ASE sözü azərbaycan dilində

Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası və ya qısaca ASE (azərb-kiril. Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы (АСЕ)) — 10 cilddən ibarət Azərbaycan dilində ensiklopediya. == Tarixi == "Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası"nın nəşr edilməsi haqqında" qərar Azərbaycan KP MK və Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti tərəfindən 1965-ci il 30 dekabrda verilmişdir. Qərara əsasən, oncildlik "Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası (ASE)" və "Azərbaycan SSR" xüsusi cildi (Azərbaycan və rus dillərində) buraxılmalı idi. Həmin dövrdə respublikada ensiklopediya nəşretmə təcrübəsi olmadığına və peşəkar kadr azlığına baxmayaraq, 1970-ci ildə Rəsul Rzanın rəhbərliyi ilə ASE-nin "Azəri Sovet Ensiklopediyası" adlı 1-ci cildi buraxıldı. Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun qərarına əsasən, həmin cild sovet ideologiyasının tələblərinə cavab verməyən nəşr hesab edilərək 20 min nüsxəlik ilk tirajı qısa müddətdə satışdan yığışdırılaraq mütləq əksəriyyəti məhv edildi. Rəsul Rza baş redaktor vəzifəsindən azad olundu.Azərbaycan KP MK-nın 1975-ci il 24 oktyabr tarixli qərarı ilə bərpa olunan ASE-nin ümumi nəşri 1987-ci ildə başa çatdırılsa da, xüsusi cild buraxılmadı. Halbuki onun bütün cildlərində Azərbaycanla bağlı bəzi məqalələr yeri gəldikcə "Azərbaycan SSR" xüsusi cildinə istinadən verilmişdi. SSRİ-də "perestroyka" başlayanda da "Azərbaycan SSR" xüsusi cildinin nəşri baş tutmadı.Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası 1976–1987-ci illərdə kiril əlifbası ilə nəşr edilmişdir. Hazırda Azərbaycan dilində ensiklopedik informasiya bazalarından ən mükəmməlidir.

Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası, ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) - 8 avqust 1967-ci ildə Vyetnam müharibəsindən qaynaqlanan kommunist genişləməyə qarşı olaraq Filippin, Malayziya, Tayland, İndoneziya və Sinqapur arasında qurulan beynəlxalq təşkilat. O vaxtdan bəri,8 Yanvar 1984-cü ildə Bruney Darussalam , 28 iyul 1995-ci ildə Vyetnam, 23 iyul 1997-ci ildə Laos və Myanma və 30 aprel 1999-cu ilda Kamboca. və Şərqi Timor 11 noyabr 2022-ci il təşkilata daxil olmuşdur. 2005-ci ildə təşkilatın ümumi daxili nəticəsinin cəmi təxminən 884 milyard dollar idi. İldə 4%lшk bir böyümə nisbəti tutulmuşdur. 2006da GSYH 1,066 trilyona yüksəlmişdir. 2010-cu ildə, onun kombinə nominal ÜDM-ini 1,8 trilyon ABŞ dollarına çatıb.4,46 milyon kvadrat kilometrə yayılan ASEAN bölgəsinin ümumi əhalisi tqəribən 600 milyon nəfərdir. ASEAN təşkilatının prioritet hədəfləri arasında bölgə ölkələrinin iqtisadi böyüməsinə təkan qazandırılması, ictimai və mədəni inkişaf, bölgədə sülh və sabitliyin təmin edilməsi yerləşir. 2003-ci ildə ASEAN liderlərinin ASEAN'ın 3 hissəni əhatə etməsinin lazım olduğu qərarı ilə ASEAN Təhlükəsizlik Birliyi, ASEAN İqtisadi Birliyi və ASEAN Cəmiyyət və Mədəniyyət Birliyi yaradıldı. ASEAN'ın ən üst qərar vermə orqanı hər il həyata keçirilən ASEAN dövlət başçıları zirvəsidir.ASEAN ölkələrinin xarici işlər nazirləri də hər il bir dəfə bir yerə gəlir.Bundan başqa əkinçilik və meşəbəyilik, ticarət, enerji, ətraf mühit, maliyyə, sağlamlıq, investisiya, əmək, hüquq, çöl inkişaf, yoxsulluğun azaldılması, telekommunikasiya, beynəlxalq cinayət, nəqliyyat, turizm kimi mövzularda ASEAN ölkələrinin nazirlərinin bir yerə gəldiyi yığıncaqlar təşkil edilməkdədir.

ASEAN yolu (ing. ASEAN Way), Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyasının regional və rəsmi himni.

ASEAN–Yaponiya əlaqələri — Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası ilə Yaponiya arasındakı mövcud olan ikitərəfli əlaqələr. == Tarixi == ASEAN–Yaponiya əlaqələri 1972-ci ildə yaradılmışdır. Münasibətlərinin qurulmasında və inkişafında hər iki tərəfin maraqları vardır. Həmin vaxtlarda Yaponiyanın hökumət nümayəndələri bəyan etmişdilər ki, "Yaponiya əsas diqqəti ASEAN ölkələri ilə sosial-iqtisadi və siyasi sabitliyi qorumağa yönəldəcəkdir." 1976-cı ildə isə Assossiasiya üzvləri Yaponiya ilə münasibətləri daha geniş səviyyədə qurmaq qərarına gəldilər. 1976-cı ilin sonlarında ASEAN-ın Baş katibi Tokiyoya səfər etdi. Bu səfər zamanı gələcəkdə ASEAN–Yaponiya forumunun keçirilməsi qərara alındı. 1977-ci ilin martında Cakartada ilk ASEAN–Yaponiya forumu keçirildi. Nəticədə, XX əsrin 70-ci illərindən başlayaraq Yaponiya ABŞ-dən sonra ASEAN-la iqtisadi əlaqələri olan ikinci dövlətə çevrildi. 1997-ci ildən başlayaraq hər il yapon liderlərinin iştirakı ilə ASEAN+1 (Yaponiya) sammiti keçirilir. Yaponiyanın ASEAN-la daimi əlaqələri hər il keçirilən ASEAN–Yaponiya forumu vasitəsilə də həyata keçirilir.

Aselsan M. M. M. (ASELSAN), (mənası: Hərbi Elektronik Sənayesi) — 1975-ci ildə Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin xəbərləşmə cihaz ehtiyaclarının qarşılanması məqsədiylə qurulmuşdur. Türk Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondunun bir quruluşudur. Quruluş müddətində Məmməd Həcim Kamoyun qatqıları vardır. Sərmayə işlərini qısa müddətdə tamamlamış və 1979 ili başlarında Ankara Məcunköy təsislərində istehsal fəaliyyətinə keçmişdir. ASELSAN, quruluş illərindən bu yana irəli texnologiyaya söykənən olaraq, proqramlı bir şəkildə müştəri və məhsul yelpiyini genişlətmiş olub, bu gün müasir elektronik cihaz və sistemlər inkişaf etdirən, çıxaran, təsis edən, satışa çıxaran və satış sonrası xidmətlərini icra edən inteqrə bir elektronik sənayesi quruluşu halına gəlmişdir. ASELSAN orijinal məhsullarını ixrac edən və dünyanın ən yaxşı 100 müdafiə sənayesi şirkətlərindən birinə çevrilib. 6000 nəfərlik ixtisaslı mühəndis qrupu ilə ASELSAN illik dövriyyəsinin 7%-ni öz resursları ilə maliyyələşdirdiyi AR-GE fəaliyyətinə ayırır.Müxtəlif ölkələrdə nümayəndəlikləri olan ASELSAN, ilk xaric şirkəti olan ASELSAN BAKI şirkətini, 1998-ci ildə Azərbaycanda quraraq fəaliyyətə keçirmişdir. Şirkətin Azərbaycan bölməsinin kapitalının tamamını ASELSAN ödəmişdir. Azərbaycan bölməsinin kapitalının miqdarı 500 min ABŞ dollarıdır. Azərbaycanda təmir, istehsal sahələrində fəaliyyət göstərir.

