beta-şüa sözü azərbaycan dilində

Beta (ß) — yunan əlifbasının ikinci hərfi, elektron şüalanmasının adı. Alfadan sonra, qammadan əvvəl gələn hərfdir.

Şüa — düz xəttin üzərindəki hər hansı bir nöqtədən eyni tərəfdə yerləşən (həmin nöqtə də daxil olmaqla) nöqtələr çoxluğudur. Bir tərəfdən məhdud olan düz xəttt hissəsinə şüa və ya yarım düz xətt deyilir. Bir düz xətt üzərində olan ortaq başlanğıclı iki yarım düz xəttə tamamlayıcı yarım düz xətt və ya şüa deyilir.

Dirək — şüa binalardakı döşəmə və istifadə sahəsi yüklərini şaquli daşıyıcılara (sütunlara) köçürən və mexaniki olaraq çubuq kimi qəbul edilən bir tikinti elementi. Dəmir-beton konstruksiyalarda döşəmə yüklərinin əvvəlcə dirəklərə köçürülməsi və kəsmə qüvvəsi ilə moment effektləri daşıyan dirəklərin bu qüvvələri sütunlara ötürməsi qəbul edilir. Sütundan sütuna dirəklərin uzunluqlarına dirək aralığı deyilir. Dirək aralığı artdıqca dirək hissəsinin hündürlüyü artırılmalıdır. Dirəyin şaquli deformasiyaları (əyilməsi) nəzarət altında saxlanılmalıdır. Əks təqdirdə, binanın rahatlığı azalacaqdır. == Dirək növləri == === Dəmir-beton dirək === Döşəmələrdən və digər dirəklərdən aldığı yükləri dirəyə və ya daşıyıcı sistemə ötürən elementlərə dəmir-beton dirəklər deyilir. ==== Dəmir-beton dirək növləri ==== Sadə dirəklər: Bunlar hörgü konstruksiyalarındakı dayaqlara iki ucu sərbəst şəkildə daxil olan dirəklərdir. Bu cür dirəklər dayaqlarda ən az 20 sm oturmalıdır. Konsol dirəklər: Bunlar bir ucu basdırılmış (yerləşdirilmiş), digər ucu dayaqlanmış (asılmış) olan dəmir-beton dirəklərdir.

Şüa Hüseynov (tam adı: Hüseynov Şüa Hüseyn oğlu; 27 fevral 1939, Kirovabad) — 1967-1995-ci ilə qədər Respublika Ağır atletika Federasiyasının prezidenti, Azərbaycan Respublikasının "əməkdar müəllimi", Beynəlxalq dərəcəli hakim. == Həyatı == Hüseynov Şüa Hüseyn oğlu 1939-cu il fevralın 27-də Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. === Təhsili === O, 1952-ci ildə 15 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra Gəncə İnşaat Texnikumuna daxil olmuş, 1956-cı ildə həmin texnikumu bitirmiş, 1958-ci ildə Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi İnstiutuna daxil olub, 1962-ci ildə institutu bitirmiş, həmin ili Azərbaycan Dövlət Universitetinin Biologiya fakültəsinə daxil olmuş, 1967-ci ildə universiteti müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. == Fəaliyyəti == 1961-ci ildən Ali məktəbdə işləyir. 1967-ci ildə Azərbaycan DBTİ-da müəllim, baş müəllim 1969-ci ildə, elmlər namizdə 1974-ci ildə dosent (1980), 1994-cü ildən professor adına layiq görülmüşdür. 1978-2015-ci illərə kimi “Ağır atletika və boks” kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 50-dən çox elmi əsərin müəllifidir. Bu əsərlərdən 80 çap vərəqi həcmində tədris və tədris-metodiki vəsaitdir ki, idman mütəxəssisləri respublikamızda bu əsərlərldən səmərəli istifadə edirlər. === İdman fəaliyyəti === İdman sahəsində bir mütəxəssis kimi 1955ci ildən fəaliyyət göstərməyə başlayıb. 1969-ci ilə qədər müxtəlif idman cəmiyyətlərində baş məşqçi işləyib və 15 nəfərdən artıq idman ustası hazırlamışdır.

Şüa izləmə (ing. ray tracing) — görüntünün renderinq (RENDERİNG) olunmasının iki əsas üsulundan biri. Kompüter qrafikasında: görüntünün hər bir obyektinin parlaqlığının, şəffaflıq səviyyəsinin və əksetdirmə imkanının hesablanması üçün istifadə olunan alqoritm. Bu atributlar müəyyən işıq mənbəyindən hər bir elementə və sonra müşahidəçinin gözünədək olan yolda ayrı-ayrı əks olunmuş işıq şüalarındakı dəyişikliklərin izlənməsi yoluyla hesablanır. Bundan sonra obyektin atributlarından ekranda görüntünü əmələ gətirən piksellərin rəngini və intensivliyini ölçmək üçün istifadə olunur. Şüa izləmə hər bir pikselin atributlarını müşahidəçiyə, gürününün elementlərinə və işıq mənbəyinə nəzərən hesablamağa imkan verir. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

Beta Capricorni, β Capricorni qısaldılmış formada Beta Cap, β Cap — Capricornus bürcündə bir çox ulduz sistemi və günəşdən 328 işıq ili təşkil edir. Sistem beş ulduzdan ibarətdir. Dürbün və ya kiçik bir teleskopla, Beta Capricorni ikili cüt halına gətirilə bilər. İki dənəsinin parlaqlığı Beta¹ Capricorni və ya Beta Capricorni A; dimmer, Beta² Capricorni və ya Beta Capricorni B. Hər ikisi də özləri çoxlu ulduzlardan ibarətdir. Beta¹ Capricorni üç komponentə malikdir; Beta Capricorni Aa (həmçinin Dabih [4] adı verilmiş) və ikili cüt, Beta Capricorni Ab (iki komponent Beta Capricorni Ab1 və Ab2 olaraq təyin olunur) adlı bir ulduzdur. Beta² Capricorni də Beta Capricorni Ba və Bb komponentləri olan ikili cütdür. Digər yaxın ulduzları John Herschel tərəfindən aşkar edilmişdir. Bəzən Beta Capricorni D və E kimi adlandırılanlar, sadəcə optik cütlərin və ya Beta Capricorni sisteminin bir hissəsinin olub-olmadığı aydın deyil. == Xüsusiyyətləri == Beta¹ Capricorni, dimensional Beta² Capricorni'nin +6.09-da görünən bir qüvvətə malik olduğu halda, iki hissənin daha parlaqdır. İki komponent göydə 3.5 arcminut ilə ayrılaraq, onları ən azı 21 min AU (0.34 işıq ili) ayırır.

Beta Tea — çay brendi.1994-cü ildə baş verən iqtisadi böhran səbəbilə istehsalçı şirkət brendi fərqli bazarlara soxmaq məcburiyyətində qalmışdır. Beləliklə, "Beta Tea" Türkiyəyə idxal çayı gətirən ilk firma olmuşdur. Brend 1990-cı illərin əvvəllərində postsovet məkanındakı dövlətlərin bazarlarına daxil olmuşdur. MDB ölkələrinə çay idxal edən ilk özəl müəssisə məhz "Beta" olmuşdur. Şirkət indiki dövrdə Azərbaycan, Qazaxıstan, Tacikistan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Rusiya və İraq kimi ölkələrdə bir sıra brendləri ilə fəaliyyət göstərməkdədir.

Beta hissəciklər- yüksək enerji və sürətli elektron və ya pozitronlardır. Beta hissəciklərin yayılma prosesi beta şüalanması adlanır. Enerji 0,5 MeV olan Beta hissəcikləri havada təxminən bir metr aralığa malikdir; məsafə hissəcik enerjisindən asılıdır. Beta hissəcikləri ionlaşdırıcı şüalanmanın bir növüdür və radiasiyadan qorunma məqsədləri üçün qamma şüalarından daha çox ionlaşan, lakin alfa hissəciklərindən daha az ionlaşan sayılırlar. İonlaşdırıcı təsir nə qədər yüksək olarsa, canlı toxumaya ziyan bir o qədər artır. == Beta şüalanması == === β - parçalanma (elektron emissiya) === Artıq neytronları olan qeyri-sabit bir atom nüvəsi bir neytronun bir protona, bir elektrona və bir elektron neytrinə çevrildiyi β - çürüməyə məruz qala bilər: n → p + e- + νenuclear çürümə nüvə reaktorlarında istehsal olunan neytronla zəngin parçalanma yan məhsulları arasında tez-tez baş verir. Pulsuz neytronlar da bu proses vasitəsilə çürüyür. Bu proseslərin hər ikisi parçalanma-reaktor yanacaq çubuqları tərəfindən istehsal olunan çox sayda beta şüalarına və elektron antineutrinlərə kömək edir. === β + parçalanma (pozitron emissiya) === β + şüalanma pozitronların yayılması prosesidir. β + çürümə zamanı protonlardan biri neytrona , eletron neytrinə və pozitrona çevrilir: p → n + e+ + νe == Aşkarlama və ölçmə == Beta hissəciklərinin maddəyə təsir edən ionlaşdırıcı və ya həyəcanlandırıcı təsiri radiometrik aşkaretmə alətlərinin beta şüalanmasını aşkar və ölçmələri əsas proseslərdir.

Beta laktamazlar (β-laktamazlar) — bakterial fermentlər qrupu olub, beta laktamlı antibiotiklərin təsirini azaltmağa və sıfıra endirməyə qabil substant. Bu fermentlər sözügedən antibiotiklərə qarşı müqavimətli, dözümlü bakteriyaların əmələ gəlməsinə səbəb olurlar. == Katalizasiya reaksiyası == β-Laktamasların təsirindən hidrolitik laktam həlqəsinin açııaraq pozulması nəticəsində aralıq məhsulun, sonra isə öz-özünə dekarboksilləşmə nəticəsində son məhsulun alınması reaksiyası: Həlqə pozğunluğu aralıq məhsulu öz-özünə dekarboksilləşir. Bu zaman aralıq məhsulun orqanizmin zülaları ilə geridönməyən birləşmələr əmələ gətirərsə, bu allergik reaksiyaya səbəb ola bilər. Adətən bu cür tam potensiallı antigenlərə qarşı orqanizmin antitellər vasitəsilə dəf etmə mexanizmi işə düşmüş olur. Nəticə etibarilə sensiblizasiya reaksiyasının: dəri qıcıqlanmasından -övrədən tutmuş anafilaktik şokadək inkişafı mümkündür. == ESPL == ESPL (ing. Extended– spectrum Beta- Laktamase geniş spektrli beta laktamazlar) β laktam tərkibli antibiotiklərin geniş spektrini bölmək qabiliyyəti deməkdir. Enterobakteriyalar ailəsindən olan bakteriyalar beta laktamazlar adlanan enzim yaratma qabiliyyətinə malikdirlər ki, bu da antibiotik təsirini qüvvədən salmış olur. ESBL mikrob olmayıb, müxtəlif enterobakteriyaların birlikdə qazanmış olduğu özünə məxsusluq ya xasiyyətdir.

