Hymenocephalus rigidus
Hymenocephalus (lat. Hymenocephalus) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
== Növləri ==
Hymenocephalus rigidus Jaub. & Spach — İran üçün endemik yeganə növ.
Juniperus rigida
Juniperus rigida (lat. Juniperus rigida) — bitkilər aləminin i̇ynəyarpaqlılar şöbəsinin i̇ynəyarpaqlılar sinfinin sərvlər dəstəsinin sərvkimilər fəsiləsinin ardıc cinsinə aid bitki növü.
Lathyrus rigidus
Lathyrus rigidus (lat. Lathyrus rigidus) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin güllücə cinsinə aid bitki növü.
Lolium rigidum var. compressum
Lolium perenne (lat. Lolium perenne) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin qırtıckimilər fəsiləsinin quramit cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Festuca perennis (L.) Columbus & J.P.Sm.
Hordeum compressum Boiss. & Orph. [Invalid]
Lolium aechicum Rouville [Spelling variant]
Lolium agreste Roem. & Schult. [Invalid]
Lolium brasilianum Nees
Lolium canadense Bernh. ex Rouville [Invalid]
Lolium cechicum Opiz
Lolium compressum Boiss. & Orph.
Lotus rigidus
Lotus rigidus (lat. Lotus rigidus) — paxlakimilər fəsiləsinin lotus cinsinə aid bitki növü.
Mentha procumbens var. rigida
Çəmən nanəsi (lat. Mentha arvensis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.
Nanə cinsinin Avrasiyada — Avropada, Qərbi və Orta Asiyada, Qafqazda, Hindistan və Nepalda yayılmış növüdür.
Əkin yerlərində, çəmənliklərdə, su hövzələri, çay, göl, arx və bataqlıq sahələri kənarında bitir.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Calamintha arvensis (L.) Garsault
Mentha arvensis var.
Mentha rigida
Çəmən nanəsi (lat. Mentha arvensis) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.
Nanə cinsinin Avrasiyada — Avropada, Qərbi və Orta Asiyada, Qafqazda, Hindistan və Nepalda yayılmış növüdür.
Əkin yerlərində, çəmənliklərdə, su hövzələri, çay, göl, arx və bataqlıq sahələri kənarında bitir.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Calamintha arvensis (L.) Garsault
Mentha arvensis var.
Nepeta rigida
Sarmaşıqvari yersarmaşığı (lat. Glechoma hederacea) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin yersarmaşığı cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki xarakteristikası ==
Hündürlüyü 15-60 sm, gövdəsi zəif, çılpaq və ya səpələnmiş-tükcüklü, torpaq üzərində sərilmiş və yaxud biraz qalxan, budaqlanmış və torpağa kök salan cavan budaqları olan çoxillik ot bitkisidir. Yarpaqları kifayət qədər uzun saplaqda yerləşmiş, dəyirmi-böyrəkşəkilli, kənarları iri dairəvi-dişli, yuxarı yarpaqları isə böyrəkvari-ürəkşəkillidirlər. Çiçəkləri adi yarpaqların qoltuğunda 2-4 ədəd olmaqla yerləşmişlər, çiçək altlığı sapşəkilli və qısa saplaqlıdır. Tac mavitəhərbənövşəyi rəngli olub, uzunluğu 10-20 mm və kasacıqdan uzundur. Fındıqcalar 1,5-2 mm uzunluğundadır, qonurtəhərdir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir, may-iyun ayalrında meyvə verir.
== Azərbaycanda yayılması ==
BQ (Quba), Kür düz. - orta dağ qurşağına qədər.
Onychium rigidum
Dendrobium mutabile (lat. Dendrobium mutabile) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin dendrobium cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Anisopetala mutabilis (Blume) M.A.Clem.
Callista mutabilis (Blume) Kuntze
Onychium mutabile Blume
=== Heterotipik sinonimləri ===
Anisopetala rigida (Blume) M.A.Clem.
Dendrobium firmum Steud.
Dendrobium sclerophyllum Lindl.
Dendrobium triadenium Lindl.
Passiflora rigidula
İnkarnat qonaqotu (lat. Passiflora incarnata) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin qonaqotukimilər fəsiləsinin qonaqotu cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Granadilla incarnata (L.) Medik.
