* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2002 | •••••••••••••••••••• | 17.13 |
2003 | • | 0.79 |
2004 | ••• | 2.36 |
2005 | •••• | 3.37 |
2006 | •• | 1.35 |
2007 | • | 0.85 |
2008 | • | 0.73 |
2009 | •••• | 2.72 |
2010 | ••••• | 3.63 |
2011 | ••••••• | 5.40 |
2012 | ••••• | 4.04 |
2013 | •••••••••• | 7.88 |
2014 | •••• | 3.26 |
2015 | ••• | 2.55 |
2016 | •• | 0.87 |
2017 | • | 0.81 |
2018 | •••• | 2.70 |
2019 | •• | 1.67 |
2020 | ••• | 2.25 |
1 is. 1. Tikiş tikmək üçün bir ucu sivri, digər ucu isə sap keçirilmək üçün deşikli metal milcik. Tikiş iynəsi. Maşın iynəsi. – Yusif Sərrac iynəsi əlində başını yuxarı qovzadı. M.F.Axundzadə. …Gözəl ufuldadı, fikri Pəri nənədə olduğundan əlinə iynə batmışdı. M.Hüseyn. □ İynə vurmaq (çalmaq) – tikiş tikmək, tikiş tikməklə məşğul olmaq. Sərdar evlərinin qabağında bir daxmaya girib, işi səhərdən axşama kimi başaşağı iynə vurmaqdadır. C.Məmmədquluzadə. Dilşad böyüyəcək, anası kimi mətbəxdə yerdə oturub xörək bişirmək, teşt içində paltar yumaq, dizi üstündə iynə çalmaqdan başqa artıq bir şey bilməyəcək… T.Ş.Simurq. 2. Hər hansı bir xəstəliyə əks-təsir etmək və onun qarşısını almaq məqsədi ilə dəri altına dərman yeritmək üçün tibdə işlənən alət. Həkim iynəni qaynadıb, Tahirin yumşaq ətinə … vurdu. M.Hüseyn. // dan. Həmin alətlə bədənə yeridilən maye (dərman). Penisillin iynəsi. Qan iynəsi. Qlükoza iynəsi. □ İynə vurmaq – müalicə məqsədi ilə tibb iynəsi vasitəsilə bədənin bir yerinə dərman yeritmək. Səhiyyə şöbəsinin əmri ilə uşaqlara iynə vururduq. Mir Cəlal. 3. Müxtəlif məqsədlər üçün metaldan qayrılmış ucu iti incə milcik. Patefon iynəsi. 4. Bəzi böcəklərdə sancan üzv. Arı iynəsi. 5. Bəzi heyvanların bədənini örtən tikanlar. Kirpinin bədəni iynələrlə örtülüdür. 6. Şam ağacı kimi ağacların yarpağı. Şam ağacının iynələri. // Tikan (bəzi bitkilərdə). 7. Ümumiyyətlə, ucu şiş, batan şeylər haqqında. Buz iynələri. 8. məc. Toxunan söz, acı söz. Hər sözü tənədir, bir top iynədir. A.Şaiq. Müəllimin sözlərində zəhərli iynələr olduğunu molla Xəlil hiss edirdi. S.Hüseyn. ◊ İynə ağzından çıxmış – təzəcə tikilmiş (paltar). İynə atmağa yer yox idi – bax iynə atsan yerə düşməz. – Küçədə iynə atmağa yer yox idi. M.Hüseyn. İynə atsan yerə düşməz – çox tünlük, qələbəlik, son dərəcə çox adam olan yer haqqında. Bazarda adam əlindən iynə atsan yerə düşməzdi. – Kiçik stansiyada iynə atsan yerə düşməz. S.Şamilov. İynə batırana şiş (biz) batırmaq – üstəlik əvəz çıxmaq, daha çox pislik etmək. İynə ilə gor qazımaq – çox böyük zəhmət və əziyyət tələb edən çətin və ağır işlə məşğul olmaq. [Şeyda Araza:] …Orada bağ salmaq, əkin becərmək iynə ilə gor qazımaqdır. A.Şaiq. İynə itsə tapılar – çox işıqlı yer haqqında. İynə salmağa (düşməyə) yer yoxdur – bax iynə atsan yerə düşməz. İynə ucu boyda – son dərəcə kiçik şey haqqında. İynə üstə (üstündə) oturan kimi – çox həyəcan, təlaş keçirmə, təlaş içində olma, narahat olma. …Gəray ağa müsahibi Ağaxanla dərdləşir, iynə üstündə oturan kimi bir yerdə qərar tuta bilmirdi. S.Rəhimov. İynədən sapa qədər – hər şey, hər nə varsa, başdan-başa. İynədən sapa qədər götürmək. – Xalıqverdinin evi iynədən sapa qədər axtarıldı. Ə.Vəliyev. İynəsi tikiş tutmaq – arzusu yerinə yetmək, işi düzəlmək, bəxti gətirmək. İynəyə qədər (kimi) – ən kiçik, ən cüzi şeyə qədər, başdanbaşa, hamısı. İynəyə qədər hər şeyi yığıb aparmaq. Elə bil iynəsi itib – aralıqda vurnuxan, ora-buranı axtaran, qurdalanan adam haqqında.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / iynə1 İy və iynə sözlərinin mənası “yığmaq” olub, biri ipi üstünə dolayıb, onun kiçiltməsi olan iynə (əsli: yignə) zahirən iyə oxşadığına görə belə adlanıb. Dədə Qorqud haqlıdır: Gəlinə “ayıran” demədim mən Dədə Qorqud, / Ayrana “doyran” demədim mən Dədə Qorqud, / İynəyə “tikən” demədim mən Dədə Qorqud, / Tikana “sökən” demədim mən Dədə Qorqud... İynə yığır (ona “tikən” demək olmaz), tikan “sancan” deməkdir (ona “sökən” demək olmaz), ayran “turş” deməkdir (ona “doyran” demək olmaz), gəlin gəlmək sözündəndir (ona “ayıran” demək olmaz; gəlin ayıran deyil, xoşbəxtlik gətirəndir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / iynə2 I сущ. 1. игла, иголка: 