Gəncə-Qazax
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Hüseynbəyli (Qazax)
Hüseynbəyli (əvvəlki adı: Əzizbəyli) — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Tarixi ==
Əvvəlki adı Əzizbəyli olmuş və 29 may 1996-cı ildən dəyişdirilərək Hüseynbəyli adlandırılmışdır.
== Toponimikası ==
Əzizbəyli oyk, sadə. Qazax r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Ağstafa çayının sol sahilində, Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Kənd Məşədi Əzizbəyovun şərəfinə adlandırılmışdır.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin əhalinin siyahıyaalınmasında kəndə 1574 nəfər əhali yaşayır. Əhalinin 796 nəfəri kişilər, 778 nəfəri qadınlar təşkil edir.
== Görkəmli şəxsləri ==
Abdulla bəy Divanbəyoğlu (1883–1936) — yazıçı, nasir, pedaqoq, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Dövlət arxivinin müdiri, Azərbaycan Dövlət Elmi-Tədqiqat İnstitutunun tarix və etnoqrafiya şöbəsinin müdiri, Milli ədəbiyyatda nəsrin əsasını qoyanlardan biridir.
Məmmədova Əsmər Vəli qizi (1913–1988)- Sosialist əmək qəhrəmani, üç dəfə Lenin ordeni medali ilə təltif edilmişdir.
Kommuna (Qazax)
Bala Çaylı (əvvəlki adı: Kommuna) — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 12 iyun 2018-ci il tarixli, 1190-VQ saylı Qərarı ilə Qazax rayonunun Çaylı kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Kommuna kəndi Bala Çaylı kəndi adlandırılmışdır.
Gəncə-Qazax düzənliyindədir. Çaylı kəndin yaxınlığında yerləşir və Çaylı Kommuna da adlanır.
== Tarixi ==
Çaylı Kommuna Qazax rayonunun Çaylı inzibati ərazi vahidində kənd. Düzənlikdədir. Kənd XIX əsrin 30-cu illərində Qıraq Kəsəmən və başqa kəndlərdən köçüb gəlmiş ailələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır. Coğaz çayının sahilində yerləşən və Çaylı adlanan bu kəndin adına kollektivləşmə illərində rəmzi olaraq Kommuna (lat. "umumi" mənasında olan bu soz burada "icma" mənasında işlənmışdır) komponenti artırılmışdır.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 1089 nəfər əhali yaşayır.
Kosalar (Qazax)
Kosalar — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Tarixi ==
Kəndin tarixi haqqında dəqiq məlumat verən mənbə hələ ki yoxdur. Onun tarixi diqqətlə və elmi şəkildə araşdırılmamışdır. Bir neçə fərziyyələr mövcuddur. Kəndin yaşlı və ağsaqqlarının dediyinə görə bu kənd Kosa Əli və onun kiçik qardaşı Canəli tərəfindən salınıb. Ona görə bu kənd hazırda Kosalar, yəni Kosa Alılar, qonşu kiçik kənd isə Canallı (Yəni Canəlidən törəyənlər) adlanır. Hazırda bu iki kəndin evləri tamamilə birləşmişdir.
== Toponimikası ==
Kənd Gəncə-Qazax düzənliyində yerləşir. Yaşayış məntəqəsi kəndin əsasını qoymuş kosalar nəslinin adını daşıyır.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Kənd Qazax rayonundan 5 kilometr şimal-şərqdə, Qazax-Tiflis yolunun şərq tərəfində yerləşir.
Qazax
Qazax — Azərbaycanda şəhər, Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati mərkəzi.
== Tarixi ==
Qazax vaxtilə oymaq, sultanlıq, sonralar isə qəza mərkəzi olmuşdur. 1909-cu ildən şəhər statusu almış, hazırda isə rayon mərkəzidir. Ehtimallara görə Qazaxın əsası VIII əsrdə ərəb sərkərdəsi Mərvan ibn Məhəmməd tərəfindən qoyulmuşdur. Bu yer haqqında VII əsr hadisələri ilə əlaqədar "Kasak" (Kasaq) kimi ərəb tarixçisi əl-Kufi (IX əsr) də məlumat vermişdir. Toponim özündə qıpçaq mənşəli "qazax" etnik birliyinin adını əks etdirir. Lakin qıpçaqların bir hissəsi bu zonaya sonralar da gəlmişdir. XI–XII əsrlərdə gürcü çarlarının hərbi qüvvə kimi istifadə etmək məqsədilə Şimali Qafqazdan Şərqi Gürcüstana kütləvi surətdə qıpçaq ailələri köçürdükləri məlumdur. Təkcə 1118–1120-ci illərdə gürcü carı IV Qurucu David 45 minlik süvari ordusu olan 225 min qıpcağı Gürcüstanda yerləşdirmişdi. Türkdilli əhali sayca çoxluq təşkil etdiyi üçün Şərqi Gürcüstan XI–XIII əsr gürcü mənbələrində Didi Türkoba (Böyük Türk obası) adlanırdı.
Məmməd Qazax
Məmməd Qazax və ya Gülməmməd Gülməmmədov(1899, Qazax rayonu – 1970, Amasya) — Azərbaycan Cümhuriyyətinin zabiti, Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin polkovniki.
Qarabağ və Zəngəzur döyüşlərində, Əsgəran döyüşündə, Aprel işğalından sonra işğala qarşı baş tutmuş Tərtər üsyanı və Qarabağ üsyanlarında iştirak edib.
Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsində iştirak edib. İllərlə Türkiyə Silahlı Qüvvələrində xidmət edib.
== Həyatı və təhsili ==
Gülməmməd Gülməmmədov 1899-cu ildə Qazax mahalının Salahlı kəndində anadan olub. Salahlıda ibtidai məktəbi yaxşı qiymətlərlə başa vurduqdan sonra təhsilini Qoridəki Zaqafqaziya Müəllimlər Seminariyasında davam etdirib. 1917-ci ildə təhsilini bitirib vətənə qayıdıb. 1918-ci ildə Azərbaycan Cümhuriyyəti elan olunduqdan sonra Azərbaycan ordusuna qoşulan ilk könüllülərdən olub. Hərbi xidmətə Gəncədə polkovnik Süleyman bəy Əfəndiyevin komandanlıq etdiyi hərbi hissədə başlayıb.
== Hərbi xidməti ==
=== Şamxor döyüşü ===
Fevral İnqilabından sonra Zaqafqaziya Komissarlığının tələbi ilə Cənubi Qafqazı tərk edən rus hərbi hissələri silahlarını təhvil verməli idilər, lakin bir çox hallarda rus qoşun hissələri silahları təhvil vermək istəmirdilər.
Qarapapaq (Qazax)
Qarapapaq — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Tarixi ==
Qarapapaq kəndi düzənlik ərazidə yerləşir. Toponim azərbaycanlıların etnoqrafik qrupu olan qarapapaqların adı ilə bağlıdır. Ta qədimdən Cənubi Qafqazda, xüsusilə Kvemo Kartli və Göyçə gölü ətrafında yaşayan qarapapaqların böyük əksəriyyəti siyasi hadisələrlə əlaqədar XIX əsrin əvvəllərində Türkiyə və İrana köçmüşdülər. Rusiyada qalan qarapapaqlar Qazax tayfa birləşməsinin tərkibində və Naxçıvanda yaşamışlar.
== Toponimikası ==
Qarapapaq oyk., sadə. Qazax r-nunun Ağköynək i.ə.v.-də kənd. Düzənlikdədir. Bu toponim azərbaycanların etnoqrafik qrupu olan qarapapaq larin adı ilə bağlıdır. Qarapapaqlar türk tayfalarından birinin adıdır.
Qazax (dəqiqləşdirmə)
Qazax rayonu — Azərbaycan Respublikasında rayon.
Qazax — Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati mərkəzi.
Qazax sancağı — Osmanlı inzibatı ərazisi.
Qazax sultanlığı — Azərbaycanda tarixən mövcud olmuş sultanlıq.
Qazax xanlığı — 1465-1847-ci illər mövcud olmuş türk dövləti.
Qazax bələdiyyəsi — Azərbaycan Respublikasının Qazax şəhərində bələdiyyə.
Qazaxlar — Qazaxıstan Respublikasının titul və əsas xalqı.
Qazax dili — Türk dilləri ailəsinə aid dillərdən biri.
