diz sözü azərbaycan dilində

1 is. 1. Qıçın diz oynağı olan hissəsi, bükülən yeri. Dizlərini bükmək. – Getdim bağa üzümə; Tikan batdı dizimə. (Bayatı). Göy ot dizdən yuxarı qalxmışdı. C.Məmmədquluzadə. □ Diz qapağı – dizin üstündəki sümük. [Nurəddinin] sağ ayağı diz qapağından çıxmışdır. S.S.Axundov. [Qədir] … ovucları ilə diz qapaqlarını ovdu, ayaqlarını oynatdı. Mir Cəlal. Diz oynağı – baldır sümüyünü bud sümüyü ilə birləşdirən oynaq. // Şalvarın, qıçın həmin yerini örtən hissəsi. Şalvarın dizləri sürtülüb. 2. Qıçın diz oynağından buda qədər olan hissəsi. Uşağı dizi üstündə oturtmaq. – …Kərbəlayı Cəfər dizi üstə oturub üzüqoylu düşmüşdü çörəyin üstə. C.Məmmədquluzadə. ◊ Diz çökdürmək, diz üstə çökdürmək – zorla tabe etmək, tabe olmağa, təslim olmağa məcbur etmək. Tarixi əzmiylə yaradanları; Niyə çökdürdünüz bu gün diz üstə? B.Vahabzadə. Diz çökmək, diz üstə çökmək – 1) dizlərini yerə dayayaraq oturmaq və ya təzim əlaməti olaraq dizlərini yerə qoyaraq əyilmək. Uşaqların əllərindən tutub gedirəm o bədbəxtin yanına, diz üstə çöküb yalvarırıq, əlac olmayır. N.Vəzirov. Məhkum ayağa qalxaraq, Abbasqulu ağanın qarşısında diz çökdü… Ə.Sadıq; 2) məc. tabe olmaq, itaət etmək, təslim olmaq. [Qətibə:] Əlahəzrətin özü, Qızıl Arslanın qarşısında diz çökəcəyini görəcəkdir. M.S.Ordubadi. Tarix özü şahid olub; Bu dostluğun qarşısında; Düşmənin diz çökdüyünə. R.Rza. Dizə çıxmaq – həddən artıq çox olmaq. Zibil dizə çıxırdı. – Gün isti, yer qızğın, toz çıxır dizə; Çibinlər, milçəklər soxulur gözə. H.K.Sanılı. Dizlərini qucmaq (qucub oturmaq) – məyus, aciz, naəlac bir halda oturmaq, yazıq-yazıq oturmaq. Bir neçə gün bundan əqdəm şadlığından bilmirdin nə edəsən, indi dizlərini qucub qafiləsi vurulmuş ərəbə oxşayırsan, məgər nə olub? N.Vəzirov.

1 Dilimizdə indi müstəqil işlədilməyən dir sözü olub, ondan dir-ə, dir-sə, diz (r-z əvəzlənməsi ilə bağlıdır) sözləri törəyib. Dirə və dirsə feilidir; -sə şəkilçisi adlardan arzu, istək, meyil bildirən feil əmələ gətirib (su-sa), həmin qəlib üzrə dir-sə feili, ondan isə dir-sə-k ismi yaranıb. Türk dillərində “balka” mənasında tir ismi və “подпирать” anlamında onun feil korrelyatı olub. Diz və dirsək sözləri tir ismi ilə qohum ola bilər. Başqa yozum: tuva dilində dızıla (dazıla) sözü “soyunmaq” anlamında işlədilir. Onda diz “lüt yer, ətsiz yer” kimi də başa düşülə bilər. (Tuvaca dızır“голое место” kimi açıqlanıb). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)

1 1. колено; 2. коленный;

2 I сущ. колено: 1. сустав, соединяющий бедренную и берцовую кости. Dizini qatlamaq сгибать колено, dizə qədər по колено, до колен; dizi üstə на коленях; dizi üstə durmaq стоять на коленях, dizi üstə sürünmək ползать на коленях, dizi üstə oturmaq сидеть на коленях, dizini əzmək разбить колено 2. часть одежды (брюк, штанов, чулок и т.п.), прикрывающая колени 3. ноги от коленного сустава до таза. Uşağı dizi üstünə oturtmaq посадить ребёнка себе на колени II прил. коленный. анат. Diz qapağı коленная чашечка, diz refleksi коленный рефлекс, diz oynağı коленный сустав ◊ diz vurmaq встать на колени; diz(-ə) çökdürmək kimi ставить, поставить на колени кого; qarşısında diz çökmək kimin преклонять, преклонить, склонять, склонить колени перед кем; dizinə düşmək kimin припасть, броситься к ногам чьим, кого; dizinə döyədöyə qalmaq кусать (себе) локти; dizə çıxır nə очень много чего

1 I. i. knee; ~i üstə durmaq to kneel; ~ çökmək to go* / to fall* on one’s knee; to beg (for smth.); ~ə qədər up to one’s knees, knee-deep; bir kəsi ~i üstə çökdürmək to bring* someone to his knees; ~inə döymək (peşman olmaq) to repent bitterly (of), to be* sorry (for, d.) awfully II. s.: ~ qapağı anat. knee-cap, knee-pan; patella; ~ oynağı anat. knee joint

1 is. genou m ; ~ üstə çökmək mettre (se) à genoux ; ~ üstə sürünmək traîner (se) sur les genoux

1 сущ. 1. мет; // метӀин, метӀен; diz qapağı метӀин кӀвалакӀ; diz oynağı метӀин жалгъа (мет кьвечӀил жезвай чкадин жалгъа); 2. вахчагдин метӀел гьалтзавай пай; şalvarın dizi вахчагдин мет; 3. кӀвачин метӀелай вини пай; ** diz çökdürmək, diz üstə çökdürmək метӀер ягъиз тун, гужуналди муьтӀуьгъарун, муьтӀуьгъ (табий) хьуниз мажбур авун; diz çökmək, diz üstə çökmək метӀер ягъун а) метӀерал ацукьун ва я метӀер чилиз яна сажда авун; б) пер. муьтӀуьгъ хьун, табий хьун, итӀаат авун; dizə çıxmaq метӀез акъатун, кьадардилай артух гзаф хьун, метӀяй фин (мес. жив, руг).

1 diz