Qazaxıstanda siyasi böhran (1995)
Qazaxıstanda siyasi böhran 1995-ci ilin martında partladı və parlamentin dağılmasına və hökumətin istefasına səbəb oldu. Həmin il sonra prezident səlahiyyətlərinin uzadılması üçün bir referendum keçirildi, ardından yeni konstitusiya, digər qanunlar arasında Konstitusiya Məhkəməsi ləğv edildi. Böhran nəticəsində 1995-ci ilin martından dekabr ayına qədər Qazaxıstanda qanuni olaraq seçilmiş qanunverici orqan yaradılmamışdır.
== Arxa fon ==
1994-cü ilin martında “parlament müxalifətinin qurulduğu bir parlament seçildi. Əsasını parlamentdəki Tərəqqi qrupunu yaradan Sosialist Partiya, Həmkarlar İttifaqları Federasiyası, Qazaxıstan Xalq Konqresi fraksiyalarından olan deputatların əksəriyyəti təşkil edirdi. Müxalifətin əsas tələbi Beynəlxalq Valyuta Fondunun tövsiyələrinin rədd edilməsi idi".
== Hadisələr ==
1994 seçkilərində parlament seçkilərinə namizədlərdən biri olan T. G. Kvyatkovskaya, Abylaxanovski dairəsində Seçki Məcəlləsini pozduğu üçün Mərkəzi Seçki Komissiyasına qarşı Qazaxıstan Konstitusiya Məhkəməsində iddia qaldırdı. Uzun bir məhkəmə prosesindən sonra 6 mart 1995-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsi “MSK tərəfindən səslərin sayılması üsulunun ... Seçki Məcəlləsi ilə qurulmuş seçki sistemini əsaslı şəkildə dəyişdirdi” qərarını verdi. Beləliklə, Mərkəzi Seçki Komissiyası sənədi pozdu.
Böhran
Böhran (q.yun. κρίσις — dönüş nöqtəsi, qərar) — keçid başlanğıcı, dönüş nöqtəsi, dönüş, gözlənilməz nəticələr dövrü.
Böhran gizli münaqişələrin partlamasıdır. İnqilablar bir qayda olaraq böhran dövründə baş verir. Böhranlar iqtisadi böhran, maliyyə böhranı, enerji böhranı, demoqrafik böhran, siyasi böhran, psixoloji böhran formasında olur.
== Ekoloji böhran ==
Bəşər inkişaf etdikcə oksigen ehtiyatı azalmağa və karbon qazı çoxalmağa doğru getmişdir. Bu olay, yəni proses XX əsrdən bu günə kimi təkrarlanmışdır. Avtomobillərdən çixan tüstülər, qazanxanalar, zavodların tüstüsü, kondisonerlər, toz və.s dünyamızı ciddi bir şəkildə məhv edir. Ekoloji halın dözülməz hala gəlməsi ozon qatinin məhvi zəncirvari olaraq digər fəsadlar törədəcək. Günəşin zərər verən şüaları, hava çatışmamazlığı oksigen qazının çoz azalması, təbii fəlakətlərin artması və bunlardan doğan çətinliklərdir.
Aqrar böhran
Aqrar böhran — kənd təsərrüfatında ifrat istehsal böhranı. Satılmış kənd təsərrüfatı malları ehtiyatının artması, fermerlərin bu mallara qoyduğu qiymətin aşağı düşməsi, tələbat olmayan kənd təsərrüfatı mallarının bir sıra hissəsinin məhvi, fermerlərin xalis gəlirinin azalması, xırda və orta kənd təsərrüfatı istehsalçılarının müflisləşməsi və ekspropriasiyası prosesinin sürətlənməsi, aqrar əhali artıqlığının güclənməsi (gizli işsizliyin artması) və kənd təsərrüfatı fəhlələrinin əmək haqqının azalmasında təzahür edir. Kapitalizmin inkişafı ilə əlaqədar kənd təsərrüfatında təkrar istehsal prosesi sənayedə təkrar istehsal prosesi ilə sıx əlaqələnir. Buna görə də başqa sahələr kimi, kənd təsərrüfatı da ümumi iqtisadi böhranın zərbələrinə məruz qalır. Kapitalist kənd təsərrüfatına məxsus spesifik aqrar böhran da var. Bu böhranlar on illərlə uzanır. Məsələn, 1873-cü il sənaye böhranı ilə birlikdə başlayan Qərbi Avropa, Rusiya, sonralar isə ABŞ-ni bürüyən aqrar böhran gah güclənmək, gah da zəifləməklə 1890-cı illərin ortalarınadək uzanmışdır. Birinci və İkinci Dünya müharibələri arasında və İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı aqrar böhranları da (ABŞ, Kanada, Avstraliya və s.-də) uzunmüddətli olmuşdur.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
== Xarici keçidlər ==
Т. Нефедова.
Böhran (qrup)
Böhran (azərb-kiril. Бөһран) — 1989–1991-ci illərdə Azərbaycan SSR-də fəaliyyətdə olmuş, Azərbaycan SSR DTK-nın xüsusi təyinatlı əməliyyat qrupu. Qruplaşma Azərbaycanda siyasi vəziyyətin böhranlı inkişafını lokallaşdırmaq istiqamətində çekist tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədilə yaradılmışdı.
Əməliyyat qrupu 1989-cu ildə Azərbaycan SSR DTK-nın sədri Vaqif Əliövsət oğlu Hüseynov tərəfindən yaradımışdır. Qrupun üzvləri 1990–1991-ci illərdə törədilmiş bir sıra cinayətlərdə, o cümlədən Əjdər Xanbabayevin və Telman Qurbanovun qətlində, vətəndaşlar Əliyev və Bağırovun öldürülməsinə cəhddə iştirak etmişdilər.
Vaqif Hüseynov haqqında 1996-cı ildə cinayət işi açılmışdır. Rusiya hakimiyyətindən Vaqif Hüseynovun dərhal Azərbaycana ekstradisiyasını tələb etmiş, lakin Hüseynov Rusiya vətəndaşı olduğundan bundan imtina edilmişdir. 2000-ci ildə qrupun iki üzvü Sadıx Əliyev və Səbuhi Məmmədəliyev həbs edilmişdir. "Böhran" qrupu Azərbaycan hökuməti tərəfindən "terror təşkilatı" kimi tanınır.
== Tarixi ==
=== Yaradılması ===
Azərbaycan SSR DTK-nın sədri Vaqif Əliövsət oğlu Hüseynovun 7 oktyabr 1989-cu il tarixli 0171 saylı məxvi əmri ilə Azərbaycanda siyasi vəziyyətin böhranlı inkişafını lokallaşdırmaq istiqamətində çekist tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədilə "Böhran" əməliyyat qrupu yaradılmışdır.
Böhran (təşkilat)
Böhran (azərb-kiril. Бөһран) — 1989–1991-ci illərdə Azərbaycan SSR-də fəaliyyətdə olmuş, Azərbaycan SSR DTK-nın xüsusi təyinatlı əməliyyat qrupu. Qruplaşma Azərbaycanda siyasi vəziyyətin böhranlı inkişafını lokallaşdırmaq istiqamətində çekist tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədilə yaradılmışdı.