Qazax distansiyası — Rusiya İmperiyası dövründə mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi.
Qazax qəzası — Çar Rusiyası və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə inzibati-ərazi vahidi.
Qazax (şəhər)
Qazax — Azərbaycanda şəhər, Azərbaycan Respublikasının Qazax rayonunun inzibati mərkəzi.
== Tarixi ==
Qazax vaxtilə oymaq, sultanlıq, sonralar isə qəza mərkəzi olmuşdur. 1909-cu ildən şəhər statusu almış, hazırda isə rayon mərkəzidir. Ehtimallara görə Qazaxın əsası VIII əsrdə ərəb sərkərdəsi Mərvan ibn Məhəmməd tərəfindən qoyulmuşdur. Bu yer haqqında VII əsr hadisələri ilə əlaqədar "Kasak" (Kasaq) kimi ərəb tarixçisi əl-Kufi (IX əsr) də məlumat vermişdir. Toponim özündə qıpçaq mənşəli "qazax" etnik birliyinin adını əks etdirir. Lakin qıpçaqların bir hissəsi bu zonaya sonralar da gəlmişdir. XI–XII əsrlərdə gürcü çarlarının hərbi qüvvə kimi istifadə etmək məqsədilə Şimali Qafqazdan Şərqi Gürcüstana kütləvi surətdə qıpçaq ailələri köçürdükləri məlumdur. Təkcə 1118–1120-ci illərdə gürcü carı IV Qurucu David 45 minlik süvari ordusu olan 225 min qıpcağı Gürcüstanda yerləşdirmişdi. Türkdilli əhali sayca çoxluq təşkil etdiyi üçün Şərqi Gürcüstan XI–XIII əsr gürcü mənbələrində Didi Türkoba (Böyük Türk obası) adlanırdı.
Qazax Ardıcı
Qazax ardıcı (lat. Juniperus sabina) — bitkilər aləminin i̇ynəyarpaqlılar şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin sərvlər dəstəsinin sərvkimilər fəsiləsinin ardıc cinsinə aid bitki növü.
== Ümumi yayılması ==
Rusiya, Orta Asiya (Qazaxıstan, Qırğızıstan), Rumıniya, Bolqarıstan, Şimali Monqolustan, Çin (Tyan-Şan), Ukrayna və Ermənistanda yayılmışdır. Azərbaycanda yayılması: Naxçıvan MR və Quba rayonu ərazilərində rast gəlinir.
== Statusu ==
Azərbaycanın nadir bitkisidir. NT.
== Bitdiyi yer ==
Azərbaycanda Quba rayonu meşələrində subalp və alp meşə qurşağında dəniz səviyyəsindən 2000–3000 m hündürlukdə daşlı-qayalı yamaclarda bitir.
== Təbii ehtiyati ==
Azərbaycanda təbii ehtiyatı geniş deyildir.
== Bioloji xüsusiyyətləri ==
Asimmetrik çətirli, ikievli və ya birevli sürünən alçaqboylu, hündürlüyü 0,5–1 m-ə qədər olan koldur. Gövdəsinin qabığı sığallı və qırmızımtıl – sarı rənglidir. Hündürlüyü 1 m-ə çatir.
Qazax Juzları
Juz— (Qazaxca: жуз jüz جٷز, həmçinin "ordu" və "yüz (sayı) deməkdir). Dəşt-i Qıpçaq bölgəsindəki üç əsas qazax icmasının nəzarət etdiyi ərazilər adlanır. Bu ərazilərin əksəriyyəti indiki Qazaxıstanın sərhədlərini əhatə edir.
Böyük Juz (Qazaxca: Ұлы жүз / Ulı jüz / ۇلى جٷز) və ya Uysun ordası. Cənubi və Cənub-Şərqi Qazaxıstan, şimal-qərb Çin (Sincan) və Özbəkistan hissələrini əhatə edir.
Orta Juz (Qazaxca: Орта жүз / Orta jüz / ورتا جٷز) və ya Argın ordası. Mərkəzi və Şərqi Qazaxıstanı əhatə edən 6 qəbilədən ibarətdir.
Kiçik Juz (Qazaxca: Кіші жүз / Kişi jüz / كٸشٸ جٷز)) və ya Alşin ordusu Qərbi Qazaxıstanı əhatə edən üç tayfadan ibarətdir.
== Tarixi ==
Qazax Juzlarının xatırlandığı ilk mənbə XVII əsrə aiddir. Velyaminov Ezernova (1919) görə, juzun yaranmasının səbəbi Daşkənd, Türküstan və Sayram kimi vacib şəhərlərin ələ keçirilməsi idi.
Qazax Xan
Qazak Xan - türk, qazax və altay mifologiyasında əfsanəvi xaqan. Qazaxların atası olaraq qəbul edilir. Alaş Xanın oğludur. Üç oğlu vardır:
Bakarıs: Nəsilindən gələnlər "Uluğ cüz"ü yaradırlar. ('Sol qazaxları' və ya 'Böyük Otağ')
Akarıs: Soyundan gələnlər "Orta cüz"ü yaradırlar. ('Orta qazaxları' və ya 'Orta Otağ')
Yanarıs: Soyu "Kiçik cüz" adıyla yad edilmişdir. ('Sağ qazaxları' və ya 'Kiçik Otağ')
Qazax cüzlərinin necə meydana gəldiyi haqqında bir çox rəvayət vardır. Bunlardan ən çox bilinəni, yüzlərlə il əvvəl otuz iki qəbiləyə hakim olan Arıstan Xan və oğlu Alaş ilə əlaqədardır. Arıstan Xan, oğulu Alaş'a ilk il Uysun idarəsində yüz nəfər, ikinci il Bolat idarəsində yüz nəfər və üçüncü il də Aşlın idarəsində yüz nəfər verir. Bu üç yüz nəfərlə gəzən Alaş, ətrafındakı xalqları əmri altına alar.
Qazax atı
Dilbaz atı (həmçinin, Dəliboz, Dilboz və ya Qazax atı) — XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda yetişdirilmiş at cinsi. Azərbaycan Respublikasında milli at cinsidir
Yerli Azərbaycan atlarının qədim cinslərindən biridir. Dilbaz atı təqribən XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvəllərində yerli atların Şərq atları ilə çarpazlaşdırılması əsasında və Qarabağ cinsinin təsiri altında Qazax qəzasında yaradılmışdır. Bir az Qarabağ atlarına oxşayır.
Bu şərqi minik at növü Azərbaycanın Qazax, Ağstafa və Tovuz rayonlarında formalaşmışdır. Bəzi ədəbiyyatlarda bu at Azərbaycan "Qazax" atı kimi və ya Azərbaycan atı kimi əks olunmuşdur. Cinsin adı zaman keçdikcə bir neçə dəfə dəyişib, ona "Dəliboz", "Diliboz", "Dilbaz", "Dilboz" da deyirlər.
== Tarixi ==
Atçılığın inkişafında Qazaxın Xanlıqlar kəndində olan tanınmış Dilbozlar nəsli, habelə, Allahyar bəy Zülqədərli və onun sülalənin nümayəndələri böyük rol oynamışdır. Dilbozlar nəslin nümayəndələri 300 ildən artıq Qazax atının cinsləşməsinə qayğı göstərmiş və ona öz adını vermişdir. 1867-ci ildə Ümumrusiya At Sərgisində Dilboz bəylərinə məxsus Uzelok ləqəbli at yüksək mükafat almışdır.
Qazax boyları
Juz— (Qazaxca: жуз jüz جٷز, həmçinin "ordu" və "yüz (sayı) deməkdir). Dəşt-i Qıpçaq bölgəsindəki üç əsas qazax icmasının nəzarət etdiyi ərazilər adlanır. Bu ərazilərin əksəriyyəti indiki Qazaxıstanın sərhədlərini əhatə edir.
Böyük Juz (Qazaxca: Ұлы жүз / Ulı jüz / ۇلى جٷز) və ya Uysun ordası. Cənubi və Cənub-Şərqi Qazaxıstan, şimal-qərb Çin (Sincan) və Özbəkistan hissələrini əhatə edir.
Orta Juz (Qazaxca: Орта жүз / Orta jüz / ورتا جٷز) və ya Argın ordası. Mərkəzi və Şərqi Qazaxıstanı əhatə edən 6 qəbilədən ibarətdir.
