qabaq sözü azərbaycan dilində

qabaq sözünün leksik mənası və izahı

• 1 is. 1. bot. Qarpız, qovun və xiyar cinsindən, yerə yayılan iriyarpaqlı bir bitkinin uzunsov, ya girdə, sarımtıl və ya yaşıl meyvəsi; balqabaq, kudu. Qabaq tağı şamama verməz. (Ata. sözü). 2. məc. dan. Dadsız, tamsız qovun, qarpız və s. haqqında. Bir qovun kəsdik, lap qabaq çıxdı.

  Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / qabaq

• 2 1. zərf Əvvəl, irəli. Üç gün bundan qabaq gəlmişəm. – Bir ay bundan qabaq övrətim və uşaqlarımı da götürüb Ağdamdan Bakıya köçürmüşəm. C.Məmmədquluzadə. Məmməd şirin səhər yuxusuna xələl qatar, işə vaxtından da yarım saat qabaq gələrdi. M.İbrahimov. // Tez. Hamıdan qabaq kim gəldi? – Ey günəş üzlü yar, günəşdən qabaq; Yoluma nur çilə, gəl səhər-səhər. M.Araz. 2. sif. Əvvəlki, keçmiş. Qabaq zaman. // Cəm şəklində: qabaqlar – əvvəllər, keçmişdə. Qabaqlar bura ağaclıq idi. Qabaqlar o çox gözəl oxuyardı. – Özlərinin qabaqlar zülm etdikləri; Məzlumlar da yəqin həmin cür olublar. Şəhriyar. 3. is. Bir şeyin irəli tərəfi, ön tərəfi, üz tərəfi (dal müqabili). Binanın qabağı bağa çıxır. Paltarımın qabağı batmışdır. – Dörd-beş mərtəbəli evlərin qabağından Vətən müharibəsi qəhrəmanlarının şəkilləri asılmışdı. M.Hüseyn. // sif. İrəlidə olan, ön tərəfdə olan; ön. Arabanın qabaq çarxı. Müdafiənin qabaq xətti. Kitabın qabaq səhifələri düşmüşdür. – [Nəcəf] düşmənin ən qabaq və ən son istinadgahında dayanmışdır. Mir Cəlal. // İrəlidə gedən, qabaqda gedən. Nəhayət, kəndlilərin qabaq dəstəsi gəlib çatdı. M.Hüseyn. 4. Qoşma mənasında yerlik halında: qabağında – qarşısında, önündə, qənşərində. Şagird müəllimin qabağında durub suallara cavab verirdi. Məktəbin qabağında iki sıra ağac əkilmişdir. Avtomobil evimizin qabağında durdu. – Sona hər axşam pəncərənin qabağında oturub yola baxır və günəşin batan tellərini ilıq göz yaşları ilə isladırdı. C.Cabbarlı. Daxmanın qabağında topa-topa adamlar… Hər gözdə bir sual var. B.Vahabzadə. 5. zərf İrəli. Fatma ağzına yaşmaq çəkib, utana-utana qabağa yeridi. Mir Cəlal. 6. is. Ön tərəf, irəli tərəf, qarşı tərəf. Qabağımız dərə idi, dalımız dağ. – Nahardan sonra Bahadır pəncərədə oturub qabağındakı meşəyə tamaşa edirdi. N.Nərimanov. Yavaş-yavaş dumduru göy qabağının və geniş üfüqlərin əzəmətli mənzərəsi açılırdı. M.İbrahimov. // Qarşı. Əlacım hər tərəfdən kəsildi, bir təbəqə kağızı qoydum qabağıma, dedim: – İndi söylə, mən yazım. Qantəmir. 7. Alın. Büllur buxaq, lalə yanaq, ay qabaq; Şahmar zülfü pərişanlar dolanır. Aşıq Ələsgər. ◊ Qabağa düşmək – 1) rəhbərlik etmək, yol göstərmək. Qabağıma düş, məni oraya apar. – [Gülməmməd:] Məgər bilmirsən ki, camaat işlərində həmişə qabağa düşən Mirzə Kərimdir? Ə.Haqverdiyev; 2) irəli düşmək, bir işdə təşəbbüsçü, birinci olmaq, baş olmaq, başqalarını ötmək. Bizim briqada yenə qabağa düşdü. Qabağa getmək – irəliləmək, inkişaf etmək, artmaq. [Ağa Məhəmməd xan:] İşin qabağa getməyi üçün, əvvəl, vacib dost qazanmaqdır. Ə.Haqverdiyev. Qabağa gələn – ağsaqqal, sözü keçən, hörmətli. Kəndin qabağa gələnləri. Qabağa keçmək – başa keçmək, birinci yeri tutmaq. Şamxal bunu duymuş kimi qabağa keçib axşam ayazında tir-tir əsən Güləsərin qolundan tutdu… İ.Şıxlı. Qabağı açılmaq – 1) üzü gülmək, üzündə sevinc əlaməti görünmək. Bu sözü eşidən kimi, onun qabağı açıldı. Nə var, nə olmuş, heç qabağın açılmır? 2) axın halında, izdihamla gələn, hərəkət edən kütlə haqqında. Sürünün qabağı açıldı. Qoşunun qabağı açıldı. Qabağına ağac uzatmaq – qarşısını saxlamaq, mane olmaq, qoymamaq. Qabağına çəkmək – özünə lap yaxınlaşdırmaq. Həsən kişi tünd çay dolu stəkanı qabağına çəkdi. M.İbrahimov. Qabağ(ın)a çıxmaq – 1) qarşılamaq; səfərdən gələn adamın qarşısına getmək. Sara xanım toya gələndə kənd ağsaqqallarının bütün arvadları onun qabağına çıxırdı. Qantəmir. Hər axşam Şəban evə gələndə xəyal edirdi ki, Gülsüm həmişəki tək onun qabağına çıxıb əlinə su tökəcək. Ə.Haqverdiyev; 2) təsadüf etmək, rast gəlmək; 3) yolunu kəsmək, qabağını kəsmək. Budu gördüm, əli tüfənglilər darvazanı kəsdirib sındırırlar. – İmrana elə gəldi ki, buludlar ayı bürüyür, onun qabağına keçir, yol vermək istəmir… İ.Şıxlı. Qabağına keçmək – 1) mane olmaq, əngəl törətmək; 2) yol göstərmək, bələdçilik etmək. Qabağına kötük itələmək – bax qabağına ağac uzatmaq. Əlyarov hər cür yolla işin qabağına kötük itələyir. M.Hüseyn. Qabağına qatmaq – sürmək, aparmaq, qabağına salıb aparmaq, qova-qova aparmaq. Çoban sürünü qabağına qatıb apardı. – Karvanı gülləyə basıb qırdıqların qırdılar, qırmadıqlarının da qollarını bağlayıb qabaqlarına qatdılar. Çəmənzəminli. Buğac üç ceyranı qabağına qatıb düz xana sarı qovurdu. M.Rzaquluzadə. Qabağından qaçmaq – qorxmaq, çəkinmək. Qabağından yeməyən – həddindən artıq dikbaş, iddialı, öz həddini, danışığını bilməyən adam haqqında. Hüseynqulu … qabağından yeməyən idi, … söz götürməzdi. Ə.Sadıq. Qabağını almaq – 1) bir hadisənin baş verməsinə mane olmaq üçün vaxtında tədbir görmək, baş verməyə qoymamaq. Yanğının qabağını almaq. Xəstəliyin qabağını almaq. Təhlükənin qabağını almaq. – [Ağbulaqlılar] selin qabağını almaq üçün səddi-Çin kimi qalın-qalın barılar düzəltmişdilər. S.Rəhimov; 2) qabağını kəsmək. Küçəni dönərkən bir Çin polisi onun qabağını aldı. S.S.Axundov. [Əsgər:] Gedib nemesin qabağını alacağam. Ə.Əbülhəsən. Qabağını boğmaq – bax qabağını almaq 1-ci mənada. Qabağını kəsmək – 1) mane olmaq, qarşısını almaq. Selin qabağını kəsmək; 2) soyğun və talan məqsədilə yolunu tutmaq, yolunu bağlamaq. Meşənin qurtaracağına iki verst qalmış bir atlı, yaraqlı adam Cəfərin qabağını kəsdi: – Dayan, tərpənmə, atdan düş, yoxsa odladım. S.S.Axundov. Qabağını-gerisini düşünmək – görüləcək bir iş haqqında ətraflı fikirləşmək, ehtiyatla, sayıq hərəkət etmək. Qabağını tutmaq – bax qabağını kəsmək. Özünü qabağa vermək – irəli gəlmək, təşəbbüsçü olmaq, birinci olmaq. Rüstəm özünü qabağa verib bu yerlərə tamamilə bələd olduğunu komandirə bildirdi. S.Rüstəm.

  Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / qabaq

qabaq sözünün etimologiyası

• 1 Sözün əsli qaraq (göz) kimi olub “ön tərəf” anlamını əks etdirib, qarşı kəlməsi ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti) Dialektlərin bəzilərində buynuzu olmayan keçiyə, qoyuna qabaq (başı hamar olan) deyirlər. Ehtimal ki, belə heyvanların başı balqabağa bənzədilir (hamar olur) və söz də buradan irəli gəlib. Rus dilindəki “тыква” mənasında işlədilən qabaq sözünü alimlərin bəziləri türk, bəziləri alman, başqaları osetin, digərləri fars mənşəli hesab edirlər. Dünyanın çox dillərində, o cümlədən rus dilində də işlədilir. Qabağın bir növü suqabağı adlanır və keçmişdə ondan qab kimi istifadə olunub. Zənn edirəm ki, türk mənşəlidir və qabarmaq sözü ilə qohumdur (formaca qabarıq olur). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

  Azərbaycan dilinin etimologiya lüğəti / qabaq

qabaq sözünün sinonimləri (yaxın mənalı sözlər)

• 1 əvvəl — irəli

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qabaq

• 2 əvvəlki — keçmiş

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qabaq

• 3 üz — sifət — bəniz

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qabaq

• 4 balqabaq — kudu

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qabaq

• 5 I qabaq bax balqabaq II qabaq bax 1. əvvəl 1; 2. ön; 3. üz

  Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti / qabaq

qabaq sözünün antonimləri (əks mənalı sözlər)

• 1 QABAQ – SONRA Məsələn, hər kəs su içməmişdən qabaq su içmək ehtiyacı duyur (M.İbrahimov); Pələngin dərisini soyub evə qayıdandan sonra qonşular başına yığıldılar (A.Şaiq).

  Azərbaycan dilinin antonimlər lüğəti / qabaq

qabaq sözünün omonimləri (çox mənalı sözlər)

• 1 QABAQ I is. bot. Balqabaq. Qarpız, qovun və xiyar cinsindən olub, sarımtıl bostan bitkisidir. Sonra bibim haradansa bir ovuc qabaq toxumu tapdı, bir nimçə qarğıdalı çıxartdı (Ə.Əylisli). QABAQ II zərf İrəli, ön. Bütün döyüşlərdə getdin qabaqda; Nə arxada qaldın, nə də yoruldun (B.Azəroğlu). QABAQ III zərf Əvvəl. Qabaqlar biz onunla tez-tez görüşərdik (İ.Əfəndiyev).

  Azərbaycan dilinin omonimlər lüğəti / qabaq

qabaq sözünün rus dilinə tərcüməsi

• 1 1. передняя часть, сторона, перед; 2. раньше; 3. тыква;

