ялун, вичихъ чӀугун, вичиз мукьваларун; döşü atlanmaq а) каш кьун, хурар кьун, ял кьун, чӀал-чӀалав татун; б) дамах къачун, кьама ялар ттун; döşü gəlmək а) хурар кьун, хурун азар акатун; б) хуруяр атун, хуруяр дакӀун (дишегьлийрин); döşünə çəkmək а) хурув гутун, хурув кьун, къужахда кьун; б) къвалав гутун, нафакьадиз къачун, хуьн; döşünə düşmək (yatmaq) хушуниз атун, хуш атун, рикӀи чӀугун, бегенмиш хьун; döşünə vurmaq (döymək) хуруз гъуд ягъун, дамах къачун, вичи-вич ялун, вичи-вичелди дамахун; döşünü qabartmaq хур экъисун, хур вилик гун, дамах къачун, хамуна ялар тун.