xoruz sözü azərbaycan dilində

xoruz sözünün leksik mənası və izahı

• 1 is. 1. Toyuğun erkəyi. Kənd tamamilə yuxudan oyanmışdısa da xoruzlar səs-səsə verib banlaşırdılar. Ə.Vəliyev. Bütün həyətlərdə kəndin xoruzları banlaşırdı. Ə.Məmmədxanlı. // Toyuq cinsindən bəzi quşların erkəyi. Qırqovul xoruzu. – [Ovçu:] Ancaq bircə şərtim var: təkcə xoruzları vuracayıq. M.Rzaquluzadə. 2. məc. dan. Dalaşqan, davakar, savaşqan adam haqqında. □ Xoruz kimi – 1) sifəti qıpqırmızı, sağlam adam haqqında. Xoruz kimidir; 2) davakar, dalaşqan, döyüşkən (adam). [Hürü:] Nə olacaq, dəli qudurmuş atan təzədən genə çarxı xoruz kimi girib meydana, qoymaz görək dərdimiz nədir? N.Vəzirov. ◊ Xoruz banı – sübh tezdən, alaqaranlıq. Üçüncü xoruz banı gecədən xeyli keçdiyini xəbər verdi. Heç kəs yatmaq istəmirdi. R.Rza. Səhər [yolçu] xoruz banında ayıldı. Ə.Məmmədxanlı. Xoruz banına kimi (qədər) – səhərə kimi, işıqlaşana qədər. Aralarında heç bir inciklik olmayıbmış kimi, ata ilə oğlunun şirin söhbəti xoruz banına kimi uzandı. Ə.Abasov. Xoruz səsi eşitməmiş (eşitməyən) – heç kəsin bilmədiyi, eşitmədiyi, görmədiyi, təptəzə. Sən özün bilirsən ki, mən həmişə elə söz deyirəm ki, qəribə olsun, təzə olsun, heç kəsin eşitmədiyi, bilmədiyi, danışmadığı olsun. Xoruz səsi eşitməmiş söz olsun. “Mol. Nəsr.”. Hər gün bu kimi yeni-yeni xoruz səsi eşitməyən xəbərləri alan telefonçu Əsgər, öz dostlarının qabağında xəcalət çəkməzdi. S.Rəhimov. Xoruza yükləmək, xoruza yük eləmək – var-yoxunu əlindən almaq, müflis eləmək, soymaq. [Ağa Kərim xan:] A gədə, Səfərəli, sənin qəsdin, balam, odur ki, məni xoruza yükləyəsən. N.Vəzirov. [Səlim bəy Nəcəf bəyə:] Gəlmişəm görüm, səni də bir xoruza yükləyə bilərəmmi? Ə.Haqverdiyev. Gör hələ bunları necə xoruza yükləyəcəyəm. S.Rəhimov. Xoruzu qoltuğuna verilmək – qovulmaq, işdən qovulmaq. Müdirin də xoruzu; Verildi qoltuğuna; Peşiman oldu özü; Bu müdir olduğuna. Ə.Cavad. Xoruzun quyruğu görünür – aşkar olur, üstü açılır, görünür (gizli saxlanılmalı olan şey haqqında). [Qərib:] Yox əşşi, burda xoruzun, vallah, quyruğu görünür. Ə.Əbülhəsən. Xoruzunu qoltuğuna vermək – qovmaq, işdən qovmaq. [Xəlfə:] Süleymanı bu vaxtadək heç bir yıxan olmamışdı, [Dursun] elə verdi xoruzunu qoltuğuna… C.Cabbarlı.

  Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / xoruz

xoruz sözünün etimologiyası

• 1 Fars sözüdür. Türk dillərində onun yerinə, ayğır toyuq, erkək toyuq, avdan, ötən kimi sözlər işlədilib. Avdan sözünün dan hissəsi dan ulduzu birləşməsindəki dan sözü ilə eynidir, “səhər”, “işıq” deməkdir (aydın sözü də “ay işığı” deməkdir). Avdan sözündəki av hissəsinin mənşəyini müəyyənləşdirə bilmədim, hər halda quş mənasını verən söz olmalıdır: avdan ya səhər quşu, ya da səhər oxuyan kimi qəbul oluna bilər. “Səhər oxuyan” mənası daha inandırıcıdır: çuvaşlar xo­ruza ötəş (oxuyan) deyir, ruslarda петух “петь” sözündəndir və s. Deməli, oxu­ma mənası üstünlük kəsb edir. Məncə, sözün əsli ay+dan (səhər oxuyan) kimi olub, ay qədim türk dillərində ayıtmaq sözünün köküdür. Ötəş sözü çuvaş dilində indi də işlədilir, oxumaq, banlamaq, ötmək sözü ilə bağlıdır. Rus dilində аркать sözü var, кричать sözünün sinonimidir (indi çox az işlədilir). Təd­qi­qatçılar аркать (арать) kəlməsini türk mənşəli hesab edirlər. Avdan (xoruz) sö­zünün av hissəsi, güman ki, ar olub. Sözün mənası “dan üzü qışqıran (banlayan)” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

  Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / xoruz

xoruz sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

• 1 XORUZ (toyuğun erkəyi, toyuq cinsindən bəzi quşların erkəyi) Bir gün səhər dan yeri ağaranda xoruz ağac başında ucadan banladı (A.Şaiq); PƏRİDAR (arx.) [Ahura Mazda:] Ən əziz heyvan pəridardır, çünki o, sabahın açılmasını xəbər verir (Çəmənzəminli).

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / xoruz

xoruz sözünün rus dilinə tərcüməsi

• 1 1. петух; 2. петушиный;

  Azərbaycanca-rusca lüğət / xoruz

• 2 I сущ. петух: 1. самец курицы 2. самец некоторых других птиц отряда куриных 3. перен. о задиристом, запальчивом человеке, забияке II прил. петушиный. Xoruz lələyi петушиное перо, xoruz döyüşü петушиный бой ◊ xoruz buraxmaq пустить петуха (сорваться на высокой ноте в речи, пении); xoruz kimi: 1. как петух: 1) о человеке с красными щеками 2) о драчуне; 2. петушком ◊ xoruz səsi eşitməmiş (söz, şey və s.) диковина, диковинка (нечто необыкновенное, невиданное, необычное); xoruza yükləmək kimi обдирать, ободрать как липку (липочку), обирать, обобрать до нитки кого; xoruz banı рано утром, с первыми петухами; xoruz banına kimi (qədər) до петухов; xoruzların (xoruzun) ilk banı с петухами, ни свет ни заря; xoruzun quyruğu görünür белыми нитками шито; шила в мешке не утаишь; xoruzunu qoltuğuna vermək давать, дать по шапке к ому - л.; xoruzunu divara dırmaşdırmaq припирать, припереть к стенке

  Azərbaycanca-rusca lüğət / xoruz

xoruz sözünün inglis dilinə tərcüməsi

• 1 I. i. cock; amer. rooster; hind ~u turkey-cock; II. s. cock, cockish; ~ döyüşü cockfight, cockfighting; ~ banı cock-crow; ~ pipiyi 1) cockscomb; 2) d.d. dark red

  Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / xoruz

xoruz sözünün fransız dilinə tərcüməsi

• 1 is. coq m ; ~ banı chant de coq ; ~döyüşü bataille f des coqs

  Azərbaycanca-fransızca lüğət / xoruz

xoruz sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

• 1 сущ. 1. кӀек, ккек (нугъ.); // кӀекрен; 2. пер. рах. кӀек хьтин, кикӀидай касдин гьакъинда; // xoruz kimi кӀек хьтин (хьиз) а) ччин яп-яру, сагълам кас; б) кикӀидай, дявекар (кас); ** xoruz banı кӀекери эверун; xoruz banına kimi (qədər) кӀекери эвердалди, экуь жедалди, экуьналди; xoruz səsi eşitməmiş (eşitməyən) кӀекрез (кӀекрен) ван тахьай, садазни ван тахьай (течир, такур), цӀепцӀийи (мес. гаф, хабар); xoruza yükləmək, xoruza yük eləmək авай-авачирди гъиляй къачун, алажун, кӀудун; xoruzunu qoltuğuna vermək кӀек кьуьнчӀуьз вахгун, чукурун, кӀвалахдилай чукурун.

  Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / xoruz

xoruz sözünün türk dilinə tərcüməsi

• 1 horoz

  Azərbaycanca-türkcə lüğət / xoruz

xoruz sözü azərbaycan dilinin lüğətlərində