diş sözü azərbaycan dilində

diş sözünün leksik mənası və izahı

• 1 is. 1. Yeyilən şeyi tutmaq, dişləmək, xırdalamaq və çeynəmək üçün ağızda olan sümük törəmə. Uşağın dişi çıxır. Dişi ağrımaq. Dişi ilə tutmaq. Dişi ilə qoparmaq. Dişi qamaşmaq. Dişlərini xırçıldatmaq. □ Ağıl dişi – iyirmi yaşdan sonra çıxan axırıncı böyük diş. Dişi doldurmaq – dişi plomblamaq, dişə plomb qoymaq. Kəsən dişlər – ağzın qabaq tərəfində olub, yeyilən şeyi kəsib doğramaq vəzifəsini görən dişlər. Köpək dişlər – ağzın yan tərəfində olan dişlər. Qabaq dişlər – bax ön dişlər. Ön dişlər – bax kəsən dişlər. Əllisində əlif qəddin çəkilər; Altmışında ön dişlərin tökülər. “Koroğlu”. Süd dişi – uşağın ağzında çıxan və altı yaşdan sonra tökülüb daimi dişlərlə əvəz olunan birinci dişlər. Qaraca dədə isə başını aşağı salıb səssizcə gülürdü və qocanın gülüşü süd dişləri təzəcə tökülməyə başlamış bir uşaq gülüşünü andırırdı. Ə.Məmmədxanlı. Süni diş, taxma diş – sonradan qayrılma diş, qoyma diş. Yan dişlər – bax köpək dişlər. 2. Müxtəlif alətlərin, maşın hissələrinin, çarxların kənarlarında, üstündə, yaxud uc tərəfində olan ucuiti çıxıntı və ya dilik-dilik hissələrdən hər biri. Mişarın dişləri. Saat çarxının dişləri. Darağın dişləri. 3. Bəzi meyvələrin dilim şəklində olan hissələrindən hər biri. Bir diş sarımsaq. 4. Meyvənin hər dəfəsində dişlə qoparılan hissəsi. Bir diş alma. Bir diş xiyar. ◊ Canını dişinə tutmaq – bax can. Diş ağartmaq – bax dişini ağartmaq 1-ci mənada. Diş dəyişmək – 1) bax diş dişəmək; 2) məc. yeməyini dəyişmək, həmişə bir şey yeməmək. Diş dişəmək – diş təzələmək, yenidən diş çıxarmaq. Uşaq keçən il dişlərini dişəməyə başlamışdır. Diş əti – ağızda dişlərin dibini əhatə edən ət. Diş göstərmək – boyun əyməmək, boyun qaçırmaq. Diş hədiyi – uşaqların diş çıxarması münasibətilə bişirilən yemək. Diş itiləmək – 1) qisas, intiqam almaq, əvəz çıxmaq üçün səbəb aramaq, hazırlanmaq; 2) bir şeyə göz dikmək, ələ keçirməyə hazırlanmaq. Diş keçirmək – haqqı olmayan bir işə qarışmaq. Diş kirəsi köhn. – 1) keçmişdə kəndlilərdən alınan vergilərdən birinə xalq arasında verilən ad; 2) qonaqlıqdan əlavə qonağa verilən pul, mal və s. Diş qıcamaq (qıcatmaq) – 1) hədələmək, qorxutmaq. Kinayəli baxışlarla diş qıcayır bir iblis tək; Ayırmayır gözlərini o, zəncinin dodağından… S.Vurğun; 2) ələ keçirmək niyyətində olmaq, göz dikmək. Diş qurdalamağa bir çöpü yoxdur – çox kasıbdır, heç nəyi yoxdur. Diş salmaq – 1) qocalmaq (heyvanlar haqqında); 2) süni diş qoymaq. Həkim onun dişlərini saldı. Diş taqqıldatmaq – hədələmək, qorxutmaq. Diş yeri – bir şeyin dişləndiyi yerdə qalan diş izi, dişlək yeri. Diş(i)-dırnağı ilə; dişi ilə, dırnağı ilə – əzabla, əziyyətlə, çox məşəqqətlə. Telli dişi ilə, dırnağı ilə çalışmış, axırda İslam üçün əməlli-başlı bir ev-eşik düzəltmişdi. S.Hüseyn. // Var gücü ilə, bacardığı qədər. Ayaz da diş-dırnağı ilə düşmənləri əzir, keçir; Qılınc, qalxan şaqqıltısı qorxu salır ürəklərə. A.