* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2002 | ••••••• | 17.13 |
2003 | ••••••••••••••• | 38.58 |
2004 | ••••••••••••• | 33.35 |
2005 | •••• | 8.10 |
2006 | ••••• | 12.84 |
2007 | ••••••••••••• | 32.14 |
2008 | ••••••••••••• | 32.40 |
2009 | •••••••••••• | 31.04 |
2010 | ••••••••••••••• | 37.76 |
2011 | ••••••••••• | 28.91 |
2012 | ••••• | 12.74 |
2013 | •••••• | 15.02 |
2014 | ••••••••••••••••• | 44.79 |
2015 | •••••••••••••••••••• | 53.42 |
2016 | •••••••••••••••••• | 47.03 |
2017 | •••••••••••••••••••• | 52.03 |
2018 | ••••••••••••••• | 39.85 |
2019 | •••••••• | 20.31 |
2020 | •••••••••••• | 29.70 |
1 is. 1. Xörək, yemək, bişmiş. Aşın sıyıqlığı dənin azlığındandır. (Ata. sözü). Bəzi yerlərdə təsadüf olunur aşa, ətə. M.Ə.Sabir. 2. Plov. Südlü aş. Çığırtmalı aş. Lobyalı aş. Qiyməli aş. 3. Un, düyü, yarma və s.-dən bişirilən sıyıq xörək; horra. ◊ Aş bişirmək məc. – tələ qurmaq. Bütün bu hallar bu gün [Məşədi Kazım Ağanın] … mənim üçün bir “aş bişirdiyini” göstərirdi. M.S.Ordubadi. [Müşavir:] Olsun, Osman, sənə bir aş bişirim ki, hər qaşığı bir dad versin. P.Makulu. Aşı bişmək məc. – işi bitmək, bədbəxtliyə düşmək. Aşına su qatmaq – işini korlamaq, işinə pər qatmaq, işi baş tutmağa qoymamaq, əngəl törətmək. Aşını-suyunu vermək – cəzalandırmaq, bərk danlamaq. Arvadlar bunu gördükdə yazıq soldatın aşını-suyunu verirlər. H.Sarabski. Az(acıq) aşın duzu deyil – çox hiyləgər, bic, araqarışdıran adam haqqında. Arvad azacıq aşın duzu deyil. Ə.Əbülhəsən. Əli aşından da olmaq, Vəli aşından da – əli hər şeydən çıxmaq, avara qalmaq. Harada aş, orada baş – heç bir zəhmət çəkmədən, hazıra gəlib çıxan adam haqqında.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / aş1 Bütün xörəklərin ümumi adı aş olub. İndi məna daralıb, söz, əsasən, “plov” mənasında işlədilir. Amma aşpaz, qatıqaşı, aşxana, ayranaşı kimi sözlərdə qədim məna qalmaqdadır (qatıqaşı heç də “plov”demək deyil. Aşpaz heç də təkcə plov bişirməklə məhdudlaşmır və s.) Nə tökərsən aşına... deyimi də aş sözünün qədim mənası ilə bağlıdır. Müasir tatar dilində aş sözü qədim mənasını saxlaya bilib: aşamlıq (пища), aşarqa (кушать), aşatırqa (кормить), aşqazanı (mədə, qursaq), tamır azıq (kökü yeyilən, kökü meyvəli), aşyaylıq (süfrə) kimi kəlmələr bunu sübut edir. Türk dillərinin bəzilərində qazan əvəzinə aşac işlədilir. Aş sözü rus dilinə də keçib, onlarda ашать məsdəri var, “кушать” deməkdir. Türkmənlər yazırlar: “Aş iyilən (yeyilən) naxorların (xörəklərin) ümumi adıdır”. Qabaq bizdə də bu mənada işlədilib. Biliyi, dərini aşılamaq birləşməsindəki aşıla sözü də yedirtmək anlamı ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / aş1 AŞ I is. Xörək, plov. Bayram aşıdır, indicə Qönçəbəyim gətirdi (S.Qədirzadə). AŞ II is. Dərini, gönü aşılayıb hazırlamaq üçün maddə. Gönü aşa qoydular. AŞ III f. Bir şeyin üzərindən atılıb keçmək. Keçərək Mil düzündən sarı dağlar aşdım (Ə.Cəmil).
Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / aş2 сущ. плов. Qovurmalı aş плов с каурмой, toyuqlu aş плов с курицей, kişmişli aş плов с кишмишом, boranılı aş плов с тывкой, südlü aş молочный плов; молочная рисовая каша ◊ aşını bişirmək kimin задать перцу, задать жару к ому; aşı bişib kimin дело табак чьё, крышка кому; aşına su qatmaq kimin вставлять палки в колёса к ому; aşının suyunu vermək kimin побить, наказать кого, задать взбучку к ому; azacıq aşın duzu deyil не так уж прост, себе на уме; Əli aşından da, Vəli aşından da olmaq остаться ни с чем, оказаться у разбитого корыта; harada aş, orada baş где мёд, там и мухи
Azərbaycanca-rusca lüğət / aş1 I. i. 1. pilau, pilaw, pilaff; 2. porridge; südlü ~ milk porridge; ~ını bişirmək 1) to give* it smb. hot; 2) d.d. to have sex (with); to commit adultery, to fornicate ~ ına su qatmaq to put* a spoke in smb.’s wheel, to prevent smb. from doing smth.; ~ının suyunu vermək to beat* (d.) mercilessly, to punish (d.) mercilessly; Əli ~ından da olmaq, Vəli ~ından da ≅ to have* / to gain nothing, to get* nothing for one’s pains, to have* neither this nor that; harada aş orada baş zərb.məs. ≅ You can meet him anywhere you go II. i. tannic acid, tannin; ~a qoymaq to tan (d.)
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / aş1 is. 1) pilaf m ; pilau m ; 2) bouillie f ; brouet m ◊ kiminsə ~ını bişirmək tancer vertement qn ; en faire voir à qn ; ~ına su qatmaq mettre les bâtons dans les roues ; ~ kiminsə aşının suyunu vemək punir qn ; savonner qn ; laver la tête à qn ; passer un savon à qn ; Əli aşından da Vəli aşından da olmaq être Gros-Jean comme devant ; onun aşı bişib c’en est fait de lui ; aşa qoymaq (aşlamaq) tanner vt
Azərbaycanca-fransızca lüğət / aş2 сущ. 1. къафун, тӀуьн, недай затӀ, чранвай затӀ; 2. аш; əriştəli aş кинияр квай аш; // ашдин; aş süzgəci ашдин суьзек; 3. гъуьр, дуьгуь ва мс. затӀарикай чранвай жими къафун; хапӀа; ** aş bişirmək пер. аш чурун, ракьар кутун, гьилле туькӀуьрун (садаз); aşı bişmək пер. кар тамам хьун, бедбахтвилик акатун; aşına su qatmaq ашдиз яд ягъун, кӀар акадарун, крар чӀурун, кардиз кьецӀ гун, машатвал авун; aşını-suyunu vermək кӀевидаказ ахмурун, туьнбуьгь авун, жаза гун; az(acıq) aşın duzu deyil тӀимил фан къафун туш (гзаф гьиллебаз, биж, араяр акадардай касдин гьакъинда); Əli aşından da olmaq, Vəli aşından da кьве суварикай хкатай Ких хьиз аламукьун, гьар са затӀ гъиляй акъатун, авара амукьун; harada aş, orada baş пер. гьина хешил – гьана кьил, гьазурдал салават.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / aşXörək, yemək. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dastanda plov mənasında da işlənir. Səhərdən qalxanda təbil vurulur, Dəryatək çalxanır, göltək durulur, Toplanır bir yerə, içki qurulur, Dağıdır əppəyi, aşı Koroğlu. (“Koroğlunun Ərzurum səfəri”) (“Dəmirçioğlu-Əsəd”)
Azərbaycan dastanlarının leksikasıI (Gəncə) dərini və gönü aşılamağa məxsus maddə. – Dəriləri aşa qoymuşdux II (Basarkeçər) əriştə. – A Balle, aş pişiribənə?
Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti.