buda sözü azərbaycan dilində

Aleks Buda (7 sentyabr 1910, Elbasan[d] – 7 iyul 1993, Tirana) ― Albaniya tarixçisi. İtaliyada və Avstriyada təhsilini başa vurduqdan sonra Albaniyaya qayıtmışdır. Əsas təhsili ədəbiyyatla bağlı olsa da, Albaniyada sosializm dövründə tarixçi karyerasını qurdu. Albaniya Elmlər Akademiyasının üzvü və prezidenti olmuşdur. == Erkən illəri == Buda, 7 sentyabr 1910-cu ildə Osmanlı İmperiyasının Elbasan şəhərində (müasir Albaniya) anadan olmuşdur. İbtidai sinifləri İtaliyanın Leççe şəhərində, orta məktəbi isə 1930-cu ildə Avstriyanın Zalsburq şəhərində bitirmişdir. Bundan sonra fəlsəfə və ədəbiyyat oxuduğu Vyana Universitetinə daxil oldu, lakin məzun olmadan Albaniyaya qayıtdı. == Peşəkar karyerası == İxtisasca ədəbiyyatçı olsa da, tarixçi kimi karyera qurdu. O, həmçinin II Dünya Müharibəsindən sonrakı Albaniyada tarixşünaslığın qurucusu olaraq da adlandırılırdı. Buda Albaniyanın sosializm dövründə ən məşhur alban siyasi tarixçilər qrupuna aid olunurdu.

Buda (mac. Buda) - Macarıstan krallığının mərkəzi olmuş tarixi şəhər. Budin şəhərinin yerləşdiyi tarixi yer Budapeşt şəhərindən keçən Dunay çayının cənub tərəfi hesab olunur. Osmanlı imperiyası və Macarıstan krallığı arasında 1526-cı ildə baş vermiş Mohaç döyüşü nəticəsində şəhər Osmanlı imperiyasının nəzarəti altına keçmişdir.

"Budapeştin alınmasına görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 9 iyun 1945-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı. Medalın rəsmləri A. Kuznetsov tərəfindən çəkilib.

Andraşi Budapeşt Universiteti (ing. Andrássy University Budapest, mac. Andrássy Gyula Budapesti Német Nyelvű Egyetem, alm. Andrássy Gyula Deutschsprachige Universität Budapest‎) və ya qısaca Andraşi Universiteti yalnız alman dilində fəaliyyət göstərən universitetdir. Ali məktəb Macarıstan, Almaniya və İsveçrə dövlətləri, eləcə də İtaliyanın Trentino-Cənubi Tirol Muxtar Vilayəti, Almaniyanın Bavariya və Baden-Vürtemberq ştatları tərəfindən maliyyələşdirilir. Buna görə də ali məktəb tələbələrinin yarısından çoxuna bir çox xərclərini qarşılayacaq təqaüd verilir. == Universitet haqqında == AUB, Macarıstanın “Milli üstünlük universitetidir” və Evalag (Evaluation Agency Baden-Württemberg) tərəfindən akkreditasiya olunan və xaricdə yerləşən yeganə universitetdir. 25 ölkədən çox ölkədən olan tələbələr, beynəlxalq mübadiləni təmin edir. Tələbələr öz təhsil xərclərini rəsmi təqaüdlərin hesabına qarşılıya bilər. Universitet, Macarıstanın məşhur siyasətçisi, keçmiş Baş naziri və Avstriya-Macarıstanın Xarici işlər naziri olan Düla Andraşinin adını daşıyır.

Araz Məhəmməd oğlu Budaqov (7 dekabr 1938 – 27 may 2021) — terapevt-həkim, müəllim, SSRİ səhiyyə əlaçısı, Azərbaycan SSR-in Sabirabad rayonunun Surra Kənd Zəhmətkeş Deputatları Sovetinin deputatı, Tibb İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Sabirabad rayon Komitəsinin sədri. == Həyatı == === Ailəsi === Araz Budaqov 7 dekabr 1938-ci ildə Ağdam rayonunun Umudlu kəndində kolxozçu ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası Məhəmməd İsmayıl oğlu Budaqov, anası Ceyran Ağa qızı Hüseynova olmuşdur. Sonradan atası Budaqova Gülxar Qasım qızı ilə ailə həyatı qurmuş və o, Araza analıq etmişdir. Ailəsindəki 10 uşaqdan (7 oğul, 3 qız) ən böyüyü olmuşdur.1978-ci ildə həmkarı, tibb bacısı Əliyeva Şəlalə Ərəstun qızı ilə ailə quran Araz həkimin bu evlilikdən 4 qızı və 1 oğlu dünyaya gəlmişdir. Qızlarının hər biri ali təhsillidir və müəllimlik peşəsinə yiyələniblər. Araz Budaqovun 12 nəvəsi var və bu nəvələrdən oğlunun son beşiyi onun adını daşıyır. === Vəfatı === Araz həkim 27 may 2021-ci ildə Sabirabad rayonunun Surra kəndində dünyasını dəyişmişdir. May ayının 28-də isə rayonun Axısxa kənd qəbirstanlığında dəfn olunmuşdur. Ölüm səbəbi isə ürək çatışmazlığı və həkim səhvləri olmuşdur.

Azadlıq körpüsü (mac. Szabadság híd) — Budapeştdə yerləşən Dunay çayın üzərindəki körpü. Körpünün uzunluğu 333 m, eni 20 m , Buda və Peşt şəhərlərini birləşdirir. "Vamhaz meydanında körpü" Yanoşa Feketexazinin layihəsinə əsasən 1894-1896-cı illərdə tikilmişdir. Daha sonra, Gömrük Körpüsü adlandırıldı, bina Peşt sahilinə qədər tikildi, sonra körpünün açılışını edən I Frans İosif Körpüsü adlandırılıd. Yenidən bərpa edildikdən sonra körpü cari adını aldı. 1945-ci ildə körpü geri çəkilən Alman əsgərləri tərəfindən partladılmışdı, lakin növbəti ilin avqustuna qədər bərpa edilmişdir. 2007-ci ildə körpü 15 ay davam edən yenidənqurma işləri üçün bağlanıb. == Ədəbiyyat == Будапешт: [путеводитель] / С. Кузьмичёва, О. Кузьмичёв. — М.: Эксмо, 2008.

Azadlıq meydanı (mac. Szabadság tér) — Budapeştdə meydan, Dunay çayının sol sahilində yerləşir. Macarıstan Parlament Binasının cənub-şərqində, Budapeştin Lipotvaros V ərazisində yerləşir. == Təsviri == Budapeştdəki ən böyük kvadratlardan biri şimal-cənubda uzanmış və lüks mahallalarla əhatə olunmuşdur. Memarlıq, Macarıstan Radio və Televiziya Kompaniyasının binaları, ABŞ səfirliyi və Milli Bankı önə çıxır. Radio və televiziya şirkətinin (keçmiş Köhnə Birja) və Milli Bankın binaları meydanın əks tərəfində yerləşir. 1905-ci ildə meydanda rekonstruksiya əsnasında məşhur Macar memarı və heykəltaraş İgnaz Alpar tərəfindən hazırlanmışdır. ABŞ səfirliyinin binası 1901-ci ildə tikilmiş, onun fasadı Setsession stilində bəzədilmişdir. Meydanın mərkəzi hissəsi fəvvarələrlə dolu bir kvadratdır, burada faşizmdən Budapeşt azadlığında düşən sovet ordusunun əsgərləri üçün abidə ucadılmışdır. == Tarixi == Meydan 1886-cı ildə Lipupvarosun böyük hissəsini işğal edən Neugebod barakalarının nəhəng kompleksinin sökülməsindən sonra formalaşdı.