Əməliyyat qrupu 1989-cu ildə Azərbaycan SSR DTK-nın sədri Vaqif Əliövsət oğlu Hüseynov tərəfindən yaradımışdır. Qrupun üzvləri 1990–1991-ci illərdə törədilmiş bir sıra cinayətlərdə, o cümlədən Əjdər Xanbabayevin və Telman Qurbanovun qətlində, vətəndaşlar Əliyev və Bağırovun öldürülməsinə cəhddə iştirak etmişdilər.
Vaqif Hüseynov haqqında 1996-cı ildə cinayət işi açılmışdır. Rusiya hakimiyyətindən Vaqif Hüseynovun dərhal Azərbaycana ekstradisiyasını tələb etmiş, lakin Hüseynov Rusiya vətəndaşı olduğundan bundan imtina edilmişdir. 2000-ci ildə qrupun iki üzvü Sadıx Əliyev və Səbuhi Məmmədəliyev həbs edilmişdir. "Böhran" qrupu Azərbaycan hökuməti tərəfindən "terror təşkilatı" kimi tanınır.
== Tarixi ==
=== Yaradılması ===
Azərbaycan SSR DTK-nın sədri Vaqif Əliövsət oğlu Hüseynovun 7 oktyabr 1989-cu il tarixli 0171 saylı məxvi əmri ilə Azərbaycanda siyasi vəziyyətin böhranlı inkişafını lokallaşdırmaq istiqamətində çekist tədbirlərinin həyata keçirilməsi məqsədilə "Böhran" əməliyyat qrupu yaradılmışdır.
Böhran sıxlığı
Böhran sıxlıq kosmik sıxlığn elə minimal qiymətidir ki, bu sıxlıqdan böyük qiymətlərdə Kainatın genişlənməsi dayanır və o sıxılmağa başlayır.
== Hesablanması ==
Nəzəri araşdırmalarla müəyyən olunmuşdur ki, böhran sıxlığının
ρ
b
{\displaystyle \rho _{b}}
qiyməti Habbl sabitinin kvadratı ilə mütənasibdir:
ρ
=
3
H
2
8
π
G
{\displaystyle \rho ={\frac {3H^{2}}{8\pi G}}}
Burada
G
{\displaystyle G}
— cazibə sabitidir.
== Qiyməti ==
Sabitlərin qiymətlərini nəzərə almaqla hesabladıqda böhran sıxlığı
ρ
b
=
4
,
5
⋅
10
−
29
q
/
s
m
3
{\displaystyle \rho _{b}=4,5\cdot 10^{-29}q/sm^{3}}
Böhran sıxlığının bu qiymətində hər
1
s
m
3
{\displaystyle 1sm^{3}}
həcmdəki nüvə zərrəciklərinin sayı
2
,
7
⋅
10
−
5
{\displaystyle 2,7\cdot 10^{-5}}
qədərdir. Yəni vahid litr həcmə 0,0027 nüvə zərrəciyi 1000 litr həcmə isə 2–3 nüvə zərrəciyi düşür. Sıxlığın və ya nüvələrin sayının bu qiyməti fiziki vakuumun qiymətlərinə yaxındır.
Böyük böhran
Böyük böhran (ing. Great Depression) — 1929-cu ildə başlanmış və 1939-cu ilə qədər davam etmiş dünya iqtisadi böhranı. Amma dünya 1945-ci ilə qədər böhrandan çıxırdı. Buna görə 1930-cu illər bütovlükdə Böyük böhran dövrü hesab edilir.
Böyük böhran ABŞ-yə, Kanadaya, Böyük Britaniyaya, Almaniyaya və Fransaya ən güclü toxundu, amma başqa dövlətlərdə də hiss olunurdu. Ən yüksək dərəcə sənaye şəhərləri zərər çəkdi, ölkələr bir sıra tikintini praktik olaraq qurtardı. Ödəmə qabiliyyəti olan tələbatın ixtisarına görə, kənd təsərrüfatı məhsuluna qiymətlər 40–60% düşdü.
== Səbəblər ==
İqtisadçılar Böyük böhranın səbəbləri haqqında ümumi fikirə gəlmiyiblər.
Bir sıra nəzəriyyələr bu məsələdə mövcuddur:
Keynsian izahati — pul kütləsinin çatışmazlığı. O zaman pul qızıl ehtiyata bağlanmışdı, bu pul kütləsini məhdudlaşdırırdı.
Siyasi böhran
Siyasi böhran — dövlət idarəçiliyi və siyasi hakimiyyətdə baş verən iflas. Hakimiyyətin münaqişələrlə çevrəli bir dövrü dövründə böhran baş verə bilər. Həmçinin idarəçilik anarxiyası, yəni özbaşınalıq, vətəndaş müharibəsi, milli-vətəndaş qarşıdurması, hakimiyyətin düzgün təşkil edilməməsi də siyasi böhrana gətirib çıxarır.
Böhran nəzəriyyəsi
Böhran nəzəriyyəsi — Marksist siyasi-iqtisadına aid anlayış. Kapitalizmin böhranının həm subyektiv, həm də obyektiv səbəbləri var.
Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri ilk növbədə işçilərin mübarizəsi, tətillər, nümayişlər nəticəsində yaranır. Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri, kapitalizmin böhranının obyektiv səbəbləri ilə qarşılıqlı dialektik əlaqəlidirlər.
Tireotoksik böhran
Tireotoksik böhran — Tireotoksik böhran diffuz toksik zobun cərrahi müalicəsindən sonra baş verən həyat üçün təhlükəli ağırlaşmalardandır. Müasir şəraitdə ixtisaslaşmış cərrahi klinikalarda xəstələrin əməliyyatdan əvvəl adekvat hazırlanması tireotoksik böhranın əmələgəlmə tezliyini kəskin azaltmışdır.
Həbəşistan böhranı
Həbəşistan böhranı — 23 noyabr və 5 dekabr 1934-cü il tarixlərində İtaliya krallığının Efiopiyaya, Ual-Ual vahasına hücumu və ekspansionist istəkləri nəticəsində yaranmış beynəlxalq böhran. Bu, 1933–1939-cu illərdə Britaniya imperiyası və Üçüncü Fransa Respublikası hökumətləri tərəfindən aparılan sakitləşdirmə siyasətinin mərhələsi idi.
Avropanın silahlanma yarışı kontekstində böhran Millətlər İttifaqının beynəlxalq münasibətlərin tənzimlənməsi aləti kimi uğursuzluğunu nümayiş etdirmişdi. Böhranın apogey nöqtəsi İkinci İtaliya–Efiopiya müharibəsinin başlanğıcı olmuşdur. Böhran Hitlerə vaxtından bir il əvvəl Reyn vilayətini remilitarizasiya etməyə imkan vermişdir. İtaliyanın izolyasiya olunması onun Almaniyaya yaxınlaşmağına təkan vermiş, bunun nəticəsində 1936-cı ilin oktyabrında Berlin-Roma oxu qurulmuşdur. Beləliklə, Benito Mussolini hökuməti bufer dövlət olan Avstriyanın müstəqilliyinə marağını tamamilə itirmiş və bu, 1938-ci ilin martında onun Anşlussuna səbəb olmuşdur.