A sekko və ya Fresko-sekko (it. a secco — "qurunun üzərinə", fresco-secco — "quru freska") — divar rəssamlığı texnikası. Freskadan fərqli olaraq, sərt, qurumuş və təkrar nəmləndirilmiş suvaq üzərinə çəkilir. Bu rəsm texnikasında bitki mənşəli yapışqana və ya yumurtaya ovxalanmış, yaxud da əhənglə qarışdırılmış boyalardan istifadə edilir. Sekko işin sürətini artırmağa, iş günü ərzində freskaya nəzərən daha çox sahədə rəsm çəkməyə imkan verir, lakin freska qədər uzunömürlü deyil. A sekko texnikası orta əsr rəssamlığında freska ilə eyni dövrdə yaranmış və xüsusilə XVII-XVIII əsrlərdə Avropada geniş yayılmışdı. == Məşhur sekko rəssamları == Cotto Cun Makevan — şotland rəssamı. Beohar Rammanohar Sinha — hind rəssamı. Rudolf F. Zallinger (1919 — 1995) — amerikalı rəssam.

Aseksuallıq – hərhansı birinə qarşı cinsi istək azlığı və ya cinsi proseslərə maraq azlığı yaxud maraq yoxluğu. Cinsi yönəlim olaraq qəbul edilən versiyalardan biridir. 2004-cü ildə aparılmış bir araşdırmaya görə dünya üzərində aseksualların sayı təxminən 1% olaraq hesablanmışdır.Aseksuallıq, fərdin şəxsi, mental və ya dini inancları kimi hansısa səbəblərdən cinsi proseslərdən qaçınmadan fərqlidir. Bəzən aseksual fərdlər də, partnyorlarını təmin etmək yaxud uşaq sahibi olmaq kimi müxtəlif səbəblərdən cinsi istək azlığına rəğmən cinsi proseslərdə iştirak edə bilərlər. Aseksuallığın cinsi yönəlim olaraq qəbulu və araşdırılması olduqca yeni bir prosesdir. Bəzi araşdırmaçıların aseksuallığı cinsi yönəlim olaraq qəbul etməsinə baxmayaraq, bəzi araşdırmaçılar bu fikirlə razılaşmamaqdadırlar. Özəlliklə sosial media və internetin ortaya çıxmasından sonra aseksual şəbəkələr yaranmağa başlamışdır. Bunlardan ən sürətli məşhurlaşan qurumlardan biri 2001-ci ildə "David Jay"in qurduğu Aseksual Görünürlüyü və Təhsili şəbəkəsidir (Asexual Visibility and Educational Network) - (AVEN).Aseksual fərdlər cinsi çəkim azlığına baxmayaraq, romantik əlaqələr qura bilərlər. Cinsi yönəlim və ya cinsi kimliyin romantik və ya emosional tərəfləri baxımından özlərini ikicinsiyyətli, lezbiyan, gey və ya aşağıdaki adlarla müəyyənləşdirə və ifadə edə bilərlər. *aromantik: hərkəsə qarşı romantik çəkim əskikliyi *biromantik(yaxud ambiromantik): kişilərə və qadınlara qarşı romantik çəkim *heteroromantik: özündən fərqli cinsiyyətdə olan insanlara qarşı romantik çəkim *homoromantik: özü ilə eyni cinsiyyıtdən olan insanlara qarşı romantik çəkim *panromantik: hər cinsiyyətdən olan insanlara qarşı romantik çəkim *poliromantik: birdən çox cinsiyyətdə fərqli insanlara qarşı romantik çəkim *andromantik, gayneromantik və ambiromantik: çəkici gələn fərdin cinsiyyətini nəzərə almadan yalnızca kişiyə xas yaxud qadına xas və ya interseks olmağı ifadə edən insanlara qarşı romantik çəkim *demiromantik və ya demiseksual: özünü boz romantik və ya boz aseksual olaraq ifadə edən fərdlərdir və bu fərdlər yanlızca böyük emosional əlaqələr olduqda romantik və ya cinsi çəkim hiss edirlər.

