* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 is. 1. Günün günbatandan günçıxana qədər, axşamdan səhərə qədər olan hissəsi. Gecə vaxtı. – Gecənin xeyrindən sabahın şəri yaxşıdır. (Ata. sözü). Qədəm basıb bizə gəlsin nagahi; Bir gecə mən onu mehman eylərəm. M.P.Vaqif. Gecədən üçdörd saat keçmişdi. C.Məmmədquluzadə. □ Gecə boyu – bütün gecəni. Gecə gözü – gecə vaxtı, gecənin qaranlığında, gecə. [Gülnaz:] Ata, bu gecə gözü hara?… M.İbrahimov. Gecə keçmək – gecənin gec vaxtı olmaq, yatmaq vaxtından keçmək. Münaqişə olacağını hiss edən Qulu saata baxdı: – Gecə keçir, getməliyik, – dedi. Çəmənzəminli. Gecə qaralmaq (düşmək) – gündüz qurtarıb gecə başlanmaq. Təbibsiz-davasız xəstə neyləsin?! Buludlar oynadı, gecə qaraldı. S.Vurğun. Gecədən keçmək – gecə düşəndən müəyyən müddət keçmək. Gecədən keçmişdi, üfüqlər qara; Sanasan kainat çəkilir dara. S.Vurğun. Gecəyə düşmək – gecə yol getməyə və ya çöldə qalmağa məcbur olmaq, gecələmək üçün yaşayış yerinə çata bilməmək. Gecəyə düşəcəyik, hələ azı üç saatlıq yolumuz qalıb… İ.Əfəndiyev. 2. Müəyyən ictimai, siyasi, ədəbi məsələlərə, görkəmli şəxsiyyətlərin xatirəsinə həsr olunmuş axşam yığıncağı. Füzuli gecəsi. Ədəbi gecə. Gənclər gecəsi. // dan. Axşam keçirilən müsamirə, konsert. 3. Gecə evdə geyilən, gecələr istifadə edilən. Gecə papağı. Gecə köynəyi. 4. Gecə fəaliyyət göstərən, gecə işləyən, gecə olan. Gecə qatarı. Gecə sanatoriyası. – …Bakının “Nicat” cəmiyyətinə həsəd aparırlar ki, orada müntəzəm gecə kursları var. C.Məmmədquluzadə. Gündüz məktəbindən gecə məktəbinə keçdik. Q.İlkin. ◊ Gecə kəsmək – adətən toy gecələrində səhərə qədər yatmayıb şənlik etmək. Gündüz niyə yatırsan, gecə kəsməmisən ki? Gecə qara, cücə qara – “xəlvətdir”, “gizlidir”, “kimsə görmür” mənasında. Gecəni gündüzə qatmaq – çox işləmək, həddindən artıq çalışmaq, gecə də, gündüz də işləmək. Mən ki hər gecəni qatdım gündüzə; Üfüqdə sönməsin ulduzum, Ayım! S.Vurğun. Xoşdur bizə, xoşdur gecəni gündüzə qatmaq; Qurmaq və yaratmaq! S.Rüstəm. Gecənin bir aləmi (vaxtı) – gecədən xeyli keçəndən sonra, gecə yarısından sonra. Gecənin bir vaxtı bir də yuxuda gördü ki, bir dişi laxlayıb, ağzı qan ilə doldu. “Koroğlu”. Gecənin bir aləmi; Yarıqaranlıq otaq; Açdım gözlərimi. R.Rza.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / gecə1 Sinonimi tün kəlməsi olub; tün və dün (yəni dünən) sözləri qohumdur: dün (dünən) “tündən (gecədən) əvvəlki gün” deməkdir. Mənbələrdə gec (опаздывать) feili var, ondan əmələ gəlmiş gec-ə kəlməsi “поздный вечер” kimi açıqlanıb. Deməli, gec ad-feil omonimi ilə gecə sözü qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / gecə1 GECƏ Şahsuvar gecənin qoynunda sakin; Qəlbində intiqam, gözlərində kin (S.Vurğun); ŞƏB (kl.əd.) Görür məclislər içrə şəmi, hər şəb, yar əğyarə; Onunçün yanmağın tərkin qılır bünyat pərvanə (Natəvan).
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / gecə1 GECƏ – GÜNDÜZ Bakının gecəsi də gündüzü kimi işıqlıdır (Ə.Vəliyev).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / gecə2 I сущ. 1. ночь (часть суток от захода до восхода солнца, от вечера до утра). Qış gecəsi зимняя ночь, keçən gecə в прошлую ночь, dünən gecə вчера ночью, aylı gecələr лунные ночи, Bakı gecələri бакинские ночи, bütün gecə всю ночь, aydın gecə ясная ночь, bir gecədə в (за) одну ночь, dekabr gecəsi декабрьская ночь, yuxusuz gecələr бессонные ночи 2. вечер (общественное вечернее собрание, посвящённое кому-л., чему-л.). Buraxılış gecəsi выпускной вечер, Səməd Vurğuna həsr olunmuş gecə вечер, посвящённый Самеду Вургуну, ədəbi-bədii gecə литературно-художественный вечер, muğam gecəsi вечер мугама, şeir (poeziya) gecəsi вечер поэзии II прил. ночной: 1. относящийся к ночи. Gecə vaxtı в ночное время, gecə sərinliyi ночная прохлада, gecə sakitliyi ночная тишина, gecə qaranlığı ночная мгла 2. предназначенный для использования ночью. Gecə köynəyi ночная рубашка (сорочка), gecə lampası ночная лампа 3. происходящий, работающий, функционирующий ночью. Gecə qatarı ночной поезд, gecə sanatoriyası ночной санаторий, gecə növbəsi ночная смена, gecə qarovulçusu ночной сторож III нареч. ночью (в ночное время). Gecə işləmək работать ночью, gecə yatmamaq не спать ночью, gecə növbə çəkmək дежурить ночью ◊ gecəniz xeyrə qalsın! спокойной ночи!; gecəni səhər (sabah) eləmək глаз не сомкнуть; gecə qara cücə qara под покровом ночи; gecəni gündüzə qatmaq трудиться, работать днём и ночью, не зная отдыха
Azərbaycanca-rusca lüğət / gecə1 I. i. 1. night; bütün ~ all night; bir ~də within a night; Qütb ~si the Polar night; Min bir ~ The Arabian Nights; keçən ~ last night; sabah ~ tomorrow night; 2. (gecəvaxtı) at night; ~ işləmək to work at night; ~dən xeyli keçmiş late at night; Bəyaz gecələr White Nights; uzun ~lər long nights; ~ uzunu nightlong; hər ~ nightly, every night II. s. night; ~ qatarı night train; ~ işi night work; ~ vaxtı nighttime; ~ növbəsi night shift; ~ gözətçisi night-watchman*; ~ köynəyi (kişi üçün) night-shirt; (qadın üçün) night-gown, night-dress; ~ məktəbi night school
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / gecə1 is. nuit f ; soirée f ; ~niz xeyrə! Bonne nuit, bonsoir! ◊ ~ qara cücə qara à la faveur de nuit
Azərbaycanca-fransızca lüğət / gecə1 сущ. 1. йиф; aylı gecə варз алай йиф; // йифен (мес. вахт); * gecə boyu йиф акъатна, йифди; gecə gözü йифиз, йифен мичӀи вахтунда; gecə keçmək йиф акъатун (алатун, фин), йифен геж вахт хьун, ксудай вахтунилай алатун; gecə qaralmaq (düşmək) йиф хьун, мичӀи хьун, югъ куьтягь хьана йиф авалун; gecədən keçmək йифелай алатун, йифекай са кьадар вахт алатун; gecəyə düşmək йифе гьатун, йифиз рехъ финиз ва я чуьлда йиф авуниз мажбур хьун, физвай мензилдив агакь тавун; 2. няни, йиф, са куьнихъ галаз алакъалу яз туькӀуьрнавай йифен межлис (мярекат); // рах. ряденихъ, йифиз гудай концерт; 3. йифиз кӀвале алукӀдай, йифен (мес. кӀукӀ, перем); 4. йифиз кӀвалахдай, йифиз жедай, йифен (мес. поезд, школа); ** gecə kəsmək йиф чӀичӀун, бязи суварриз, мехъерриз экуьналди ксун тавуна шадвал авун; gecə qara, cücə qara “хелвет я”, “са касни авач”, “чун чаз я”, “садазни аквазвач” манада ибара; gecəni gündüzə qatmaq йиф-югъ талгьана кӀвалахун, гзаф кӀвалахун, кьадардилай артух кӀвалахун, йифизни-юкъузни кӀвалахун; gecənin bir aləmi (vaxtı) йифен са чӀавуз (вахтунда), йиф кьулан чӀавуз, кьуланферилай алатдамаз.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / gecə