Bayram İsmayıl oğlu Budaqov (8 yanvar 1994, Sabirkənd, Marneuli rayonu – 10 oktyabr 2020, Odessa) — hücumçu mövqeyində çıxış etmiş Ukrayna və Azərbaycan futbolçusu. == Karyerası == === Klub karyerası === Bayram Budaqov 8 yanvar 1994-cü ildə Gürcüstanın Marneuli bələdiyyəsinin Sabirkənd kəndində anadan olub. Ukraynanın "XQVUFK-1 Xarkov", "Metallist Xarkov", "İliçyovets Mariupol" və "Dnepr" komandalarının yetirməsidir. Sonuncunun heyətində 2011-2014-cü illər aralığında əvəzedicilərin çempionatında 55 oyun keçirib, 9 qol vurub. 2014-cü ildə "Dnepr"lə müqaviləsi başa çatan Budaqov komandanı tərk edib.2014-cü ilin iyun ayında "AZAL" və "Xəzər Lənkəran", iyul ayında "Qəbələ", 2015-ci ilin mart ayında isə "Neftçi" komandasında baxışda olub. 2016-cı il qış transfer pəncərəsi dönəmində "Xəzər Lənkəran"la müqavilə bağlayıb. 3 aprel 2016-ci ildə "Qarabağ"a qarşı oynanılan görüşdə yeni komandasında debüt edib. "Xəzər Lənkəran"ın heyətində ilk və yeganə qolunu 20 may 2016-ci ildə "Rəvan"ın qapısından keçirib.2016-2017 mövsümünü Azərbaycan Birinci Liqasında mübarizə aparan "Səbail"in heyətində keçirib. Divizionun 13-cü turunda "Bakılı"nın, 17-ci turunda isə "Göyəzən"in qapısından 4 qol keçirərək pokerə imza atıb. === Milli karyerası === Budaqov Azərbaycanın 19 və 21 yaşlılardan ibarət millilərinin üzvü olub.

Budapeşt Korvinus Universiteti (ing. Corvinus University of Budapest, mac. Budapesti Corvinus Egyetem) və ya qısaca Korvinus Universiteti Macarıstanın ən prestijli universitetlərindən biridir, xüsusən maliyyə, iqtisadiyyat və idarəetmə sahəsində yüksək səviyyəli təhsil verir. 14 mindən çox tələbəsi olan universitet, kənd təsərrüfatı elmləri, biznes idarəetməsi, iqtisadiyyat və sosial elmlər sahələrəində təhsil proqramları təklif eir. Bu sahələrdə universitet, Macarıstanda aparıcı yerləri tutur. Korvinus Universitetinin altı fakültəsi var, bakalavr, magistratura və doktorantura pillələri üzrə macar, ingilis, fransız və alman dillərində təhsil verilir. Universitet 1953-1990-cı illərdə Karl Marks adına İqtisad Elmləri Universiteti, 1990-cı ildən Budapeşt İqtisad Elmləri və Dövlət İdarəçiliyi Universiteti adlanmış, 2004-cü ildə "Qarğa" ləqəbi ilə tanınan macar kralı I Matyaşın şərəfinə Korvinus Universiteti adlandırılmışdır ("corvinus" latın dilində "qarğa" sözünün tərcüməsidir). == Tarix == 1893 – Praktiki Bağçılıq Məktəbi (1853-1860), Macarıstanda bağçılıq ixtisası üzrə təhsil verən ilk institut idi. Məktəbin əsasını qoyan və onu idarə edən məşhur bağçılıq alimi və publisisti Dr. Ferenç Ents (Ferenc Entz) olub.

Budapeşt Hill Qala funikulyoru və ya Budavári Sikló — Macarıstanın Budapeşt şəhərində yerləşən bir funikulyor. Adam Klark Meydanı və çay səviyyəsindəki Zəncirli körpüsü yuxarıdakı Buda qalası ilə birləşdirir. Xətt 2 mart 1870-ci ildə açılır. Funikulyor 1920-ci ildən bəri bələdiyyə mülkiyyətindədir. İkinci Dünya müharibəsi zamanı tamamən məhv edilir. 4 iyun 1986-cı ildə isə yenidən açılır. Xəttin bir xüsusiyyəti, onu keçən iki piyada körpüsünün olmasıdır. Xəttin açılışında bu piyada körpüləri mövcud olur. Ancaq qala bağının genişləndirildiyi 1900-cü ildə bu körpülər ləğv edilir. 1983-cü ildə orijinal dizaynına əsasən bərpa edilirlər.

