* azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətində mövcuddur
* Sözün müxtəlif mətnlərdə yazılışı.
Sözün tezliyi - sözün mətnlərdə hansı tezliklə rast gəlinmə göstəricisidir. Bu rəgəm 1 000 000 söz arasında sözün neçə dəfə meydana gəlməsini göstərir.
2003 | • | 0.79 |
2004 | •••• | 3.37 |
2005 | ••• | 2.02 |
2006 | •••••• | 4.96 |
2007 | ••• | 2.54 |
2008 | •• | 0.97 |
2009 | ••••••••••••••• | 12.64 |
2010 | •••••••••••• | 10.17 |
2011 | •••••••••••• | 10.04 |
2012 | ••••••••• | 7.83 |
2013 | •••••••••••••••••••• | 17.80 |
2014 | ••••••••••••• | 11.15 |
2015 | •• | 1.36 |
2016 | ••••••• | 5.73 |
2017 | ••••••• | 6.02 |
2018 | •••••••• | 6.59 |
2019 | •••••••••••••• | 12.38 |
2020 | •••• | 3.05 |
1 is. [fars.] 1. Baş. Kəlləsindən vurmaq. – Ox atma sən bu daşa; Bu qayaya, bu daşa; Düşməni elə vur ki; Kəlləsindən bud aşa. (Bayatı). Misri qılınc kəllələri kəsəndə; Bağırsaqlar cəmdəklərə dolana. “Koroğlu”. Kəllə vurmaq – başı ilə vurmaq. Qurd atıldı meydana; Vuruşdular doyunca; Keçi kəllə vurunca; Qurd bulaşdı al-qana. M.Müşfiq. // Başın təpə hissəsi, ortası. İşıqda kəlləsi parıldayırdı. 2. Əti çürüyüb tökülmüş baş sümüyü; qafa tası; qafa. Skeletin kəlləsi. Mamontun kəlləsi. – [Xəyyam:] Bir böyük quş qonaraq bürcünə gördüm Tusun; Süzərək kəlləsini pəncədə Keykavusun. H.Cavid. [Həyat:] Sən lap filosof olmusan. Hamlet kimi çürümüş kəllələrlə danışmaq istəyirsən. M.İbrahimov. □Kəllə qutusu – bax qafa tası (“qafa”da). 3. bax kəlləpaça. Kəllə bişirmək. Kəllə yemək. 4. Bir şeyin ən yuxarı hissəsi, təpəsi; zirvə. Divarın kəlləsi. Ağacın kəlləsi. – Ay getgedə qarşıdakı uca dağın kəlləsinə sancılıb gizlənməyə başlayırdı. H.Nəzərli. [Rüstəmin] gözləri qabağında … Qəhrəmanın quşqonmaz ağacların kəlləsinə çıxmağı canlandı. S.Rəhimov. 5. məc. dan. Ağıl, kamal, şüur mənasında. Kəlləsi yoxdur. Kəlləsi işləmir. // məc. dan. Çox ağıllı, başlı adam haqqında. Yaman kəllədir. 6. Konus və ya yuvarlaq şəkildə istehsal olunan şey. İki kəllə pendir. – [Sultan bəy:] Elə hamı mən deyəni deyir: bir hallıcabolluca dul arvad ola ki, bir nəfər molla, üç manat pul və bir kəllə qənd ilə iş tamam ola. Ü.Hacıbəyov. [Cavad:] O günlər Məşədi Babanın qızının kəbini kəsiləndə iki xalvar buğda, … bir kəllə qənd və bir girvənkə çay gətirmişdilər. B.Talıblı. 7. sif. mənasında. Baş, başda olan; kənar. Kəllə pəncərə. – [Nuriyyə:] Qərənfil bacı məni pəncərələri qərbə baxan kəllə otağa apardı. İ.Əfəndiyev. Eyvanın kəllə sütununun qabağında qoyulmuş bədənnüma güzgünün qabağında Ağazal özünə axırıncı sığalı da verdi. Ə.Əbülhəsən. Həyətinə sal daşı döşənmiş ev iki kəllə, bir orta otaqdan ibarətdir. Ə.Vəliyev. 8. məc. dan. Kobud, qaba, kimsəyə boyun əyməyən adam haqqında. Kəllə uşaq. Çox kəllədir. Kəllə (z.) danışır. 9. Bax zenit 1-ci mənada. Avqust günəşi düz kəllədə idi. Ə.