* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
1 sif. və zərf 1. Çirk olmayan, kirli olmayan, ləkəli olmayan, çirklənməmiş, kirlənməmiş, yuyulmuş. Təmiz yaylıq. Təmiz dəsmal. – Feldşerin peşkəş verdiyi təmiz xalat [Mahirəyə] çox gözəl yaraşırdı. M.Hüseyn. Kəniz Həlimə içəri girib, dəyirmi stolun üstünə təmiz süfrə saldı. Ə.Abasov. // Silinib təmizlənmiş, süpürülüb təmizlənmiş, səliqəli. Təmiz otaq. – Adamlar daş pilləkənlərdən təmiz küçəyə enəndə qırılmış boyunbağı kimi səpələnib dağılırdılar. Mir Cəlal. Bizim iş yerimiz təmiz olmalıdır, maşınlarımız vaxtında yağlanıb təmizlənməli, üst-başımız da silinmiş maşın kimi parıldamalıdır. Ə.Sadıq. 2. Məharətlə, ustalıqla, dəqiq və səliqəli görülmüş, düzəldilmiş, qayrılmış, heç bir qüsuru olmayan. Təmiz iş. 3. Sonuncu dəfə üzü köçürülmüş, səhvi düzəlmiş, pozulmuş yerləri olmayan. Təmiz yazı. Təmiz səhifələri gözdən keçirmək. 4. Doldurulmamış, yazı, şəkil və s. üçün istifadə edilməmiş, yazılmamış. Təmiz blank. Təmiz kağız. // Üzərində çil, sızanaq və s. olmayan. Təmiz dəri. Təmiz üz. // Zərf mənasında. Tərtəmiz. Məzlum … üzünü təmiz qırxdı, xırım-xırda şeylərini və skripkasını yerbəyer edib çamadana yığdı. S.Vəliyev. // Dumansız, buludsuz, açıq-aydın. Təmiz fəza. – Musa kişi Firəngizin başı üstündəki təmiz göyə baxabaxa qalxırdı. B.Bayramov. 5. Qarışığı olmayan və ya çox az olan; xalis. Təmiz qızıl. Təmiz spirt. Təmiz qum. // Bulanıq olmayan. Təmiz su. // Alaqsız, alağı olmayan. Təmiz bostan. // Təmizqanlı, cinsi təmiz, cins (heyvanlar haqqında). 6. Müəyyən qaydalara, normalara uyğun gələn; düzgün (dil, üslub və s. haqqında). Ərəbcə təmiz (z.) danışmaq. – Aslan slovencə hələ təmiz danışa bilmirdi, ancaq hər şeyi başa düşürdü. S.Vəliyev. 7. məc. Mənəvi cəhətdən nöqsansız, qüsursuz; heç bir pis niyyəti, qərəzi olmayan; doğruçu, namuslu. Təmiz adam. – Mirzənin təmiz qulluqçu olmağına qiymət qoyurdular və yoldaşları da onu çox istəyirdilər. Ə.Haqverdiyev. Novruzəli və Usta Zeynallar daxilən çox təmiz və xoşniyyət adamlardır. M.İbrahimov. // Yüksək mənəviyyata əsaslanan; ülvi, pak. Təmiz sevgi. – Təmiz və pak məhəbbətlə isinən qadın yatağı müqəddəsdir. M.İbrahimov. // Məsum, bakir, bəkarətli, ləkələnməmiş, korlanmamış. Təmiz qız. – [Mirzağa] Cəmilə kimi təmiz, munis, eyni zamanda gözüaçıq, gözəl bir qız haradan tapacaqdı. S.Hüseyn. 8. Bir şeyi çıxdıqdan sonra qalan, alınan. Təmiz çəki (əmtəənin qabsız çəkisi). Təmiz gəlir (xərc və vergiləri çıxdıqdan sonra qalan gəlir). // Tamamilə, büsbütün, tam. Nurəddinin ayağı təmiz sağalmışdı. S.S.Axundov. Eldarın etdiyi söhbətlər, xüsusən çalıb-oxumağı ovu təmiz yadımdan çıxarmışdı. M.Rzaquluzadə.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / təmiz1 Fars sözüdür, natəmiz, təmizkar formaları da bunu sübut edir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / təmiz6 1. TƏMİZ, PAK (müxtəlif mənalarda) Fərman gözəl, qoçaq, iş bacaran və şəhərin cavanlan arasında sayılan, yoldaşlıqda möhkəm, dost yolunda var-yoxundan keçən və atası kimi təmiz, pak qəlb bir oğlan idi (Ə.Haqverdiyev); ARI (köhn.) [Nazlı:] ..adamın Allahı var, pis deyil, gül kimi təmiz uşaqdır, aydan an, sudan duru (Anar); ASİMANİ (göy kimi təmiz) Qətibə: Çünki şair mənim qeyd etdiyim asimani və nümunəvi kişilərdəndir (M.S.Ordubadi); LƏKƏSİZ İndi mənim seçim bənzər bir ləkəsiz aynaya; Öz eybini görər gənclik yaxşı baxsa oraya (S.Rüstəm); MÜQƏDDƏS (məc.) Coşdu könlümdə müqəddəs əmalim (S.Rüstəm); NƏCİB (məc.) Bəsləyirəm mən səni nəcib əməllərimlə (S.Rüstəm); PAKİZƏ Aldanma, fəqirin olamaz əqli, zəkası; Çün yoxdur onun sən kimi pakizə libası (M.