Pentacalia rigidifolia
Pentacalia rigidifolia (lat. Pentacalia rigidifolia) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin pentacalia cinsinə aid bitki növü.
Phytolacca americana var. rigida
Amerika çiçəbaharı (lat. Phytolacca americana) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin çiçəbaharkimilər fəsiləsinin çiçəbahar cinsinə aid bitki növü.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 100-300 sm olan çoxillik ot bitkisidir. Kökü yoğun, gövdəsi düz, budaqlı, yaşıl, bəzən qırmızıdır. Yarpaqları ardıcıl, yumurtavari-lansetvaridir. Yuxarı yarpaqları aşağıdakılardan xırdadır, çox vaxt sonradan qızarır. Ağımtıl rəngli, inkişaf etdikcə qızaran çiçəkləri uzunsov salxımvari çiçəkqrupunda birləşmişlər. Meyvəsi qara, parıltılıdır. İyun-sentyabr aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.
== Mənşəyi və yayılması ==
Adventiv coğrafi tipinin adventiv sinfi və qrupuna aiddir.
Pinus rigida
Pinus rigida (lat. Pinus rigida) — şamkimilər fəsiləsinin şam ağacı cinsinə aid bitki növü.
Polygonum coccineum var. rigidulum
Persicaria amphibia (lat. Persicaria amphibia) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qırxbuğumkimilər fəsiləsinin persicaria cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Chulusium amphibium (L.) Raf.
Polygonum rigidulum
Persicaria amphibia (lat. Persicaria amphibia) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qırxbuğumkimilər fəsiləsinin persicaria cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Chulusium amphibium (L.) Raf.
Rigidlik
Rigidlik ya rigidlilik (lat. rigidus — sərt, bərk) — sərtlik, bərklik, elastik olmayan . Fiziologiyada — anatomik strukturların tonusunun kəskin artması və onların deformasiyaya qarşı müqavimməti. Psixologiyada — yeni şəraitin tələblərinə qarşı hərəkət proqramına mənfi münasibət. Koqnitiv, motivasion və affektiv regidlilik mövcuddur.
Rigidlik tibbdə toxumanın donuqluğuna, sərtliyinə işarədir. Xüsusən əzələlərin tonusunun artması, gərilməsinə əzələ rigidliyi deyilir. Opioid preparat fentanil vena daxilinə yeridildikdə döş qəfəsi əzələlərinin tonusu artması, epileptik tutmalarda əzələlərdə baş verən qıcolmaları — rigidliyə misal göstərmək olar.
Rigiopappus
Rigiopappus (lat. Rigiopappus) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Senecio rigidus
Senecio rigidus (lat. Senecio rigidus) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid bitki növü.
Vachellia rigidula
Vachellia rigidula (lat. Vachellia rigidula) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin vachellia cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Acacia rigidula Benth.
Salsola rigida
Şərq şorangəsi (lat. Salsola orientalis) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin şorangə cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir. VU D2 Azərbaycanın nadir bitkisidir.
== Bioloji xüsusiyyətləri ==
Hündürlüyü 15-20 sm, çılpaq, qonur qabıqla ör tülmüş, tez sınan budaqları olan yarımkoldur. Yarpaqları yarımsilindrik, xətvarı, uzunluğu 15–25 mm, eni 2-2,5 mm, göyümtül, kütdür. Çiçəkləri tək olub, çiçəkaltlığı yarpaq qoltuqlarında sünbülvari çiçək qruplarında toplanmışdır. Qanadları tündal qırmızı və ya bənövşəyi rənglidir və aşağı üç qanadı daha enli, yumru, digərləri əks-yumurtavarıdır. Tozluqların çıxıntısı lansetvarıdır.
== Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsussiyyətləri ==
May ayında çiçəkləyir və oktyabr ayında isə meyvə verir.
Anisopetala rigida
Dendrobium mutabile (lat. Dendrobium mutabile) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin dendrobium cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Anisopetala mutabilis (Blume) M.A.Clem.
Callista mutabilis (Blume) Kuntze
Onychium mutabile Blume
=== Heterotipik sinonimləri ===
Anisopetala rigida (Blume) M.A.Clem.
Dendrobium firmum Steud.
Dendrobium sclerophyllum Lindl.
Dendrobium triadenium Lindl.