Asel Cakayeva (d. 14 mart 1980) — Qazaxıstanı təmsil edən su poloçusu. == Karyerası == Asel Cakayeva, Qazaxıstan yığmasının heyətində 2000-ci ildə Avstraliyanın Sidney şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Qrup mərhələsində beş görüşün beşində də məğlub olan Qazaxıstan yığması, Sidney Olimpiadasını altıncı pillədə başa vurdu. Daha sonra Asel Cakayeva, Qazaxıstan yığmasının heyətində 2004-cü ildə Yunanıstanın Afina şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında mübarizə apardı. Qrup mərhələsində üç görüşün üçündə də məğlub olan Qazaxıstan yığması, Afina Olimpiadasını 8-ci pillədə başa vurdu.

Xorvirab Monastırı – Vedibasar mahalının aran hissəsində, Araz çayı sahilində, qədim Artaşad şəhərinin xarabalıqları yerində, qaya üstündə yerləşən qədim monastır.Məbədin tarixiylə bağlı maraqlı bir əhvalat məlumdur. Belə ki, Maarifçi Qriqori Ermənistanda xristianlığı yaymaq istəyərkən Erməni çarı II Trdat (286 – 343) tərəfindən Ermənistandan uzağa sürgün olunmuş, və bu monastırın ərazisində on üç il quyuda saxlanmışdır. Sasani hökmdarı II Şapurun (309 – 379) hakimiyyəti dövründə Artaşad şəhəri tamamilə yerlə - yeksan edilmişdir. Müqəddəs Qriqorinin quyuya salındığı həmin yerdə VI yüzildə məbəd inşa edilmiş və bu yer ətraf camaatın ziyarətgahına çevrilmişdir. Sonrakı yüzillərdə, zamanla məbədə yeni tikililər əlavə edilmişdir. Məbədin yerləşdiyi Artaşad şəhəri e.ə. II yüzilin ortalarında Erməni hökmdarı Artaş tərəfindən salınmışdır. Aselişad Monastırı == İstinadlar == == Mənbə == И.Шопен. Исторический памятник состояния армянской области к эпоху ее присоеденения к Российской империи, С-п., 1852, стр.271-273, 555-556, 685; А.Берже. Кавказ в археологическом отношении, Тифлис, 1875, стр.159; Сборник сведений о Кавказе (Списки населенных мест Кавказского края по сведениям 1873 года), Эриванская губерния, 5 т., Тифлис, 1879, № 185; M.Kalankatuklu.

Asen Nikolov (bolq. Асен Николов 5 avqust 1976, Plovdiv) — Bolqarıstan futbolçusu. == Həyatı == Asen Nikolov 5 avqust 1976-cı ildə Bolqarıstanın Plovdiv şəhərində anadan olmuşdur. == Karyera == Əvvəlki klubları: Maritsa Plovdiv, Levski Sofiya, Slaviya Sofiya, Turan Tovuz, Partizan, Bakı, Qəbələ. 2009-cu ildən Slaviya Sofiyada çıxış edir. == Uğurları == Üçqat Bolqarıstan çempionu (Levski Sofiya — 2001, 2002, 2003) Bolqarıstan kubokunun ikiqat qalibi (Levski Sofiya — 2002, 2003) Azərbaycanın ən yaxşı futbolçusu (Turan Tovuz — 2005).

Asen sülaləsi — İkinci Bolqar imperiyasını idarə etmiş ilk sülalə. == Kökləri == Asen sülaləsini quran 3 qardaş: IV Pyotr, I İvan Asen və Kaloyanın əslən hansı millətdən olması mübahisəlidir. 3 fərziyyə irəli sürülmüşdür: Bolqar kökü: Əsas fərziyyə və nəzəriyyədir. Səbəb bütün tarixi sənədlərdə "Bolqarıstan", "Bolqar", "Bolqarlar" kimi terminlərin keçməsidir. Valax kökü: Bəzi tarixçilərin müəyyən salnamələrə əsaslanıb irəli sürdüyü nəzəriyyədir. Türk-Kuman kökü: Sülalədəki bəzi hökmdarların adlarının kuman dilindən gəldiyini sürən tarixçilərin nəzəriyyəsi. == Hökmdarlar == == İstinadlar == == Mənbələr == Božilov, Ivan (1985). Familijata na Asenevci (1186–1460) (in Bulgarian). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences. OCLC 14378091.