Ə.Sabir); SAF Uca yaşıl dağların soyuq və saf bulaqlarından içən bu adam ürəyindəki kədərin tütəyin canlı dili ilə aləmə yaymaq istəyirdi (S.Rəhimov). 2. təmiz bax səliqəli 3. təmiz bax ülvi 2 4. təmiz bax xalis 1
Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / təmiz1 TƏMİZ – ÇİRKİN Sərtib təmiz adamdır, Sərhəng çirkin (M.İbrahimov). TƏMİZ – ƏLİƏYRİ Bu heyvanları Qaraçaya ram edən onun sadə və təmiz qəlbidir (A.Şaiq); Əliəyri adamı bir gün fermada saxlamayacağam (M.İbrahimov).
Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / təmiz1 TƏMİZ I sif. Səliqəli. Üst-başım həmişə təmiz olar (S.S.Axundov). TƏMİZ II sif. Saf; namuslu; doğru. Əhməd çox təmiz adamdır, onun əvəzi yoxdur. TƏMİZ III zərf Tamam, tamamilə. Sən təmiz ağlını itirmisən? (S.S.Axundov).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / təmiz1 1. чистый, опрятный, аккуратный; 2. незапятнанный, беспорочный, платонический; 3. чисто, опрятно, аккуратно;
Azərbaycanca-rusca lüğət / təmiz2 I прил. 1. чистый: 1) незагрязнённый, незапачканный. Təmiz süfrə чистая скатерть, təmiz köynək чистая рубашка, təmiz paltar чистое белье, təmiz döşəmə чистый пол, təmiz otaq чистая комната 2) содержащийся в опрятности, опрятный. Təmiz həyət чистый двор, təmiz şəhər чистый город 3) связанный с тем, что неособенно пачкает, грязнит. Təmiz işdə işləmək работать на чистой работе 4) сделанный, выполненный тщательно, аккуратно и искусно. Təmiz emal чистая обработка; təmiz iş görmək делать чистую работу 5) переписанный в окончательном виде, без помарок, беловой. Təmiz yazı işi чистая письменная работа 6) не заполненный ничем, не использованный для письма, рисунка. Təmiz blank чистый бланк, təmiz kağız vərəqi чистый лист бумаги, təmiz dəftər чистая тетрадь, təmiz səhifələr чистые страницы 7) без веснушек, прыщей. Təmiz üz (sifət) чистое лицо, təmiz dəri чистая кожа 8) безоблачный, без туч, без тумана. Təmiz səma чистое небо, təmiz üfüq чистый горизонт 9) без примеси чего-л. постороннего или с незначительной примесью. Təmiz qızıl чистое золото, təmiz yod чистый йод, təmiz maddə чистое вещество, təmiz mis чистая медь, təmiz spirt чистый спирт 10) не замутнённый грязью, песком. Təmiz su чистая вода 11) свежий, не душный, не пыльный и т.п. Təmiz hava чистый воздух 12) без сорняков. Təmiz sahə чистое поле, təmiz bostan чистый огород 13) не смешанной породы, чистокровный. Təmiz cins чистая порода 14) звонкий, отчётливый, без хрипа (о голосе, звуке). Təmiz səs чистый голос, təmiz tenor чистый тенор 15) правильный, соответствующий определённым правилам, нормам (о языке, слоге и т.