Şaiq. Yenə o insan daşlardan, qayalardan tutacaq, dişi ilə, dırnağı ilə torpaqdan yapışıb qurtarmağa çalışacaqdır. M.İbrahimov. Dişə vurmaq – bax dişinə vurmaq. Ancaq hələ bir dişimizə vuraq, bərkini-boşunu bilək. C.Cabbarlı. Dişə-dilə düşmək – bax dilə-dişə düşmək (“Dil-diş”də). Dişi bağırsağını kəsmək – daxilən əsəbi hal keçirmək, əsəbiləşmək, hirsini büruzə verə bilməmək. Dişi bağırsağını kəsən Şirzad bura qədər durub gözlədi. M.İbrahimov. …Veys dişi bağırsağını kəsə-kəsə düşündü. Ə.Əbülhəsən. Dişi batmaq – öhdəsindən gəlmək, gücü çatmaq. Dişi batmamaq – öhdəsindən gələ bilməmək, gücü çatmamaq, təsiri olmamaq, təsir edə bilməmək. [Kosaoğlu:] …Kəndimizdə mənim əleyhimə qruppa var. Ancaq onu bilin ki, mənə heç kəsin dişi batmayacaq. İ.Şıxlı. Dişi dişinə dəymək – bax dişləri birbirinə dəymək. …Balaca Niyaz soyuqdan dişi dişinə dəydikdə qeyri-ixtiyari olaraq anasının qolundan yapışdı… M.İbrahimov. Dişi qarnında olmaq – hiyləgər, gizli iş görən adam haqqında. Yox, düşmənin dişi qarnında olur. S.Rəhimov. Dişində şirə qalmaq – dadanmaq, alışmaq, öyrəşmək, adət etmək. Dişinə vurmaq – sınamaq, dadmaq. Dişini ağartmaq – 1) acıq vermək, gülmək, istehza etmək. Veys daxili bir həzlə [Həmzəyə] dişini ağartdı. Ə.Əbülhəsən; 2) bax dişlərini ağartmaq. Dişini dişinə qıcamaq – bərk hirslənmək. Fərman dişini dişinə qıcadı: – Cəhənnəm ol!… Ə.Abasov. Dişini qıcamaq – intiqam almaq üçün bəhanə aramaq, üzərinə atılmağa hazırlaşmaq. İndi də dişini qıcamış Qacar; İranı talayır o qart canavar. S.Vurğun. Dişinin dibindən çıxanı demək – ağzına gələni demək, bərk söymək. [Tahir:] Yəni atan deyir ki, mənə dişinin dibindən çıxanı deginən? M.Hüseyn. Camaat xörək istəyir, müdir də qapının ağzında dayanıb hər gələnə elan eləyir ki, aşpaz qaçıb, sonra da Umudun qarasınca dişinin dibindən çıxanı deyir. İ.Məlikzadə. Dişləri bir-birinə dəymək, dişləri taqqıldamaq – 1) soyuqdan, qorxudan, vahimədən qeyri-iradi olaraq dişləri bir-birinə dəymək. Dişləri bir-birinə dəyir, bütün bədəni əsim-əsim əsirdi. M.Rzaquluzadə; 2) bərk üşümək. Dişlərini ağartmaq – səbəbsiz gülmək, irişmək. İndi isə hörmətli bir tanış kimi mənə salam verir və dişlərini ağardır. M.S.Ordubadi. Tamah dişini çəkmək – bax tamah.

  Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / diş

diş sözünün etimologiyası

• 1 Litva dilində bu anlamda işlənən sözün hərfi mənası “острый” deməkdir. Güman ki, diş, şiş, deşmək sözlərinin hər üçü tarixən eyni kökə malik olub, “iti” anlamını əks etdirib. Beləliklə, diş kəlməsi deşmək feili ilə kökdaşdır. Rus dilində də зуб və зубило eyni kökdəndir. Kabab şişi birləşməsindəki şiş sözü də diş və deş ilə qohumdur: hamısı “ucu sivri olan”, “deşə bilən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti) Ruslardakı спица kəlməsinin mənasını əks etdirir. Araba təkərində topla qəsəyi (qasnağı) birləşdirən dişlərdir, milə bənzəyir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

  Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / diş

diş sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

• 1 DİŞ Şalı! – deyə o, gözəl dişlərini göstərərək qəhqəhə ilə güldü (İ.Əfəndiyev); DƏNDAN (kl.əd.) Cənab əfəndi... bu neçə vaxtlarda tamah dəndanın gecə və gündüz tiz etməyə məşğul olub... (C.Məmmədquluzadə).

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / diş

diş sözünün rus dilinə tərcüməsi

• 1 1. зуб; 2. зубец, зубчик; 3. зубной;

  Azərbaycanca-rusca lüğət / diş

• 2 I сущ. 1. зуб: 1) костное образование во рту для откусывания и разжёвывания пищи. Dişin kökü корень зуба, ağıl dişi зуб мудрости, azı dişləri коренные зубы, çoxköklü dişlər многокорневые зубы, süd dişləri молочные зубы, çeynəmə dişləri жевательные зубы, qoyma dişlər вставные зубы, tökmə diş литой зуб, dişini qamaşdırmaq набить оскомину, diş çıxartmaq прорезываться, прорезаться (о зубах), dişini çıxartmaq удалять, удалить, вырывать, вырвать зуб, dişini dəyişmək менять зубы, dişləri tökülmək выпадать, выпасть (о зубах), dişim ağrıyır у меня болит зуб, dişlərini qıcırtmaq скрежетать зубами, dişini qurdalamaq ковыряться в зубах, diş saldırmaq вставлять зубы (себе), dişi düşmək выпасть (о зубе), inci tək dişlər зубы как жемчуг, sədəf kimi dişlər зубы как перламутр, muncuq kimi dişlər зубы как бусинки 2) тех. острый выступ на чем-л.; зубец, зубцы, зубья. Darağın dişləri зубья расчески, mişarın dişləri зубцы (зубья) пилы 2. долька (в сочетании с колич. числит.). Bir diş sarımsaq одна долька чеснока 3. см. dişək II прил. зубной: 1. относящийся к зубам. Diş sırası зубной ряд, diş həkimi зубной врач, diş ağrısı зубная боль 2. предназначенный для зубов. Diş damcıları зубные капли, diş tozu зубной порошок, diş pastası (məcunu) зубная паста, diş fırçası зубная щётка 3. лингв. произносимый при участии зубов (о звуках). Diş samiti зубной согласный ◊ diş qurdalamağa bir şey yoxdur harada хоть шаром покати где; diş tökmək nədə зубы съесть на чем; dişi bağırsağını kəsir kimin сильно сердится, злится (не выражая обиды, скрыто); dişi batmamaq kimə, nəyə не одолеть, не осилить кого, чего; dişi qarnındadır kimin пока не показывает жала, не пустил в ход своё жало кто; dişini ağartmaq скалить зубы; dişini göstərmək kimə показать зубы кому; dişini qıcıyıb, … стиснув зубы, … dişini şaqqıldatmaq щелкать зубами, стучать зубами: dişinə vurmaq: 1. nəyi пробовать, попробовать; отведывать, отведать (пищу и т.п.); 2. kimi испытывать, испытать кого; dişinə çəkmək nəyi рвать зубами что; canını dişinə tutub (tutaraq) с трудом, скрепя сердце; dişinə görə deyil kimin не по зубам кому, чьим; dişinin dibindən çıxanı demək kimə ругать на чём свет стоит кого; dişi dişinə dəyir kimin зуб на зуб не попадает у кого (от сильного холода); dişi-dırnağı ilə ценой больших усилий, с большим трудом; dişlərini itiləmək точить зубы на кого-л.; dişlərini (dişini) tökərəm выбью зубы; dişlərini (dişini) qarnına doldurmaq kimin выбивать, выбить зубы кому; bəy verən atın dişinə baxmazlar дареному коню в зубы не смотрят; diş keçirmək nəyə совать (сунуть) свой нос куда не следует; tamah dişini çəkmək nədən перестать зариться на что; iştah diş altındadır аппетит приходит во время еды