1) тонкий металлический стержень с заостренным концом и ушком для вдевания нити. Tikiş iynəsi швейная игла, cərrahlıq iynəsi хирургическая игла 2) металлический стержень специального назначения. Patefon iynəsi патефонная игла, oyma iynəsi гравировальная игла 3) лист хвойных деревьев. Küknar ağacının iynələri еловые иглы, şam ağacının iynələri сосновые иглы 4) колючка, шип у некоторых растений. Böyürtkən kolunun iynələri шипы ежевики 5) твердые колючие образования на теле у некоторых животных. Kirpinin iynələri иглы ежа 6) тонкий заостренный кристалл чего-л.. Buz iynələri ледяные иглы 2. жало: 1) колющая часть органа защиты и нападения насекомых. Arının iynəsi жало пчелы, qarışqa iynəsi жало муравья 2) колюще-сосущий хоботок некоторых насекомых. Ağcaqanadın iynəsi жало комара, mozalan iynəsi жало овода 3. мед. укол: 1) подкожное впрыскивание. Analgin iynəsi анальгиновый укол, iynə vurmaq сделать укол 2) перен. то, что причиняет обиду, оскорбляет, уязвляет кого-л II прил. игольный. İynə gözü игольное ушко; iynə qutusu игольник ◊ iynə ağzından çıxmış с иголочки (о новом, только что сшитом платье); iynə atsan yerə düşməz иголку негде воткнуть, шагу негде ступить, плюнуть негде, яблоку негде упасть; iynə batırana biz batırmaq платить за зло двойным злом; iynə ilə gor qazmaq заниматься трудной, кропотливой работой, требующей большого терпения; iynə itsə tapılar об очень светлом месте, помещении; об очень светлой, лунной ночи; iynə udmuş it kimi о человеке, который худеет изо дня в день (с каждым днём, день ото дня); iynə kimi incəlmək сильно похудеть, истощиться, превратиться в спичку; iynə gözü kimi очень тесный, узкий; iynə olub gözə batmaq вызывать зависть у кого-л., быть предметом зависти; iynə olub yoxa çıxmaq исчезнуть как иголка; iynə salmağa yer yoxdur см. iynə atsan yerə düşməz; iynə samanın içində itən kimi затеряться как иголка в стогу сена (соломы); iynə ucu boyda с гулькин нос, с воробьиный нос; elə bil iynə üstündə oturub сидит как на иголках; iynənin ucu qədər (də) … нисколечко (употр. обычно в отрицательных конструкциях); iynənin ucu qədər (о чём-л. крайне ничтожном, мизерном количестве, размере чего-л.); iynənin gözündən keçər об очень изящном, стройном человеке; iynə ulduzu böyüklüyündə с булавочную головку; elə bil iynəsi itib будто иголку потерял (о том, кто ведет себя беспокойно); iynə hara, sap da ora куда иголка, туда и нитка
Azərbaycanca-rusca lüğət / iynə1 i. 1. needle; 2. (həşəratda) sting*; 3. tib. injection; bir kəsə ~ vurmaq to give* smb. injection; ◊ ~ üzərində oturmaq d.d. to be* on pins and needles
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / iynə1 is. 1) aiguille f ; 2) piquant m (həşəratda) ; 3) tib. injection f ; piqûre f
Azərbaycanca-fransızca lüğət / iynə1 сущ. 1. раб; iynəni saplamaq рапуник гъал акалун; iynənin gözü рапунин хъуькъуьм; patefon iynəsi патефондин раб; iynə hara, sap da ora. Ata. sözü раб фейи чкадай гъални фида; iynə vurmaq (çalmaq) раб ягъун, цвал ягъун, цун (рапунив); 2. раб; шприц; iynə vurmaq раб ягъун, шприцдив бедендиз дарман ракъурун; 3. кӀур; мизмиз, сух (мес. ветӀрен); arı iynəsi чӀижрен кӀур; 4. цаз, цацар (мес. кьуьгъуьрдин, бязи набататрин); 5. шуькӀуь рапариз ухшар пешер (наратдин ттаран ва мс. гьахтин); 6. кӀвенкӀ алай, акӀидай бязи затӀарин гьакъинда; buz iynələri муркуцӀар; 7. пер. акъадай гаф, хкӀадай гаф, туькьуьл гаф; ** iynə ağzından çıxmış цӀийиз цвайи, цӀийи (ппек); iynə ilə gor qazımaq рапуналди сур эгъуьнун, гзаф зегьмет алай четин ва залан са кардал машгъул хьун; iynə ucu boyda рапунин кӀвенкӀ кьван (акьалтӀай гъвечӀи затӀуникай рахадамаз); iynə üstə (üstündə) oturan kimi рапунал алайди хьиз, гзаф нарагьат яз, къалабулух кваз, рикӀ цацарал алаз; iynədən sapa qədər рапунилай гъалунал гьалтна (кьван), гьар вуч аватӀани, вири, киляй-кьилиз; iynəsi tikiş tutmaq мурад кьилиз акъатун, кар дуьз хьун, бахтуни гъун; iynəyə qədər (kimi) рапунал гьалтна (кьван), лап гъвечӀи (жизви) затӀунал кьван, вири, кьиляй-кьилиз.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / iynə(Zaqatala) corab milli. – Corapı örüp iynəni hayana qoydun?
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.