д.). Təmiz Azərbaycan dilində danışmaq говорить на чистом азербайджанском языке, təmiz üslub чистый стиль, təmiz tələffüz чистое произношение, təmiz nitq чистая речь 16) перен. нравственно безупречный, правдивый и честный, без грязных, корыстных помыслов и действий. Təmiz vicdanlı (vicdanı təmiz) с чистой совестью, təmiz qəlbli (qəlbitəmiz) insanlar люди с чистой душой 17) исполненный высокой нравственности, возвышенный. Təmiz niyyətlə с чистыми побуждениями; təmiz məhəbbət чистая любовь 18) невинный, непорочный. Təmiz qız чистая девушка 19) получающийся, остающийся после вычета чего-л. nəyin təmiz (xalis) çəkisi чистый вес чего, təmiz (xalis) gəlir чистая прибыль 2. разг. честный: 1) прямой, правдивый и добросовестный. Təmiz adam честный (порядочный) человек, işdə təmiz olmaq быть честным на работе 2) соответствующий понятию о чести, честности. Təmiz ad честное имя, təmiz həyat честная жизнь II нареч. 1. чисто, опрятно. Təmiz süpürmək чисто подмести, təmiz yumaq чисто вымыть, təmiz geyinmək чисто одеваться, təmiz yazmaq чисто писать, təmiz tələffüz etmək чисто произносить 2. разг. честно. Təmiz işləmək честно работать, təmiz yaşamaq честно жить 3. начисто, полностью. Təmiz unutmuşam начисто забыл, təmiz sağalmaq полностью поправиться, təmiz köçürmək переписать начисто ◊ təmiz qız голубица (целомудренное, невинное существо); ağzını təmiz saxla не выражайся; выбирай выражения; təmiz qəlblə (ürəklə) demək говорить от чистого сердца; təmiz çörək yemək есть честный хлеб; təmizə çıxmaq оправдаться, реабилитироваться; təmizə çıxartmaq kimi оправдать, реабилитировать кого; təmiz çıxmaq выйти незапятнанным; təmiz hava udmaq подышать свежим воздухом; əldən təmiz olmaq быть чистым на руку; təmiz söhbət честный (откровенный) разговор
Azərbaycanca-rusca lüğət / təmiz1 I. s. 1. clean; ~ səma clean sky; ~ əl clean hand; ~ səhifə clean / fresh page; ~ boyunluq clean collar; ~ yol clean road; ~ şərab clean wine; ~ qələbə clean victory; 2. (qarışdırılmamış) pure, neat; ~ otaq a neat room; ~ qızıl pure gold; ~ gümüş pure silver; ~ yun (qarışıqsız) pure wool; ~ su pure water; ~ hava pure / clear air; ~ spirt pure alcohol; d.d. neat spirits pl.; Pişiklər təmiz heyvandır Cats are neat animals 3. (səs, tələffüz) clear; 4. (çəki, gəlir, qazanc) net, clear; ~ çəki net weight; ~ gəlir / qazanc net profit; d.d. clear profit; 5. (adam) high-minded, honest; ~ söhbət honest talk II. z. clear; clearly; neat, neatly; ~ danışmaq to speak* clear / clearly; ~ adam honest man*; ~ qırxılmış cleanshaved; ~ yuyulmuş clean-washed; O, mənzilini təmiz saxlayır He / She keeps his / her flat neat
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / təmiz1 sif. propre ; immaculé, - e ; blan//c, -che ; ~ səma ciel m sans nuages ; ~ səhifə page f vièrge ; ~ şərab vin m pur ; clair, -e ; net, -te ; pur, -e ; ~ çəki poids m net ; ~ qırxılmış rasé de près ; ~ yuyulmuş proprement lavé, -é
Azərbaycanca-fransızca lüğət / təmiz1 1. прил. михьи; təmiz dəsmal михьи дасмал; təmiz otaq михьи кӀвал; təmiz vərəq михьи ччар; təmiz iş михьи кӀвалах; təmiz çəki михьи заланвал; 2. циф авачир, ахъа, ачух, михьи (мес. цав); 3. михьи; халис (мес. къизил, спирт); саф, пак (мес. муьгьуьббат); 4. рагъул тушир, михьи (мес. яд); 5. пер. михьи, дуьз, дугъри, намуслу, къени (мес. кас); 6. нареч. михьиз; farsca təmiz danışmaq фарс чӀалал михьиз рахун; // там, тамам, бегьем, вири.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / təmiz