== Mənbə ==
=== İstinadlar ===
=== Ədəbiyyat ===
Корунова Е. В. Деятельность Швеции в Лиге Наций в 30-е годы // Вестник Московского университета. Серия 8. История (rus).
Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbi
Böhran nəzəriyyəsi — Marksist siyasi-iqtisadına aid anlayış. Kapitalizmin böhranının həm subyektiv, həm də obyektiv səbəbləri var.
Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri ilk növbədə işçilərin mübarizəsi, tətillər, nümayişlər nəticəsində yaranır. Kapitalizmin böhranının subyektiv səbəbləri, kapitalizmin böhranının obyektiv səbəbləri ilə qarşılıqlı dialektik əlaqəlidirlər.
Karib böhranı
Karib böhranı və ya digər adı ilə Kuba raket böhranı — SSRİ ilə ABŞ arasında ABŞ-yə məxsus ballistik raketlərin İtaliya və Türkiyədə yerləşdirilməsi, həmçinin buna cavab olaraq Sovet raketlərinin Kubada yerləşdirilməsi nəticəsində 16–28 oktyabr 1962-ci il tarixləri aralığında meydana gələn gərginlikdir. Bu qarşıdurma Soyuq müharibə ərzində genişmiqyaslı nüvə müharibəsinin başlamasına yol açacaq ən yaxın münaqişə olaraq da tanınır. Kubalılar bu böhranı "oktyabr böhranı" adlandırırlar (SSRİ-də baş verən oktyabr inqilabı ilə eyniləşdirmək istəyi olaraq). ABŞ-də "Kuba raket böhranı" (ing. Cuban missile crisis) terminindən istifadə olunur.
Soyuq müharibə dövrü çəkişmələrin kifayət qədər qızdığı və bir mənada yer üzünün nüvə fəlakətindən döndüyü Karib böhranı, şübhəsiz dünya siyasi tarixinin yaxın dövrdə baş verən vacib hadisələrindən biridir.
== Böhran ərəfəsindəki vəziyyət ==
Manhatan layihəsi ilə dünyada ilk dəfə nüvə silahını istehsal edən ABŞ, bu silahı Yaponiyada 2 dəfə sınamaqdan çəkinməmiş və böyük bir faciəyə yol açmışdır. 1945-ci il avqustun 6-da Hiroşimaya, avqustun 9-da Naqasakiyə atılan bombaların nəticəsində 250.000 insan həyatını itirmiş, bu bölgələrdəki təsirləri on illər boyunca silinməyəcək kimyəvi-bioloji zərərlər buraxmışdır. ABŞ-nin atom bombası riskinin gözə almasının əsl səbəbləri Yaponiyanın işğalını asanlaşdırmaq və o vaxtlarda Yaponiyaya hələ də müharibə etməmiş olan Sovet Birliyinə bu dəhşətli silahla dünya liderliyinin onda olduğu mesajını vermək istəməsi idi. Müharibənin sonrasında Sovet Birliyinin nüvə silahı və atom bombalarının dünya səviyyəsində yox edilməsi mövzusunda verdiyi təklif ABŞ tərəfindən rədd edilmiş və bu səbəblə Sovet Birliyi də öz təhlükəsizlik strategiyasını inkişaf etdirərək nüvə proqramını 4 il içərsində uğurla sınamağa başlamışdır.
Katalan böhranı
Katalan böhranı kimi də bilinən 2017-2018 İspaniya Konstitusiya böhranı — İspan mərkəzi hökuməti və Katalan regional hökuməti arasında mövcud olan siyasi qarşıdurma.
== Arxaplan ==
Katalan müstəqilliyinin dəstəklənmənin artmasının səbəbi İspaniya Konstitusiya Məhkəməsinin 2010-cu ildəki qərarı ilə əlaqədərdir. Belə ki, bu qərarla 2006-cı ildə regional hökumətə verilmiş bir sıra səlahiyyətlər ləğv edilmişdir. Müstəqillik tərəfdarlarının artması 2015-ci ildəki regional seçkilərdə Katalan Parlamanetində müstəqillik tərəfdarı olan partiyaların çoxluq əldə etməsi ilə nəticələndi və Karles Puçdemon Kataloniyanın Prezidenti seçildi. Yeni Prezident Kataloniyanın müstəqilliyi ilə əlaqədar referendum keçirməyi və nəticələrinin qəti olacağını vəd edirdi. 2017-ci ilin iyul ayında referendumun həmin ilin oktyabr ayının 1-ində keçiriləcəyi elan edildi. İspan hökuməti belə bir referendumun ölkənin Konstitusiyasına zidd olduğunu bildirərək nəticələri tanımayacağını bildirdi.
== Böhranın başlanğıcı ==
Senytabr ayında Katalan Parlamenti “Kataloniyanın öz müqəddəratını təyin etmə referendumu haqqında” qanun qəbul etdi. Buna cavab olaraq İspaniya Baş Naziri - Mariano Raxoy Konstitusiya Məhkəməsinə qanunun ləğv olunması məqsədi ilə müraciət etdi. Konstitusiya Məhkəməsi müstəqillik barəsində olan qanun və referendumu ləğv etsə də, Katalan hökuməti nə ispan mərkəzi hakimiyyətinin nə də ki məhkəmələrin qərarlarını icra etməyəcəyini bəyan etdi.
Kipr böhranı
Kipr böhranı və ya Kipr problemi (türk. Kıbrıs sorunu, ing. Cyprus conflict) — Kipr adasında yaşayan yunanlar və türklər arasında ərazi məslələrinə görə tarixən mövcud olmuş və hazırda da davam edən münaqişə.
== Sürix və London müqaviləsi ==
Sürix və London müqaviləsi 11 fevral 1959-cu ildə Böyük Britaniya, Türkiyə, Yunanıstan dövlətləri, Kiprdəki yunan və türk cəmiyyətləri arasında imzalanan, müstəqil bir dövlət olaraq Kipr xalqlarının vəziyyətini təyin edən və Kipr Respublikasının konstitusiyasını təsdiqləyən andlaşmadır. Yunan tərəfini Baş yepiskop Makarios, türk tərəfini isə Fazıl Kiçik təmsil etməkdə idi.
19 fevral 1959-cu ildə London müqaviləsi ilə Kipr Respublikasının müstəqil bir dövlət olaraq 16 avqust 1960-cı ildə qurulması təmin edilmiş oldu. Bu müqaviləyə uyğun olaraq qurulacaq olan Kipr Respublikasının konstitusiyasının adadakı hər iki cəmiyyətin haqqlarını qoruyacaq şəkildə hazırlanması qəbul edilirdi.