  Azərbaycanca-rusca lüğət / diş

diş sözünün inglis dilinə tərcüməsi

• 1 I. i. 1. tooth* (pl. teeth); süd ~i milktooth*, first-tooth*; yan / köpək ~lər canine teeth; azı ~lər molars; ağıl ~i wisdom tooth*; laxlayan ~ loose tooth*; süni / taxma ~ false / artificial tooth*; ~lərini qıcamaq (çətinlikdə) to grit one’s teeth; Qar mənin üzümə vururdu, lakin mən dişlərimi qıcadım və yoluma davam etdim The snow was blowing in my face, but I gritted my teeth and went on; ~lərini xırçıldatmaq to grind* one’s teeth; Bəzi adamlar yatanda (yuxuda) dişlərini xırçıldadırlar Some people grind their teeth during their sleep; ~lərini qıcırdatmaq (hirsdən) to gnash one’s teeth; ~lərini (bir-birinə) sıxmaq to clench one’s teeth; O, dişlərini bir-birinə sıxdı He / She clenched his / her teeth; ~i müalicə etdirmək to have* dental treatment, to have* one’s teeth attended (to); təbii ~lər natural teeth; ~in dibi the root of a tooth*; ~lərini yoxlatmaq / göstərmək to have* one’s teeth examined; bir kəsin ~inə plomb qoymaq to stop / to fill smb.’s tooth*; bir kəsin ~ini çəkmək to extract / to pull out smb.’s tooth*; ~ə qapaq taxmaq / qoymaq to crown a tooth*; ~ini taqqıldatmaq to click one’s teeth; ~i düşmək / tökülmək to fall* out; Mənim dişim (dişlərim) tökülür My teeth are falling out; O (uşaq) dişlərini dəyişir He / She is losing his / her teeth; 2. (qala divarında) merlon, battlement; 3. (dırmıqda, təkərdə) tooth*; (mişarda) (saw-) tooth; 4. (sarımsaqda) clove; bir ~ sarımsaq a clove of garlic II. s. 1. tooth, dental; ~ ağrısı toothache; ~ həkimi dentist; ~ texniki dental mechanic; ~ şotkası toothbrush; ~ tozu tooth-powder; 2. dilç. dental; ~ samitləri dental consonants

  Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / diş

diş sözünün fransız dilinə tərcüməsi

• 1 is. dent f ; süd ~i dent de lait, quenotte ; ağıl ~i dent de sagesse ; ~ lərini qıcamaq serrer les dents ; ~ini çəkmək arracher la dent à qn ; ~li çarx pignon m ; dilç. dental, -e