Öncəki adı Budapeşt Ferihegy (Ferihec) adlanan Budapeşt Ferenç List Beynəlxalq Hava Limanı (IATA: BUD, ICAO: LHBP) - Macarıstanın sərnişinlərə xidmət göstərən beş ən böyük hava limanlarından biridir. Hava limanından Avropa, Afrika və Yaxın Şərq ölkələrə uçuşlar həyata keçirilir. 2012-ci ildə statistikaya əsasən 8.5 milyon sərnişin qəbul etmişdir. Macarıstanın dövlət hava olları olan Malev şirkətinin iflası bu rəqəmə öz təsirini göstərmişdir. Hava limanı Budapeştin mərkəzindən 16 kilometr uzaqlıqda yerləşir. Hava limanına asan şəkildə gəlmək üçün Üllöi yolundan istifadə etmək mümkündür. Məşhur macar bəstəkarı Ferens Listin 200 illik yubileyi şərəfinə hava limanına onun adı verilmişdir. Hava limanı iri-həcmli təyyarələri qəbul etmə imkanına malikdir. == Adı == Hazırda List Ferençin adına olan Hava Limanı daha çox köhnə adı Ferihegy ilə məşhurdur. Ferihegy hava limanı yaxınlığında yerləşən bölgənin adıdır.

Öncəki adı Budapeşt Ferihegy (Ferihec) adlanan Budapeşt Ferenç List Beynəlxalq Hava Limanı (IATA: BUD, ICAO: LHBP) - Macarıstanın sərnişinlərə xidmət göstərən beş ən böyük hava limanlarından biridir. Hava limanından Avropa, Afrika və Yaxın Şərq ölkələrə uçuşlar həyata keçirilir. 2012-ci ildə statistikaya əsasən 8.5 milyon sərnişin qəbul etmişdir. Macarıstanın dövlət hava olları olan Malev şirkətinin iflası bu rəqəmə öz təsirini göstərmişdir. Hava limanı Budapeştin mərkəzindən 16 kilometr uzaqlıqda yerləşir. Hava limanına asan şəkildə gəlmək üçün Üllöi yolundan istifadə etmək mümkündür. Məşhur macar bəstəkarı Ferens Listin 200 illik yubileyi şərəfinə hava limanına onun adı verilmişdir. Hava limanı iri-həcmli təyyarələri qəbul etmə imkanına malikdir. == Adı == Hazırda List Ferençin adına olan Hava Limanı daha çox köhnə adı Ferihegy ilə məşhurdur. Ferihegy hava limanı yaxınlığında yerləşən bölgənin adıdır.

Budapeşt Metropolitan Universiteti (azərb. Budapeşt Metropolitan Universiteti"‎, mac. "Budapesti Metropolitan Egyetem", ing. "Budapest Metropolitan University") və ya qısaca Metropolitan Universiteti Macarıstanın ən böyük özəl ali məktəbidir. Tələbələrin sayı 6000 yaxındır. Unversitet, 2005-ci ilin yazında Erasmus Universitet nizamnaməsi ilə təltif olunub. Universitetdə biznes, marketinq, incəsənət, mediya, kommunikasiya və turizm sahələri üzrə geniş bakalavr və magistratura proqramları var. Metropolitan Universiteti UNESCO-nun Dünya İrsi departamenti ilə rəsmi qaydada əməkdaşlıq edir.Universitetin dörd kampusu var: üç kampus Budapeştdə, biri isə Macarıstanən cənubundə yerləşən Hödmezörveşerhey (Hódmezővásárhely) bölgəsindədir. == Tarixi == 2000-ci il – Buapeşt Kommunikasiya Kollecinin əsası qoyuldu və ona dövlət akkeditasiyası verildi. Kollec, ali təhsil, böyükləriüçün təhsil və mütərəqqi peşə təhsil kurslarını beynəlxalq və Avropa Birliyi standartları əsasında tədbiqi rabitə və biznes elmləri sahələrində 2001-ci ildən bəri təmin etməyə başladı.

Budapeşt Texnologiya və İqtisadiyyat Universiteti (ing. Budapest University of Technology and Economics, mac. Budapesti Műszaki és Gazdaságtudományi Egyetem və ya qısaca Műegyetem, rəsmi qısaldılması BME), Macarıstanın ən qabaqcıl və dünyanın ən qədim texnologiya universitetidir. Universitetin əsası 1782-ci ildə qoyulub. BME-nin 110-dan çox departamenti və institutları, səkkiz fakültəsi var. Universitetdə təxminən 1100 mühazirəçi, 400 araşdırmaçı və digər dərəcəli müəllimlər, çoxlu sayda dəvət olunmuş mühazirəçilər və təcrübə keçən mütəxəssislər təhsil verir və araşdırmalar aparır. Son illərdə universitetin 25 000 tələbəsindən təxminən 1000-dən çoxu dünyanın dörd bir tərəfində yerləşən 50-dən çox xarici ölkədən gəlir. Macarıstanda mühəndislik üzrə hazırlanan mütəxəssislərin 70 faizi BME-nin payına düşür. == Tarixi == 1635-ci ildə Macarıstanın baş arxiyepiskopu Peter Pazman (Péter Pázmány), Nacsombat (Nagyszombat) şəhərində Macarıstanın ilk Yeni Əsr Universitetinin əsasını qoyur. XVIII əsrin sonlarında universitet Budaya köçür və Buda Universteti adlanmağa başlayır.

Budapeşt Tibbi Baytarlıq Universiteti (ing. University of Veterinary Medicine of Budapest, mac. Állatorvostudományi Egyetem) — Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə yerləşən dövlət universitetidir.

Budapeşt gettosu - 1944-cü ilin noyabr ayında Budapeştdə nasistlər tərəfindən qurulmuş bir yəhudi gettosu. 1945-ci ilin yanvarında hücuma keçən Sovet qoşunları tərəfindən azad edilmişdir. Macarıstanda yəhudilərə qarşı zülm 1938-ci ildə Mikloş Hortinin sağçı– millətçi rejimi ilə başlamışdır. 1941-ci ildə Budapeştdə 184 min musəvi yəhudisi və 62 min xristian yəhudisi cuğudlar əleyhinə qanunlara uyğun olaraq repressiyaya məruz qaldı. 1944-cü ilin martında Alman qoşunları Macarıstanı işğal etdi. Bu əsnada bir çox yəhudi həbs olundu. Vilayətdə gettonun yaradılması 1944-cü ilin aprel ayında başlandı. Bundan sonra onların ölüm düşərgələrinə sürgün edilməsinə başlanıldı. 15 iyun 1944-cü ildə Macarıstan daxili işlər naziri Budapeştdə bir getto qurmaq əmri verdi. Sərəncama əsasən getto üçün sarı ulduzlarla işarələnmiş və divarla hasarlanmış 2000 ev ayrıldı.

Budapeşt kukla teatrı (mac. Budapest Bábszínház) — Budapeştdə yerləşən Kukla Teatrı, Mərkəzi Avropanın ən böyük kukla teatrı. 1949-cu ildə Dövlət Kukla Teatrı adı altında yaradılmış və uzun müddət Macarıstanda yeganə peşəkar kukla teatrı idi . Müasir adı 1992-ci ildə verildi Budapeşt Kukla Teatrı, memar Adolf Lanq layihəsi ilə 1875-1877-ci illərdə inşa edilmiş Andraşı prospekti 69-da keçmiş qədim incəsənət qalereyasının tarixi binasında Ferens List Musiqi Akademiyası yanında yerləşir. Kukla teatrından əvvəl kabaralar binada işləyirdi və Milli Teatr da burada kamera mərhələsində çıxış etdi. 9 mərtəbəli bir binada 403 yerlik zalı ilə müasir texnika ilə təchiz olunmuş əsas mərhələdən əlavə, Budapeşt Kukla Teatrı konfiqurasiyanın dəyişdirilməsi imkanı ilə beşinci mərtəbədə 99 yerlik kamera zalı ilə təchiz olunmuşdur. Budapeşt Kukla Teatrı yalnız Macarıstanda və xaricində şöhrət qazanmışdır, yalnız uşaqların çıxışları ilə deyil, böyüklər üçün çıxışları ilə. Budapeşt Kukla Teatrının repertuarında yalnız Macar müəllifləri tərəfindən deyil, "Midsummer Night's Dream" və "Fırtına" tamaşaları nümayiş etdirilir. Klassik musiqi Bela Bartok, Zoltan Kodaya, Çaykovski, Stravinski, Ravel və Prokofyevin əsərləri orkestri ilə böyük uğur qazanmışdır. Beləliklə, Budapeşt Kukla Teatrı kukla nümayişinin bərabərliyini sənətkarlığın digər sahələri ilə sübut edir.

Budapeştin körpüləri — şəhərin nəqliyyat infrastrukturunun və populyar turizm məkanlarının vacib hissəsidir. Budapeşt daxilində Dunay çayı və onun qolları üzərində 15 körpü (11 avtomobil, 2 dəmir yolu və 2 qarışıq) var. On beş körpüdən yalnız altısı Seçenyi zəncir körpüsü, Erjebet körpüsü, Azadlıq körpüsü, Petyofi körpüsü, Rakosi körpüsü və Birləşdirici Dəmiryol körpüsü - Dunayın əsas hissəsindən keçir. Dunayın qolları boyunca dörd körpü qurulmuşdur: Obudski qolu (K körpüsü və Hayodari körpüsü) və Raskeve Dunay (Kvaşşai körpüsü və Qubaçi körpüsü). Qalan körpülər həm əsas, həm də qollardan keçir. M0 dairəvi yolu Dunayı Budapeştdə iki dəfə kəsir: şimalda Mederi körpüsü və cənubda Ferens Deak körpüsü ilə. == Tarixi == Roma İmperiyası dövründə, II əsrdə Akvink şəhəri və Akvink hərbi düşərgəsini birləşdirən taxta bir körpü inşa edildi. Körpü mövcud Arpad körpüsündən bir az şimalda, Marqit adasının şimal ucunda yerləşirdi. XVI əsrin ikinci yarısında, türk hakimiyyəti dövründə 70 gəmidən ibarət üzən bir körpü inşa edilir. Həmin körpü mövcud Miklos İbla Meydanının ərazisindəki Buda qalası ilə üzbəüz yerləşirdi.

Budapeşt Memorandumu 5 dekabr 1994-cü ildə Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə keçirilən ATƏT-in konfransında Belarus, Qazaxıstan və Ukraynanın Nüvə Silahının Yayılmaması Müqaviləsinə qoşulması ilə bağlı təhlükəsizlik təminatlarını təmin etmək üçün imzalayan tərəflər tərəfindən imzalanmış üç bərabər tərəfli siyasi müqavilədir. Memorandum əvvəlcə üç nüvə dövləti, Rusiya, ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən imzalanmışdı, digər nüvə gücləri sayılan Çin və Fransa isə ayrı-ayrı sənədlərdə bir qədər zəif fərdi təminatlar vermişdirlər. Memorandumda həmçinin Ukrayna, Belarus və Qazaxıstanın ərazi bütövlüyünə və ya siyasi müstəqilliyinə qarşı ola biləcək təhdidlərə və ya güc tətbiqinə qarşı da təhlükəsizlik təminatları öz əksini tapmışdır. Bu memorandum nəticəsində 1994-1996-cı illər arasında Belarus, Qazaxıstan və Ukrayna nüvə silahlarından imtina etmişdirlər.

Budapeşt operetta teatrı (mac. Budapesti Operettszínház) — Budapeşt mərkəzinin "Brodvey peşt" mərkəzində yerləşən musiqili teatr - repertuar operettası. Teatrın qarşısında tanınmış bəstəkarın İmre Kalmanın abidəsi ucalmışdır. == Yaranma tarixi == Birinci Dünya müharibəsi başlamazdan əvvəl, binada Orfeum kabare yerləşmişdir. Müharibə başladığında, kabare "Orfeumun qızıl dövrünə" son verən "qeyri-məhdud əyləncə üçün yer" kimi bağlandı. 1923-cü ildə operettanın Budapeştdə öz evinə sahib olması qərara alındı. Metropolitan Operetta Teatrı açıldı və operettanın "Gümüş Çağı" Macarıstanın paytaxtında başlamışdır. Teatr üçün ən mühüm məqam Macarıstanın klassik operettasının ənənələrinin davamı idi və eyni zamanda yeni, moda səhnə həllər əlavə etdi. Vyana arxasında, Budapeşt, tamaşaçı operetta teatrına gəldikdə yüksək keyfiyyətli bir performans görən bir şəhər halına gəldi. == Bina == Teatrının mövcud binası 1894-cü ildə Fellner və Helmerin məşhur Vyana mimarları tərəfindən hazırlanmışdır.

Budapeşt qambiti (1. d4 Af6 2. c4 e5) — Şahmat termini Macar şahmatçısı Abonyi tərəfindən 1917-ci ildə işlənmişdir. Bunun davamının sonrakı analizini Abonyinin həmvətənləri Breyer və Baraşa hazırlamışlar.

ATƏT-in Budapeşt sammiti (4–6 dekabr 1994-cü il) — 1994-cü ilin dekabrında Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Müşavirəsinin (ATƏM) zirvə görüşü keçirilib. Bu, ATƏM yarandıqdan sonra dövlət rəhbərlərinin dördüncü görüşü idi. Bu görüş ATƏM-in Heydər Əliyevin iştirakı ilə keçirilən ilk görüşü idi. Budapeşt Zirvə görüşündə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi barədə qərar qəbul olundu. ATƏM dövlətlərinin başçıları nizamlamanın mərhələli xarakterini müəyyən edərək və ATƏM-in Minsk Konfransının həmsədrlərinə silahlı münaqişənin dayandırılması barədə saziş hazırlamağı tapşırdı. Saziş bütün tərəflər üçün münaqişənin əsas nəticələrinin aradan qaldırılmasını özündə əks etdirməli və Minsk Konfransının çağırılması üçün əsas olmalı idi. Görüşdə münaqişə zonasında sülhün təmin edilməsi üçün ATƏM-in çoxmillətli qüvvələrinin yerləşdirilməsi barəsində bir qərar qəbul olundu. == ATƏM-in fəaliyyətinin intensivləşdirilməsi == İştirakçı dövlətlər münaqişə və onun nəticəsi kimi insan faciəsinin davam etməsini pisləyərək münaqişədə iştirak edən tərəflərin 1994-cü il may ayının 12-də ATƏM-in Minsk qrupu ilə birgə əməkdaşlıqda Rusiya Federasiyasının vasitəçiliyi ilə razılaşdırılmış atəşkəsi təsdiq etmələrini alqışladılar. İştirakçı dövlətlər BMT Təhlükəsizlik Şurasının əlaqədar qətnamələrinə dair öhdəliklərini təsdiq etdilər və Təhlükəsizlik Şurasının münaqişənin sülh yolu ilə həll edilməsinə yönəlmiş ATƏM-in səylərinə verdiyi siyasi dəstəyi alqışladılar. Bununla əlaqədar onlar münaqişədə iştirak edən tərəfləri birbaşa əlaqələr də daxil olmaqla, intensiv daimi danışıqlara çağırdılar.

Budapeşt tramvayı (mac. Budapest villamosvonal-hálózata) — Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə mövcud olan tramvay sistemi. Tramvay xətti sərnişin daşımada yalnız avtobus sistemindən geri qalır. Şəhərdə tramvayla hətta metrodan belə çox sərnişin daşınır. Tramvay şəbəkəsi 1866-cı ildə istifadəyə verilmişdir. Hazırda dünyanın ən böyük şəbəkələrindən biridir. Şəbəkənin ümumi uzunluğu 157 km təşkil edir. 2014-cü il məlumatına görə şəbəkə 33 xəttə sahibdir. Bunun 26 əsas, 7 isə yardımçı xətlərdir. Tramvay şəbəkəsini «Budapesti Közlekedési Központ» şirkəti yerli özünü idarə orqanlarının nəzarəti ilə idarə edir.

Budapeşt (mac. Budapest) — Macarıstanın paytaxtı. Budapeşt 1873-cü ildə Dunay çayının şərqində yerləşən Peşt, qərbində yerləşən Buda və Obuda şəhərlərin birləşməsindən yaranıb. == Tarix == E.ə. I əsrdə Budapeştin hazırda yerləşdiyi ərazidə ticarət və sənət mərkəzi olan Ak-İnk adlı kelt yaşayış məntəqəsi mövcud olmuş, romalıların gəlişindən sonra isə ərazi e.ə. 89-cu ildə Pannoniya əyalətinin tərkibinə daxil edilmişdir. 106-cı ildə Ak-İnkin adı Akvinkuma dəyişilmiş, şəhər isə əyalətin inzibati mərkəzinə çevrilmişdir. O zaman 20 min sakini olmuş şəhərdə Roma qarnizonu yerləşirdi. Sözügedən zaman dövründən qalmış ictimai binaların, evlərin, akvedukların xarabaları bu gün də görmək mümkündür. IV əsrə qədər Akvinkum Yeni Pannoniyanın inzibati mərkəzi idi.