Beta hissəciklər- yüksək enerji və sürətli elektron və ya pozitronlardır. Beta hissəciklərin yayılma prosesi beta şüalanması adlanır. Enerji 0,5 MeV olan Beta hissəcikləri havada təxminən bir metr aralığa malikdir; məsafə hissəcik enerjisindən asılıdır. Beta hissəcikləri ionlaşdırıcı şüalanmanın bir növüdür və radiasiyadan qorunma məqsədləri üçün qamma şüalarından daha çox ionlaşan, lakin alfa hissəciklərindən daha az ionlaşan sayılırlar. İonlaşdırıcı təsir nə qədər yüksək olarsa, canlı toxumaya ziyan bir o qədər artır. == Beta şüalanması == === β - parçalanma (elektron emissiya) === Artıq neytronları olan qeyri-sabit bir atom nüvəsi bir neytronun bir protona, bir elektrona və bir elektron neytrinə çevrildiyi β - çürüməyə məruz qala bilər: n → p + e- + νenuclear çürümə nüvə reaktorlarında istehsal olunan neytronla zəngin parçalanma yan məhsulları arasında tez-tez baş verir. Pulsuz neytronlar da bu proses vasitəsilə çürüyür. Bu proseslərin hər ikisi parçalanma-reaktor yanacaq çubuqları tərəfindən istehsal olunan çox sayda beta şüalarına və elektron antineutrinlərə kömək edir. === β + parçalanma (pozitron emissiya) === β + şüalanma pozitronların yayılması prosesidir. β + çürümə zamanı protonlardan biri neytrona , eletron neytrinə və pozitrona çevrilir: p → n + e+ + νe == Aşkarlama və ölçmə == Beta hissəciklərinin maddəyə təsir edən ionlaşdırıcı və ya həyəcanlandırıcı təsiri radiometrik aşkaretmə alətlərinin beta şüalanmasını aşkar və ölçmələri əsas proseslərdir.

Adi çuğundur (lat. Beta vulgaris ) - çuğundur cinsinə aid bitki növü.

Beta Draconis — ikili bir ulduz və Draco şimal dairəvi plitələrində üçüncü parlaq ulduzdur. 2.79-da görülə bilən vizual ölçülüdür, Adi gözlə asanlıqla görülə bilən parlaqdır. Hipparcos astrometri peykindən parallax ölçmələrinə əsasəndir. Günəşdən təxminən 380 işıq ili (120 parsek) məsafəsində yerləşir. == Xüsusiyyətləri == İkili sistem hər dörd minillikdə və ya bir dəfə cırtdan bir yoldaş tərəfindən yaradılan parlaq nəhəngdən ibarətdir. Günəşlə müqayisədə, Beta Draconis A altı dəfə kütləsi və təxminən 40 qat radiuslu böyük bir ulduzdur. Bu ölçüdə Günəşin parlaqlığını 950 dəfə xarici zərfdən effektiv 5,160 K temperaturda, isə G tipli bir ulduzun sarı hündürlüyünə verir. Spektri II parlaq parlaqlıq göstərən II parlaqlıq sinfi ilə G2 II, -nin mükəmməl təsnifatına uyğun gəlir. Bu təxminən 67 milyon yaşındadır.

Opsanus beta (lat. Opsanus beta) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin şüaüzgəclilər sinfinin batraxkimilər dəstəsinin batraxlar fəsiləsinin opsanus cinsinə aid heyvan növü.

Beta Vukanoviç və yaxud Babette Baxmayer (serb. Бета Вукановић; 18 aprel 1872, Bamberq, Bavariya – 31 oktyabr 1972, Belqrad) — serb rəssamı, impressionizmin nümayəndəsi. Onun sonrakı əsərləri realist üslubda olub, lakin buna baxmayaraq həmişə impressionist palitrasını saxlayıb. == Həyatı == Beta Vukanoviç 18 aprel 1872-ci ildə Almaniya imperiyasının Bamberq şəhərində Babette Baxmayer (alm. Babette Bachmayer‎) adı ilə anadan olub. İbtidai məktəbi və qızlar liseyini bitirdikdən sonra 1890-cı ildə Münhendəki Karl Mar və Anton Ajbenin özəl rəssamlıq məktəbinə daxil olur. Studiyada Beta Risto Vukanovic ilə tanış olur və onlar 1898-ci ildə ailə qururlar. Cütlük bal ayı əvəzinə Belqrad gedir, dostları onlara sənətə marağı olmayan kiçik bir şəhər olduğunu desə də, Vukanoviçlər bu məsləhətə əhəmiyyət vermirlər. === Serbiyaya gəliş === Onlar 1898-ci ilin yayında Belqrada gəlirlər. Onlar gələndə paytaxt şərq şəhərindən Avropa şəhərinə çevrilmişdi.