=== Müqavilənin əsas şərtləri ===
Birinci maddə uyğun olaraq adada Prezidentlik sistemi qurulacağı nəzərdə tutulurdu, ancaq yunan prezident yunan icması tərəfindən, türk vitse-prezident isə türk icması tərəfindən seçiləcəkdi.
Beşinci maddə uyğun olaraq isə Nazirlər Şurasını 7 yunan və 3 türk olmaq üzrə 10 nazirdən meydana gələcəkdi və cəmiyyətlərin tək tərəfli qərarlar çıxarmalarına maneə olunması məqsədi ilə gərək Nümayəndələr Məclisi tərəfindən çıxarılacaq qanunlar gərəksə nazirlər kabineti qərarları yunan prezident və ya türk vitse-prezident tərəfindən veto edilə biləcəkdi.
Altıncı maddə uyğun olaraq Yüksək Konstitusiya Məhkəməsi bir Yunan, bir türk və bir tərəfsiz hakimdən meydana gələcəkdi.
Krım böhranı (2014)
Krımın Rusiya tərəfindən işğal edilməsi (rus. Крымский кризис; ukr. Події у Криму з лютого) - Ukraynanın Krım Muxtar Respublikasında Avromeydan inqilabından sonra etnik ukraynalılar və ruslar arasında baş vermiş münaqişələrə verilən ümumi ad. Proses prezident Viktor Yanukoviçin ölkəni tərk etməsindən sonra daha da gərginləşmişdir. Ərazinin yerli əhalisi olan Krım tatarları isə ukraynalıların mövqeyini dəstəkləməkdədir. Rusiya tərəfindən dəstəklənən Ali Şura Krımın müxtariyyət səlahiyyətlərinin artılmasını və ya tam müstəqil dövlətə çevirilməsini tələb edir.
27 fevral tarixində silahlı və maskalı bir qrup şəxslər ərazidə parlament binası və 2 hava limanı başda olmaqla bir sıra strateji əhəmiyyətləri obyektləri ələ keçirdi. Həmin qrup tərəfindən Krımla Ukraynanı bir-biri ilə əlaqələndirən bütün telekommunikasiya və internet xəttlərin sıradan çıxarıldı.
Lüksemburq böhranı
Lüksemburq böhranı(alm. Luxemburgkrise, nid. Luxemburgse kwestie) — 1866-1867-ci illərdə Fransa ilə Prussiya krallığı arasındakı Lüksemburq Böyük Hersoqluğunun statusunun təyin olunması üstündə münaqişə. Lüksemburq şəxsi miras olaraq Niderland kralı, Оran-Nassaus sülalə evinin nümayəndəsi III Vilhelmə məxsus idi. Eyni zamanda, 1866-cı ilin iyununa qədər Lüksemburq Limburq ilə birlikdə Almaniya ittifaqının üzvü sayılırdı(17 iyun 1866-cı ildə Avstriya-Prussiya müharibəsinin başlanmasına qədər). Burada Prussiya qarnizonu yerləşir və o federal qala olaraq tanınırdı.
== Ümumi məlumat ==
Planını məşhur mühəndis Sebastyen Vaubanın hazırladığı Lüksemburq şəhəri Avropada ən qüdrətli müdafiə istehkamına malik idi. Bu güclü istehkamlar səbəbbindən onu "Şimalın Cəbəlütarixi" adlandırırdılar. 1815-ci ildə Vyana konqresi Lüksemburq Böyük Hersoqluğunun Hollandiya Krallığı ilə fərdi birlikdə olmasına qərar verdi. Prussiyaya güzəştə gedən konqres Lüksemburqun Alman ittifaqına daxil edilməsinə və burada bir neçə min Prussiya əsgərinin yerləşməsinə dair qərar da qəbul etdi.
Orta yaş böhranı
Orta yaş böhranı, 1965-ci ildə Eliot Jaques tərəfindən işlədilmiş termindir. Yetkin insanların öz ölümləri barədə düşünməyə, geri qalan həyatını hesablamağa başlaması ilə xarakterizə olunur. Qadınlarda menopauza, kişilərdə isə andropauzadan əvvəl dəyişən hormonlarla əlaqədar olaraq cinsi istəklərin artımına verilən ümumi addır.
Qadınlarda böhranlı yaş dövrü 40 yaşından sonra başlayır. Bu böhranlı dövr 55 yaşa qədər davam edə bilər. Bu yaşda qadın artıq yaşının keçdiyini, qocaldığını düşünməyə başlayır. Qadınlar bu hisslərinə görə depressiyaya düşə və ya yenidən sevə bilərlər.
Pankisi vadisi böhranı
Pankisi vadisi böhranı — 2000-ci illərin əvvəllərində Gürcüstanda meydana gələn hərbi səviyyəli siyasi böhrandır. Gürcüstan Rusiya və ABŞ tərəfindən Pankisi vadisindəki Əl-Qaidə təhdidlərini dəf etmək üçün təzyiq altında idi.
Əbu Musab əz-Zərkavinin Əl-Qaidənin varlığının güclü olduğu Çeçenistana baxmayaraq, niyə Pankisi vadisinə köçməyi seçdiyi bilinmirdi. 2003-cü ilin əvvəllərində İraq müharibəsi zamanı Birləşmiş Krallıq, Fransa və İspaniyada yüzlərlə Şimali Afrika mənşəli şəxs (əsasən, əlcəzairli) risin və digər kimyəvi silah hazırlamaqda ittiham edildi.
Sergey İvanov İspaniya şübhəlilərinin Pankisi vadisində Əl-Qaidə terrorçuları tərəfindən təlim gördüyünü və hətta, Usama Bin Ladenin Axmeta bələdiyyəsində bir yerdə gizlənmiş ola biləcəyini bildirdi. Bundan əlavə, risin istehsal edən bir neçə Əl-Qaidə labarotoriyasının varlığı haqqında iddialar da var idi. Bununla birlikdə, risin istehsalı Gürcüstanda yetişdirilməyən böyük miqdarda Hind lobyası gərəkdirdiyindən iddialar əsaslı deyildi.
== ABŞ-Gürcüstan terrorla mübarizə əməliyyatları ==
ABŞ komandırlərin rəhbər olduğu gürcü terrorla mübarizə bölmələri onlarla ərəb yaraqlını vadidə zərərsizləşdirdi. Əməliyyatın sürətli və şiddətli forması bölgədəki çeçen yaraqlıların gizlənməsinə səbəb oldu. Gürcülər və ABŞ vadini dolduran yaraqlılara ciddi təzyiq tətbiq edərək naməlum sayda yaraqlını ələ keçirdi.
Rusiya-Ukrayna böhranı (2021-2022)
2021-2022-ci illər Rusiya-Ukrayna böhranı — bir tərəfdən Rusiya Federasiyası, digər tərəfdən Ukrayna və bir sıra Qərb ölkələri (əsasən NATO blokunun üzvləri) arasında münasibətlərin Rusiyanın Ukraynanı istila etməsinin başlamasından əvvəl baş vermiş kəskinləşməsi.
