topu sözü azərbaycan dilində

Basketbol topu — basketbol oyunu üçün doldurulmuş top. Narıncı rəngdə olan topun üzərində qara zolaqlarla ayrılmış 8 bölmə olmalı. Top sferik formada olmalı. Topun çəkisi (rəsmi qəbul olunmuş 7 ölçü) 567—650 q , çevrəsi — 749—780 mm -dir. Bəzən daha kiçik ölçülü topdan istifadə olunur: kişi komandalarının oyununda istifadə olunan toplar «7 ölçü » , qadın komandaları üçün — «6 ölçü » . Mini-basketbol oyunlarında — «5 ölçü » istifadə olunur. Basketbol topları iki tipdə olur: ancaq qapalı binalar üçün (ing. indoor) və universal, yəni həm qapalı binalarda, həm də açıq sahələrdə, küçələrdə (ing. indoor/outdoor) oynamaq üçün. == Basketbol topunun ölçüsü == Ümumən basketbol toplarının ölçülərinə görə bölgüsü belədir: Ən böyük ölçü (7 ölçü) rəsmi olaraq kişi komandalarının yaraşı üçün qəbul olunmuş..

Döyüş topu — ağir artileriya silahı. Böyük güllə şəklində olan ağır mərmiləri uzaq məsafəyə atmaq üçün yaradılmışdır. İlk dəfə Çində və Avropada istifadə edildi. == Mənbə == Chase, K. W. Firearms: a Global History to 1700. — Cambridge University Press. — 2003. — 290 p. — ISBN 0521822742 Kelly, Jack. Gunpowder: Alchemy, Bombards, and Pyrotechnics: The History of the Explosive that Changed the World. — Basic Books.

Futbol topu — futbol oynamaq üçün top. Onun parametləri futbol qaydalarının ikinci qaydasına görə müəyyən olunur. Futbol topunun çevrəsi 68 ilə 70 santimetr, çəkisi 410 ilə 450 qram arasında olmalıdır. == Tarix == Futbolun inkişafının ilkin mərhələsində topu heyvanların sidik kisələrindən düzəldilirdi; amma belə toplar, güclü zərbə vuranda, tez sıradan çıxırdı. Topun istehsalı, 1838-ci ildə Çarlz Qudier tərəfindən vulkanizasiya edilmiş kauçuk kəşf edəndən sonra, daha keyfiyyətli oldu. 1885-ci ildə Qudier rezindən hazırlanmış topu təqdim edir. Topun rezindən hazırlanması onun sıçrayış keyfiyyətini və möhkəmliyini artırdı. 7 ildən sonra Riçard Lindon ilk hava ilə doldurulan top üçün rezin kamera hazırlamışdı. Sonra o kamera üçün nasos hazırladı və Londondakı sərgidə medal qazandı. Kauçuk və hava ilə doldurulan kameralar saəsində futbol topunun sənayə istehsalı üçün lazımi texniki şərait yaranıb.

Günorta topu (ingl. Noonday Gun) - Honkonqda görməli turistik zonasındadır. Kozuey-Bəydə rayonunda yerləşir. Top «Jardine Matheson» kompaniyası tərəfindən düzəldilib. == Tarixi == Günorta topunun yerləşdiyi zona heç vaxt İst-Poynt adlanmayıbdır. İst-Poynt ilk torpaq hissəsi olmuşdur. 1841-ci ildə koloniya admistrasiya yaranıb. Bu torpaq «Jardine Matheson» kompaniyası tərəfindən alınmışdır. Hal-hazırda keçmiş adı "İst-Poynt" istifadə olunmur. Landşaftın dəyişməsi və meliorativ tədbirlərin həyata keçirilməsi ərazi tamamilə dəyişib.

Üstünə top və ya haubitsa yerləşdirilmiş bir motorlu nəqliyyat vasitəsinə bağlanmış və ya zirehli şassiyə hücum topu deyilir. Ən vacib vəzifəsi döyüş zamanı birbaşa düşmənlə vuruşaraq qarşıdakı piyada birliklərinə dəstək verməkdir. Tarixdə əsasən, hücum topları tank şassisinə quraşdırılmış top və ya haubitsalardan ibarət olmuşdur. Buradakı ən vacib məqsəd ucuz olmaqla birlikdə daha az mexaniki problemlər yaratması idi. Ümumi zirehinin zəif olmasına görə bu silahların qabaq hissələrinə daha qalın ön müdafiə əlavə edilərək və daha güclü silahlarla təchiz olunmuşdurlar.