Əbülhəsən. ◊ Kəllə-kəlləyə gəlmək (durmaq) – üzüzə gəlmək, döyüşmək, vuruşmaq, toqquşmaq. Tanklar qabaqlaşdı. Elə bil, iki qoç kəllə-kəlləyə gəldi. Ə.Vəliyev. // məc. Mübarizə aparmaq. Zəngəzur naçalniki Səlim bəylə kəllə-kəlləyə gələn, … adı dillər əzbəri həmin igid Həcəri deyirəm! S.Rəhimov. [Fərman] hər gün öz maşınına əyləşərək dağlarla kəllə-kəlləyə gəlirdi. Ə.Sadıq. Kəlləni ağartmaq – bax kəlləni yerə qoymaq (atmaq) 2-ci mənada. Kəlləni yastığa atmaq (qoymaq) – bax kəlləni yerə qoymaq (atmaq) 1-ci mənada. At kəlləni yastığına, yaxşı uzan, yaxşı yat; Mən dinsəm də, dinməsəm də, keçinəcək bu həyat. S.Vurğun. Kəlləni yerə qoymaq (atmaq) – 1) yıxılıb yatmaq, yuxulamaq; 2) məc. ölmək. Baxış bəy: – Dava nədir, ay pristav, – dedi, – alnına gülləni vurarlar, kəlləni birdəfəlik qoyarsan yerə. Ə.Abasov. Gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq – bax göz. Axundun gözləri çıxır kəlləsinə. “M.N.lətif”. [Mərdan:] …Yoxsa səni o qədər boğaram ki, gözlərin çıxar kəllənə dana gözləri kimi. N.Vəzirov.
Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti / kəllə2 I сущ. 1. голова: 1) верхняя часть человека, верхняя или передняя часть животного, содержащая мозг. Kəllə vurmaq бодать (о животных), бить, ударять головой (о человеке) 2) перен. ум, сознание, рассудок. Yaxşı kəlləsi var kimin хорошая голова у кого 3) перен. о человеке большого ума. O kəllədir он голова 2. череп (скелет головы позвоночных животных и человека). мед., анат. Kəllə əsası основание черепа, kəllə sınığı перелом черепа, kəllə tağı свод черепа, kəllə trepanasiyası трепанация черепа 3. см. kəlləpaça 4. головка (предмет, напоминающий своей формой голову). Bir kəllə qənd головка сахара 5. вершина, верхушка, макушка. Ağacın kəlləsi макушка дерева, dağın kəlləsi вершина горы 6. строит. торец (поперечный срез древесины, брусок такого сечения). Kəllələrin düzəldilməsi обработка торцов 7. тычок (торчащий кверху острый предмет) 8. разг. зенит (наивысшая точка небесной сферы над головой наблюдателя). Günəş kəllədə idi солнце было в зените II прил. 1. черепной анат. Kəllə sümükləri черепные кости, kəllə boşluğu черепная полость, kəllə qapağı черепная крышка, kəllə qutusu черепная коробка 2. торцевой, торцовый. Kəllədən tablama торцевая закалка, kəllə tikişi торцевой шов; архит. строит. Kəllə fasad торцевой фасад, kəllə divar торцевая стена 3. стыковой. Kəllə qaynağı стыковая сварка 4. тычковый (являющийся короткой боковой поверхностью кирпича, камня). Kəllə hörgü тычковая кладка; kəllə gəlmək: 1. стукнуть головой кого-л.; 2. дать испытать свою силу; kəllə işlətmək раскинуть мозгами; kəlləni yerə qoymaq протянуть ноги (умереть); kəlləni yastığa qoymaq, atmaq заболеть, слечь в постель; kəlləsi boş пустоголовый, еловая голова; kəlləsi işləyir kimin котелок варит у кого; kəlləsini atmaq отправиться на боковую; gözləri kəlləsinə çıxdı kimin глаза на лоб полезли у кого