2021-ci ilin yazında Rusiya-Ukrayna sərhədində gərginliyin artması, xüsusən də Rusiya qoşunlarının sərhəd yaxınlığında genişmiqyaslı (təxminən 100.000 hərbçi) yığılması ilə müşayiət olunan şərqi Ukraynada münaqişə kəskinləşdi. Aprelin sonunda vəziyyət normallaşdı. Payızda isə rus qoşunlarının sərhədə yığılması təkrarlandı. Qərb mediasının kəşfiyyat xidmətlərindəki mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, 2021-ci ilin noyabrında Rusiya yenidən Ukrayna sərhədləri yaxınlığında təxminən 100.000 əsgər qrupu yaratmışdır və bu, Ukraynaya hücuma hazırlıq kimi qiymətləndirilib. O vaxtdan bəri Qərb mediası mütəmadi olaraq Rusiyanın Ukraynaya mümkün müdaxiləsindən yazır. Bu tezis Ukrayna və Qərb siyasətçiləri tərəfindən irəli sürülüb. Hücumun vaxtı da dəfələrlə qeyd edilib: məsələn, 2021-ci ilin dekabrında “Washington Post” qəzeti yazıb ki, amerikalı kəşfiyyat analitiklərinin fikrincə, Rusiya 2022-ci ilin əvvəlində Ukraynanı işğal etməyi planlaşdırır. 2022-ci il fevralın əvvəlində Financial Times xəbər verdi ki, ABŞ hərbi rəhbərliyinin hesablamalarına görə, “Rusiyanın işğalı üçün optimal vaxt” fevralın ortalarından martın sonuna qədərdir. Rusiya özü isə, dəfələrlə müxtəlif səviyyələrdə Ukraynanın işğalına hazırlaşmaq ittihamlarını rədd edib.
Sputnik böhranı
Sputnik böhranı (ing. Sputnik Crisis, rus. Спутниковый кризис) — 1957-ci il 4 oktyabrda Sovet İttifaqının kosmosa atdığı Sputnik süni peykindən sonra ABŞ və SSRİ arasında baş verən böhran. Kosmik yarış bu böhranla başlamışdır.
1950-ci illərin əvvəlində həm ABŞ, həm də SSRİ kosmosa ilk süni peyki buraxmaq üçün bir-biri ilə yarışa girmişdilər. İki dövlətin uğursuz sınaqlarından sonra heç gözlənilməz bir zamanda SSRİ, bir basketbol topu böyüklüyündə 85 kq ağırlığında olan Sputnik-1 peykini orbitə qaldırıldığını açıqladı. Bu ABŞ üçün tam olaraq şok oldu. Bu hadisə həm kosmos texnologiyası yarışında geridə qalmaq demək idi, həm də daha vacib olanı, bu sınağı müvəffəqiyyətlə həyata keçirən Sovetlərin nüvə silahını ABŞ üzərinə göndərəcəyi paranoyası bütün amerikalıları təşvişə salan məsələyə çevrilmişdi. Bundan dərhal sonra, ABŞ bir sıra atışı daha sınaqdan keçirdi, ancaq heç birində müvəffəqiyyət qazanmadı. Sovetlər, 1957-ci il 3 noyabrda tarixində isə kosmosa gedən ilk canlı olan Layka adlı iti daşıyan Sputnik-2 peykini də uğurla atdı.
Süveyş böhranı
Süveyş böhranı (Süveyş müharibəsi, Sinay müharibəsi, ikinci İsrail-ərəb müharibəsi; ivr. מבצע קדש) — 1956-cı il oktyabrından 1957-ci ilin martınadək baş verən beynəlxalq münaqişə. Səbəb Süveyş kanalının adminstrasiyasının səlahiyyətlərinin ilə bağlı fikir ayrılığı idi. Ziddiyyətlərin kəskinləşməsi Böyük Britaniya, Fransa və İsrailin Misir əleyhinə hərbi əməliyyatlarının başlanması ilə nəticələndi.
Münaqişə SSRİ, ABŞ və BMT-nin səyləri nəricəsində dayandı. Tərəflər öz əvvəlki mövqelərinə qayıtsalar da, hərbi məğlubiyyətə uğrayan tərəf Misir oldu.
== Müharibə ==
Hücumlar, Misir Prezidenti Nasir"in 26 İyul 1956 tarixində, Süveyş kanalını dövlətləşdirmə istəyi və SSRİ"lə yaxınlaşması nəticəsində meydana gəldi.
Hücumların əsas səbəbi Nasiri idarədən almaq və kanalın idarəsində qərb dövlətlərini lider tutmaq idi.
29 Oktyabr 1956"da İsrail Sina yarımadasını işğala başladı. Daha sonra Fransanında qatılması ilə Misirin məğlubiyyəti demək olar dəqiqləşdi.
Talış-Muğan böhranı
1993-cü il Talış-Muğan böhranı və ya Cənub-şərq bölgəsində siyasi böhran — Azərbaycanda Birinci Qarabağ müharibəsi illərində, 1993-cü ilin iyunundan avqustuna qədər davam edən böhran.
Vəzifəsindən azad edilmiş keçmiş hərbçi Surət Hüseynov Ermənistanla müharibə zamanı gerçəkləşən məğlubiyyətlər ardıcıllığı və hakimiyyətlə bağlı narahatlıqlar səbəbilə Gəncə şəhərində milisləri silahlandıraraq qiyam qaldırmış, bu əsnada digər bir hərbçi, Əbülfəz Elçibəy rəhbərliyindəki Azərbaycan Xalq Cəbhəsi (AXC) hakimiyyətinə müxalif, İrana meylli və eks-prezident Ayaz Mütəllibovu dəstəkləyən Ələkrəm Hümbətov 704-cü hərbi hissənin köməyi ilə Azərbaycanın cənub-şərqində yerləşən yeddi rayonda Talış-Muğan Muxtar Respublikasını (TMMR) elan etmişdir. Ələkrəm Hümbətovun məqsədi devrilmiş Mütəllibovun dövlət başçısı kimi vəzifəsini bərpa etmək idi.
Elçibəyin hakimiyyəti Surət Hüseynova və onunla ittifaq bağlamış Heydər Əliyevə verməsi ilə Ələkrəm Hümbətovun yeni rəqibi Yeni Azərbaycan Partiyası hökuməti olmuşdur. Uğursuz danışıqlar sonrası Heydər Əliyev xalqı Ələkrəm Hümbətov hakimiyyətinə qarşı üsyan qaldırmağa çağırmışdır. Yerli əhaliyə repressiya həyata keçirmiş və xalqdan dəstək qazana bilməmiş Ələkrəm Hümbətov AXC-yə bağlı etirazçılar tərəfindən tanınmayan yerli parlamentdən qovulur. Ələkrəm Hümbətov bir müddət gizlənir, lakin sonradan ailə üzvlərinə qarşı cinayət işlərinin açılmasına görə təslim olmuşdur. Ələkrəm Hümbətov ömürlük həbs cəzası almış, 704-cü hərbi hissənin bəzi zabitlərinə qarşı isə cinayət işləri açılmışdır. Ələkrəm Hümbətov 2004-cü ildə əfv edilmişdir və 24 dekabr 2022-ci ildə vəfat edib.