  Azərbaycanca-fransızca lüğət / diş

diş sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

• 1 сущ. 1. сас; свах; кӀир; dişi qamaşmaq сарар рувун; dişi ağrımaq сас (свах) тӀа хьун; // сарарин; сухван; diş həkimi сарарин духтур; diş ağrısı сухван тӀал; ağıl dişi акьулдин свах (къад йисалай кьулухъ экъечӀдай эхиримжи чӀехи свах); azı dişlər сухвар (незвай затӀ жакьвадай сарар); dişi doldurmaq, dişə plomb qoymaq пломб эцигун, пломб ттун (саран, сухван тӀеквенда); kəsən dişlər сарар (атӀудай, вилик квай); köpək dişlər кӀирер (сивин кьве къвала жедай сарар); qabaq dişlər кил. ön dişlər; ön dişlər кил. kəsən dişlər; süd dişi некӀед сас, некӀед сарар (аялдиз сифте экъечӀдай ва ругуд йис тамам хьайидалай кьулухъ авахьна цӀийиз эхкъечӀдай сарар); süni diş, taxma diş тӀебии тушир сас (свах, кӀир), гуьгъуьнилай расна кутунвай сас (свах, кӀир); yan dişlər къвалан сарар, кӀирер (кил. köpək dişlər); 2. сас (мес. мишердин, рекъинин ва мс.); orağın dişləri баскӀумдин сарар; 3. силих; bir diş sarımsaq са силих серг; 4. кӀас; bir diş alma са кӀас ич; ** canını dişinə tutmaq кил. can; diş ağartmaq кил. dişini ağartmaq а); diş dəyişmək а) кил. diş dişəmək; б) пер. тӀуьн дегишун, гьамиша са шей нен тавун; diş dişəmək сарар авахьун, цӀийи сарар эхкъечӀун (аялдиз); diş əti тирг(ер), дигар(ар), хьирхьам(ар) (сарарив гвай як); diş göstərmək сарар къалурун, гардан кӀир тавун, кьил къакъудун; diş hədiyi аялриз цӀийиз сас экъечӀдамаз чрадай тӀуьн, гитӀ; diş itiləmək сарар хци авун а) кьисас къахчун патал са себеб жугъурун, кьисас къахчуз гьазур хьун; б) са куьна вил ттун, са затӀ гъилик авун патал гьазур хьун; diş keçirmək сас кутун, гьахъ алачир са кардик акахьун; diş kirəsi куьгьн. а) сивин кири, виликра лежберривай къачудай налогрикай садаз лугьудай тӀвар; б) илифарунилай алава яз мугьмандиз гудай пул, мал ва мс.; diş qıcamaq (qıcatmaq) сас регъуьн а) гьелягъар кьун, куьчӀуьрарун; б) вил ттун, са затӀ гъилик авунин ният аваз хьун; diş qurdalamağa bir çöpü yoxdur сара ацатдай кьални авач, гзаф кесиб я, са затӀни авач; diş salmaq а) сарар авахьун, кьуьзуь хьун (гьайван); б) сарар ягъун, сарар хъиягъун, сиве сас (сарар) кутун (духтурди); diş taqqıldatmaq сас регъуьн, гьелягьар кьун, куьчӀуьрарун; diş yeri сарарин гелер (са затӀуниз кӀас ядамаз амукьдай); diş(i)-dırnağı ilə; dişi ilə, dırnağı ilə сараривди, кикеривди; азабдив, азиятдив, гзаф зиллетдив; вири гуж эцигна, алакьзамад кьван; dişə vurmaq кил. dişinə vurmaq; dişə-dilə düşmək кил. dil-diş (dilə-dişə düşmək); diş bağırsağını kəsmək къеняй хъел атун, сас рувун, хъел винел акъудиз тахьун; dişi batmaq сас акатун, вягьтедай физ хьун, гуж акакьун, тӀем акакьун; dişi batmamaq сас акат тавун, вягьтедай физ тахьун, гуж акакь тавун, эсер ийиз тахьун; dişi-dişinə dəymək кил. dişləri bir-birinə dəymək; dişi qarnında olmaq сарар къене (кӀалханда) хьун (пӀузаррив кӀасдай, гьиллебаз, чинеба кар аквадай касдин гьакъинда); dişində şirə qalmaq сиве дад амукьун, даданмиш хьун, куткун, вердиш хьун, адет авун; dişinə vurmaq сараз (сиве) ягъун, синагъ авун, дадмишун; dişini ağartmaq сарар экъисун а) хъел кутун, хъел гъун, рахшанд авун, хъуьруьн; б) кил. dişlərini ağartmaq; dişini-dişinə qıcamaq сас-сарал илисун, сас регъуьн, гзаф хъел атун, хъел акатун; dişini qıcamaq сас регъуьн, кьисас къахчун патал багьна жугъурун, винел къудгъуниз гьазур хьун; dişinin dibindən çıxanı demək саракай хкатайди лугьун, сивел атайди лугьун, экъуьгъун; dişləri bir-birinə dəymək, dişləri taqqıldamaq сас-сара акьун а) кичӀевиляй, мекьивиляй ва мс. кӀанзни-дакӀанз сарар сад-сада акьун; б) гзаф мекьи хьун, мекьила зурзун; dişlərini ağartmaq сарар экъисун, кӀирер экъисун, са себебни авачиз хъуьруьн, буш-буш хъуьруьн, гьиргьирун; tamah dişini çəkmək кил. tamah.

  Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / diş

diş sözünün türk dilinə tərcüməsi

• 1 diş

  Azərbaycanca-türkcə lüğət / diş

diş sözü azərbaycan dilinin lüğətlərində