Kiçik Juz (Qazaxca: Кіші жүз / Kişi jüz / كٸشٸ جٷز)) və ya Alşin ordusu Qərbi Qazaxıstanı əhatə edən üç tayfadan ibarətdir.
== Tarixi ==
Qazax Juzlarının xatırlandığı ilk mənbə XVII əsrə aiddir. Velyaminov Ezernova (1919) görə, juzun yaranmasının səbəbi Daşkənd, Türküstan və Sayram kimi vacib şəhərlərin ələ keçirilməsi idi.
Qazax bələdiyyələri
Qazax bələdiyyələri — Qazax rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Qazax bələdiyyəsi
Qazax bələdiyyələri — Qazax rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Qazax dastanları
Qazax folkloru, o cümlədən qazax dastanları uzun əsrlər boyu inkişaf yolu keçmiş və müxtəlif dövrlərdə formalaşmışdı. Tədqiqatçılar qazax qəhrəmanlıq dastanının yaranmasını Qızıl Orda dövrünə aid edərək ayrı-ayrı epik əsərlərin XIV əsrin sonunda və XV–XVI əsrlərdə təşəkkül tapdığını qeyd edirlər.
Qazax dastanlarında xalqın ictimai-siyasi həyatında baş vermiş hadisələr, o cümlədən xalqın azadlıq, haqq-ədalət uğrunda tarixi mübarizəsi, gələcəklə bağlı arzu və diləkləri əsas yer tutur. Günümüzədək yaşadılan qazax dastanları, əsasən, qəhrəmanlıq və sosial-məişət dastanları olmaqla iki qrupa bölünür. Qəhrəmanlıq dastanlarının əsas mövzusunu dastanın əsas qəhrəmanları olan igid batırlar tərəfindən doğma vətənin yadelli işğalçılardan qorunması təşkil edir. Bu qəhrəmanlar torpağa sevgi, düşmənə nifrət, dönməzlik, şücaət, mərdlik kimi xalqın malik olduğu ən üstün keyfiyyətləri təcəssüm etdirirlər. Belə dastanlara "Alpamıs", "Qoblandı batır", "Er Sayın", "Er Tarqın", "Er Kökşe", "Qambar batır", "Qırx batır" dastanları və s. aiddir. Bu dastanlar həm də irihəcmli olması ilə diqqəti cəlb edir. Məsələn, "Qoblandı batır" dastanı 10 000 misra təşkil edir.
Qazax dialekti
Qazax dialekti və ya Qazax ləhcəsi — Azərbaycan dilinin qərb dialektləri qrupuna daxil olan dialekt. Azərbaycanın Qazax, Ağstafa və Tovuz rayonlarında, Gürcüstanın Dmanisi və Marneuli bələdiyyələrində geniş yayılmışdır.
== Strukturu ==
=== Fonetika ===
Qazax dialektində, eləcə də Azərbaycan ədəbi dilində 9 sait fonem var. Amma bu ləhcədə onların uzun və qısa variantları var. Onda ilkin uzunluq yoxdur, o, müəyyən samitlərin, əsasən h, y, qismən v, ğ, k, n, l səslərinin düşməsi nəticəsində yaranır. Uzanma əsasən a, ə, o, ö, qismən e, i, u, ü saitləri ilə əlaqəlidir. Məsələn, ā (ikiqat a) da < daha (hələ), ça < çağa (yeni doğulmuş); ə̃ — də̃ < dəyə (ayaqda), sə̃r < səhər, Zə̃m < Zəyəm (Şəmkir r-nunda kənd); ī — īd < igid (cigit), īrmi < iyirmi (iyirmi), çid < çiyid; ē — dēr < deyir, yēr < yeyir; ō — dōr < doyur (doyur), dōğa < dovğa; õ — dõr < döyür (vurur), qarõz < qara göz (qara göz); ū — qurdūm < qurdugum (mən tikdirmişəm); ŭ — gŭm < güyüm (mis küp). Saitlər Sandhi ilə də uzadılır: bizə̃l < bizə gəl (bizə gəl), nəsirdi < nə gəzirdi (başqa yerdə olmaq).
Qazax dialektində qapalı saitlərin ''(ı, i, u, ü)'' qısa variantları vardır. Qısalıq, bir qayda olaraq, kökün birinci vurğusuz hecasında görünür, məsələn: ''kilim, sini, qıfıl, qutu''.
Qazax dili
Qazaxca ya da Qazax Türkcəsi (qaz. Қазақша, қазақ тілі / Qazaqşa, qazaq tili, قازاقشا، قازاق تىلى ) — türk dilləri ailəsinin qıpçaq qoluna aid dil, Qazaxıstan Respublikasının rəsmi dili və qazax xalqının doğma dili. Quruluş və tələffüz baxımından qaraqalpaq, noqay, və qırğız dillərini qazaxcaya ən yaxın olan türk dilləri olaraq hesab etmək olar.
== Yayılma arealı ==
Əsasən Qazaxıstan ərazisində, Monqolustanın qərbindəki Bayan-Ölgii aymağında (qazaxca "Bayölke", yəni "Bayölkə / Bəyölkə; varlı, bərəkətli diyar" deməkdir) və az sayda digər aymaqlarda, qismən olaraq Rusiyanın qazaxlar yaşayan bəzi sərhədyanı bölgələrində (Həştərxan vilayəti, Orenburq vilayəti, Altay Respublikasının cənubundakı Koş-Aqaç / Koş-Aqaş (yəni "Qoşaağac") rayonunda), Çinin qərbindəki Şincan Uyğur Muxtar əyalətinin şimalındakı Yili / İli Qazax Muxtar dairəsində (xüsusilə onun Taçenq / Tarbağatay və Altay dairələrində), Hami / Qumul dairəsinin Balıkun / Barköl Qazax Muxtar rayonu, Çanqji (uyğurca "Sanci", lakin böyük ehtimalla təmiz çincə toponimdir) Hui Muxtar dairəsinin Mulei / Mori Qazax Muxtar dairəsində, və həmçinin Qansu əyalətinin Ciutsuan şəhəri / Sucau bölgəsinə bağlı Akesai / Aqsay (yəni "Ağçay") Qazax Muxtar dairəsində geniş yayılmışdır.
Qazax distansiyası
Qazax distansiyası (rus. Казахская дистанция) — Rusiya imperiyası tərkibində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi. Rusiya İmperiyasına daxil olan Gürcüstan quberniyası tərkibində 12 sentyabr 1801 - 10 aprel 1840-cı illərdə mövcud olmuşdur.
=== Rəislər (mouravi (1817-ci ildən baş pristav)) ===
1802–1803: vakansiya.
1804: dövlət müşaviri knyaz Qarsevan Revazoviç Çavçavadze (rus. Гарсеван Ревазович Чавчавадзе).
1805-1806: mayor İvan Tarasoviç Tarasov (rus. Иван Тарасович Тарасов).
1807-1808: polkovnik knyaz İosif Vasilyeviç Bebutov (rus. Иосиф Васильевич Бебутов).
Qazax körfəzi
Qazax körfəzi — Xəzər dənizinin şərqində, Mangistau yarımadası sahillərində yerləşir.
Körfəzin uzunluğu 46 km, eni başlanğıcda 83 km təşkil edir. Dərinliyi 13–15 metrdir. Sahilləri hündürdür. Suyunun duzluğu 13–14 ‰ təşkil edir. Yayda suyunun temperaturu 26–27° S, qışda isə −8° S-yə kimi enir. İlin iki ayını nazik buz qatı ilə örtülür.
Qazax livası
Qazax sancağı — Osmanlı İmperiyasının Tiflis əyalətində inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Qazax şəhəri idi.
Qazax livasının adı Kasax (əsli Qazax) çayının adındandır.
Osmanlılar Qazax sancağını 4 nahiyyəyə bölünmüşdür. Bunlar Axtata (Ağstafa), İncə, Türk və Cuvar nahiyyələri idi.
Qazax milliyətçiliyi
Qazax milliyətçiliyi — fundamental əsasını ictimai birliyin ən yüksək forması kimi qazax xalqının dəyərləri haqqında tezisin təşkil etdiyi ideoloji və siyasi istiqamət. Özündə qazax xalqına sədaqəti təbliğ edir, qazax xalqının rifahı, qazax xalqının iqtisadi, mədəni və siyasi tərəqqisi üçün çalışır. Bunun XVIII–XIX əsrlərdəki milli-azadlıq üsyanları ilə bağlı tarixi var.
Qazax mədəniyyəti
== Mədəniyyət tarixi ==
Qədim və erkən orta əsrlər dövrünün mədəniyyəti üzərində formalaşmış türk xalqlarının mədəniyyəti öz inkişafını feodalizmin orta və son mərhələlərində də davam etdirərək XX əsrə özünəməxsus bir mədəni irslə gəlib çıxmışdı.
Orta və son əsrlər dövründə ictimai inkişafın feodal-patriarxal ənənələrinin dərin kök saldığı Orta Asiya və Qazaxıstanda təhsil və məktəb zəif inkişaf etmişdi. Əsasən dini məktəblər olan mollaxanalar mövcud idi. Əhalinin əksəriyyəti savadsız idi. Onlar hər hansı məktubu və "qiymətli kağızı" oxutmaq üçün 10 kilometrlərlə yol qət edərək qonşu aulda yaşayan molla-talmaçların yanına gedirdilər. Müsəlman ruhaniləri məktəblərdə "Quran"ı tədris edirdilər.
Qazax, qırğız, türkmən və özbəklərdə bədii ədəbiyyat əsasən şifahi xalq yaradıcılığında öz əksini tapmışdı.
== Musiqi ==
Xalq müğənniləri olan akınlar yalnız mahnı qoşmaq, nağıl düzəltməklə deyil, həm də onların ifaçılığı ilə məşğul idilər. Bu mahnılarda və nağıllarda xalqın həyatı, məişəti, adət-ənənələri, tarixi keçmişi öz əksini tapmışdı. Əjdahaya qalib gələn bahadırlar, xəsis və qorxaq bayları ələ salan, aldadan şən və hazırcavab adamlar böyük məhəbbətlə tərənnüm edilirdilər.
Gürcüstan–Qazaxıstan münasibətləri
Gürcüstan–Qazaxıstan münasibətləri — Qazaxıstan Respublikası ilə Gürcüstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Qazaxıstan və Gürcüstan əlaqələri SSRİ dövründə Gürcüstan SSR–Qazaxıstan SSR münasibətlərinin tərkib hissəsi olmuş, iki ölkənin müstəqilliyinin bərpasından sonra yüksələn xəttlə inkişaf etməkdədir. Hər iki ölkə bir çox beynəlxalq təşkilatların üzvüdür (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı).
== Tarixi ==
İki ölkə arasında müstəqillik dönəmində ilk diplomatik əlaqələr 23 iyul 1992-ci ildə qurulmuşdur. İkitərəfli əlaqələrdə ilkin baza sənədi isə 1 iyul 1993-cü ildə imzalazmış Qazaxıstan–Gürcüstan müqaviləsidir.
== İqtisadi əməkdaşlıq ==
Qazaxıstan Statistika Agentliyinin məlumatına görə 2012-ci ildə Qazaxıstanla Gürcüstan arasında mal dövrüyəsi 150 milyon dollar olmuşdur. Mövcud əlaqələr əsasən sənaye və turizm sahəsindən təmin edilir. Qazaxıstan hazırda Gürcüstanda investisiya yatırmaq imkanına malikdir. Bu məsələ Qazaxıstan üçün piaritetdir. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti Qazaxıstan neftinin Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri ilə nəqli üçün danışıqları davam etdirir.
Gəncə-Qazax düzənliyi
Gəncə-Qazax düzənliyi — Azərbaycanda düzənlik. Kür çayı ilə Kiçik Qafqaz dağları arasındadır. Hündürlüyü 100 metrdən 550 metrədəkdir. Kür çayına doğru meyillidir. Gətirmə konusları var. Düzənlikdəki torpaq açıq şabalıdı torpaqdır. Kartof, taxıl, pambıq əkilir. Üzüm, meyvələr yetişdirilir.
Gəncə-Qazax iqtisadi-coğrafi rayonunun nəqliyyatı
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu — Ağstafa, Daşkəsən, Gədəbəy, Goranboy, Göygöl, Qazax, Samux, Şəmkir, Tovuz inzibati rayonlarını, Gəncə və Naftalan kimi şəhərləri əhatə etməklə Azərbaycanın qərbində yerləşir.
İqtisadi rayon şərqdən Aran iqtisadi rayonuyla, şimal-şərqdən Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonuyla, şimaldan Gürcüstanın Kaxeti diyarıyla, şimal-qərbdən Gürcüstanın Aşağı Kartli (Borçalı) diyarıyla, cənubdan Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonuyla, Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalıyla, cənubdan və qərbdən Qərbi Azərbaycanın Tavuş bölgəsiylə qonşudur. Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Gəncədir. İqtisadi rayon əlverişli iqtisadi-coğrafi mövqeyə malikdir. İqtisadi və sosial-mədəni potensialına görə, Gəncə-Qazax Abşeron iqtisadi rayonundan sonra respublikada ikinci yeri tutur. Onun ərazisinin ümumi sahəsi 12,48 min km² olmaqla ölkə ərazisinin 14,4 %-nə bərabərdir. Ərazisinin böyüklüyünə görə Aran iqtisadi rayonundan sonra 2-ci yeri tutur. Relyef xüsusiyyətlərinə qörə rayonun ərazisi 4 zonaya: maili düzənliklər, dağətəyi, orta dağlıq (dəniz səviyyəsindən 1000–2000 metr yüksəklikdə), yüksək dağlıq (dəniz səviyyəsindən 2000 m yüksəklikdə) zonalara ayrılır. Rayonun iqlim şəraiti də bu zonalara müvafiq olaraq müxtəlifdir. İqtisadi rayonun əlverişli təbii şəraiti və iqtisadi-coğrafi mövqeyi əhalinin məskunlaşmasında mühüm rol oynamışdır.
Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Qazax filialı
Bakı Dövlət Universitetinin Qazax filialı — Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin tabeliyində olan ali təhsil müəssisəsi.
== Tarixi ==
=== AMİ Qazax filialı ===
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Qazax filialı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 13 iyun 2000-ci il tarixli 349 nömrəli Fərmanı ilə Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Qazax filialının bazasında yaradılmışdır.
Qazax filialı 2000–2001-ci tədris ilində öz fəaliyyətinə çoxpilləli ali təhsil sisteminin bakalavr dərəcəsində "İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası", "Məktəbəqədər təhsilin pedaqogikası və metodikası", "Tarix və hüquq" ixtisasları üzrə ali pedaqoji təhsilli mütəxəssislərin hazırlanması, pedaqoji kadrların ixtisasının artırılması, təkmilləşdirilməsi və yenidənhazırlanması işini həyata keçirməklə başlamışdır.
2000–2001-ci tədris ilinə filial 38 nəfər tələbə qəbulu ilə başlamışdır.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 457 saylı 14.06.1999-cu il tarixli "Ekseriment aparılması barədə", 609 saylı 21.07.2000-ci il tarixli "Ekserimental ali baza təhsili proqramların təsdiqi barədə" və 640 saylı 10.19.99-cu il tarixli "Tələbələrin biliyinin qiymətləndirilməsinin çoxballı sistemi haqqında müvəqqəti Əsasnamənin təsdiqi barədə" əmrləri rəhbər tutaraq filialda I kurslarda tədris prosesi nazirliyin 23.08.2000-ci il tarixli təsdiqlənmiş eksperimental tədris planları, yuxarı kurslarda isə nazirlik tərəfindən 06.08.1997-ci il tarixində təsdiq olunmuş tədris planları əsasında aparılmışdır.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 8 yanvar 2001-ci il tarixli 8810/11–14 saylı məktubu ilə Gəncə Dövlət Universitetinin Qazax tədris müəssisəsinin "İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası" ixtisasının 291, o cümlədən, əyani 218, qiyabi 73 tələbəsi filiala köçürüldükdən sonra əyani və qiyabi şöbələrdə 376 nəfər tələbə olmuşdur. Bundan sonra filialda ilkin müəllim hazırlığı fakültəsi və dörd kafedra ("Riyaziyyat və texniki fənlər", "Azərbaycan dili və ədəbiyyatı", "Pedaqogika və ictimai fənlər", "Tibbi biliklərin əsasları və bədən tərbiyəsi") fəaliyyət göstərmişdir.
Filial ixtisasartırma təhsili üzrə Tovuz, Gədəbəy, Ağstafa, Qazax, Şəmkir RTŞ-i ilə ikitərəfli müqavilə bağlamış, ixftisasartırma, yenidənhazırlanma və müəllimlərin təkmilləşdirilməsi prosesində fasiləsizliyi təmin etmək üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirmişdir.
Filialda iki fakültə — "İlkin müəllim hazırlığı" və "İxtisasartırma və yenidənhazırlanma" fakültəsi, beş kafedra – "Humanitar fənlər", "Azərbaycan dili, ədəbiyyat və onların tədrisi metodikası", "Riyaziyyat və informatika", "Xarici dillər", "Ümumi fənlər" kafedraları fəaliyyət göstərir. Bundan başqa filialda üç kabinet — "Əlavə təhsilə metodik xidmət", "Müasir təlim metodları və dayaq məntəqələri ilə iş", "Kredit sistemi və tələbə nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi" kabinetləri və iki laboratoriya – "Təbiət elmləri" və "Folklor" laboratoriyaları, eləcə də kompüter mərkəzi fəaliyyət göstərmişdir.
Hindistan–Qazaxıstan münasibətləri
Qazaxıstan–Hindistan münasibətləri — Hindistan və Qazaxıstan arasında ikitərəfli diplomatik əlaqələr 22 fevral 1992-ci ildə qurulmuşdur .
== Tarixi ==
Qazaxıstan ilə Hindistan arasında birbaşa diplomatik əlaqələr qurulmamışdan əvvəl, Qazaxıstan SSR-in də daxil olduğu Hindistanla SSRİ arasında diplomatik əlaqələr mövcud idi. Qazaxıstanla Hindistan arasında diplomatik əlaqələr 22 fevral 1992-ci ildə qurulmuşdur. 1992-ci ilin eyni ayında Qazaxıstan Respublikası ilə Hindistan Respublikası arasında ticarət-iqtisadi əlaqələr, elm və texnologiya sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş və Respublikaların Hökumətləri arasında əməkdaşlıq haqqında Saziş bağlanıldı. mədəniyyət, incəsənət, təhsil, elm, kütləvi informasiya vasitələri və idman sahəsi. 9 dekabr 1996-cı ildə Qazaxıstan Respublikası Hökuməti və Hindistan Respublikası Hökuməti arasında İnvestisiyaların Təşviqi və Qarşılıqlı Müdafiəsi haqqında Saziş, həmçinin ikiqat vergitutmanın qarşısının alınması və vergidən yayınmanın qarşısının alınması, gəlir və kapital vergilərinə görə haqqında Konvensiya imzalanmışdır. 2002-ci ildə Nursultan Nazarbayev Hindistana rəsmi səfər etdi və həmin il Hindistanın Baş naziri Atal Bihari Vacpai, Qazaxıstanın keçmiş paytaxtı Almatıda Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri Konfransında iştirak etmişdir .
== İkitərəfli əlaqələrin inkişafı ==
2003-cü ildə Hindistan və Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsi 78 milyon 910 min dollar təşkil etmişdir. Ticarəti inkişaf etdirmək üçün hər iki ölkə Hind-Qazaxıstan Birgə İş Şurasını yaratdı. Hindistan, Kurmangazi neft yatağından pay ala bilməsə də, Hindistan Neft və Təbii Qaz Korporasiyası Satpayev yatağından pay almaq niyyətindədir.
Hüseynbəyli bələdiyyəsi (Qazax)
Qazax bələdiyyələri — Qazax rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Kanada–Qazaxıstan münasibətləri
Kanada–Qazaxıstan münasibətləri — Kanada ilə Qazaxıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. Ölkələr 1992-ci ildə bir-birləri ilə diplomatik əlaqələr qurmuşlar. Kanadanın Astanada səfirliyi var. Qazaxıstanın Ottavada səfirliyi və Torontoda konsulluğu vardır.
Ölkələr Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Ümumdünya poçt ittifaqı, UNESCO, Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvüdür. Hər iki ölkə beynəlxalq təşklatlar səviyyəsində bir-biri ilə əməkdaşlıq edir.
== Tarix ==
1992-ci ildə ölkələr arasında diplomatik əlaqələr qurulduqdan sonra, Kanadada Almatıda səfirlik açır (daha sonra bu Nursultana köçürülür). Qazaxıstan da Ottavada səfirliyini açır. 31 mart 2009-cu ildə Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Kanada Baş naziri Jan Kretien ilə görüşərək ölkələr arasındakı əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsini müzakirə edir. Danışıqlardan sonra Jan Kretien, ölkələrin yeni iqtisadi imkanlardan istifadə etməli olduqlarını və yeni layihələrin vaxtının gəldiyini söyləyir.
Kerey xan (Qazax xanı)
Kerey xan və ya Girey Xan (qazax türkcəsində: Керей хан; 1425 – 1473, Qazax xanlığı) — 1465-1468 illərində ilk Qazax xanı. Əmisi oğlu Canıbəy xanla birgə Qazax xanlığını qurmuşdur. Qızıl Orda və sonradan Ağ Orda xaqanı olmuş Uruz xanın nəticəsidir. Bolat Sultanın oğludur. Burunduq xanın atası. 1468-ci ildə baş vermiş Qazax-Şeybani savaşı nəticəsində həyatını itirmişdir. Ölümündən sonra taxta əmisi oğlu Canıbəy keçmişdir. Çingizlilər xanədanının türkləşmiş Törə sülaləsindəndir.
Konstitusiya Günü (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiya Günü (qaz. Қазақстан Республикасының Конституциясы күні) — 1995-ci ildə ümumxalq referendumunda qəbul edildiyi tarix olan 30 avqustda qeyd olundu.
Konstitusiya günündə Respublikanın bütün bölgələrində və şəhərlərində ənənəyə uyğun olaraq həvəskar sənətkarların kütləvi bayram şənlikləri və konsertləri keçirilir.
== Tarixi ==
Qazaxıstan Respublikasının Konstitusiyası 30 avqust 1995-ci il tarixli ümumxalq referendumunda qəbul edildi (1998 və 2007-ci illərdəki əlavə və dəyişikliklərlə).
Konstitusiya, ölkənin əsas qanunu olaraq, Qazaxıstan xalqının iradəsini, ölkəsini "demokratik, dünyəvi, hüquqi və sosial dövlət olaraq qurma arzusunu əks etdirir. həyat, hüquq və azadlıqlar "(N. Nazarbayev).
Qazaxıstan Respublikası Konstitusiyanın birinci maddəsi ilə özünü ən yüksək dəyərləri bir insan, onun həyatı, hüquqları və azadlıqları olan demokratik, dünyəvi, hüquqi və sosial bir dövlət kimi təsdiqləyir. Qazaxıstanın ilk Prezidenti Nursultan Nazarbayevə görə, Qazaxıstan Konstitusiyası azadlığın təməlidir. Beləliklə, Konstitusiya Qazaxıstandakı insanlara ən vacib olanı seçmək hüququ verdi.
18 may 2007-ci il tarixində parlamentin otaqlarının birgə iclasında Əsas Qanuna edilmiş dəyişikliklərə əsasən, idarəetmə formasına görə Qazaxıstan prezident-parlament idarəetmə formasına malik unitar dövlətdir.
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi — Qazaxıstan Respublikası hökuməti daxilində nazirlik.
Nazirliyin fəaliyyəti Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin 6 aprel 2005-ci il tarixli 310 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Qazaxıstan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi haqqında Əsasnamə" ilə tənzimlənir.
Nazirlik, tənzimlənən sahədə, yəni kənd təsərrüfatı, kənd təsərrüfatı, balıqçılıq və su təsərrüfatı sahələrində dövlət aqrar və regional siyasətlərinin, strateji planlarının, dövlət və digər proqram və layihələrinin formalaşdırılması və həyata keçirilməsi kimi əsas kənd təsərrüfat formaları ilə məşğul olur. Flora və faunanın, xüsusi qorunan təbiət ərazilərinin idarə edilməsi, çoxalması və istifadəsinin qorunması və kənd inkişafı, kənd təsərrüfatı, toxumçuluq və taxıl bazarının tənzimlənməsi, bitkiçilikdə məcburi sığortaya dövlət dəstəyi, bitkilərin qorunması və sığınacağı, baytarlıq, qida sənaye istehsalı. Rəqabətli kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalının yaradılması, qida təhlükəsizliyi və səfərbərlik hazırlığının təməllərinin formalaşdırılması. Meşə, ovçuluq, balıqçılıq və su təsərrüfatı istisna olmaqla, tənzimlənən sahədə dövlət nəzarətinin, nəzarətinin və idarəetməsinin təmin edilməsi, xüsusi qorunan təbiət əraziləri və kəndlərin inkişafı məsələləri, aqrosənaye kompleksinə məlumat və məsləhət dəstəyi.
== Əsas vəzifələri ==
1) tənzimlənən sferada dövlətin aqrar və regional siyasətinin, strateji planlarının, dövlət və digər proqram və layihələrinin formalaşdırılması və həyata keçirilməsi, yəni aqrosənaye kompleksi, kənd təsərrüfatı, balıq və su idarəsi, bitki və heyvanat aləminin, xüsusi qorunan təbiət ərazilərinin çoxaldılması və istifadəsi və kənd inkişafı, kənd təsərrüfatı, toxumçuluq və taxıl bazarının tənzimlənməsi, bitkiçilik, bitki mühafizəsi və karantinində məcburi sığortaya dövlət dəstəyi, baytarlıq, emal sənayesi içkilər (alkoqollu içkilər və etil spirti xaric), dəri (aşılama və bitirmə), pambıq lifi və yun emalı, kənd təsərrüfatı maşınları (genişmiqyaslı istisna olmaqla), aqrar-sənaye kompleksinin texniki təchizatı, heyvandarlıq, torpaq daxil olmaqla qida istehsalı meliorasiya, suvarma və drenaj, əkinçilik elmi;
2) Qazaxıstan Respublikasının qida təhlükəsizliyini və səfərbərlik hazırlığını təmin edən rəqabət qabiliyyətli kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalının yaradılması üçün əsasların yaradılması;
3) meşə təsərrüfatı, ovçuluq, balıqçılıq və su təsərrüfatı, xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri və kənd ərazilərinin inkişafı məsələləri istisna olmaqla, tənzimlənən sahədə dövlət nəzarətinin, nəzarətinin və idarəetməsinin təmin edilməsi;
4) aqrosənaye kompleksinin məlumat və məsləhət dəstəyi.
Logistika və Nəqliyyat Akademiyası (Qazaxıstan)
Logistika və Nəqliyyat Akademiyası (LvNA) — nəqliyyat və rabitə sənayesi üçün mütəxəssis hazırlamaqda ixtisaslaşmış Almatı şəhərində yerləşən bir texniki ali təhsil müəssisəsi. 2021-ci ilə qədər — Muxammedjan Tınışbayev adına Qazaxıstan Nəqliyyat və Kommunikasiya Akademiyası (KazATK).
== Tarixi ==
=== SSRİ ===
KazATK-nın tarixi 1931-ci ildə başlayır, Almatıda, Türksib Müdirliyinin nəzdində, Daşkənddə yerləşən Orta Asiya Dəmiryol Mühəndisləri İnstitutunun əmri ilə 1967-ci ildə bir filiala çevrilən bir təlim və məsləhət Daşkənd Nəqliyyat Mühəndisləri İnstitutunun (DNMİ) mərkəzi açıldı. .
20 may 1976-cı ildə bu filialın bazasında Almatı Dəmiryol Mühəndisləri İnstitutu (ALİİT) yaradıldı.
1 yanvar 1991-ci ildə Ust-Kamenogorsk Tikinti və Yol İnstitutunun Almatı filialının əsasında Almatı Avtomobil və Yol İnstitutu (AADI) quruldu.
=== Müasirlik dövrü ===
7 May 1996-cı ildə iki Almatı nəqliyyat ali təhsil müəssisəsi — Almatı Dəmiryol Mühəndisləri İnstitutu və Almatı Avtomobil və Yol İnstitutu əsasında - nəqliyyat sənayesi üçün genişləndirilmiş bir ali təhsil ocağı - Qazaxıstan Akademiyası quruldu Nəqliyyat və Kommunikasiya (KazATK) [bir].
23 May 2000-ci ildə KazATK Sankt-Peterburqdakı I Aleksandr adına İmperator Dəmiryol Mühəndisləri İnstitutunun məzunu, ilk qazax dəmiryolu mühəndisi, böyük ictimai və siyasi xadim Muhammedzhan Tynyshpaev (1879-1938) adını daşıyırdı. , Türküstanın layihə inkişaf etdiricilərindən və inşaatçılarından biri. Sibir Dəmir Yolu (Türksib). Elə həmin il "Qazaxıstan Nəqliyyat və Kommunikasiya Akademiyasının Bülleteni" elmi jurnalı nəşr olundu.
Maliyyə Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi — Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin tərkibində, Qazaxıstan Respublikasının maliyyə sahəsində idarəetmə və sektorlararası koordinasiyanı həyata keçirən Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanıdır.
Nazirliyin təsis sənədi Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin 24 aprel 2008-ci il tarixli, 387 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş Qazaxıstan Respublikası Maliyyə Nazirliyi haqqında Əsasnamədir.
== Tarixi ==
Nazirliyin əsas vəzifələri bunlardır: respublika büdcəsinin icrasını təmin etmək və yerli büdcələrin icrası üçün kassa xidmətləri; vergi, rüsumlar və büdcəyə digər icbari ödənişlərin və digər gəlirlərin büdcəyə daxil olmasının təmin edilməsi, məcburi pensiya töhfələrinin tam və vaxtında köçürülməsi, gəlirlərin bir hissəsinin xammal sənayesinin büdcəsinə Milli Fonduna köçürülməsi Qazaxıstan Respublikası; respublika və yerli büdcələrin icrası, mühasibat, hesabat və audit üzrə metodiki rəhbərlik; səlahiyyətləri daxilində respublika və yerli büdcədən vəsaitlərin səmərəli və məqsədyönlü istifadəsinə nəzarət; dövlət əmlakının idarə edilməsinin səmərəliliyini artırmaq; dövlət vergi siyasətinin işlənib hazırlanmasında iştirak; iflas prosedurlarına (banklar və sığorta (təkrarsığorta) təşkilatları istisna olmaqla) dövlətin nəzarəti, habelə iflas borclunun məhkəmədənkənar ləğvi; alkoqol və etil spirti istehsalının və dövriyyəsinin dövlət tənzimlənməsi; səlahiyyətləri daxilində Qazaxıstan Respublikasının iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; Nazirliyin səlahiyyətləri daxilində beynəlxalq əməkdaşlığın həyata keçirilməsi.
Nazirlik və ərazi orqanları da daxil olmaqla şöbələri, Qazaxıstan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin vahid sistemini təşkil edir.
Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti, 2002-ci il 28 avqust 2002-ci il tarixli Fərmanına uyğun olaraq, Nazirliyin Dövlət Satınalma Komitəsi 18 sentyabr tarixli fərmanı ilə ləğv edildi.
Qazaxıstan Respublikası Hökuməti, 2003-cü il 22 yanvar Dövlət Gəlirləri Nazirliyinin Aksizli Məhsulların İstehsalı və Dövriyyəsinə Dövlət Nəzarəti Komitəsi ləğv edildi və istehsalın dövlət tənzimlənməsi sahəsindəki funksiyaları və səlahiyyətləri etil spirti və alkoqollu içkilərin dövriyyəsi köçürülmüşdür. Maliyyə Nazirliyinə təhvil verildi.
Qazaxıstan Respublikası Hökuməti, 2003-cü il 30 sentyabr tarixli qərarına görə , Nazirliyin əsas vəzifələri bunlardır: tütün məhsullarının istehsalı və dövriyyəsinin dövlət tənzimlənməsi; səlahiyyətləri daxilində müəyyən növ neft məhsullarının istehsalı və dövriyyəsinin dövlət tənzimlənməsi.
Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti, 2004 29 sentyabr tarixli Qərarı ilə Nazirlik yenidən təşkil edildi, Dövlət Əmlakı və Özəlləşdirmə Komitəsinin iqtisadiyyat sahələrində dövlət siyasətinin idarə edilməsi sahəsində funksiyaları Nazirliyə verildi İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırması. Qazaxıstan Respublikasının Dövlət Satınalmaları və Gömrük Nəzarəti Agentlikləri də Qazaxıstan Respublikası Maliyyə Nazirliyinə birləşərək yenidən təşkil edildi.
Milli İqtisadiyyat Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının milli iqtisadiyyat nazirliyi — strateji planlaşdırma, vergi və büdcə siyasəti ilə yanaşı, gömrük, dövlət və dövlət zəmanəti ilə borc və borc, dövlət-özəl tərəfdaşlıq, dövlət investisiya layihələri, qorunması sahəsində siyasətdən məsul Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanı inhisarçılıq fəaliyyətinin, təbii inhisarların və tənzimlənən bazarların, beynəlxalq iqtisadi və maliyyə münasibətlərinin rəqabəti və məhdudlaşdırılması.
Nazirlik beynəlxalq iqtisadi inteqrasiyanın tənzimlənməsi, xarici ticarət fəaliyyətinin tənzimlənməsi və inkişafı, ticarət fəaliyyətinin tənzimlənməsi, dövlət aktivlərinin idarə edilməsi, o cümlədən korporativ idarəetmənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, dövlət idarəetmə sisteminin inkişafı, dövlətin inkişafı dövlət xidmətlərinin göstərilməsində siyasət, səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, əhalinin miqrasiyası, dövlət maddi ehtiyatı.
16 yanvar 2013-cü il tarixində Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Dövlət idarəetmə sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi haqqında" Fərmanına əsasən İqtisadi İnkişaf və Ticarət Nazirliyi Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi olaraq yenidən təşkil edildi. Qazaxıstan Respublikası ".
6 avqust 2014-cü ildə yenidənqurma zamanı Milli İqtisadiyyat Nazirliyi Qazaxıstanın İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyini və Qazaxıstanın Regional İnkişaf Nazirliyini əvəz etdi, tərkibinə yenidən təşkil olunmuş qurumların funksiyaları da daxildir: statistika, təbii inhisarların tənzimlənməsi , rəqabətin qorunması, istehlakçı hüquqlarının qorunması.
== Tarixi ==
Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi, 2002-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 28 avqust 2002-ci il tarixli "Cümhuriyyətin dövlət idarəetmə sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi tədbirləri haqqında" N 931 Fərmanına uyğun olaraq qurulmuşdur. Qazaxıstan "Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Ticarət Nazirliyindən iqtisadi planlaşdırma və büdcə planlaşdırma funksiyalarını birləşdirərək — Qazaxıstan Respublikası Maliyyə Nazirliyindən.
Qazaxıstan Respublikası Milli İqtisadiyyat Nazirliyi, Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Qazaxıstan Respublikası dövlət idarəetmə sisteminin islahatı haqqında" 6 avqust 2014-cü il tarixli 875 saylı Fərmanına uyğun olaraq qurulmuşdur. funksiyaların və səlahiyyətlərin ötürülməsi:
Büdcə planlaşdırması sahəsində funksiya və səlahiyyətlər istisna olmaqla, Qazaxıstan Respublikasının İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi; Qazaxıstan Respublikası Regional İnkişaf Nazirliyi;
dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı sahəsində — Qazaxıstan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyindən; Qazaxıstan Respublikasının Statistika Agentliyi;
Qazaxıstan Respublikası Təbii İnhisarların Tənzimlənməsi Agentliyi;
Qazaxıstan Respublikasının Rəqabəti Qoruma Agentliyi (Antiinhisar Agentliyi);
Qazaxıstan Respublikasının İstehlakçı Hüquqlarının Müdafiəsi Agentliyi.
Monqolustan qazaxları
Monqolustan qazaxları — qazax mənşəli Monqolustan sakinləri. Ölkədəki ikinci böyük etnik qrup və ən böyük milli azlıqdır. 2010-cu il əhalinin siyahıya alınmasına görə Monqolustanda qazaxların sayı 101.526 nəfər idi (ölkə əhalisinin 3.8% -i). Monqolustan qazaxlarının əksəriyyəti Batı Monqolustanda Bayan-Ölgiy (əhalinin 88,7%) və Xovd (11,5%) vilayətlərində, həmçinin paytaxt Ulan-Batorda yaşayır.
== Əhali və məskunlaşma ==
Monqolustanda qazaxların sayı 2010-cu il əhalinin siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə 101.526 nəfər (ölkə əhalisinin 3.86% -i), 2015-ci il siyahıyaalmasına görə 117.800 nəfər olmuşdur (Monqolustan əhalisinin 3.85%). Qazaxlar Monqolustanın 21 vilayətində, 181 yaşayış məntəqəsində, əsasən Qərbi Monqolustanda yaşayırlar. Bayan-Ölgiy (əhalinin 88,7%) və Xovd (11,5%) vilayətlərində ən çox cəmlənmişlər. Qazaxlar həmçinin Ulan-Batorun Nalayx rayonunun 4-cü mikrorayon əhalisinin 90% -ni təşkil edir.
Monqolustan qazaxları əksər hissəsində köçəri həyat tərzi sürür və əsasən maldarlıqla məşğul olurlar.
== Repatriasiya ==
Repatriasiya proqramı çərçivəsində 1990-cı illərdə Monqolustan Qazaxıstana 20.000-ə qədər qazax ailəsi köçür.
Muxtar Əvəzov adına Cənubi Qazaxıstan Dövlət Universiteti
Muxtar Əvəzov adına Cənubi Qazaxıstan Dövlət Universiteti (CQDU) (qaz. М. О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті (ОҚМУ)) (əvvəllər — Qazaxıstan Kimya Texnologiyaları İnstitutu, Cənubi Qazaxıstan Texniki Universiteti) — 76 texniki və humanitar ixtisas üzrə təhsil verən Çimkent şəhərində yerləşən dövlət nəznində olan ali təhsil müəssisəsi. 1943-cü ildə qurulmuşdur.
== Tarixi ==
Böyük Vətən Müharibəsinin dövründə, SSRİ Xalq Komissarları Sovetinin 19 iyun 1943-cü il tarixli qərarı ilə 679B saylı Qərara uyğun olaraq İnşaat Materialları Texnoloji İnstitutunun yaradılması qərara alındı. Həmin il 29 iyun tarixində SSRİ Xalq Komissarlığı yanında Ümumittifaq Ali Təhsil Komitəsi və SSRİ Tikinti Materialları Komissarı “Qazaxıstan SSR-in Çimkent şəhərində Texnoloji Tikinti Materialları İnstitutunun təşkili haqqında” əmr verdi.
Sovetskaya küçəsindəki (indiki Kazbek B) pedaqoji məktəbin binası universitetə verildi. Əslində, institutun açılışında böyük bir töhfə verən, inşaat sahəsinə ehtiyac duyulan ixtisaslı mütəxəssislərin təcili olaraq ən yüksək orqanlara çatdırılmasıdır.
1940-cı il 30 mart 2012-ci ildə Almatı vilayətinin Taldıkorqan rayonunun Erkin kəndində anadan olmuşdur. Huak qəbiləsindən gəldi.
1958-59-cü illər Ukrayna SSR Dneprodzerjinskdəki 8 nömrəli texniki məktəbdə təhsil almışdır.
Müdafiə Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi — müdafiə sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı olan Qazaxıstan Respublikası Hökuməti yanında Qazaxıstan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin rəhbərliyi.
Qazaxıstan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi, müdafiə sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirən Qazaxıstan Respublikası ordularının mərkəzi icra orqanıdır, eləcə də Silahlı Qüvvələrə aid bütün bölmələrin, strukturların rəhbərliyidir. Qazaxıstan Respublikası. Qazaxıstan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi öz fəaliyyətini Qazaxıstan Respublikası Konstitusiyasına, Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin və Hökumətinin aktlarına, digər normativ hüquqi aktlara, qanunlara, habelə əsasnamə və nizamnamələrə uyğun olaraq həyata keçirir. Müdafiə Nazirliyi.