== Zəmin ==
Talışlar Azərbaycanın cənubunda, İranla sərhəd ərazidə yaşayan bir İrandilli xalqdır.
Türk boğazları böhranı
Türk boğazları böhranı — 1946-cı ildə Türk boğazlarına nəzarətlə bağlı Türkiyəyə qarşı SSRİ-nin tələbləri ilə əlaqədar yaranan beynəlxalq siyasi böhran. Böhran SSRİ-nin Türkiyəyə ərazi iddiaları çərçivəsində baş vermişdir.
Türkiyə İkinci Dünya müharibəsinin sonuna qədər öz neytrallığını qoruyub saxlaya bildi. SSRİ nəqliyyat gəmilərinin Qara dənizi Aralıq dənizi ilə birləşdirən Türk boğazlarından sərbəst keçməsi üçün Sovet hökuməti tərəfindən Türkiyə hökumətinə təzyiqlər edilməyə başlandı. Türkiyə hökumətinin Sovet İttifaqının tələblərini birmənalı şəkildə rədd etməsi bölgədə gərginliyi artırdı və böhranı güc nümayişinə çevirdi. Bu hadisə sonradan Trumen doktrinasının yaranmasında müəyyənedici amil rolunu oynadı. Bu böhran Türkiyənin üzünü tamamilə Qərbə, yəni Amerika Birləşmiş Ştatlarına və NATO-ya çevirməsinə səbəb oldu.
== Tarixi ==
Çanaqqala və Bosfor boğazları Qara dənizlə Aralıq dənizini birləşdirir. Onlar Qara dəniz dövləri olan Türkiyə, SSRİ, Rumıniya və Bolqarıstan kimi Varşava Müqaviləsi ölkələri üçün böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Türk boğazları hərbi strategiya baxımından da çox mühüm yer tuturdu.
Venesuela siyasi böhranı (2019)
2019-cu ilin yanvarında yeni bir mərhələyə keçən Venesuela siyasi böhranı — müxalifətin hərəkətləri nəticəsində iki güc mərkəzi ortaya çıxır. Venesuela Milli Asambleyasının Spikeri Xuan Quaydo, Nikolas Maduronun ikinci müddətə prezident seçilməsi ilə əlaqədar həyata keçirdiyi andiçmə mərasiminin ardından baş qaldıran çox minlik mitinqlərin fonunda özünü prezident səlahiyyətlərinin icraedicisi elan edir. Venesuela Prezidentinin özü isə prezidentlik müddətinin sonuna qədər hakimiyyətdə qalacağını bildirir. Nikolas Maduro baş vermiş hadisəni dövlət çevrilişinə cəhd hesab edərək, bunda ABŞ hökumətini ittiham etmiş və Amerika Birləşmiş Ştatları ilə diplomatik əlaqələri kəsmişdir.
Venesuelada ağırlaşan siyası qarşıdurma dünya ictimaiyyətinin qütbləşməsinə səbəb oldu. Xuan Quaydonu ABŞ, Lima qrupu ölkələri (Meksika istisna), Amerika Dövlətləri Təşkilatı, dünyanın bir sıra ölkələri dəstəklədi. 26 yanvar tarixində Avropa İttifaqı ölkələri Nikolas Maduronun 8 gün ərzində yeni seçkilərin keçirilməsi barədə qərar verməyəcəyi təqdirdə Xuan Quaydonu prezident kimi tanıyacağını bəyan edir. Maduronu isə Rusiya, Çin, Boliviya, Kuba, Meksika, Nikaraqua, Salvador, İran, Türkiyə və CAR dəstəkləyir. 26 yanvarda ABŞ-nin Rusiyanın etirazlarına qarşı başlatdığı BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili toplantısı, yalnız xarici siyasət səviyyəsində qarşıdurmanın ağırlaşmasına gətirib çıxardı. Bir çox ölkələrin danışıqlar yolu ilə böhranı həll etmək və onun beynəlxalq səviyyəyə qaldırılmasına mane olmasına baxmayaraq, prezident Nikolas Maduroya qarşı xarici təzyiq artmaqda davam edir.
Üçüncü əsr böhranı
Üçüncü əsr böhranı ("Hərbi Anarxiya" və ya "İmperator Böhranı" da adlandırılır) eramızın 235–284-cü illəri arasında Roma imperiyasında eyni vaxtda baş verən üç böhran nəticəsində sarsıldığı və az qala dağıldığı dövrə verilən addır. Bu böhranlara xarici işğallar, vətəndaş müharibəsi və iqtisadi süqut daxildir. İnstitutlarda, cəmiyyətdə, iqtisadi həyatda və ən son dinlərdə baş verən dəyişikliklər o qədər dərin və əsaslı idi ki, "Üçüncü Əsr Böhranı" getdikcə daha çox klassik antik dövrü Orta əsrlər və ya Son Antik dövrdən ayıran dövr kimi görünür.
Böhran 235-ci ildə İmperator Aleksandr Severusun öz qoşunları tərəfindən öldürülməsi ilə başladı. Sonrakı 50 il ərzində İmperiya barbar basqınlarını, vətəndaş müharibələrini, kəndli üsyanlarını və siyasi qeyri-sabitliyi bir yerdə gördü və bu xaosdan istifadə edən onlarla insan dövlət rəhbərliyinə gəlmək üçün amansız rəqabətə girişdi. Roma sikkələrinin tərkibindəki qızılın miqdarının aşağı salınması hadisəsi öz növbəsində valyutanın ucuzlaşmasına və iqtisadi iflasa səbəb olmuşdur. Ərazilərdəki Roma komandirləri bu böhran mühitindən istifadə edərək müstəqil hərəkət etməyə başlamışdırlar.
Təxminən yarım əsrlik bu dövrdə üç böhran birləşdi ki, bunların hər biri təkbaşına imperiya üçün təhlükə yaradırdı: bu böhranlara xarici işğallar, vətəndaş müharibələri və yüksək hiperinflyasiyanı yaşayan iqtisadiyyat daxil idi. Normal şəraitdə sona çatmalı olan imperiya bir sıra zəhmətkeş imperatorlarun əziyyəti, həmçinin 284-cü ildə Diokletianın imperiyanı iki yerə bölmək cəhdi və digər islahatlar sayəsində sağ qalmağı ömrünü bir qədər də uzatmağı bacarmışdır.
Bu dövrdə imperiyanın başına təxminən 20–25 nəfər gəlmişdir, lakin faktiki sayı mübahisə mövzusudur, çünki eyni vaxtda bir çox adam taxta iddia edirdi.