Paris topu, Almanların Birinci Dünya Müharibəsi dövründə 1918-ci ilin Mart və Avqust ayları arasında Paris şəhərini bombalamaq üçün istifadə etdikləri bir dəmir yolu topudur. Kayser Wilhelm topu olaraq da bilinən topun bombardmanı zamanı 250 mülki şəxs ölmüş və 620 nəfər yaralandı. Parisə 128 km məsafədən 320-367 dəfə atəş açmış və şəhərdə geniş çaxnaşmaya səbəb olmuşdur. Çünki atəş açılan zaman yaranan səs bu məsafədən eşidilirdi. Top; təxminən 1 tonluq mərmisini 130 km məsafəyə ata bilirdi. Fransa ilə baş verən qarşıdurmada bir istisna edilmiş və 2 km irəli gətirilən top 128 km-dən atəş açaraq Parisi bombaladı və atışları da mükəmməl idi. Tarixi boyunca təxminən 850-900 fransız əsgərini öldürən top Adolf Hitler tərəfindən uğursuz sayıldı və qısa müddət sonra top istifadədən çıxarıldı. Top mərmisini göndərdikdə, mərmi lülədən böyük sürətlə çıxırdı və təxminən 3 - 3,5 saniyə sonra stratosferə girdi. Topu istifadə etmək üçün təxminən 45 işçi lazım idi. Kruppun zavodlarında istehsal edilmişdir.

Qartopu döyüşü — oyundur, bir-birinə qartopu ataraq hansında ki, adətən iki komanda iştirak edir. Oyun olur, bir qayda olaraq, qışda, o vaxt, haçan ki, qar yaxşı yapışır (adətən mülayim hava vaxtı). Alovlu döyüşün oxşatmasını təşkil edir. İştirakçıların sayı üzrə dünya rekordu 10 fevral 2006-cı ildə Miçiqan texnologiya universitetində təyin edilmişdi, oyunda 3745 tələbə və uşaq iştirak edirdi.

T — futbol topu Bu top ilk dünya çempionatında istifadə edildiyi üçün çox önəmlidir. Dəri və ağır olan bu top ilk mundialın finalında böyük ajiotaj yaratdı. Belə ki, topdan şikayət edən Argentina və Uruqvay yığmaları ilk hissədə “albiselesta”nın, ikinci hissədə isə uruqvaylıların şəxsi topu ilə oynamalı oldular.

Tank silahı və ya tank topu — bir tankın əsas silahıdır. Müasir tank silahları kinetik enerjili nüfuzedicilər (KE mərmisi), yüksək partlayıcılı tank əleyhinə mərmilər və bəzi hallarda idarəolunan raketləri ata bilən böyük çaplı yüksək sürətli silahlardır. Hava hücumundan müdafiə silahları da tanklara quraşdırıla bilər. Tank silahları yüngül zirehli texnika və xüsusilə digər ağır zirehli tanklar da daxil olmaqla bütün mənzillərdə müxtəlif yer hədəflərini məjv etmək üçün hər zaman birbaşa atəş rejimində istifadə olunurlar. Zirehli silah taretinin məhdud sərhədlərinə yerləşdirilmək üçün mümkün qədər kompakt və yüngül paketdə dəqiqlik, məsafə, nüfuz və sürətli atəş təmin etməlidirlər. Tank silahları tez-tez özündə olan döyüş sursatından istifadə edir və sürətli yenidən yüklənməyə imkan verir (və ya avtomatik yükləyicilərin istifadəsi).

FİFA Qızıl topu (fr. FIFA Ballon d'Or) — hər il əvvəlki sezonda liqalar və qitə kuboklarında ən yaxşı nəticələr göstərən futbolçuya verilən mükafat. Mükafat 2010-cu ildə Qızıl top və FİFA İlin futbolçusu mükafatlarının birləşdirilməsi ilə yaranmışdır.

Nayk Braziliya topu — futbol topu Braziliyalılar ABŞ top şirkəti ilə 1996-cı ildə 120 milyon dollar dəyərində müqavilə imzalayarkən, hər kəs təəccüblənmişdi. Nəticədə bu top 1998-ci ildə hazır oldu. Bu topun vurulan trayektoriya ilə getməsi onun ən böyük üstünlüyüdür.