== Ümumi baza ==
Qazaxıstan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahı, dövlətin Silahlı Qüvvələrinin sülh və müharibə dövründə əsas idarəetmə orqanı olmaqla Silahlı Qüvvələrin, digər qoşunların və hərbi birləşmələrin qurulması və inkişafı planlarının hazırlanmasını əlaqələndirir. , onların əməliyyat, döyüş və səfərbərlik təhsili, Silahlı Qüvvələrin, digər qoşunların və hərbi birləşmələrin istifadəsi və qarşılıqlı əlaqəsini operativ və strateji planlaşdırmağı təşkil edir və həyata keçirir, eyni zamanda müdafiə maraqları naminə ölkə ərazilərinin əməliyyat avadanlığı üçün bir plan hazırlayır.
== Strukturu ==
== Nazirlər ==
Şöbənin rəhbərləri Qazaxıstan dövlət siyasətinin önəmli simaları idi. Bu vəzifədə onlardan biri iki dəfə müdafiə naziri olan 10 nəfər iştirak edib:
== Mükafatları ==
Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 30 sentyabr 2011-ci il tarixli 155 nömrəli "Dövlət rəmzləri və onlara bərabər tutulan idarənin və digərlərinin heraltikası məsələləri haqqında" Fərmanına əsasən, birbaşa dövlət başçısına tabe olan və hesabat verən bəzi dövlət orqanlarının mükafatları Qazaxıstan Respublikası, Qazaxıstan Respublikası Konstitusiya Şurası, hüquq-mühafizə orqanları, məhkəmələr, Silahlı Qüvvələr, digər qoşunlar və hərbi birləşmələr " Qazaxıstan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin idarə mükafatları bunlardır:
Medallar:
"Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ардагері" (Qazaxıstan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin Veteranı);
"Miнciз қызметі үшін" (Qüsursuz xidmət üçün) I, II, III dərəcələr;
"Бітімгершілік операцияларына қатысқаны үшін" (Sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak üçün);
"Халықаралық ынтымақтастықты дамытуға қосқан үлесі үшін" (Beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafındakı xidmətlərinə görə);
"Ел қорғаны" (Vətən Müdafiəçisi) I, II dərəcə.
Döş nişanları:
"Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің үздігі" (Qazaxıstan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin əla işçisi);
"Үздік спортшы-жауынгер" (Ən yaxşı əsgər-idmançı);
"Спортшы-жауынгер" (Döyüşçü-idmançı) I, II dərəcə.
Müdafiə və Aerokosmik Sənaye Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf, İnnovasiyalar və Aerokosmik Sənaye Nazirliyi (qaz. Қазақстан Республикасының цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі) — Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanı. Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2016-cı il tarixli Fərmanı ilə təşkil edilmişdir. Nazir — Askar Jumaqaliyev (26 dekabr 2018–20 iyul 2020).
== Vəzifələri ==
Nazirlik müdafiə, aviasiya və elektron sənayesi, informasiya və rabitə (kiber təhlükəsizlik) sahəsində məlumat təhlükəsizliyi, səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsindən, vahid hərbi-texniki siyasət və hərbi-texniki əməkdaşlığın həyata keçirilməsində iştirak, müdafiə sifarişinin formalaşdırılması, yerləşdirilməsi və həyata keçirilməsində liderlik.
== Tarixi ==
Sovet dövründə Qazaxıstan ərazisində yerləşən 50 müdafiə sənayesi müəssisəsi var idi. Qazaxıstan dəniz qüvvələri üçün əhəmiyyətli miqdarda silah və texnika istehsal etdi: torpedalar, bir sıra dəniz mənzilli raketlər, anti-torpedo texnologiyası, elektron avadanlıqlar, rəhbər sistemlər; aviasiya, radiolokasiya stansiyaları, tanklar üçün silahlanma üçün radioelektron avadanlıqlar; kiçik silahlar, raket sistemləri, raket əleyhinə sistemlərin komponentləri, raket əleyhinə müdafiə, hava hücumundan müdafiə.
17 iyun 2019-cu il tarixində Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə Nazirliyin müdafiə sənayesi, vahid hərbi-texniki siyasətdə iştirakı, hərbi-texniki əməkdaşlıq, formalaşması, sahəsindəki funksiyaları və səlahiyyətləri, dövlət müdafiə sifarişinin yerləşdirilməsi və həyata keçirilməsi Sənaye və İnfrastruktur İnkişaf Nazirliyinə təhvil verilmişdir. Səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, Milli İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində olan dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı və nazirliyin özünün qalan funksiyaları Rəqəmsal İnkişaf, İnnovasiya və Aerokosmik Sənaye Nazirliyinə çevrildi.
Şöbənin məqsədi elektron informasiya ehtiyatlarının, informasiya sistemlərinin və informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun xarici və daxili təhdidlərdən qorunması səviyyəsinə nail olmaq və qorumaq, qlobal rəqabət şəraitində Qazaxıstan Respublikasının davamlı inkişafını təmin etməkdir.
Mədəniyyət və İdman Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İdman Nazirliyi (qaz. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі) — mədəniyyət, daxili siyasi sabitlik, millətlərarası harmoniya, dillərin inkişafı, dövlət rəmzləri, dövlət sosial sifarişi, arxiv işləri və sənədləşdirmə, dini fəaliyyətlər, bədən tərbiyəsi və idman sahələrində liderliyi həyata keçirən Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanıdır , qumar biznesi, habelə qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş sahələr daxilində — sektorlararası koordinasiya və dövlət tənzimlənməsi.
== Arxa fon ==
Qazaxıstan Respublikasında mədəniyyət və idman ilk dəfə nazirlik olaraq vahid dövlət quruluşuna birləşdirilmir. Aşağıda mədəniyyət və idmanla əlaqəli dövlət strukturlarının çevrilmə tarixinin cədvəlləri verilmişdir:
== Vəzifələri ==
Nazirliyin missiyası — mədəniyyət, dillərin inkişafı, arxivləşdirmə və sənədləşdirmə, dini fəaliyyət, bədən tərbiyəsi və idman, qumar, habelə millətin birliyini möhkəmləndirmək, dövlətlər arasında səmərəli tərəfdaşlıq sistemini dəstəkləməkdir.
Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi — Qazaxıstan Respublikası hökuməti daxilində nazirlik dövlət tənzimləməsini həyata keçirir, habelə qanunla müəyyən edilmiş qaydada mədəniyyət, məlumat, daxili siyasi sabitlik, millətlərarası və dinlərarası harmoniya sahələrində sektorlararası vətəndaşların dini etiqad azadlığı və dini birliklərlə qarşılıqlı əlaqə, dillərin inkişafı, arxivləşdirmə və sənədləşdirmə, dövlət rəmzləri koordinasiyanı həyata keçirir. .
== Tarixi ==
Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi haqqında Əsasnamə Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin 29 oktyabr 2004-cü il tarixli 1130 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir.
29 noyabr 2007-ci ldə — Mədəniyyət Komitəsi quruldu.
12 mart 2010-cu ildə — Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi, vətəndaşların azadlıq hüquqlarının təmin edilməsi sahəsində funksiyaları və səlahiyyətlərinin ona verilməsi daxil olmaqla Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinə çevrildi din və Qazaxıstan Respublikası Ədliyyə Nazirliyindən, Məlumatlandırma Agentliyindən dini birliklərlə qarşılıqlı əlaqə və Qazaxıstan Respublikasının rabitələrini, o cümlədən Qazaxıstan Respublikasının Rabitə və İnformasiya Nazirliyinə çevirmək qərara alındı. kütləvi informasiya vasitələri sahəsində funksiya və səlahiyyətlərin Qazaxıstan Respublikası Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyindən ona ötürülməsi.
Mədəniyyət Nazirliyinə Muxtar Kul-Muhamməd rəhbərlik edirdi.
Rabitə və İnformasiya Nazirliyinə Əsgər Jumagaliev rəhbərlik edirdi.
Prezidentin 20 yanvar 2012-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Nazirlik yenidən Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi olaraq yenidən təşkil edildi.
== Haqqında ==
Nazirlik mədəniyyət, millətlərarası harmoniya, dövlət rəmzləri, arxiv işləri və sənədləşdirmə, elektron sənəd dövriyyəsi və elektron arxivlər, bədən tərbiyəsi və idman, qumar biznesi, lotereya və lotereya sahələrində liderlik, sektorlararası koordinasiya və dövlət tənzimləməsini həyata keçirir.
== Komitələri ==
Nazirliyin aşağıdakı komitələri vardır:
Mədəniyyət Komitəsi;
Dil Komitəsi;
Məlumat və Arxiv Komitəsi.