Azərbaycanca-rusca lüğət / kəllə1 I. i. 1. anat. skull, cranium (pl. crania); 2. məc. d.d. (baş, beyin) pate, poll, zaraf. pan d.d.; ◊ ~ işlətmək to use one’s loaf, to use one’s brains d.d.; Kəlləni işlət! Use your loaf, Use your brains!; 3. (baş) head; bir ~ qənd sugarloaf, a loaf of sugar; 4. (təpə) pate; (heyvanda) poll; 5. (baş zərbəsi) butt; ~ vurmaq to butt (d.); 6. (zirvə) top; ağacın ~si the top of a tree; 7. (çarpayıda, divanda və s.) head; ◊ ~ sındırmaq to puzzle over smth., to rack / to cudgel one’s brains over smth.; ~-~yə gəlmək to come* into collision (with), to clash (with); ◊ ~ni yastığa / yerə atmaq to go* to bed; to turn in; ◊ ~ni yerə qoymaq 1) (yatmaq) d.d. to sleep*, to go* to bed; 2) (ölmək) d.d. to perish, to die, to kick the bucket idiom.; gözü ~sinə çıxmaq: (təəccüblənmək) to be* astonished / amazed / surprised; (gözləri bərəlmək) to become* goggle-eyed II. s. cranial; head; ~ qənd loaf sugar; ~ sümüyü anat. cranial (pl. -nia), skull, cranial bone; ~ şəkli (ölüm rəmzi) death’s head
Azərbaycanca-ingiliscə lüğət / kəllə1 1) is. anat. crâne m ; tête f de mort ; 2) məc. cerveau m, zaraf. grosse tête f ◊ ~ işlətmək mettre (se) la cervelle à l’envers, creuser (se) la cervelle ; 3) tête f ; bir ~ qənd pain m de sucre ; 4) sinciput m, sommet m de la tête ; 5) coup m de tête ; ~ vurmaq corner vt ; donner des coups de corne, frapper vt des cornes ; 6) sommet m ; 7) chevet m ◊ ~ sındırmaq casser (se) la tête sur qch ; ~-~yə gəlmək heurter (se) ; cosser vi ; ~ni yerə qoymaq mourir vi (ê), décéder vi ; 8) sif. de crâne, crânien, -ne, de tête
Azərbaycanca-fransızca lüğət / kəllə1 [fars.] сущ. 1. кьил, келле; кьилин кукӀуш, кичегь; kəllə vurmaq кьилив ягъун; // кьилин, келледин (мес. кӀараб); 2. кьилин кӀараб; 3. кил. kəlləpaça; 4. кӀукӀ, кукӀуш (мес. ттаран); 5. пер. рах. акьул, мукьуф, фагьум; kəlləsi işləmir адан кьили кӀвалахзавач; // пер. рах. гзаф акьуллу, кьил авай касдикай рахадамаз; yaman kəllədir ам яман келле я, адахъ яман кьил ава; 6. ири ккӀал (мес. нисидин, шекердин); kəllə qənd келле шекер; 7. прил. кьиле авай, кьилин, келледин (мес. дакӀар); 8. пер. рах. векъи, кубут (мес. аял); 9. цавун арш, кукӀуш (кил. zenit 1); ** kəllə-kəlləyə gəlmək (durmaq) келле-келледиз атун (акъвазун), ччин-ччинал атун (акъвазун), кьил-кьилиз ягъун, кукӀун, дяве авун; // пер. женг тухун, женг чӀугун; kəlləni yerə qoymaq (atmaq) а) кьил чилел (хъуцуьгандал) эцигун (вегьин), ксун; б) пер. кьин; gözü (gözləri) kəlləsinə çıxmaq кил. göz.
Azərbaycanca-ləzgicə lüğəti / kəlləf. 1) baş; 2) yuxarı təbəqə; 3) üst, yuxarı; 4) m. çoxbilmiş, bilikli.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında işlənən ərəb və fars sözləri lüğəti