Elektron-şüa borusu (CRT - cathode-ray tube)– televiziya monitorunun və mikrokompüterin standart displeyinin əsas elementi. Belə displey, içərisində elektron şüalar buraxan bir və ya bir neçə elektron top (GUN) olan vakuum borusunun əsasında qurulur; bu şüalar borucuğun qabaq divarının şüalanma zamanı işıqlanan daxili örtüyünə tuşlanır. Monoxrom elektron-şüa borusunda bir elektron top və bir qayda olaraq, ağ, yaşıl və ya sarı rənglər verən bir lüminofor gərəkli olur. Rəngli borucuq üçün isə üç elektron top lazımdır: nadir elementlərlə zənginləşdirilmiş və qırmızı, yaşıl və göy rənglər (qeyri-şəffaf boyalar deyil, işıq gücünün müxtəlif səviyyələri qatışdırıldığından, əsas rənglər olaraq, qırmızı-sarı-göy deyil, qırmızı-yaşıl-göy götürülür) verən üç tip lüminiforun hər birini şüalandırmaq üçün bir ədəd. Hər bir şüa, bir dəfəyə bir üfüqi darama sətri yaratmaqla əvvəlcə soldan sağa, sonra isə yuxarıdan aşağıya hərəkət edir. Şüa elektron-şüa borusunun boğazında yerləşən elektromaqnitlər sistemi vasitəsilə əyilir və borucuğun qabaq divarında olan lüminoforun piksellərini şüalandırmaqla görüntünü çəkir. Titrəməni olmaması üçün elektron şüa ekran görüntüsünü saniyədə 30 və ya daha artıq dəfə təzələyir. Görüntünün aydınlığı (dəqiqliyi) ekrandakı piksellərin sayından asılı olur. == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Arrestin beta 1 ARRB1 kimi də adlanır — insanlarda 11-ci xromosomun qısa qolunda olan tək bir gen tərəfindən kodlanmış zülal. == Funksiyası == Beta-arrestin zülal ailəsinin üzvlərinin G zülalı ilə əlaqəli reseptorların agonist vasitəçiliyi ilə desensitizasiyasında iştirak etdiyi və hormonlar, neyrotransmitterlər və ya duyğu siqnalları kimi stimullara hüceyrə reaksiyalarının spesifik şəkildə yatırılmasına səbəb olduğu düşünülür. Arrestin beta 1 sitozolik zülaldır və beta-adrenergik reseptorların beta-adrenergik reseptor kinaz (BARK) vasitəçiliyi ilə desensibilizasiyasında kofaktor kimi çıxış edir. Arrestin beta 1 mərkəzi sinir sistemi ilə yanaşı, periferik qan leykositlərində yüksək səviyyədə ifadə edilir və beləliklə, BARK/beta-arrestin sisteminin reseptor vasitəçiliyi ilə immun funksiyalarının tənzimlənməsində böyük rol oynadığına inanılır. Alternativ olaraq, arrestin beta 1-in müxtəlif izoformlarını kodlayan birləşdirilmiş transkriptlər təsvir edilmişdir, lakin onların dəqiq funksiyaları məlum deyil. Beta-arrestinin aralıq maddələri birləşdirən və reseptorları klatrin vasitəçiliyi ilə endositoza birləşdirərək G-protein siqnalını yönləndirə bilən bir çərçivə rolunu oynadığı göstərilir.

Arrestin beta 2, həmçinin arrestin beta-2 olaraq da bilinir — insanlarda ARRB2 geni ilə kodlanan hüceyrədaxili zülal. Arrestin beta 2 zülal ailəsinin üzvlərinin G zülalı ilə əlaqəli reseptorların agonist vasitəçiliyi ilə desensitizasiyasında iştirak etdiyi və hormonlar, neyrotransmitterlər və ya duyğu siqnalları kimi stimullara hüceyrə reaksiyalarının spesifik şəkildə yatırılmasına səbəb olduğu düşünülür. Arrestin beta 2 zülalı həmçinin müstəqil siqnal roluna malikdir.Arrestin beta 2, arrestin beta 1 kimi, beta-adrenergik reseptor funksiyasını in vitro inhibe edir. Mərkəzi sinir sistemində yüksək səviyyədə ifadə edilir və sinoptik reseptorların tənzimlənməsində rol oynaya bilər. Beyinlə yanaşı, arrestin beta 2 üçün tamamlayıcı DNT qalxanabənzər vəzindən təcrid edilmişdir və beləliklə, o, tirotropin reseptorlarının hormon-spesifik desensitizasiyasında da iştirak edə bilər. Bu gen üçün bir çox alternativ olaraq birləşdirilmiş transkript variantları tapılmışdır, lakin bəzi variantların tam aydın təbiəti müəyyən edilməmişdir.[13] Zülal 5-HT2A reseptor siqnalında agonist DOI ilə qarşılıqlı əlaqədə ola bilər.Arrestin beta 2 morfin və digər opioidlərə qarşı dözümlülüyün inkişafı üçün vacibdir.

== Məzmun == Film Gilov adasındakı mayakın işçilərindən, onların xidmətindən, mayakın gecələr balıqçılara, dənizçilərə və neftçilərə yol göstərməsindən danışır.

β — transformasiyaedici böyümə faktorları proteinlərdirlər və sitokinlərin bir qrupudurlar.Onlara bu ad kultural mühitdə normal hüceyrələrin fenotiplərini dəyişdirə bilmə xüsusiyyətlərinin olmasına görə verilib. β transformasiya edici böyümə faktoru 3 izoformada mövcuddur və molekul kütləsi 50KDa a bərabər iki homodimerdən təşkil olunmuşdur. β transformasiyaedici böyümə faktorunun produsentlərinə,bir sıra hüceyrələr , o cümlədən ,stromal hüceyrələr,makrofaqlar və müxtəlif növ şiş hüceyrələri daxildirlər. O,qeyri aktiv formada sintez olunur,proteazaların hidrolitik təsirindən aktivləşdikdən sonra hüceyrəarası matriksin kompanentləri və α makroqlobulin molekulları ilə birləşir. İmmun sistemində β-transformasiyaedici böyümə faktorları özünü supressiv bir faktor kimi aparır.O,hemopoez prosesinə,iltihab sitokinlərinin sintezinə,limfositlərin interleykin-2,4 və 7 qarşı reaksiyalarına, təbii killer və T-sitotoksik hüceyrələrin formalaşmasına neqativ təsir göstərir.Bununla yanaşı, β tansformasiyaedici böyümə faktoru hüceyrəarası matriks zülüllarının sintezini,yaraların sağalmasını və anabolik prosesləri sürətləndirir.Onun differensisasiya təbiətli təsiri də məlumdur.Məsələn:o, plazmatik B hüceyrələrində immunoqlobulinlərin sintezini İg A istiqamətində yönəltməklə və İL-10 la birlikdə onun ifrazını 10 dəfə artırmaqla selikli qişanın müdafiəsini gücləndirə bilir.Onun geninin söndürülməsi əsasında autoimmun reaksiyaları duran və bədənin bütün ahələrini əhatə edən fatal iltihab patologiyası yaranır,yəni β tansformasiyaedici böyümə faktoru orqanizmdə autoimmun proseslərinin qarşısını alan bir faktor kimi də fəaliyyət göstərir.

Passiflora suberosa (lat. Passiflora suberosa) — qonaqotukimilər fəsiləsinin qonaqotu cinsinə aid bitki növü. == Sinonim == Anthactinia walkeri M.Roem. Cieca angustifolia M.Roem. Cieca flexuosa M.Roem. Cieca globosa M.Roem. Cieca hederacea M.Roem. Cieca littoralis M.Roem. Cieca nigra Medik. Cieca oliviformis M.Roem.