Portuqaliya Qızıl Topu (portuqal dilində: A Bola de Ouro) futbol mükafatı Portuqaliya idman qəzeti sayılan "A Bola" tərəfindən hər il Portuqaliya Premyer Liqasında ən yaxşı oyun sərgiləmiş futblçuya təqdim edilən mükafatdır. Mükafatın ilk sahibi isə 1991-ci ildə artq futbolu tərk etmiş əfsanəvi Eysebio olmuşdur. Mükafatın təqdim olunduğu ilk mövsümündə, bu karyerası parlaq olmuş futbolçuya təqdim edilmişdir. Lakin 1991-ci ildən sonra mükafat liqanın ən yaxşı futbolçusuna təqdim edilməyə başladı. == Qaliblər == 2001 - 2008-ci illər aralığında mükafat təsis edilməmişdir.

Qartopu döyüşü — oyundur, bir-birinə qartopu ataraq hansında ki, adətən iki komanda iştirak edir. Oyun olur, bir qayda olaraq, qışda, o vaxt, haçan ki, qar yaxşı yapışır (adətən mülayim hava vaxtı). Alovlu döyüşün oxşatmasını təşkil edir. İştirakçıların sayı üzrə dünya rekordu 10 fevral 2006-cı ildə Miçiqan texnologiya universitetində təyin edilmişdi, oyunda 3745 tələbə və uşaq iştirak edirdi.

85 mm D-44 divizion topu (rus. 85-мм дивизионная пушка Д-44) Sovet istehsalı 85 mm-lik yedəkdə daşınan topdur. SSRİ Silahlı Qüvvələrində istifadə edilən 76 mm-lik M1942 divizion topunu əvəz etmək məqsədilə hazırlanmışdır.

85 mm D-44 divizion topu (rus. 85-мм дивизионная пушка Д-44) Sovet istehsalı 85 mm-lik yedəkdə daşınan topdur. SSRİ Silahlı Qüvvələrində istifadə edilən 76 mm-lik M1942 divizion topunu əvəz etmək məqsədilə hazırlanmışdır.

BS-3 SSRİ tərəfindən yaradılmış olan 100 mm-lik çapa malik tank əleyhinə topdur. Silahın rəsmi adı “100 mm-lik səhra Topu modeli 1944 (BS-3)” (Rusca: 100-мм полевая пушка образца 1944 года (БС-3)) olmuşdur. İkinci dünya müharibəsi dövründə xidmətə qəbul edilmiş top 1950-ci illərə qədər istifadə edilmişdir. 1955-ci ildə Qızıl Orduda yerini MT-12 Rapira tank əleyhinə toplara buraxmışdır. BS-3 modeli bir çox ölkəyə satılmışdır. Bəzi ölkələrin silahlı qüvvələrində hələ də istifadə edilir. Hal-hazırda da, BS-3 toplarına aid olan hissələri Rusiya Silahlı Qüvvələrinin artilleriya bölmələrində tapmaq mümkündür. Ayrıca olaraq, 2012-ci ildə Kuril adalarında yerləşdirilmiş gəmi əleyhinə və desant əleyhinə hərbi birlik olan XVIII artilleriya və pulemyot hərbi birləşməsinin arsenalında ən azı 12 ədəd BS-3 topunun olduğu məlumdur. == Tarixi == BS-3 modeli əslində B-3 dəniz topunun bir başqa forması idi. Konstruksiyası V. G. Grabin tərəfindən həyata keçirilmişdir.

Voleybol topu — anlayışı ümumi anlayışdır. Belə ki, bu termin həm klassik voleybola (zal voleybolu), həm də çimərlik voleyboluna aid edilir. Voleybol topunun çevrəsi 65-67 sm, ağırlığı isə 260-280 q-dır.Voleybol topu basketbol və futbol toplarına görə daha yumşaq və elastik olur. Çətin sıxılan bu toplar qüvvətli zərbə zamanı asanlıqla yerə dəyib göyə qalxa bilirlər.

Billiard topulqası (lat. Spiraea × billardii) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin topulqa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Amerika, Şimali Avropa və Asiyanın ərazisində yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Yarpaqların rəngi zəngin palitraya malikdir: zərif yaşıldan gümüşüyə, payız dövründə isə sarı çalarlardan bənövşəyi və al qırmızıyadək dəyişir. Təbii formaları topulqaya şar, kaskad və ya piramida, sallaq və ya sürünən görünüş verir. Topulqanın çiçəkləri xırda və gözəldir. Onlar çoxsaylı süpürgəvari, qalxanvari, sünbülvari və ya piramidal çiçək qrupları ilə açılır. == Ekologiyası == Çöl və dağ bitkisi hesab edilir. Qış şəraitinə, tüstüyə, qaza davamlıdır. == Azərbaycanda yayılması == Mədəni şəraitdə becərilir.

Dazıyarpaq topulqa (lat. Spiraea hypericifolia) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin topulqa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Rusiyanın Avropa hissəsində, Qərbi və Şərqi Sibirin cənubunda, Qafqaz, Türkiyə, Çin, Monqolustanda rast gəlinir. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 1-1,5 m olan, düz dayanan, əyilmiş budaqlı, uzunömürlü koldur. Yumurtavari və ya lansetvari yarpaqları çox xırda, uzunluğu 3,5 sm-dək, eni 1,5 sm-dəkdir. Yarpaqların rənginin üstü boz-yaşıl, alt tərəfi açıq və ya göyümtül-yaşıldır. Mayın axırlarından təxminən 2 həftə diametri 5-7 sm, kiçik çiçək saplaqlarında 4-10 ağ çiçəkdən ibarət çətir çiçək qrupları olur. Ucunda 2-dən 5 dişiciyədək vardır. Meyvələri iyulda yetişir. 4 yaşından çiçəkləyir.

Dişli topulqa (lat. Spiraea crenata) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin topulqa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Qərbi Avropada, Rusiyada, Qafqazda, Şimali, Mərkəzi Asiyada yayılmışdır. == Botaniki təsviri == 1 m-ə qədər hündürlükdə, cavankən şabalıdı-boz, sonralar isə boz rəngli, tüklənmiş, nazik tilli zoğları olan koldur. Yarpaqlar uzunsov, tərs və ya pazşəkilli olub, 1,5-3,5 sm uzunluğunda, 0,3-1,5 sm enindədir. Tamkənarlı, ortadan, bəzən isə qaidə hissəsindən kənarı dalğavarı və ya xırda dişli, çox zaman yalnız təpəsi dişlidir. Çiçəkləyən zoğlarda yarpaqlar xırda olub, 1-2 sm uzunluğunda və 0,3-0,6 sm enindədir, tamkənarlıdır, saplağı 1,7 mm uzunluqdadır. Çiçək qrupu 10-12 çiçəkli, qalxanvaridir. Ləçəkləri ağ, meyvə yarpağı 2-3 mm uzunluqda olub, tükcüklə örtülü, bəzən isə çılpaqdır. Arel-may aylarında çiçəkləyir, meyvəsi iyun-iyulda yetişir.

Duqlas topulqası (lat. Spiraea douglasii) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin topulqa cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Drimopogon douglasii (Hook.) B.D.Jacks. Drimopogon menziesii (Hook.) B.D.Jacks. Spiraea douglasii var. douglasii Spiraea douglasii subsp. douglasii Spiraea douglasii f. douglasii Spiraea douglasii var. roseata (Rydb.) C.L.Hitchc. Spiraea fulvescens auct.

Qəmər Topuriya (əsl adı: Tamara Vissarionovna Topuriya; 15 avqust 1902, Tiflis – 3 iyun 1947, Bakı) — Azərbaycan-sovet teatr aktrisası, Azərbaycan SSR əməkdar artisti (1943). == Həyatı == Qəmər Topuriya 15 avqust 1902-ci ildə Tiflisin Şeytanbazar adlı məhəlləsində anadan olub. Qonşuları azərbaycanlı ailəli olduğuna görə Azərbaycan türkcəsində danışa bilirdi. Rus dilində beş sinif həcmində təhsil alıb.Əsl adı Tamara Vissarionovna Topuriya olan Qəmər xanım milliyyətcə gürcü olmuşdur. "Qəmər" onun təxəllüsüdür və səhnəyə çıxmasının ikinci ilindən tamaşaların proqramlarında adı belə (soyadsız) yazılıb. Aktrisalıq fəaliyyətinin dördüncü ilindən həm "Qəmər xanım", həm də "Qəmər Topuriya" imzaları ilə çıxış edib. Bəzi proqramlarda "Şəms Qəmər" kimi təqdim olunub. İlk dəfə dəfə 1917-ci ildə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Bəxtsiz cavan" tamaşasında "Qulluqçu" obrazında səhnəyə çıxmışdır.O, 1918–1920-ci illərdə Tiflisdə və Bakıda müxtəlif truppaların hazırladıqları tamaşalarda, 1922–1925-ci illərdə Tiflis Dövlət Azərbaycan Teatrında işləyib. 1925-ci ilin əvvəllərində Bakıya dəvət olunan Qəmər Topuriya ömrünün sonunadək Azərbaycan Dram Teatrında aktrisalıq etmişdir.17 iyun 1943-cü ildə "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adına layiq görülmüşdür. Qəmər Topuriya uzun sürən xəstəlikdən sonra 3 iyun 1947-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir.

