at sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Qoşulan və minilən ev heyvanı. Kəhər at nalı neylər?! Ağ buxaq xalı neylər… (Bayatı). Ata minəndə özünü, atdan düşəndə atı unutma. (Ata. sözü). Uca atın üstündə oturub, kəndin alçaq divarlarından həyətin yarısını görürdüm. C.Məmmədquluzadə. □ At çapmaq – at qovmaq, at sürməklə yarışmaq. [Heydər bəy:] Bu necə əsrdir, bu necə zəmanədir? Nə at çapmağın qiyməti var, nə tüfəng atmağın hörməti var. M.F.Axundzadə. [Sabir:] Bizim evin böyründəki düzdə çoxlu at çapırlar. S.Rəhimov. Cıdır atı – at yarışında iştirak etmək üçün saxlanılan at. Minik atı – ancaq minmək üçün saxlanılan at. Orta atı – arabada ortaya qoşulan at. Yan atı – arabada və s.-də həmişə yana qoşulan at. Yedək atı – ehtiyat üçün yanda aparılan at. 2. Uşaqların at kimi mindikləri ağac və s. ◊ At başı salmaq – münasibətsiz və yersiz müdaxilə etmək. At gücü tex. – mühərrikin qüvvəsini ölçmək üçün ölçü vahidi (saniyədə 75 kiloqram-metrə bərabərdir). At oynatmaq – 1) at minib hünər göstərmək, at minməkdə məharət, igidlik göstərmək; 2) məc. meydanı boş görmək, meydan oxumaq. At zavodu – cins at yetişdirən müəssisə. Meydana at salmaq – söhbət zamanı ortalığa, mətləbə dəxli olmayan söz salmaq.

2 is. Şahmatda filə bərabər fiqur.

1 Müxtəlif yozumları var: 1. Atmaq feili ilə qohumdur.  2. Sanskritcə “hərəkət” (qaçan) deməkdir.  3. Çağataylarda yont kimi işlədilib.  4. “Böyük” deməkdir... Sanskrit variantı daha inandırıcıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 AT (ev heyvam) Göy ot xımırtladan atların fınxırtısından və gecə böcəklərinin həzin səslərindən başqa heç nə eşidilmirdi (İ.Şıxlı); MADYAN (dişi at) Oruc ata yanaşmaq, tutmaq istədi. Lakin madyan fınxırıb dərhal aralandı (Q.Xəlilov); SƏMƏND Deyirsən deməli şikəstdir sənin; Məhəbbət yolunda mindiyin səmənd (Ə.Kürçaylı).

1 AT I is. Qoşulan və minilən ev heyvanı. O, Feyzini səsləyib iki saz at yəhərləməsini tapşırdı (B.Bayramov). AT II is. Şahmat fiquru. Mat olmasın deyə, atı qurban verdi. AT III f. Tullamaq, salmaq. At bu dəcəlliyi bir yana oğlum; Qoy sən tək sağalıb dursun anan da (B.Azəroğlu).

1 1. лошадь, конь; 2. лошадиный, конский; 3. шахм. конь;

2 I сущ. 1. лошадь, конь. Kəhər at гнедой конь, minik atı верховая лошадь, cıdır atı скаковая лошадь, yük atı ломовая лошадь; ata minmək садиться на коня, atdan düşmək слезть с коня, at belində на коне, верхом на лошади, atı yəhərləmək оседлать коня, atın başını çəkmək придержать лошадь, atları qoşmaq запрягать лошадей, atları açmaq распрягать лошадей, at sürmək править лошадью, atların öyrədilməsi выездка лошадей, at cilovu уздечка 2. конь: 1) шахматная фигура 2) гимнастический снаряд; at qatırı лошак, at dəllalı барышник, at dəllallığı барышничество, at əti конина, at bağlanan yer коновязь, at baytarı неодобр. коновал (знахарь, лечащий лошадей); at yarışı бега II прил. 1. лошадиный. At kişnəməsi лошадиное (конское) ржание, at qüvvəsi физ., тех. лошадиная сила, at yerişi лошадиная рысь; at mozalanı (milçəyi) лошадиный овод 2. конный. At zavodu конный завод, at dırmığı конные грабли, at toxumsəpəni конная сеялка 3. конский. At ayağı конская стопа, at tappıltısı конский топот 4. коневой. At sonluğu коневой эндшпиль (в шахматах) ◊ atının başını buraxmaq закусить удила (действовать без оглядки, не считаясь ни с чем); atının başını çəkmək сдерживать, сдержать себя, остановить себя; atdan salmaq kimi свергнуть кого; выбить из седла кого; at başı salmaq haraya совать свой нос во что, проявлять повышенный интерес к чужим делам; at oynatmaq бряцать оружием; meydana at salmaq изменять ход разговора; öz atını çapmaq твердить своё; başına at təpib kimin мозги набекрень; at gedib, örkəni də aparıb и след простыл; at olmayan yerdə eşşək də atdır на безрыбье и рак рыба; atın dörd ayağı var, o da büdrəyir конь о четырёх ногах, да и тот спотыкается; elə bil at bağışladı будто рублём одарил; atı baş aparmaq переходить всякие границы; at kimi kişnəmək ржать как лошадь; at kimi üzə durmaq дерзить, показывать свой характер, поступать посвоему, по своему усмотрению

1 I. i. 1. horse; minik ~ı riding / saddle horse; qoşqu ~ı outrunner; ~ minmək to mount a horse; qanadlı ~ əs. the flying / winged horse; Troya ~ı yun. əs. the Trojan Horse; dəmir ~ (traktor və s. haq.) iron horse; ~a minmək to take* a horse; ~ı qoşmaq to horse, to harness a horse; ~ı faytona qoşmaq to horse a carriage; ~ oynatmaq 1) to demonstrate one; s skill in riding a horse; 2) məc. to act as freely as one wants; 2. (şahmatda) knight II. s. horse; ~ dırnağı horse hoof; ~ nalı horseshoe; ~ oğrusu horse stealer: ~ nallayan horseshoer; ~ zavodu horse ranch; ~ gözlüyü horse blinder; ~ arabası horse vehicle; ~ milçəyi horse bee; ~ yemişanı horse-chanter; ~ şabalıdı horse-chestnut; ~ alverçisi horse-dealer; ~ həkimi horse-doc tor; ~ bazarı horse-fair; ~ əti horse meat, horseflesh; ~ qılı horsehair; ~ dəyirmanı horse-mill; ~ gücü fiz. horse power

1 is. 1) cheval m (pl aux) ; jument f ; coursier m ; cavalier m ; 2) adj de cheval ; à cheval ; équestre ; chevalin,-e ; ~ araba nəqliyyatı charroi m ; ~ bağlanan yer piquet m ; ~ qüvvəsi tex. Cheval Vapeur m (ou bien Cheval (pl Chevaux) Vapeur (CV.) ; ~ dəllalı maquignon m ; ~ əti viande f du cheval ; du cheval ; ~ zavodu haras m ; ~ yarışı courses f pl au trot (attelées) ; ~ yerişi trot m ; ~ kişnəməsi hennissement m du cheval ; ~ sürmək conduire un cheval ; ~ cilovu bride f ; bridon m ; ~ cinsi race f chevaline ; ~la à cheval ; ~la getmək chevaucher vi ; ~ları açmaq dételer (ll) les chevaux ; ~ qoşmaq atteler (ll) les chevaux ◊ başına ~ təpib il a la cervelle à l’envers ; ~ gedib örkəni də aparıb il a disparu sans laisser de trace ; il a pris la poudre d’escampette ; at olmayan yerdə eşşək də atdır faute de grives on mange des merles ; au royaume des aveugles les borgnes sont rois ; bəy verən atın dişinə baxmazlar à cheval donné on ne regarde pas la bride (və ya les dents)

1 сущ. шахм. фарас, балкӀан (шахматдин фигура).

2 сущ. 1. балкӀан; dişi at диши балкӀан, хвар; yük atı парцин балкӀан; cıdır atı чамарардай балкӀан; orta atı кьулан балкӀан, арабадик квай балкӀанрикай юкьванди; yan atı къвалан балкӀан, арабадик ва мс. гьамиша къвалахъай кутадай балкӀан; at çapmaq балкӀан гьалун, балкӀан гьалуналди акъажунарун; 2. балкӀандин; балкӀанрин; at arabası балкӀандин араба; at sürüsü балкӀанрин суьруь, рамаг; 3. аялри кӀвачерин арада ттуна балкӀан-балкӀан къугъвадай лаш; ** at gücü техн. балкӀандин къуват (мотордин къуват алцумунин тек яз, са секундда 75 кг. м.); at oynatmaq а) балкӀандал акьахна гьунар къалурун, вичин алакьунар, викӀегьвал къалурун; б) пер. майдан буш яз акун, майдан кӀелун; at zavodu балкӀанрин завод, жинсинин балкӀанар хуьдай майишат; meydana at salmaq пер. арадал къуьрен кӀвач вегьин (ихтилатдамаз юкьвал метлебдиз талукь тушир гаф вегьин).

1 at