İran böhranı (1946)
1946-cı il İran böhranı və ya Azərbaycan böhranı — İkinci Dünya Müharibəsinin bitməsindən dərhal sonra İran ərazisinin işğalının dəyandırılması bəyanatlarına baxmayaraq Sovet İttifaqı tərəfindən başladılmış böhran. İranın işğalı 1941-ci ildə Sovet ordusu tərəfindən şimaldan və Britaniya ordusu tərəfindən mərkəz və cənub hissədən başladılmışdır. İran müharibə dövründə amerikalılar və britaniyalılar tərəfindən Sovet İttifaqının mübarizə apardığı müharibə ilə əlaqədar mühüm ləvazimatların təchizatı üçün daşıma yolu kimi istifadə olunurdu.
1941-ci ilin avqustunda Amerika Birləşmiş Ştatları bu məsələdə neytral mövqedə dəyanırdı və İkinci Dünya Müharibəsinə döyüşən tərəf kimi hələki qoşulmamışdır. Buna görə də müttəfiqlər kimi tanınan blok prinsip olaraq (Polşa və Fransanın 1939–1940-cı illərdə alman ordusu tərəfindən işğalına müvafiq olaraq) Birləşmiş Krallıq və Sovet İttifaqından ibarət idi. Blok 1941-ci ilin iyun ayında SSRİ-nin qərb ərazilərinin almanlar tərəfindən işğalına cavab olaraq yaradılmışdır. İranın işğalı sonrasında müttəfiqlər qarşıdakı 6 ay ərzində bir-birləri ilə müvcud olan düşmənçiliklərinə son verəcəkləriylə bağlı razılığa gəldilər. Amma 1946-cı ildə bu razılaşmanın bitməsinə az qalmış İosif Stalinin rəhbərliyi altında sovet ordusu İranda qaldı və onun İrandakı tərəfdarları Azərbaycan Milli Hökumətini yaratdı.
1945-ci ilin sonlarında Azərbaycan Milli Hökumətinin ardınca Mahabad Cümhuriyyəti yarandı. Tezliklə kürd və Azərbaycan Hökuməti qüvvələri birlikdə Sovet İttifaqı tərəfindən dəstək alaraq hərbi təlimlərə başladı.
İran girov böhranı
İran girov böhranı — ABŞ və İran arasında 444 gün davam edən diplomatik böhrandır. Bu böhran bir qrup iranlı tələbənin İran İslam İnqilabından dərhal sonra ölkədən qaçan Şah Rza Pəhləvinin müalicə üçün ABŞ-yə getməsindən sonra, 4 noyabr 1979 tarixində ABŞ-nin Tehrandakı səfirliyinə hücum edib 52 amerikalını girov götürməsindən sonra başlamış və 444 gün sonra, yəni 20 yanvar 1981-ci ildə buraxılması ilə başa çatmışdı.
Hadisə, eyni zamanda 2012-ci il istehsalı olan Əməliyyat: Argo adlı bir filmində mövzusu olmuşdur.
İsrail–Fələstin böhranı (2021)
2021 İsrail-Fələstin münaqişəsi — Əl-Əqsa məscidində etirazlarla böyüyən və sonradan qarşılıqlı hücumlara çevrilən qarşıdurmalardır.
6 may 2021-ci ildə İsrail Ali Məhkəməsi, Qüdsün Şeyx Cerrah Məhəlləsində yaşayan bəzi Fələstinli ailələrin evlərindən zorla çıxarılmaları və başqa yerlərə köçürülməsi barədə qərar verdi. Qədr gecəsi və Qüds günü tətilləri ilə üst-üstə düşən qarşıdurmalarda əksəriyyəti Fələstinli mülki olan 300-dən çox insan yaralanıb. Hücumlar beynəlxalq qınağa səbəb oldu, İsrail Baş Prokuroru Avichai Mandelblit gərginliyi azaltmağa çalışdı, bu da Ali Məhkəmənin qərarının 30 gün təxirə salınması ilə nəticələndi.
9 may tarixində İsrail polisi, ifrat sağçı Yəhudi millətçilərinin sonradan ləğv edilən bayraq yürüşü öncəsi müsəlmanların müqəddəs bir yeri olan Əl-Əqsa Məscidinə basqın etdi. Buna cavab olaraq, 10 və 11 may tarixlərində Həmas və İslami Cihad İsrail Müdafiə Qüvvələrinə görə 480 raket atıldı. Bunun nəticəsində, evlər və bir məktəb vuruldu, iki İsrailli mülki vətəndaş öldürüldü və ən azı 70 İsrailli mülki şəxs yaralandı. İsrail Qəzzəyə hava hücumları ilə cavab verdi. Qəzzə rəsmilərinə görə, on uşaq da daxil olmaqla ən az 30 fələstinli öldürüldü və 203 nəfər daha yaralandı. İsrail Müdafiə Qüvvələrinə görə öldürülənlərdən ən az on beşi Həmas üzvü idi.
İyun böhranı
İyun böhranı — Nuru paşanın Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasına və hökumətinə etimadsızlığı ilə bağlı 1918-ci il iyunun 16-17-də yaranmış siyasi böhran.
== Tarixi ==
Azərbaycan istiqlalı üçün son dərəcə təhlükəli olan bir dövrdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti və Milli Şura 1918-ci il iyunun 16-də Tiflisdən Gəncəyə köçdülər. Onların Azərbaycan hüdudlarına daxil olduqları zaman qarşılaşdıqları ilk ciddi məsələ bolşevik-daşnak qüvvələrinin Cənubi Qafqazın müsəlman olan əhalisinə qarşı həyata keçirdikləri soyqırımlarına son qoymaq üçün Osmanlı dövləti tərəfindən göndərilən Qafqaz İslam Ordusunun komandanı təyin edilmiş Nuru paşanın və onun ətrafındakı qüvvələrin Milli Şuraya və Hökumətə soyuq və inamsız münasibəti oldu. Nuru paşanın bu mövqeyi Azərbaycana gəldiyi ilk günlərdə milli hökumətə hörmət və etimadla yanaşacağı, daxili siyasi proseslərə müdaxilə etməyəcəyi barədə verdiyi bəyanata tam əks idi. Belə bir vəziyyət Azərbaycan istiqlalı üçün ciddi təhlükə yaradırdı.
Gərginliyin dərinləşməsinə Nuru paşanı əhatə edən, ona güclü təsir göstərən "rus çinovniklərinin qapısında baş əyən qara qəlbli, xəbis adamlar"ın (R.Vəkiləv) "xidmətləri" mühüm rol oynamışdı. Özünün də etiraf etdiyi kimi, siyasətçi olmayan Nuru paşanın Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı tutduğu bu sərt mövqe Azərbaycanın daxili və xarici vəziyyətinin çox mürəkkəb olduğu bir durumda bildirilmişdi. Bakıda sovet hakimiyyəti pərdəsi altında fəaliyyət göstərən daşnak rejimi Osmanlı dövlətinin Qafqaz xalqları üçün ciddi təhlükə doğurduğu, Osmanlı işğalının ağır nəticələrinin bütün xalqlar üçün faciəli sonluqla bitəcəyi, yalnız "Sovet hakimiyyəti"nin xalqlara "xoşbəxt gələcək" bəxş edəcəyi və bu kimi cəfəngiyatlarla dolu təbliğat apardığı bir şəraitdə Nuru paşanın Azərbaycan istiqlalına münasibəti onun siyasi proseslərə düzgün qiymət verə bilməməsi ilə bağlı idi.