Asena (lat. Acaena) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Asena — gülçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Asena (mifologiya) — mifologiya.

Aseptik meningit (ing. Aseptic meningitis) — beyin və onurğa beynini əhatə edən membranın serebrospinal maye testinin nəticəsi mənfi olan xəstələrdə beyin qişasının iltihabı. Aseptik meningitə viruslar, mikobakteriyalar, spiroketlər, göbələklər, dərmanlar və bədxassəli xəstəliklər səbəb olur.Həm meningit, həm də aseptik meningit üçün testlər əsasən eynidir. Bel ponksiyonu vasitəsilə serebrospinal maye nümunəsi götürülür və infeksiyanın olub olmadığını müəyyən etmək üçün leykositlərin hüceyrələrinin sayı üçün yoxlanılır və faktiki səbəbi görmək üçün əlavə testlər götürülür. == Etiologiyası == Etiologiyasına görə aseptik meningit 2 növ olur: yoluxucu və qeyri-infeksion. Bu günə qədər diaqnozun qoyulmasında bütün irəliləyişlərə baxmayaraq, dəqiq etiologiya yalnız 30-65% hallarda müəyyən edilə bilib. Qalan etiologiyası naməlum hallar "idiopatik" kimi adlanır. Yoluxucu səbəblər baxımından ən çox yayılmış agent virusdur, həmçinin bakteriyalar, göbələklər və parazitlər də daxildir. Xəstəliklərin yarıdan çoxu enteroviruslar tərəfindən törədilir (məs. Koksaki virusu), sonra herpes simplex-2 virusu, Qərbi Nil və suçiçəyi virusları.

Aservolitlər- faylarla qismən dağılmış, parçalanmış və daha cavan dəniz çöküntüləri ilə örtülmüş, sualtı vulkanların qədim vulkanik qurğuları.

Aset İsayeva (5 sentyabr 1915, Nadtereçnoye, Terek vilayəti – 5 mart 1971, Qroznı) — Xanbaba Nurədilov adına Çeçenistan Dövlət Dram Teatrının aktrisası, Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Xalq artisti (1961), RSFSR-in əməkdar artisti (13.9.1968). == Bioqrafiyası == 5 sentyabr 1915-ci ildə Nadtereçnoe kəndin anadan olmuşdur. Ailədə ondan başqa İki oğlan və qız uşağıda var idi. Uşaqlar hələ gənc ikən ataları dünaysını dəyişir. Anası qohumları tərəfindən ərə verilir, uşaqlar isə uşaq evinə göndərilir. Bir neçə il sonra Aset kəsmə və tikiş kurslarını bitirir, sonra partiya məktəbinə daxil olur. 1931-ci ildə direktoru Səid Baduyev olan teatr studiyasına daxil olur. Burada Səid Baduyevin kiçik qardaşı, Movcinlə tanış olur. Tezliklə yaxınlarının istəklərinə qarşı olaraq onlar evlənir. Studiyanı bitirdikdən sonra Çeçenistan Dövlət Dram Teatrının truppasına qatılır.

Əset Örentay oğlu İsekeşev (qaz. Әсет Өрентайұлы Исекешев, 17 avqust 1971, Qaraqanda) — Qazaxıstan dövlət xadimi, Qazaxıstan prezidentinin köməkçisi - Təhlükəsizlik Şurasının katibi (16 yanvar 2020-ci il tarixindən). Sənaye və Ticarət Naziri (2009-2010), Sənaye və Yeni Texnologiyalar Naziri (2010-2014), İnvestisiya və İnkişaf Naziri (2014-2016), Astana Bələdiyyə Başçısı (2016-2018), prezident administrasiyasının rəhbəri (2018-2019) vəzifələrində çalışmışdır. == Həyatı == === Erkən illəri və təhsili === Qazaxıstan SSR-in Karaqanda şəhərində anadan olub. 1989-cu ildə Uralsk şəhər 5 nömrəli Xüsusi peşə məktəbini "montajçı-montajçı" ixtisası ilə bitirib. Almatı şəhərində Əl-Farabi adına Qazaxıstan Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil oldu və oradan 1994-cü ildə Hüquqşünaslıq ixtisası ilə qurtardı. 1998-ci ildə Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Dövlət İdarəetmə Məktəbini bitirib. == Bioqrafiyası == 1989-cu ildə Ural zavodunda "Omega" radiotexnika montajçısı idi. 1995-1997-ci illərdə — Almatı Medeu bölgəsi prokurorunun təcrübəçisi, köməkçisi, böyük köməkçisi vəzifələrində çalışmışdır. 1998-1999-cu illərdə — Qazaxıstan Respublikası Strateji Planlaşdırma və İslahatlar Agentliyinin baş mütəxəssisi vəzifəsində çalışmışdır.