Söyüdyarpaq topulqa (lat. Spiraea salicifolia) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin topulqa cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Avropa, Sibir, Uzaq Şərq, Çin, Koreya, Yaponiya, Şimali Amerikanın qərbində yabanı halda bitir. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 2 m-dək, düz dayanan, hamar və ya çıxıntılı-zolaqlı, qırmızımtıl-qonur-sarı zoğlu koldur. Yarpaqları uzunsov-lansetvari, uzunluğu 10 sm-dək, ucu biz təxminən bünövrəyədək iti dişli, çılpaq və ya tükcüklü, üstü tünd yaşıl, alt tərəfi açıqdır. Çəhrayı və ya ağ çiçəkləri qısa, sarımtıl tükcüklü çiçək saplaqlarında uzunluğu 20 sm-dək olan silindirik və ya piramidal süpürgələrə yığılmışdır. == Ekologiyası == Çayların, göllərin ətrafında, bataqlıqlarda bitir. İşıqsevəndir. Şaxtaya davamlıdır, torpağa tələbkardır, nəmişli torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. == Azərbaycanda yayılması == Mədəni şəraitdə bir çox park və bağlarda becərilir.

== Qısa morfoloji xüsusiyyətləri == Achillea filipendulina Lam. Çoxillik, 30-100 sm hündürlükdə, sarımtılyaşıl, sıxtüklü bitkidir. Gövdəsi adətən tək və düzdür. Yarpaqları iri, hər iki tərəfdən sıx tüklü, uzunsov-lansetvari, lələkvari bölünmüş, seqmentləri uzunsov-lansetvari, yarpaqları yuxarı gövdəyə doğru azalandır. Səbətləri uzunsov-tərskonusvari, 4,5-5 mm uzunluqda, 2-3 mm enində, mürəkkəb budaqlanan qalxanvari çiçəkqrupunda toplanıb. Qını sarımtıl və tükcüklü,yarpaqcıqları uzunsov-lansetvaridir. Dilcikşəkilli çiçəklər parlaq sarı rəngli, qısa büküşlü və ya ancaq boruşəkillidir. Toxumcaları tərsyumurtavari-uzunsov, çılpaq, 1-1,5 mm uzunluqda, 0,5 mm enindədir.Hündürlüyü 30-100 sm, gövdəsi adətən tək, düz, şırımlı, əsası qismən xovlu-tüklü, yuxarı hissədə səpələnmiş xırda tükcüklü və yaxud çılpaq, aşağı hissədə isə sıx yarpaqlamış sarımtıl-yaşıl rəngli çoxillik ot bitkisidir. == Yarpaq == Yarpaqları iridir, hər iki tərəfdən basıq tüklü, görünüşünə görə qismən enli uzunsov-neştərvaridir, lələkvari-bölünmüş-dür; yarpağın seqmentləri yastı, uzunluğu 6-17 mm, eni 2-6 mm-dir, uzunsov-neştər-varidir, küttəhərdir, kənarları kəsilmiş və küt-dişlidir; gövdə boyunca yuxarıya getdikcə yarpaqlar tədricən azalır, lap yuxarı yarpaqlar (1-2) kəskin azalandır, tamkənarlı və xətvaridir. == Çiçək == Səbət uzunsov-əksinəkonusşəkilli-dir, uzunluğu 4,5-5 mm, eni 2-3 mm, mürəkkəb budaqlanmış qalxanvari çiçək qrupunda toplanmışdır.

Totuqlu və ya Topuqlu — Azərbaycan Respublikasının Gədəbəy rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Gədəbəy rayonunun Qoşabulaq inzibati ərazi vahidliyindədir. == Tarixi == == Toponimikası == Topuqlu oyk., sadə. Gədəbəy r-nunun Qoşabulaq i.ə.v.-də kənd. Dağətəyi ərazidədir. Totuqlu variantında da qeydə alınmışdır. Yerli məlumata görə, yaşayış məntəqəsi 1910-cu illərdə Totux adlı bir nəfərin saldığı binə yerində yarandığı üçün belə adlanmışdır. Topuq toponimiyada daban termininin sinonimi olub, kəndin dağ ətəyində, aşağıda yerləşdiyini bildirir. == Əhalisi == 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 221 nəfər əhali yaşayır. == İqtisadiyyatı == Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir.