Lobelia tupa
Lobelia tupa (lat. Lobelia tupa) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin zəngçiçəyikimilər fəsiləsinin firəngotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Dortmanna tupa (L.) Kuntze
Lobelia feuillei (G.Don) G.Nicholson
Rapuntium tupa (L.) Chaz.
TUPAK (film,2022)
Tupak məktəbli hekayəsi. e-nəsil hadisə komediyası. — 2022-ci ildə çəkilmiş Azərbaycan Film Akademiyası layihəsidir. Quruluşçu rejissor və ssenari müəllifi Zaur Tahirsoydur. Layihə Azərbaycan Film Akademiyası Postmodern Aktyorluq Məktəbinin tədris proqramı çərçivəsində ərəsəyə gətirilib
== Məzmunu ==
Çoxserialı bədii film sitkomu. İki məktəbli, Tural və Pakizənin situasiya komediyasıdır. Pakizə Turalı sevir və bunu zorla qəbul etdirməyə çalışır. Tural isə bu sevgiyə biganədir. İki fərqli xarakterin hekayəsindən ibarət qısa çox serialı filmdir.
== Filmin janrı ==
Film Komediya janrındadır.
TUPAK (film, 2022)
Tupak məktəbli hekayəsi. e-nəsil hadisə komediyası. — 2022-ci ildə çəkilmiş Azərbaycan Film Akademiyası layihəsidir. Quruluşçu rejissor və ssenari müəllifi Zaur Tahirsoydur. Layihə Azərbaycan Film Akademiyası Postmodern Aktyorluq Məktəbinin tədris proqramı çərçivəsində ərəsəyə gətirilib
== Məzmunu ==
Çoxserialı bədii film sitkomu. İki məktəbli, Tural və Pakizənin situasiya komediyasıdır. Pakizə Turalı sevir və bunu zorla qəbul etdirməyə çalışır. Tural isə bu sevgiyə biganədir. İki fərqli xarakterin hekayəsindən ibarət qısa çox serialı filmdir.
== Filmin janrı ==
Film Komediya janrındadır.
Tupa
Firəngotu (lat. Lobelia) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin zəngçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Tupac Shakur
Tupak Amaru Şakur (16 iyun 1971, Nyu-York-13 sentyabr, 1996, Las-Veqas) afro-amerikan hip-hop ifaçısı, Qərbi Sahil repinin və qanqsta-repin ən görkəmli ulduzlarından biri və əfsanəvi reper. Dünya üzrə 75 milyondan artıq (onlardan 50 — ABŞ-də)musiqi albomlarını sata bilib. Bu da onu dünyada satış üzrə birinci ifaçıya çevirir. İki Qremmi mükafatı laureatı olaraq, altı filmdə çəkilmişdir. Bir sıra səbəbə görə həbsxanada cəza çəkmişdir. Musiqisində getto həyatının bir çox ağırlıqlarını təmsil edən Tupak ölümə "If I Die 2Nite" və "Death Around the Corner" mahnılarını
== Həyatı ==
Afeni Şakur və Billi Qarland ailəsində doğulmuş Tupak II Tupak Amarunun şərəfinə adlandırılmışdı. 1988-ci ildə evi tərk etmiş Tupak "Strictly Dope" rep-qrupuna qoşuldu. 3 ildən sonra dostların "Digital Underground" qrupuna daxil etmiş Tupak onun 1991 il "Same Song" sinqlində oxumuşdur. Həmin ildə Şakur "Brenda's Got a Baby" hiti ilə "2Pacalypse Now" öz debüt solo albomu buraxdı. "Juice" filmində (1992) təsvir edildiyi aqressiv Bişop personajı və Laki rolu ("Poetic Justice", 1993) Şakurun şəxsi həyatının bir çox problemini əks etdi.
Tupak
Tupak — Kişi adı.
Tupak Şakur — afro-amerikan hip-hop ifaçısı.
Tupak Amaru — İnk hökmdarı.
Digər
Tupak (Əbyəlil) — Rusiyada kənd.
Tupak (Əbyəlil)
Tupak kəndi (başq. Тупаҡ) - Rusiyanın Başqırdıstan Respublikası Əbyəlil rayonu Taştimer kənd sovetliyinə daxil olan kənd.
== Əhali ==
2002-ci il ümumrusiya siyahıya alınmasına görə Başqırdıstan Respublikası Tupak kənd ərazisin milli tərkibi: başqırdlar — 99 %.
== Coğrafi yerləşməsi ==
Məsafələr:
rayon mərkəzindən (Askar): 26 km.,
kənd sovetliyindən (Mixaylovka): 3 km.,
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
Tupak Amaru
Tupak Amaru və ya Túpac Amaru (Keçua: Thupaq Amaru; 1545 – 24 sentyabr 1572, Kusko[d]) — 1545–1572-ci illərdə hakimiyyətdə olmuş son İnk hökmdarı və Sapa İnka.
Tupak Amaru İnqilab Hərəkatı
Tupak Amaru İnqilab Hərəkatı (isp. Movimiento Revolucionario Túpac Amaru, qısaltması MRTA) — 1980–1997-ci illərdə Peruda aktiv olan Marksist inqilabçı qrup. Perudaki daxili çəkişmələrin əsas səbəbkarı olan bu qrup adını İnklərin son yerli hökmdarı olan XVIII əsrdə yaşamış II Tupak Amarudan götürmüşdür. MRTA Peru hökuməti, Avropa parlamenti və ABŞ Daxili İşlər Nazirliyi tərəfindən terror qruplaşması olaraq qəbul edilsə də 5 oktyabr 2001 tarixində ABŞ Xarici Terror qruplaşmaları siyahısından silinmişdir.
Tupak Sakur
Tupak Amaru Şakur (16 iyun 1971, Nyu-York-13 sentyabr, 1996, Las-Veqas) afro-amerikan hip-hop ifaçısı, Qərbi Sahil repinin və qanqsta-repin ən görkəmli ulduzlarından biri və əfsanəvi reper. Dünya üzrə 75 milyondan artıq (onlardan 50 — ABŞ-də)musiqi albomlarını sata bilib. Bu da onu dünyada satış üzrə birinci ifaçıya çevirir. İki Qremmi mükafatı laureatı olaraq, altı filmdə çəkilmişdir. Bir sıra səbəbə görə həbsxanada cəza çəkmişdir. Musiqisində getto həyatının bir çox ağırlıqlarını təmsil edən Tupak ölümə "If I Die 2Nite" və "Death Around the Corner" mahnılarını
== Həyatı ==
Afeni Şakur və Billi Qarland ailəsində doğulmuş Tupak II Tupak Amarunun şərəfinə adlandırılmışdı. 1988-ci ildə evi tərk etmiş Tupak "Strictly Dope" rep-qrupuna qoşuldu. 3 ildən sonra dostların "Digital Underground" qrupuna daxil etmiş Tupak onun 1991 il "Same Song" sinqlində oxumuşdur. Həmin ildə Şakur "Brenda's Got a Baby" hiti ilə "2Pacalypse Now" öz debüt solo albomu buraxdı. "Juice" filmində (1992) təsvir edildiyi aqressiv Bişop personajı və Laki rolu ("Poetic Justice", 1993) Şakurun şəxsi həyatının bir çox problemini əks etdi.
Tupak Shakur
Tupak Amaru Şakur (16 iyun 1971, Nyu-York-13 sentyabr, 1996, Las-Veqas) afro-amerikan hip-hop ifaçısı, Qərbi Sahil repinin və qanqsta-repin ən görkəmli ulduzlarından biri və əfsanəvi reper. Dünya üzrə 75 milyondan artıq (onlardan 50 — ABŞ-də)musiqi albomlarını sata bilib. Bu da onu dünyada satış üzrə birinci ifaçıya çevirir. İki Qremmi mükafatı laureatı olaraq, altı filmdə çəkilmişdir. Bir sıra səbəbə görə həbsxanada cəza çəkmişdir. Musiqisində getto həyatının bir çox ağırlıqlarını təmsil edən Tupak ölümə "If I Die 2Nite" və "Death Around the Corner" mahnılarını
== Həyatı ==
Afeni Şakur və Billi Qarland ailəsində doğulmuş Tupak II Tupak Amarunun şərəfinə adlandırılmışdı. 1988-ci ildə evi tərk etmiş Tupak "Strictly Dope" rep-qrupuna qoşuldu. 3 ildən sonra dostların "Digital Underground" qrupuna daxil etmiş Tupak onun 1991 il "Same Song" sinqlində oxumuşdur. Həmin ildə Şakur "Brenda's Got a Baby" hiti ilə "2Pacalypse Now" öz debüt solo albomu buraxdı. "Juice" filmində (1992) təsvir edildiyi aqressiv Bişop personajı və Laki rolu ("Poetic Justice", 1993) Şakurun şəxsi həyatının bir çox problemini əks etdi.
Tupik
Kütdimdik (lat. Fratercula) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin çovdarçıkimilər dəstəsinin təmizçilər fəsiləsinə aid heyvan cinsi.
Tupinambarana
Tupinambarana (port. Ilha Tupinambarana) — Braziliyada Amazon çayı hövzəsində Amazonas ştatı ərazisində yerləşir.
== Coğrafiyası ==
Adanın sahəsi 11 850 km² təşkil edir. Sahəsinə görə Banabal adasından sonra çayla əhatələnmiş ikinci böyük Çay adasıdır. Amazon çayı, Abakaşıs, Madeyra və Sakunduri çayları adanı dörd adaya bölüb.
Ada səhhinin böyük əksəriyyəti tropik meşələrlə örtülüdür. Ada ilə əlaqə hava və su nəqliyyatı vastəsi ilə yaradılır.
== Tarix ==
Avropalılardan önçə avropada yaşayan ilk insanlar bir hindu qəbiləsi olan Parintintim olmuşdur. İlk yaşayış məskəni isə Vila-Nova-da-Rainya olmuşdur. 1880-ci ildə adı Partintins adlanır.
Tupkaraqan burnu
Tupkaraqan burnu (qaz. Түпқараған) — Tupkaraqan yarımadasının qərbində, Xəzər dənizinin isə şərq sahilində yerləşən burun. Əvvəllər Xivə xanlığı ilə Rusiya arasında ticarət yolunun üzərində yerləşirdi. Belə ki, mallar Xivədən buruna dəvələrlə daşınır və oradan isə Volqa deltasına gəmilərlə yola salınırdı. 1716-cı ildə burunda eyni adlı rus qalası inşa edilmişdir. Ancaq köçəri türkmənlərin təhlükəsi və Xivə yürüşünün uğursuzluğu səbəbindən ruslar buranı tərk edirlər.
Tupkaraqan yarımadası ərazisində paleolit dövrünə aid tapıntılar aşkarlanmışdır.
Tupkaraqan yarımadası
Tupkaraqan yarımadası (qaz. Түпқараған Түбегі) — Xəzər dənizinin şərq sahilində Qazaxıstana aid yarımada. Mangistau yarımadasının şimal-qərbində yerləşir. Şimaldan Mangistau körfəzi ilə əhatələrir. Sahillərində Tupkaraqan, Sarıtaş buxtaları yerləşir. Uzunluğu 65 km, eni 35-37 km-dir. Cənub-qərbdə Ördək, şimal-qərbdə Tupkaraqan, şimalda Karakuduk, Baqarjık, Ziqilqan, Yaşıl və Aşımurin burunları vardır. Maksimal hündürlüyü 203 m-dir. Yoxsul yarımsəhra iqliminə malikdir.
Tupolev
Tupolev (rus. Ту́полев) — baş qərargahı Moskva şəhərində yerləşən, Rusiyada fəaliyyət göstərən hərbi aviasiya texnikası istehsalı ilə məşğul olan şirkət. 22 oktyabr 2012-ci ildə 90-cı il dönümünü qeyd edən bu şirkət Andrey Tupolev tərəfindən əsası qoyulan OKB və ya Tupolev Dizayn Bürosunun davamçısıdır. Rusiya hökuməti Tupolevi Mikoyan, İlyuşin, İrkut, Suxoy və Yakovlev şirkətləri ilə birləşdirərək Rusiya Birləşmiş Təyyarə Şirkəti (United Aircraft Corporation) adını verməyi planlaşdırır.
Aviasiya texnologiyalarından başqa raket və dəniz aviasiyası istehsalı ilə məşğul olan Tupolev şirkəti SSRİ və Şərq Bloku dövlətləri üçün 18,000-dən çox təyyarə istehsal etmişdir.
== Həmçinin bax ==
Tupolev Tu-95
Tupolev Tu-123
Tupolev Tu-144
Tupolev Tu-160
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
Tupolev company website
Tupolev company website (rus.)
История КБ Туполева на сайте ОАО «ОАК». Arxivləşdirilib 2014-07-14 at the Wayback Machine // uacrussia.ru
Яркий самолёт Ту-22. // tu22.ru
История КБ Туполева на сайте ОАО «ОАК». Arxivləşdirilib 2014-07-14 at the Wayback Machine // uacrussia.ru
ОКБ Туполева — архивные видеокадры из видеобанка «TVDATA».
Tupolev TB-3
Tupolev TB-3 (Туполев ТБ-3), Tupolev tərəfindən istehsal olunan SSRİ mənşəli ağır bombardmançı təyyarə. Təyyarə 1930-cu illərdə yaradılmış olub dünyanın birinci sərbəst qanadlı dörd təkərli ağır bombardmançı təyyarə idi. 1939-cu ildə xidmətdən uzaqlaşdırılmış olsa da, İkinci dünya müharibəsi başlayandan sonra təkrar xidmətə qəbul edilmişdir və nəqliyyat və bombardman işlərində istifadə edilmişdir. 1932–1937-ci illər arasında istehsal edilmişdir.
Tupolev Tu-141
İstehsalçı: SSRİ
İstehsalçı şirkət: Tupolev
Tip: Pilotsuz uçuş aparatı
İlk uçuş: 1974-cü il
İstismara verilib: 1979-cu il
İstehsal tarixi: 1979 – 1989-cu il
İstehsal sayı: 152 ədəd
Kütləsi: 5.370 kq
Uzunluğu: 14.33 m
Qanad uzunluğu: 3.88 m
Qanad sahəsi: 10.0 m²
Hündürlüyü: 2.44 m
Mühərrik: 1 ədəd Tumansky KR-17A
Güc: 19.6 kN (4,409 lbf)
Maksimal sürəti: 1.110 km/s; 1.000 km/s (Kreyser (normal) sürəti)
Uçuş məsafəsi: 1.000 km
Uçuş yüksəkliyi: 6.000 m
Minimal uçuş yüksəkliyi: 50 m
== İnkişafı ==
Tu-141, Tupolev Tu-123 PUA-larının davamıydı və nisbətən böyük, orta ölçülü bir pilotsuz uçuş aparatı idi. Transonik sürətlərdə ön cəbhə xətlərinin bir neçə yüz kilometr arxasında kəşfiyyat missiyalarını həyata keçirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Film kameraları, infraqırmızı müşahidə cihazları, EO müşahidə cihazları və görüntü radarları daxil olmaqla bir sıra qurğuları üzərində yerləşdirmək olardı.
Əvvəlki Tupolev modellərində olduğu kimi, dart kimi arxaya monte edilmiş delta qanada, önə quraşdırılmış kanadalara və quyruqdan yuxarıya quraşdırılmış bir KR-17A reaktiv təyyarə mühərrikinə malik idi. Qatı yanacaq ilə işləyən gücləndiricinin köməyi ilə bir treyderdən (buraxıcı qurğu) buraxılırdı və quyruğuna monte edilmiş paraşütün köməyi ilə yerə enirdi
Tu-141 1979-1989-cu illərdə SSRİ ordusunda xidmətdə olmuşdur, əsasən Sovet İttifaqının qərb sərhədlərində istifadə edilmişdir.
== Döyüşlərdə istifadəsi ==
Tu-141, Donbass müharibəsi zamanı Ukrayna Hava Qüvvələri tərəfindən təkrar xidmətə qəbul edilmişdir.
Tupolev Tu-144
Tupolev Tu-144 (NATO kod adı: Charger) — 1962-ci ilin yanvar ayından Aleksey Tupolev tərəfindən dizaynı verilmiş dünyanın ilk səsdən sürətli (supersonik) təyyarəsidir. Aviaşirkətlər tərəfindən daha çox ticarət daşınmaları üçün istifadə edilmişdir.
Qərb müşahidəçilər Tu-144-ə "Konkord"a oxşarlığından ötrü "Concordski" adını vermişlər. Çünki təyyarə dizayn xüsusiyyətləri baxımından "Konkord"a çox oxşayırdı. Təyyarənin ilk prototipi 1968-ci il 31 dekabr tarixində Moskva yaxınlığında ilk uçuşunu reallaşdırdı. Bu hadisədən iki ay sonra isə Konkord ilk uçuşunu həyata keçirdi. Tu-144 səs sürətini ilk dəfə 1969-cu il 5 iyun tarixində keçdi. Tu-144, 1969-cu il 15 iyul tarixində March 2 sürətini aşan ilk ticari nəqliyyat təyyarəsi və dünya tarixinin ən sürətli ticarət təyyarəsi oldu.
3 iyun 1973-cü ildə Paris Hava Şousunda istehsal olunan ilk Tu-144S təyyarəsi qəzaya uğrayır. Bu qəza layihəyə də böyük zərbə olur.
Tupolev Tu-154
Tupolev Tu-154 Rus istehsalı olan orta mənzilli üç mühərrikli sərnişin təyyarəsidir. Boeing 727-yə oxşar bir dizayna sahibdir.
Rusiya, Şərqi Avropa, Kuba, Çexoslovakiya və daha çox ölkədə istifadə olunan Rusiyanın ən çox istehsal olunan sərnişin təyyarəsidir. İstehsal edilən sərnişin təyyarələrinin çoxu Aeroflotda (keçmiş SSRİ və indiki Rusiya Hava yolları) xidmət göstərdi. Hal hazırda 17 fərqli hava yolu şirkətində ildə təxminən 138 milyon sərnişin daşıyır. Təyyarənin dizaynı ona həm torpaq həm də buzlu zolaqlara enməyə imkan verir. Şimal qütbü kimi həddən artıq soyuq şəraitlərdən təsirlənmədən qalxış üçün gözləyə bilər. Tu 154 1 mach sürətə çata bilən ən sürətli sərnişin təyyarələrindən biridir.
== Dizayn ==
Tu 154 Aeroflotda xidmət göstərən köhnə Tu 104 təyyrələrinin yerini doldurmaq üçün dizayn olunmuşdur. Aeroflot sovet təyyarə konsturktorlarından 16-18 ton yük daşıma qabiliyyətli, 2500–4000 km mənzil, operativ sürəti 900 km/saat və ya 6 ton yük daşıma 7000 km-ə qədər mənzil, 850 km/saat uçuş sürətinə sahib yeni bir model dizaynı tələb etdi.
Tupolev Tu-160
Tupolev Tu-160 (NATO kod adı: Blackjack) səsdən sürətli və dəyişkən həndəsi quruluşa malik, Sovet İttifaqında istehsal edilən ən müasir strateji ağır bombardmançı təyyarəsidir. Quruluş olaraq Amerikan istehsalı Rockwell B-1 Lancerə oxşamaqla yanaşı ondan daha böyük, daha artıq daşıma tutumlu və sürətlidir. İstehsal edilmiş ən böyük döyüş təyyarəsidir. Tu-160 pilotları təyyarələrini manevr qabiliyyəti və əks etdirməyən ağ boyası görə "Ağ Qu quşu" adlandırırlar. Sovet İttifaqında 1987-ci ildə xidmətə alınmış və hal-hazırda Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrində ən azı 16 ədədi də xidmət göstərir. Rusiya 2016-ci ildə Tu-160 istehsalına yenidən başlamağı düşünür. 14 ədəd əlavə təyyarə istehsal etmək planlaşdırılır.
== İstifadəçilər ==
Rusiya
Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri: 2008-ci ilin aprel ayına olan məlumata əsasən 16 ədəd (12-si döyüş, 4-ü təlim məqsədilə) Tu-160 istifadə olunurdu. 2015-ci ildə döyüşə hazır vəziyyətdə olan bu bombardmançıların sayı 11 olmuşdur. 2017-ci ildə Rusiya Federasiyası Ordu Generalı Yuri Borisovun dediyinə görə hazırda döyüşə hazır vəziyyətdə olan Tu-160 döyüş təyyarələrinin sayı 16 ədəddir və bu təyyarələrin modernizasiya olunması planlaşdırılır.
Tupolev Tu-22
Tu-22, Rus Tupolev şirkəti tərəfindən yaradılmış olan bir bombardmançı təyyarəsidir. NATO kod adı “Blinder” olaraq bilinir. 311 ədəd istehsal edilmişdir.
Tupolev Tu-22M
Tu-22M (Ty-22M) və ya NATO kod adı ilə Backfire – dəyişkən qanad quruluşu olan uzun mənzilli supersonik adi bir bombardmançı. Ən böyük istifadəçisi Rusiyadır. Onlardan biri Osetiya müharibəsi zamanı vurulub.
== Dizaynı ==
TU-22 modelinin əlamətdar bir müvəffəqiyyəti olmasa da, əvvəlki model TU-16-dan daha üstün bir təyyarədir. Onun əməliyyat diapazonu və uçuş performansı təyyarənin zəif nöqtələridir. TU-22 modelinin istehsalı ilə, bu təyyarəni əvəz edəcək növbəti nəslin inkişafına başlanılmışdır.
Mig-23 və Su-17 dizaynları ilə dəyişkən həndəsi qanad texnologiyası tərəfindən təklif olunan qısa uçuş zolağından qalxma, yüksək kreyser sürəti, aşağı hündürlükdə uçan zaman mövcud uçuş rahatlığı, səmərəli naviqasiya kimi xüsusiyyətləri nəzərə alaınraq yeni bir təyyarə layihəsi yaradılmışdır. Layihənin nəticəsi yeni dəyişkən həndəsəli Samolyot 145 (Ru. Aeroplane 145) modelidir. Tu-22M, Tu-22 əsaslı silah sistemlərindən istifadə edir və eyni Kh-22 döyüş raketindən istifadə edir.
Tupolev Tu-95
Tupolev Tu-95 (NATO kod adı Bear) – Soyuq müharibə dövründə SSRİ-də Tupolev zavodu tərəfindən istehsal edilmiş, uzun ömürlü və çox uğurlu strateji bombardmançı və raket daşıyıcı təyyarə.
2011-ci ildə hələ də xidmətdə olan bu təyyarənin, Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin aldığı qərara əsasən 2040-cı ilə qədər sərhəd təhlükəsizliyi kimi xidmətdə qalması nəzərdə tutulub. Tu-95 dörd ədəd Kuznetsov turboprop tipli mühərrikə malikdir. Bunun sayəsində bütün zamanların ən sürətli və güclü təyyarələrindən biri hesab olunur. İndiyə kimi xidmətə girən tək turboprop motorlu bombardman təyyarəsidir. Donanma kəşfiyyat variantına Tu-142 adı verilmişdir. Bundan başqa, Çar Bombası adlı bomba xüsusi olaraq hazırlanmış Tupolev Tu-95 təyyarəsindən atılıb. "95" təyyarəsinin hazırlanmış variantlarının ümumi sayı, seriya modifikasiyalar, laboratoriyalar və həyata keçməyən layihələr uçan təcrübə nümunələri ilə birlikdə təxminən 500 vahiddir. Suriyada Tu-95 praktiki tətbiq etməsi sübut etdi ki, təyyarə tək "nüvə təmkinliyinin abstrakt vasitəsi" deyil, həmçinin real müasir lokal müharibələrdə istifadə oluna bilər. National Interest qeyd edir ki, Tu-95-i "köhnəlmiş silah" hesab etmək kifayət qədər sadəlövhlükdür.