Budapeşt əməliyyatı (1944-1945) - Böyük Vətən müharibəsində (1941-1945) sovet qoşunlarının (2-ci Ukrayna cəbhəsi, komandan - marşal R.Y.Malinovski, 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi, komandan - marşal F.İ.Tolbuxin), Dunay hərbi donanması (kontr-admiral G.N. Xolostyakov) ilə birgə keçirdiyi strateji hücum hadise Macarıstan == Haqqında == Budapeşt əməliyyatı düşmən qruplaşmasını darmadağın etmək və Macarıstanı Almaniya tərəfində müharibədən çıxarmaq məqsədilə aparılmışdı. 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunlarına (cəmi 760 min nəfər, 9 min top və minaatan, 868 tank və özügedən artilleriya qurğusu, 1.3 min təyyarə) qarşı Almaniyanın "Cənub" rduları qrupu (general-polkovnik G.Frişner, dekabrın 23-dən piyada qoşun generalı O.Vener; 510 min nəfər, təqribən 4,2 min top və minaatan, təqribən 800 tank və hücum topu, 500 təyyarə) dayanmışdı. 1944-cü il oktyabrın 29-da sovet qoşunlar qəflətən hücuma keçdi. Noyabrın 2-də onlar artıq Budapeştin 15 km.-liyində idilər, lakin 2-ci Ukrayna cəbhəsi qoşunları şəhəri ələ keçirə bilmədi. Buna görə də, dekabrın 20-dən 3-cü Ukrayna cəbhəsi qoşunlarının bir hissəsi bu vəzifənin yerinə yetirilməsinə cəlb edildi. Dekabrın 26-da hər iki cəbhənin qoşunları düşmənin Budapeşt qruplaşmasının (təqribən 10 diviziya) mühasirəyə alınmasını başa çatdıraraq Esterqom rayonunda birləşdilər. Sonra mühasirəyə alınmış 188 minlik qruplaşma darmadağın edildi. 1945-ci il fevralın 13-də isə Budapeşt tutuldu. Müharibənin nəticəsi Macarıstanın Almaniya tərəfində müharibədən çıxması oldu. Almaniya komandanlığı öz qoşunlarının Yuqoslaviyadan çıxarılmasını sürətləndirdi.

Budapeştdə dişçarxlı dəmiryolu — rəsmi olaraq «60 nömrəli tramvay xətti» adlanır. Macarıstanın paytaxtı Budapeştin Buda hissəsindəki bir dişçarxlı dəmiryoludur. Xətt 60 nömrəli tramvay xətti kimi şəhərin ictimai nəqliyyat sisteminə inteqrasiya olunmuşdur. Uzunluğu 3,7 kilometrdir (2.3 mil). 1874-cü ildə açılmışdır. Dəmir yolu, şəhər tramvayI və metro xətlərini də işlədən BKV tərəfindən idarə olunur. Bütün il boyu saat 05:00-dan 23:00-a qədər işləyir. Budapeşt ictimai nəqliyyat sisteminin tam inteqrasiya edilmiş bir hissəsi kimi standart biletdən istifadə edə bilinir. Varosmajor terminalı, eyni adlı Budapeşt tramvay dayanacağına bitişikdir və Széchenyihegy terminalı, eyni adlı Budapeşt uşaq dəmir yolu dayanacağından 250 metr (820 fut) məsafədədir. == Tarixi == 1868-ci ildən başlayaraq Budapeştdə Budai Közúti Vaspálya Társaság (~ Buda İctimai Nəqliyyat Dərnəyi) tərəfindən mütəmadi olaraq həyata keçirilən ata yürüşləri olurdu.