  Azərbaycanca-rusca lüğət / qabaq

• 2 1 I сущ. бот. 1. тыква: 1) род одно- и многолетних растений сем. тыквенных. Qabaq bostanlarda becərilir тыква культивируется на бахчах 2) плод этого растения. Qabaq bişirmək варить тыкву, yem qabağı кормовая тыква 2. разг. о безвкусном арбузе или дыне II прил. тыквенный. Qabaq çiyidi тыквенные семечки 2 I сущ. 1. перёд (передняя часть чего-л.). Köynəyin qabağı перед рубашки 2. фасад (передняя, главная сторона здания, выходящая на улицу, площадь). Teatrın qabağı фасад театра 3. перен. поэт. лицо, лик. Ayın qabağı лик луны II прил. 1. передний (находящийся впереди). Atın qabaq ayaqları передние ноги лошади, qabaq sıralar передние ряды, qabaq təkərlər передние колеса 2. обращённый вперёд. Evin qabaq pəncərələri передние окна дома, müdafiənin qabaq xətti передний край обороны III нареч. в прошлом, прежде, в прежнее время, раньше. Qabaq onlar dost idilər прежде они были друзьями, qabaq o bizimlə işləyirdi раньше он работал с нами IV послел. 1. раньше кого-л., чего-л. Hamıdan qabaq раньше всех, vaxtından qabaq раньше срока, hər şeydən qabaq прежде всего 2. до кого, до чего. Bayramdan qabaq до праздника, məndən qabaq до меня 3. перед чем. Yeməkdən qabaq перед едой, dərsdən qabaq перед уроком, müharibədən qabaq перед войной 4. за сколько-то времени до чего-л. Zəlzələdən iki gün qabaq за два дня до землетрясения, iclasdan bir saat qabaq за час до собрания 5. в форме qabağında kimin, nəyin: 1) перед кем, чем. Evin qabağında перед домом, məktəbin qabağında перед школой, müəllimin qabağında перед учителем 2) у, около, возле кого, чего. Körpünün qabağında у пристани, teatrın qabağında у театра 3) напротив, против кого, чего. Kəndin qabağında против деревни, vağzalın qabağında напротив вокзала ◊ qabağa çıxmaq выходить, выйти вперед; qabağa qaçmaq (qabağa əl atmaq) забегать вперед; qabağa düşmək: 1. возглавить какое-л. дело, организовать какое-л. дело; 2. показывать, показать дорогу; 3. опережать, опередить других; qabağa keçmək опережать, опередить кого-л. в чем-л.; qabağa gəlmək (qabağa çıxmaq) выступить, выйти вперед; qabağı alınmaq: 1. предотвращаться, быть предотвращенным; 2. взнуздываться, быть взнузданным; qabağı açılmaq: 1. хлынуть, нахлынуть. İnsan axınının qabağı açıldı хлынул людской поток; 2. открываться, открыться (освободиться от чего-л. заслоняющего – о виде, просторе); qabağı açıldı kimin появилась возможность жениться для следующего по возрасту брата; qabağına ağac uzatmaq kimin вставлять палки в колеса к ому; qabağına qatmaq вести, подгоняя кого-л. куда-л.; qabağında əsmək kimin ходить по струнке перед кем; qabağında mil durmaq смирно стоять перед кем; qabağında dura bilməmək не устоять перед кем, не выдержать; qabağında quyruq bulamaq kimin вилять хвостом перед кем; qabağına keçmək становиться, стать помехой для кого; qabağına kötük itələmək kimin см. qabağına ağac uzatmaq; hər kəs közü öz qabağına çəkir для каждого своя рубашка ближе к телу, каждый старается для себя; qabağına çıxmaq: 1. kimin выходить, выйти навстречу к ому-л.; 2. преграждать, преградить путь к ому; 3. тягаться, соперничать с кем; qabağında diz çökmək kimin стать на колени перед кем; qabağından qaçmaq kimin побоявшись, уклониться встретиться с кем, струсить перед кем, qabağından yeməmək вести себя задиристо, вести себя вызывающе (лезть драться); qabağından yeməyən не в меру самонадеянный, заносчивый, задиристый; qabağını almaq: 1. nəyin предотвращать, предотвратить, предупреждать, предупредить что. Təhlükənin qabağını almaq предотвратить опасность, yanğının qabağını almaq предотвратить пожар, bədbəxt hadisənin qabağını almaq предупредить несчастье, xəstəliyin qabağını almaq предупредить болезнь; 2. kimin, nəyin принимать, принять меры в отношении кого-л., чего-л.; 3. kimin обуздывать, обуздать (подчинить своей воле); qabağını kəsmək nəyin: 1. перекрывать, перекрыть. Çayın qabağını kəsmək перекрыть реку 2. kimin остановить, преградить дорогу к ому (с целью задержания, ограбления и т.п.); qabağını-gerisini düşünmək действовать осмотрительно, обдумать за и против; qabağını tutmaq см. qabağını kəsmək; özünü qabağa vermək стремиться вперёд; göz qabağındadır неоспоримо, на виду

  Azərbaycanca-rusca lüğət / qabaq

qabaq sözünün inglis dilinə tərcüməsi

• 1 I. i. bot. pumpkin II. s. pumpkin (attr.); ~ toxumu pumpkin seed III. i. 1. front; evin qabağı the front of the house; Qabağına bax! Look to your front; qabağını almaq to forestall (d.); fəlakətin qabağını almaq to forestall disaster; təhlükənin qabağını almaq to stave off danger, to prevent danger; 2. şair. face; ayın qabağı face of the moon; IV. s. front, fore; ~ təkər front wheel; ~ dişlər front teeth; ~ sıralar front rows; ~ yerlər front seats; ~ ayaqlar (heyvanda) forelegs V. z. ago, before, formerly; çox illər ~ many years ago; Mən onu qabaqlar görməmişəm I haven’t seen him before; O, qabaq bu zavodda işləyirdi He formerly worked at this plant VI. qoş. before, first; dərsdən / iclasdan və s. ~ before classes / meeting, etc., hər şeydən ~ first of all; vaxtından ~ beforehand; Mən saat beşdən qabaq gələ bilmərəm I can’t come before five o’clock VII. bağ. before; O gələndən qabaq biz işimizi qurtaracağıq We’ll finish our work before he comes

  Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / qabaq

qabaq sözünün fransız dilinə tərcüməsi

• 1 1) is. bot. courge f, citrouille f ; 2) façade f ; evin ~ğı devant m, la partie antérieure de la maison ; 3) zərf. jadis, auparavant, autrefois, avant, d’abord ; ~ğa düşmək mettre (se) à la tête de ; ~ qabağa getmək faire des progrès, avancer avec des bottes de sept lieues ; ~ qabağı görmək anticiper sur l’avenir, pronostiquer vt

  Azərbaycanca-fransızca lüğət / qabaq

qabaq sözünün ləzgi dilinə tərcüməsi

• 1 сущ. 1. бот. буран, къабах; // бурандин; 2. пер. рах. верцӀивал, дад квачир хали.

  Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / qabaq

• 2 1. нареч. вилик; эвел; кӀвенкӀве, фад; 2. прил. виликан, эвелан, алатай (мес. девир); // qabaqlar, əvvəllər, keçmişdə гз. виликра, эвелра, алатай девирра; 3. сущ. вилик пад; ччин пад, ччин (мес. кӀвалин); 4. прил. вилик; виликан, вилик патан (мес. арабадин чарх); вилик квай, вилик галай, вилик физвай (мес. десте); 5. ппел; 6. qabağında вилик, къаншарда; ** qabağa düşmək вилик акатун а) рехъ къалурун, регьбервал авун; б) масабурулай вилик фин, са кардал сад лагьайди хьун, кӀвенкӀвечи хьун; qabağa getmək вилик фин, инкишаф авун; qabağı açılmaq а) ппел ахъа хьун, ччин хъуьруьн, ччина хвешивилин лишанар гьатун; б) вилик кьил акун (мес. суьруьдин, кьушундин); qabağına çəkmək вилик ялун, вилик чӀугун, вичиз мукьвал авун (мес. чай авай истикан); qabağ(ın)a çıxmaq вилик акъатун а) вилик экъечӀун, къаншардиз экъечӀун; б) гьалтун, дуьшуьш хьун; в) вилик пад атӀун, рехъ атӀун; qabağına keçmək а) вилик акъвазун, маний хьун, энгелвал авун, кьецӀ гун; б) вилик акатун, рехъ къалурун; qabağına kötük itələmək вилик кӀанчӀ вегьин, вилик пад хуьн, маний хьун, тун тавун; qabağına qatmaq вилик кутун, гьалун, тухун, вилик кутуна тухун, вилик кутуна гьалун (мес. нехир); qabağından qaçmaq виликай катун, кичӀе хьун, игьтият авун, къакъасун; qabağını almaq а) вилик пад кьун (мес. азардин, цӀун ва мс.), са кардиз маний хьун патал вахтунда тедбир акун; б) вилик пад атӀун, кӀвенкӀ атӀун, вилик физ тун тавун; qabağını boğmaq кил. qabağını almaq а); qabağını kəsmək а) вилик пад атӀун, маний хьун, вилик пад кьун (мес. селдин); б) рехъ атӀун, рехъ кьун, рехъ кӀевун, кӀвенкӀ атӀун (мес. къачагъри); qabağını-gerisini düşünmək вилик-кьулухъ фагьумун, ийизвай са кар вири патарихъай фикирна (юкӀ-чӀиб яна) авун, игьтиятдалди авун; qabağını tutmaq кил. qabağını kəsmək.

  Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / qabaq

qabaq sözünün türk dilinə tərcüməsi

• 1 evvel, kabak, kapak

  Azərbaycanca-türkcə lüğət / qabaq

qabaq sözü azərbaycan dilinin lüğətlərində