== İlhaqçıların mövqeyi ==
Nuru paşanı əhatə edən İlhaqçılar Azərbaycanın yeganə xilas yolunu Osmanlı imperiyası hüdudları daxilində mövcudluqda görürdülər. Onlar Nuru paşanı Milli Şura hökumətinin guya Rusiyapərəst və inqilabi hakimiyyət olmasına, anarxiyaya və xaosa gətirib çıxaracağına inandıra bilmişdilər.
Şəxsiyyət böhranı
ən psixoloq görə, yeniyetməlik böhran ruh fəlsəfəsi ortaya haqlı. Bu dövrdə hər bir fəaliyyət tərəddüd bir çox müşayiət ki, vəba fəaliyyəti şübhə edir.
şəxsiyyət böhranı izah Erickson o həlledici olduğunu söylədi şəxsiyyətin formalaşması.
== BÖHRANIN PSIXOLOGIYA ==
son illərdə böhran vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq problem psixologiya əhəmiyyəti lider mövqeyə gəldi. Alimlər yalnız səbəbləri və depressiya qarşısını almaq üçün, həm də həyat şəxsi vəziyyəti köklü dəyişiklik şəxs hazırlamaq yollarını inkişaf yolları üçün axtarış ilə məşğul deyil.
stress, onun fikir belə azad səbəb hallar asılı olaraq:
böhranın inkişafı - bu inkişaf bir tam dövrü növbəti keçid ilə bağlı çətinliklər var.Travmatik böhran qəfil hadisələr və ya xəstəlik və ya zədə ilə fiziki sağlamlıq itirməsi nəticəsində gərgin nəticəsində yarana bilər.zərər və ya ayrılması böhran - özünü və ya bir sevilən bir ölümündən sonra, və ya məcburi ayrılması vəzifə at. Bu növ çox sabitdir və bir çox illər davam edə bilər. Tez-tez valideynləri boşanmış uşaqlar baş verir. uşaqlar karşılaşırsanız ailə böhran ölüm öz ölümü əks səbəbiylə pisləşə bilər.
Hər böhran vəziyyəti müddəti və intensivliyi insanın fərdi iradi keyfiyyətləri və onun bərpası yolları asılıdır.
Azərbaycan–Ermənistan sərhəd böhranı (2021–2023)
Azərbaycan-Ermənistan sərhəd böhranı — Ermənistan və Azərbaycan arasında dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası zamanı yaranan sərhəd anlaşılmazlığıdır. Ermənistan Azərbaycan Ordusunun Qaragöl istiqamətindən irəliləyərək 3,5 kilometr ərazini ələ keçirdiyini iddia edir. Azərbaycan isə çətin dağ relyefi quruluşuna və iqlim şəraitinə malik olan məntəqələrdə hava şəraitinin yaxşılaşması ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan sərhəd qüvvələrinin Azərbaycana aid mövqelərdə yerləşdirildiyini qeyd edir.
== Zəmin ==
Birinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycana aid olan Dağlıq Qarabağ bölgəsi və ətrafındakı 7 rayon Ermənistan tərəfindən işğal altına salınmışdı. Lakin 2020-ci ildə tərəflər arasında baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycanın qələbəsi ilə bitmiş və Azərbaycan bölgəyə nəzarəti yenidən təmin etmişdir. Sovet dövründə ölkələr arasında sərhəddə elə də önəm verilməməsi və ardınca bölgənin Ermənistan tərəfindən işğal edilməsi səbəbindən ərazidəki sərhəd xətti indiyədək təyin olunmamışdır.
== Hadisələr ==
=== May 2021 ===
=== İyul 2021 ===
İyulun 23-ü saat 16:00 radələrində Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Basarkeçər rayonu ərazisindəki mövqelərindən Azərbaycan Ordusunun Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Kəlbəcər rayonu sahəsindəki mövqelərini atəşə tutmuşdur. Qarşı tərəfdən açılan snayper atəşi nəticəsində hərbi qulluqçu gizir Fərman Yaqublu Telman oğlu şəhid olmuşdur. Azərbaycan Ordusunun cavab zərbəsi nəticəsində qarşı tərəf susdurulmuşdur.
=== Avqust 2021 ===
=== Sentyabr 2021 ===
=== Oktyabr 2021 ===
=== Noyabr 2021 ===
16 noyabr 2021-ci ildə Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri dövlət sərhədinin Kəlbəcər və Laçın rayonları sahəsində ölkəmizə qarşı genişmiqyaslı təxribat törədib.
Azərbaycan–Ermənistan sərhəd böhranı (2021–hal-hazırda)
Azərbaycan-Ermənistan sərhəd böhranı — Ermənistan və Azərbaycan arasında dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası zamanı yaranan sərhəd anlaşılmazlığıdır. Ermənistan Azərbaycan Ordusunun Qaragöl istiqamətindən irəliləyərək 3,5 kilometr ərazini ələ keçirdiyini iddia edir. Azərbaycan isə çətin dağ relyefi quruluşuna və iqlim şəraitinə malik olan məntəqələrdə hava şəraitinin yaxşılaşması ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan sərhəd qüvvələrinin Azərbaycana aid mövqelərdə yerləşdirildiyini qeyd edir.
== Zəmin ==
Birinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycana aid olan Dağlıq Qarabağ bölgəsi və ətrafındakı 7 rayon Ermənistan tərəfindən işğal altına salınmışdı. Lakin 2020-ci ildə tərəflər arasında baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycanın qələbəsi ilə bitmiş və Azərbaycan bölgəyə nəzarəti yenidən təmin etmişdir. Sovet dövründə ölkələr arasında sərhəddə elə də önəm verilməməsi və ardınca bölgənin Ermənistan tərəfindən işğal edilməsi səbəbindən ərazidəki sərhəd xətti indiyədək təyin olunmamışdır.
== Hadisələr ==
=== May 2021 ===
=== İyul 2021 ===
İyulun 23-ü saat 16:00 radələrində Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri Basarkeçər rayonu ərazisindəki mövqelərindən Azərbaycan Ordusunun Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Kəlbəcər rayonu sahəsindəki mövqelərini atəşə tutmuşdur. Qarşı tərəfdən açılan snayper atəşi nəticəsində hərbi qulluqçu gizir Fərman Yaqublu Telman oğlu şəhid olmuşdur. Azərbaycan Ordusunun cavab zərbəsi nəticəsində qarşı tərəf susdurulmuşdur.
=== Avqust 2021 ===
=== Sentyabr 2021 ===
=== Oktyabr 2021 ===
=== Noyabr 2021 ===
16 noyabr 2021-ci ildə Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri dövlət sərhədinin Kəlbəcər və Laçın rayonları sahəsində ölkəmizə qarşı genişmiqyaslı təxribat törədib.