Asetaldehid (СH3СHO) —sirkə aldehidi və ya etanal kəskin iyli, asan uçucu (tqay= +210C) rəngsiz mayedir. Sirkə turşusunun aldehididir. == Fiziki xassələri == Asetaldehid suda və spirtdə yaxşı həll olur. Rəngsiz mayedir. == Alınması == Asetaldehidi, əsasən, etanolun və etilenin (eten) oksidləşməsindən alırlar: 2 CH2=CH2 + O2 → 2 CH3CHO CH3-CH2-OH + CuO → CH3CHO + Cu + H2O200C-300C arası intervalda dehidrogenləşməsindən alınır: CH3-CH2-OH → CH3CHO + H2 === Tətbiqi === Asetaldehidə kofedə rast gəlinir və etanolun oksidləşməsində istifadə olunur. == Xarici keçidlər == SEKAB, a producer of green Acetaldehyde [1] International Chemical Safety Card 0009 National Pollutant Inventory – Acetaldehde Arxivləşdirilib 2009-07-10 at the Wayback Machine NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards Methods for sampling and analysis IARC Monograph: "Acetaldehyde" Hal Kibbey, Genetic Influences on Alcohol Drinking and Alcoholism, Indiana University Research and Creative Activity, Vol. 17 no. 3.

Asetatlar (latınca:acetum - sirkə) - Sirkə turşusunun duzları və mürəkkəb efiridir. Məsələn: CH3COOC2H5 etilasetat (sirkə turşusunun etil efiri); CH3COONa natrium asetatı; CH3COONH4 ammonium asetatı; Pb(CH3COO)2·3H2O qurğuşun asetatı.

Asetilaseton ( diasetilmetan, pentan-2,4-dion ) CH 3 -CO-CH 2 -CO-CH 3, C 5 H 8 O 2 formulası ilə ketonlar sinfinə aid üzvi birləşmədir . Bu diketonun rəsmi adı 2,4-pentandiondur. == Xassələri == Aseton və sirkə turşusunun qoxusu olan rəngsiz mayedir. == Alınması == Asetilaseton, isopropenil asetatın sənaye üsulu ilə termiki qruplaşmasından əldə edilir. CH 2 C (CH 3Subscript text ) OC (O) Me → MeC (O) CH 2 C (O) MeLaboratoriyada asetilasetonun alınmasına aseton və sirkə anhidridinə BF3 katalizatorunun əlavə edilməsi ilə başlanır: (CH 3 CO) 2 O + CH 3 C (O) CH 3 → CH 3 C (O) CH 2 C (O) CH 3ikinci pillədə NaOEt + EtO 2 CCH 3 + CH 3 C (O) CH 3 → NaCH 3 C (O) CHC (O) CH 3 + 2 EtOHNaCH 3 C (O) CHC (O) CH 3 + HCl → CH 3 C (O) CH 2 C (O) CH 3 + NaClBəzi nümunələrə C 6 H 5 C (O) CH 2 C (O) C 6 H 5 (dbaH) və (CH 3 ) 3 CC (O) CH 2 C (O) CC (CH 3 ) 3 daxildir . Heksaflüorasetilaseton (F 3 CC (O) CH 2 C (O) CF 3 ) uçucu metal komplekslərini istehsal etmək üçün geniş istifadə olunur. == Mənbə == 05581: Acetylacetone. Sigma-Aldrich. W. Caminati, J.-U. Grabow. The C2v Structure of Enolic Acetylacetone (неопр.) // Journal of the American Chemical Society (англ.)русск..

Asetilen (C2H2) — alkin sinfinə daxil olan olan doymamış karbohidrogendir. Molekulunda bir üçqat rabitəsi olan CnH2n-2 formuluna malik alifatik açıq zəncirli k/h-lər sırası Alkinlər və ya asetilen sırası karbohidrogenləri deyilir. Alkinlər də üçqat rabitə ilə birləşən karbon atomları sp hibridləşmə vəziyyətindədir və 180°С bucaq əmələ gətirirlər (yəni açıq bucaqlar). Alkinlər bir-birindən –CH2 – qrupu ilə fərqlənirlər. Doymuş k/h-də olan “an” şəkilçisi “in” şəkilçisi ilə əlavə etməklə oxunur. H – C ≡ C – H H : C   C : H H – C C – H 0,12 nm təşkil edir Asetilen molekulunda 3 σ 2 π rabitə, 2 polyar və 3 q/polyar rabitə vardır. Mr (alken) = 14n-2, iki qonşu alkinin molyar kütləsinin cəmi 28n+10. molekulda rabitələrinin ümumu sayı 3n-1, polyar rabitələrinin ümumi sayı 2n-2, molekulda atomlarının ümumi sayı 3n-2 düsturları ilə müəyyən olunur. Adlandırılma (nomenklatura): Alkinləri adlandırılması üçün: 1. Tarixi (trivial və ya təsadüfi) 2.

Asetilendikarbon turşusu - rəngsiz kristal maddədir;dihidrat əmələ gətirir. == Fiziki xassələri == Suda , etanolda və efirdə yaxşı həll olur. == Kimyəvi xassələri == H2SO4 və p-toluolsulfoturşunun iştirakında spirtlərlə diefir, PCl5 və NH3-lə müvafiq olaraq dixloranhidrid və diamid əmələ gətirir. Sirkə turşusu mühitində PCl5-in köməyi ilə xlorlaşdırdıqda xlorfumar və dixlorfumar turşularının qarışığı, KMnO4-dən istifadə etməklə oksidləşdirdikdə isə oksalat turşusu əmələ gətirir. Butadienlə dien sintezinə daxil olaraq heksadien-1,2-dikarbon turşusuna çevrilir. Asetilendikarbon turşusunun trimerləşməsi nəticəsində mellit turşusu əmələ gəlir. Pd/BaSO4 üzərində katalitik hidrogenləşməsi reaksiyanın aparılma şəraitindən asılı olaraq malein və ya kəhraba turşusunun alınması ilə nəticələnir. A.t.-nin dimetilefirinin hidrazinlə və ya alifatik diazobirləşmələrlə təsirindən pirazol törəmələri, hidroksilaminlə təsirindən oksazol törəmələri, azidlərlə və HN3-lə təsirindən isə 1,2,3-triazollar əmələ gəlir, məs. : == Alınması: == Asetilendikarbon turşusunu KOH-ın α, β-dibromkəhraba turşusuna (çıxım 80%) və ya qələvinin spirtdə məhlulunun α-xlormalein və ya α-xlorfumar turşusuna təsirindən alırlar. A.t.-nin dimetilefiri güclü lakrimatordur (gözyaşardıcı), dəridə irinli yaralar əmələ gətirir.

Asetilsalisilli turşu, aspirin, (lat. Acidum acetylsalicylicum, ing. Acetylsalicylic acid) — analgetik (ağrıkəsici), temperatur salan, qan duruldan təsirli dərman preparatı. Ağ xırda iynəuclu kristallı poroşok, otaq temperaturunda suda az həll edilir, qaynar suda, spirtdə tez həll edilir. Alman kimyaçısı Feliks Hofman tərəfindən 1897-ci ildə sintez edilib. Ona 6 mart 1899-cu ildə patent alıb. Hofman revmatizmdən əziyyət çəkən atasınına kömək üçün dərman tipi axtarakən onu kəşf edib. Asetilsalisilli turşusu satışda "aspirin" adı ilə tanınır.

Asetofenon (metilfenilketon) - ümumi formulu C6H5COCH3 olan üzvi birləşmədir. == Fiziki xassələri == Molekul kütləsi 120,4; güclü meşə gilası iyisi verən yağlıtəhər rəngsiz maye; ərimə t-ru 19,70C (tərkibində olan suyun miqdarından asılıdır), qaynama t-ru 202,00C; d420=1,0281, nD20=1,5342;∆Hbux0=38,9kC/mol, ∆Hərimə0=16,7kC/mol; suda həll olması 0,55% kütləcə, suyun asetofenonda həll olması 1,05%; etanolda, asetonda, xlorofromda, benzolda yaxşı həll olur. == Kimyəvi xassələri == Asetofenon alkilaromatik ketonlara məxsus bütün xassələrə malikdir. Metil qrupunda olan hidrogenlər kifayət qədər mütəhərrikdirlər. Belə ki, Asetofenon xlorlaşdırdıqda α- xlorasetofenon ClCH2COC6H5 əmələ gəlir; kroton kondenslənməsindən dipnon və trifenilbenzol əmələ gəlir. Asetofenon NaNH2 iştirakında enolyat CH2=C(ONa)C6H5 əmələ gətirir ki, sonuncu da xlorkarbon turşusunun efirləri ilə asilləşərək CH2=C(C6H5)OCOOR efirlərinə çevrilirlər. Asetofen aromatik nüvədə əvəzetmə reaksiyalarına qabildir, məsələn, nitrolaşdıqda m-nitroasetofenon əmələ gətirir. Özünə NaHSO3 birləşdirmir. LiAlH4-ün təsirindən və ya mis-xrom katalizatoru üzərində hidrogenləşdirdikdə α-feniletil spirtinə C6H5CH(OH)CH3 reduksiya olunur. == Alınması == Asetofenonu sənayedə aşağıdakı üsullarla alırlar: Benzolun asetilxloridlə və ya sirkə anhidridi ilə AlCl3 və ya FeCl3 iştirakında Fridel-Krafts reaksiyasından (Çıxım 85%); etilbenzolun hava oksigeni ilə 115-1200C-də (kat.-Co, Cu, Mn, Ni, Pb, və ya Fe benzoatlar) maye fazada oksidləşməsindən 80% çıxımla (əsas əlavə məhsul-16% çıxımla α-feniletil spirtidir).

Aseton (dimetilketon, propanon-2, YUPAK: propan-2-on) [4] – üzvi maddədir, formulu CH3—C(O)—CH3, doymuş ketonların ən sadə nümayəndəsidir. Aseton adını latınca, asetum — sirkə, adından almışdır. Bu onunla əlaqədardır ki, əvvəllər asetonu asetatlardan alırdılar, asetondan isə sintetik buzlu sirtkə turşusunu alırdılar. 1848-ci ildə Alman tibb və kimya professoru Leopold Gmelin, Latın asetumundan da kök götürən köhnə Alman "Aketon" sözündən (keton, aseton) istifadə edərək, termini rəsmi istifadəyə verdi [5] [6]. == Kəşfi == Andreas Libavius – ilk dəfə asetonu kəşf etmişdir. Ketonların ən sadə və eyni zamanda ən vacib nümayəndəsi olan aseton ilk dəfə 1595-ci ildə alman kimyaçısı Andreas Libavius tərəfindən qurğuşun asetatın quru distillə edilməsi zamanı aşkar edilmişdir. Ancaq yalnız 1832-ci ildə Jean-Baptiste Dumas və Justus von Liebig onun təbiətini və kimyəvi tərkibini dəqiq təyin edə bildilər. 1914-cü ilə qədər aseton, demək olar ki, yalnız ağacın kokslaşmasından əldə edilirdi, lakin Birinci Dünya Müharibəsi illərində ona artan tələbat çox tez bir zaamanda yeni istehsal üsullarının yaradılmasına təkan verdi. == Fiziki xassələri == Aseton xarakterik kəskin qoxusu olan rəngsiz, yanıcı, axıcı, uçucu bir mayedir (n.ş.). Bütün nisbətlərdə su, dietil efiri, benzol, metanol, etanol, bir çox mürəkkəb efirlər və s.